YGS Kimya Notları

YGS Kimya Notları

Tolga KIZGIN TEMİZLİK MADDELERİ

SABUN DETERJAN

Yağ asitlerinin Na veya K tuzlarına denir.

Na tuzları katı, K tuzları sıvı sabundur.

Alkil veya aril sülfat ya da sülfonatların tuzudur. Bazı deterjan türlerinde aril grubu (benzen halkası) bulunur.

C₁₇H₃₅COONa COO^-Na⁺

C₁₂H₂₃OSO₃Na OSO₃^-Na⁺ Yağ + H₂O Yağ asidi + Gliserin

Yağ asidi + NaOH SABUN + H₂O Lauril alkol + H₂SO₄ Lauril sülfat + H₂O Lauril sülfat + NaOH DETERJAN + H₂O -Bitkisel ya da hayvansal yağlardan elde

edilirler.

-Doğal olduklarından,insan vücuduna etkileri yoktur.

-Doğal yollarla kolaylıkla parçalanırlar.

-Su kirliliğine sebep olmazlar.

-Çevreye zararları yoktur.

-Zamanla temizleme gücünü kaybederler.

-Sert sularda bulunan metal iyonlarıyla çökelek oluştururlar.

-Kıyafetlere zararları vardır.

-Sıcak sularda daha etkili temizlerler.

-Binlerce yıldır kullanılmaktadır.

-Petrol türevlerinden sentetik olarak elde edilirler.

-İnsan vücuduna tesir ederler.

-Kolay kolay bozunmazlar.

-Su kirliliğine sebep olurlar . -Çevre kirliliğine sebep olurlar.

-Değişik amaçlar için özel formülleri vardır.

-Sert sulardaki iyonlardan çok az etkilenirler.

-Soğuk suda bile iyi temizlerler.

-Kıyafetleri fazla yıpratmazlar.

-50-60 yıldır yaygın olarak kullanılmaktadır.

ÇAMAŞIR SODASI ÇAMAŞIR SU

Na₂CO₃ (Sodyum karbonat) NaClO (Sodyum hipoklorit) H₂O₂ (Hidrojen peroksit )

NaBO₂.4H₂O ( Sodyum perborat tetrahidrat)

-Suya atıldığında NaOH bazını oluşturur.

-Oluşan NaOH, yağdan oluşan kirlere etki ederek temizler.

- Çevreye zarar vermez.

- Sadece yağlara karşı temizleme etksi vardır.

- Ağartıcı etkiye sahiptir.

- Yükseltgenme yoluyla tepkimeye girer.

- Klorlu ve oksijenli olmak üzere çeşitleri vardır.

- Klorlu olanları dezenfekte edicidir, ucuzdur, renkli kumaşlarda kullanılamaz.

- Oksijenli olanları pahalıdır, çamaşırları yıpratmaz, renklilerde kullanılabilir.

DİĞER TEMİZLİK MADDELERİ Kireç çözücü : HCl, Yağ çözücü : NaOH,

Lavabo açıcı : NaOH, KOH, Tuvalet temizleyici : HCl (tuz ruhu), HNO₃ (kezzap)

YGS Kimya Notları

Tolga KIZGIN YAYGIN MALZEMELER 1

KİREÇ HARÇ, SIVA ve BETON

Kireç taşı: CaCO₃ (Kalsiyum karbonat) Kireç: CaO (Kalsiyum oksit)

Sönmüş kireç: Ca(OH)₂ (Kalsiyum hidroksit) CaCO₃ +Isı CaO + CO₂

CaO + H₂O Ca(OH)₂

Harç: Kum + Kireç

Harcın içerisinde bulunan kireç havadaki karbondioksit ile tepkimeye girerek sertleşir.

Ca(OH)₂ +CO₂ CaCO₃ + H₂O

Çimento: Kil ve kirecin özel fırınlarda pişirilip ezilmesi ile elde edilir.

Sıva: Çimento + Kum + Kireç

Agrera: Kum, çakıl ve karmataşın genel adı.

Beton: Çimento + Agrera + Su CAM

Kireç taşı + Çamaşır sodası + Kum Cam CaCO₃ + Na₂CO₃ + SiO₂ Na₂SiO₃ + CaSiO₃ + 2CO₂

Ham maddeler yaklaşık 1500 ⁰C ye kadar ısıtılarak cam hamuruna dönüştürülür. Bu akışkan karışım yavaş yavaş soğutularak tavlanır. Cama katılan çeşitli maddelerle camın renk, kırıcı- lık, sertlik gibi özellikleri değişir.

