Çocukluk Ça¤› Solunum Yolu Enfeksiyonlar›nda Antibiyotik Kullan›m› ve Ailelerin Tutumu

(1)

Çocukluk Ça¤› Solunum Yolu Enfeksiyonlar›nda Antibiyotik Kullan›m› ve Ailelerin Tutumu

11

Özet

Amaç: Son y›llarda antibiyotik kullan›m›n›n art›fl göster- mesi, antibiyoti¤e dirençli bakterilerin giderek yayg›nlafl- mas›na neden olmaktad›r. Çocukluk yafl grubu, antibiyotik tüketiminin daha s›k oldu¤u ve gereksiz antibiyotik kullan›m›n›n azalt›lmas› yönündeki çal›flmalar›n yo¤un olarak sürdürüldü¤ü bir süreçtir. Bu çal›flmada, ‹zmir ilinde çeflitli sa¤l›k kurumlar›nda solunum yolu enfeksiyonu tan›s› alan çocuklarda antibiyotik kullanma oranlar› ve antibiyotik kullan›m› konusunda ebeveynlerin tutumla- r›n›n incelenmesi amaçland›.

Gereç ve Yöntem: Ege Üniversitesi T›p Fakültesi Hasta Çocuk Poliklini¤i’ne baﬂvuran hastalar›n sa¤l›k karneleri ve kay›tlar› incelenerek 1 Eylül - 31 Aral›k 2005 tarihleri aras›nda solunum yolu enfeksiyonu tan›s› alan 314 ço- cuk çal›ﬂmaya al›nd›.

Bulgular: Bu olgular›n çal›ﬂma kapsam›ndaki dört ayl›k dönemde solunum yolu enfeksiyonu nedeniyle 565 kez hekime baﬂvurduklar› ve bu ziyaretlerin 435’ünde (%80.1) antibiyotik reçetelendirildi¤i saptand›. Pnömoni tan›s› alan çocuklarda %95, tonsillitte %94.3, otitte

%93.6, sinüzitte %90.3, akut bronﬂiyolitte %87.5 ve viral solunum yolu enfeksiyonlar›nda %60.8 oran›nda antibiyotik kullan›ld›¤› gözlendi. En s›k reçetelenen antibiyotik amoksisilin-klavulonat (%45.9) idi. Antibiyotik kullan›m›nda genellikle oral yolun (%96.6) tercih edildi¤i gö- rüldü. Ebeveynlerin %96.8’i doktor verdi¤i için antibiyotik kulland›¤›n› ifade etti. Ailelerin %3.2’si doktora antibiyotik yazmas› için bask› yapt›¤›n›, %13.7’si bazen kendi kendine antibiyotik kulland›¤›n›, %14’ü antibiyotik yazmayan doktordan tatmin olmad›¤›n› ifade etmekteydi.

Ebeveynlerin antibiyotik kullan›rken bafll›ca çekinceleri- nin yan etki geliflebilmesi oldu¤u, ayr›ca allerjik reaksiyon, direnç geliflme olas›l›¤› ve maliyetin de antibiyotik kullan›m›nda aileleri tedirgin etti¤i saptand›.

Sonuç: Bu çal›flman›n sonuçlar›, solunum yolu enfeksi- yonlar›nda afl›r› antibiyotik reçetelendirildi¤ini göster- mektedir. Gelifligüzel antibiyotik kullan›m›n›n neden oldu¤u antibiyotik direncini, ekonomik kay›plar› önlemek ve yan etkilerden kaç›nmak için, yasal düzenlemelerin yan›nda çocukluk yafl grubunda do¤ru antibiyotik kulla- n›m›n› sa¤lamak amac›yla yap›lacak meslek içi e¤itimler öncelikle önem tafl›r. (Çocuk Enf Derg 2007; 1: 135-8) Anahtar kelimeler: Solunum yolu enfeksiyonu, an- tibiyotik, çocuk, ebeveyn

Summary

Aim: The increasing antibiotic resistance is due largely to the increasing use of antibiotics in recent years. Anti- biotic consumption is widespread in childhood and pediatric populations are important targets for efforts ai- med at reducing unnecessary antibiotic use. The aim of this study was to evaluate the antibiotic prescription rates for childhood respiratory tract infections and attitudes of parents on antibiotic usage in Izmir, Turkey.

Material and Method: Data were obtained from medi- cal records of 314 children who admitted to Ege Univer- sity Faculty of Medicine Pediatric Outpatient Clinics for different reasons between September 1, 2005 and De- cember 1, 2005 and a 33-item questionnaire was admi- nistered to the parents of the participants.

