ALKOL VE METABOLİZMASI
ALKOL
• Tanım: Karbon atomuna doğrudan doğruya -OH grubunun bağlı olduğu organik bileşiklere verilen genel addır.
• Etanol ….: CH3 – CH2 – OH
• Madde bağımlılıkları arasında özel bir yere sahip olan etil alkol (içki alkolü, tahıl alkolü saf alkol, etanol, hidroksietan, etil hidrat) yüzyıllardır hekimlerin dikkatini çekmektedir.
• Etil alkol, yanıcı ve renksiz bir alkoldür.
ALKOL
• Santral sinir sistemi depresanıdır.
• Gamma amino bütürik asit (GABA), glutamin, dopamin ve endojen opiyatlar gibi değişik nörotransmitter sistemleri ile etkileşir.
• Alkol alımı endojen opiyatlarda artışa neden olur ve bu alkol alımı ile yaşanan öfori ve keyif duygusunu bir miktar açıklar.
Alkolün Fizyolojik Etkileri ve Farmakolojisi
• 1 gr alkol 7 kkal enerji sağlar.
• Alkol mide-barsak sistemindeki (ağız, özefagus, mide, ince bağırsak) mukoza epitellerinden kolayca emilir ancak emilimin %90'ı ince bağırsakların üst kısmındandır.
• Etanol suda kolay çözünebilir ve hızla kan dolaşımına katılarak tüm dokulara yayılır.
• Alkol alımını takiben alkol en yüksek kan düzeyine ortalama 45–60 dakikada ulaşır.
Alkolün Fizyolojik Etkileri ve Farmakolojisi
• Midenin boş olması emilimi hızlandırır, ancak yine de alkolün
%10-20’si mideden emilir. Ayrıca alkolün hızlı alımı da kanda üst düzeye erişme zamanını hızlandırır.
• İçilen içkide alkol yoğunluğu düşük ise emilim bir miktar daha hızlı olur. Midedeki emilim hızı ince barsaklara oranla daha yavaştır.
• Bu nedenle midenin boşalım süresini etkiliyen faktörler alkolün emilim hızını da etkiler.
Alkolün Fizyolojik Etkileri ve Farmakolojisi
• Kan alkol seviyesi, cinsiyet, fiziksel yapı, tolerans, alınan alkolün miktar ve içim hızına, alkolün emilim ve karaciğerdeki yıkım hızına bağlı olarak farklılıklar gösterir.
Alkolün Fizyolojik Etkileri ve Farmakolojisi
• Alkolün %90-98'i karaciğerde oksidasyon yoluyla alkol dehidrogenaz enzimi aracılığı ile önce asetaldehit ve asetik asit’e daha sonra da karbondioksit ve su aşamasına kadar yıkılır.
• Geri kalan alkolün %2–10 kadarı solunum ve idrar yolu ile değişime uğramadan, ihmal edilebilecek bir miktar ise ter ve feçes ile atılır.
Alkolün Fizyolojik Etkileri ve Farmakolojisi
• Diyetten gelen enerjinin <%15 kısmının etanolden sağlanması halinde alınan etanol, ATP üretiminde etkin şekilde kullanılmaktadır.
Alkolün Fizyolojik Etkileri ve Farmakolojisi
• NADH oksidatif fosforilasyonla ATP üretiminde kullanılmaktadır.
• Bir kısmı sitrat döngüsünde oksidlenen asetatın önemli bir kısmı kas dokuları tarafından alınarak asetil-CoA oluşturulmaktadır.
• Sitrat döngüsünde asetil-CoA oksidlenerek CO2 elde edilmektedir.
Etanolün Karaciğerde Asetata Oksidasyonu
Alkolün Fizyolojik Etkileri ve Farmakolojisi
• Alkol, sitokrom P450 ailesinin bir üyesi olan mikrozomal etanol okside edici sistem (MEOS) tarafından, asetaldehide oksidlenmektedir.
• Uzun süreli alkol kullananlarda çok aktif çalışan MEOS sisteminin oluşturduğu asetaldehid, KC ve dokularda hasara yol açmaktadır.
Etanol Mekanizmasının Kontrol Mekanizmaları
Kontrol Noktası Kontrol Şekli
Fosfofruktokinaz Yüksek enerji yükü tarafından inhibe edilir Pirüvat dehidrogenaz Yüksek enerji yükü, NADH/NAD+ oranı ve asetil-
CoA tarafından inhibe edilir.
Laktat dehidrogenaz Yüksek NADH/NAD+ oranı laktat oluşumu lehinedir.
β-Oksidasyon NAD+ düzeyinin düşük olması yüzünden yavaşlar Malat dehidrogenaz Yüksek NADH/NAD+ oranı malat oluşumu
lehinedir, oksaloasetat tüketilir.
İzositrat dehidrogenaz Yüksek enerji yükü ve NADH/NAD+ oranı tarafından inhibe edilir.
Asetil-CoA karboksilaz Yüksek sitartla uyarılır (izositrat dehidrogenaz inhibe edildiği için birikir)