CAM ÇEŞİTLERİ Cam Türü Etkin

madde Özellik Kullanıldığı Yerler

Sodakalsik Camı

(Düz cam) CaO Yumuşama sıcaklığı düşük, ucuz, ısıl şoklara dayanıklı,

kimyasallara dayanıksız. Pencere, ampul, floresan Kurşun Camı PbO Yumuşama sıcaklığı düşük,

kolay işlenir, yansıtma ve yayma özelliği yüksek.

Gama ve X ışınlarından korunma için ayna süs

eşyası, optik araç.

Borosilikat

Camı B₂O₃ Yumuşama sıcaklığı yüksek, su,

asit ve ısıl şoklara dayanıklı. Laboratuvar malzemesi, mutfak eşyası, optik araç Alüminosilikat

Camı Al₂O₃ Yumuşama sıcaklığı yüksek,

genleşme katsayısı düşük. Termometre, yanma tüpleri Silis Camı SiO₂ Genleşme katsayısı düşük, çok

saydam, UV ışınlarını iyi geçirir. UV lamba ve mikrop öldürücü lamba MozaiklerCam

Sb₂O₃ ya da Na₃AlF₆ (Kriyolit)

Opak, görüntü vermez,

dış etkilere dayanıklı. Duvar ve döşeme kaplama malzemesi

Cam Köpüğü C Yanmaz, haşarattan etkilenmez, kimyasallara dayanıklı,

işlenebilir, hafif, ısı tutucu. Isı yalıtım malzemesi Germenyum

Camı GeO₂ Kızıl ötesi ışınları geçirebilme. Gece görüş dürbünü, fiber optik kablo

YGS Kimya Notları

Tolga KIZGIN YAYGIN MALZEMELER 2

SERAMİK PORSELEN

Kil ve kaolen ve benzeri maddelerin yüksek sıcaklıkta pişirilmesinden meydana gelen maddelere denir.

Örnek olarak çanak, çömlek, tuğla, kiremit, yer döşemesi, lavabo verilebilir. Porselende bir tür seramiktir.

Kaolenit: Al₂O₃.SiO₂.2H₂O (Saf kil)

Seramik grubunun en mükemmel üyesidir.

Porselenenin temel malzemeleri:

Kaolen : Kolay yoğurulmayı sağlar.

Kum(Kuars) : Sert yapı kazanmasını sağlar.

Feldspat(Alüminyumsilikat) : Camsı yapıyı kazandırır.

Mutfak eşyaları, diş, küçük heykeller, biblolar ve yalıtım malzemesi.

-Pişirme sıcaklığı 900 - 1200 ⁰C’dir.

-Çarpmalara ve ani sıcaklık değişimlerine dayanıksız

-Su geçirir, ışığı geçirmez.

-Gözenekli yapıdadır.

-Pişirme sıcaklığı 1400 - 1500 ⁰C’dir.

-Çarpmalara ve ani sıcaklık değişimlerine dayanıklıdır.

-Su geçirmez, ışığı geçirir.

-Gözeneksiz ve sıkı bir yapısı vardır.

BOYALAR ALAŞIMLAR

Yüzeylere renk vermek, dekoratif özellik kazandırmak, dış etkenlerden korumak için sürülen kimtasallara denir. Boyalar, bağlayı- cılar, örtücü ve renklendiriciler (pigmentler), çözücüler olmak üzere üç bölümden oluşur.

Bağlayıcılar : Boyanın ana maddesidir. Pig- ment ve dolgu maddelerini birbirine bağlar.

Pigmentler : Boyaya renk veren örtücülük sağlayan bağlayıcı ve çözücülerde çözün- meyen katı taneciklerdir, ışıktan hava koşul- larından zarar görmezler. Titanyumdioksit, çinkooksit, demiroksit, çinkokromat, çinko- fosfat gibi maddelerdir.

Çözücüler : Boyayı akışkan hale getiren uçucu ksmını oluşturan maddelerdir. Su, aseton, toluen, ksilen gibi maddelerdir.

Metallerin değişik oranlarda birbirlerine karıştırıl- ması ile oluşturulurlar. Metallerin erime, sertlik, dış etkenlere dayanma gibi özelliklerini değiştirmek ve kullanım alanlarını artırmak için oluşturulurlar.

Alaşımlar iletkenlik ve parlaklık yönü ile metallere benzerler.

Bir alaşım kendini oluşturan metallerden ; -daha zor tel ve levha haline getirilir.

-daha serttir.

-daha kolay erir.

-döküme daha uygundur.

-kimyasal olaylara daha dayanıklıdır.

-iletkenliği daha azdır.

YAĞLI BOYA SU BAZLI BOYA BAZI ALAŞIMLAR

Duralumin Al,Cu,Mg Lehim Sn, Sb Çözücüsü solventler-

dir, kokuludur, kalın bir film oluşturarak duvarın hava almasını önler, parlak görünü- me sahiptir, sağlıksız- dır, çabuk kurumaz.

Çözücüsüz sudur, sağlıklıdır, yüzeye uygulanması ve tem- ziliği kolyadır, çabuk kurur, mat görünüme sahiptir ve kokusuz- dur.

Wood metali Bi,Pb,Sn,Cd Pirinç Cu, Zn Malgama Hg,Sn,Cu,Ag Çelik Fe, C 18ayar altın Au, Cu Bronz Cu,Sn,Zn Beyaz altın Au, Ni Saçma Pb, As Krom çeliği Fe, Cr Platinium Pt, Ir Gümüş para Ag, Cu Titanyum Ti, Al, Sn

YGS Kimya Notları

Tolga KIZGIN

BİYOLOJİK SİSTEMLERDE KİMYA

FOTOSENTEZ SOLUNUM

6CO₂ + 6H₂O C₆H₁₂O₆ + 6O₂ Fotosentez bir indirgenme yükseltgenme tep- kimesidir. Oluşan glikozun polimerleşmesi ile nişasta, selüloz ve karbonhidratlar oluşur.

C₆H₁₂O₆ + 6O₂ 6CO₂ + 6H₂O +Enerji Oksijenli solunum yükseltgenme-indirgenme ve yanma tepkimesi olarak sınıflandırılabilir.

Kanda O₂ nin taşınması Kanda CO₂ nin taşınması Oksijen difüzyon ile alveollerden alyuvar-

lara geçerek hemoglobin ile birleşir.

Hb + O₂ HbO₂

Oksihemoglobin kan yoluyla tüm doku- lara ulaşır ve dokulardaki oksijen azlığın- dan dolayı oksijen hemoglobinden ayrılır.

HbO₂ Hb + O₂ Böylece hücre ihtiyacı olan O₂ yi almış olur.

Solunum sonucu oluşan karbondioksit ve su kılcal damarlarda karbonik anhidraz enzimi ile karbonik aside dönüşür . CO₂ + H₂O ^Karbonik _anhidraz H₂CO₃ Karbonikasit iyonlaşarak bikarbonat iyonlarına dönüşür. H₂CO₃ HCO₃^- + H⁺

Oluşan H⁺ iyonları hemoglobin ile kan plazması ile akciğerlere taşınır. Akciğer kılcallarında bu reaksiyonların tersi gerçekleşerek CO₂ vücuttan dışarı atılır.

SİNDİRİM a) Proteinlerin sindirimi: Mide de başlar.

İnce bağırsakta tamamlanır. Hidroliz tepki- mesidir, asidik ortamda gerçekleşir.

Protein + H₂O Pepsin Polipeptit Polipeptit Tripsin

Kimotripsin Dipeptit + Aminoasit Dipeptit Erepsin Aminoasit

b) Karbonhidrat sindirimi: Ağızda başlar.

Oniki parmak bağırsağında sona erer. Midede sindirilmez. Bazik ortamda gerçekleşir.

Nişasta + H₂O Amilaz Glikoz

c) Yağların sindirimi: Oniki parmak bağırsağında gerçekleşir. Yağlar bazik ortamda hidrolize uğrar.

Yağ Safra

Lipaz Yağ asidi + Gliserin ÇEVRE KİMYASI

Çevre kirliliğine sebep olan bazı maddeler:

Deterjan: Yapısında kullanılan ucuz ve biyolojik bozunması uzun olan yüzey aktif maddeler su ve toprak kirliliğine sebep olur. Dodesil benzen(DDB) ve Alkil benzen sülfonatlar (ABS) en zararlılarıdır.

Sodyum sülfür(Na₂S): Deri ve kağıt sa- nayisinde kullanılır. Su ve toprak üzerinde toksik etki yapar.

Sodyum kromat(Na₂CrO₄): Krom kap- lamada kullanılır. Zehirleyicidir toprak ve suyu kirletir.

NaOH ve H₂SO₄: Biyolojik bozunmaları zordur. İnsan vücuduna zarar verirler.Çevre kirlliğine sebep olurlar.

Havayı kirleten gazlar: NH₃, NO₂, NO, CO₂, CO, SO₂, SO₃, H₂S, HF dir. Bu gazlardan CO₂, SO₂ , NO₂ asit yağmurlarına sebep olmaktadır.

Suyu kirleten maddeler: Deterjanlar, boya- lar, gübreler, böcek öldürücüler(DDT), H₂SO₄, NaOH, Na₂CO₃, HCl ve ağır metal katyonları.

Toprağı kirleten maddeler: Plastikler, Ağır metaller, tarım ilaçları, ağır hidrokarbonlar.

Çevre kirliliğini azaltmak için yenilenebilir enerji kaynakları kullanılmalıdır. Bunlara güneş ener- jisi, rüzgar enerjisi, gel-git enerjisi ve jeotermal enerji örnek olarak verilebilir.