Results: A total of 565 office visits for respiratory tract infections were recorded and in 80.1% of these visits antibiotics were prescribed to patients. Antibiotic usage rate was 95% for pneumonia, 94.3% for tonsillitis, 93.6% for otitis, 90.3% for sinusitis, 87.5% for acute bronchiolitis and 60.8% for viral respiratory tract infections. Ninety six percent of the antibiotic users were ta- king this medication at the suggestion of doctor. The most prescribed antibiotic was amoxicillin-clavulanate (45.9%). Oral route was mainly preferred (96.6%). Major concerns of parents while using antibiotics were mainly side effects of medications, allergic reactions, antibiotic resistance development and cost of the medications.

Conclusion: The results of the study suggest that anti- biotics are generally overused at the primary health care level and antibiotic prescribing habits are not as re- commended in our geographic area. Efforts should be made and both administrative and educational interven- tion should be implemented to reduce inappropriate antibiotic use for the sake of containing costs, preventing side effects, and limiting the spread of antibiotic resistance. (J Pediatr Inf 2007; 1: 135-8)

Key words: Respiratory tract infection, antibiotic, child, parents

Yaz›ﬂma Adresi Correspondence Address Dr. Zafer Kurugöl

Ege Üniversitesi T›p Fakültesi Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar›

Anabilim Dal›,

35100 Bornova, ‹zmir, Türkiye Gsm: +90 537 250 15 36 E-mail:

zafer.kurugol@ege.edu.tr N

Noott:: BBuu ççaall››ﬂﬂmmaa BBuurrssaa’’ddaa 1188-- 2

211 ﬁﬁuubbaatt 22000077 ttaarriihhlleerrii a

arraass››nnddaa yyaapp››llaann 33.. UUlluuddaa¤¤ KK››ﬂﬂ K

Koonnggrreessiinnddee ssuunnuullmmuuﬂﬂttuurr..

Antibiotic Usage in Childhood Respiratory Tract Infections and Attitudes of Parents

Ö

Öz zg gü ün n A Arra aﬂ ﬂtt››rrm ma a // O Orriig giin na all A Arrttiic clle e 135

Levent Midyat, Zafer Kurugöl, Gülgün Asar, Güldane Koturo¤lu

Ege Üniversitesi T›p Fakültesi Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Anabilim Dal›, ‹zmir, Türkiye

(2)

Giriﬂ

Antibiyotikler, ilk keflfedildikleri günden itibaren birçok hastal›¤›n morbidite ve mortalitesini önemli ölçüde azalt- m›fl, uygun antibiyotik seçiminin enfeksiyon hastal›klar›n›n prognozunda gözle görülür iyileflmelere yol açt›¤› görül- müfltür (1). Fakat, özellikle son çeyrek yüzy›lda gere¤inden fazla ve yanl›fl endikasyonlarla antimikrobiyal ajan kullan›- m›n›n hem bu ajanlara karfl› direnç geliflmesine neden oldu¤u, hem de ilaçlara ba¤l› yan etkiler ve yüksek maliyet- ler nedeniyle hastalar›n pek çok aç›dan ma¤dur olmas›na yol açt›¤› birçok çal›flmada gösterilmifltir (2-5). Antibiyotik- lerin en s›k kullan›ld›¤› alan solunum yolu enfeksiyonlar›d›r ve birçok solunum yolu enfeksiyonu viral kökenli olmas›na ve endikasyonu olmamas›na ra¤men antibiyotik reçetelen- mesinin çok s›kl›kla yap›ld›¤› bilinmektedir (6,7).

1990’l› y›llardan itibaren birçok halk sa¤l›¤› kuruluﬂu ve profesyonel dernek gereksiz antibiyotik reçetelendirilmesini azaltmak ve uygun antibiyotik kullan›m›n› artt›rmak için e¤i- tici kampanyalar düzenlemiﬂ ve gerekli önlemlerin al›nmas›

amaçl› faaliyetler yürütmüfllerdir. Uygun antibiyotik kullan›- m›, terapötik etkiyi maksimize ederken toksisiteyi ve direnç geliflimini minimize etmek olarak tan›mland›r›lm›flt›r (3).

Çocukluk yafl grubu, antibiyotik tüketiminin eriflkinlere göre daha s›k oldu¤u ve gereksiz antibiyotik kullan›m›n›n azalt›lmas› yönündeki çal›flmalar›n yo¤un olarak sürdürül- dü¤ü bir süreçtir. Amerika, Asya ve Avrupa’da yap›lan kli- nik çal›flmalarda, so¤uk alg›nl›¤›, üst solunum yolu enfeksiyonu ve akut bronfliyolit gibi tan›lar› alan çocuklar›n %17 ila %90’›n›n antibiyotik kulland›¤› ve doktorun antibiyotik yazmas›na neden olan faktörler incelendi¤inde, ebevey- nin antibiyotik yaz›lmas›n› istemesinin anahtar rolü üstlen- di¤i görülmüfltür (2,6,8-14). Bu çal›flmada, ‹zmir ilinde çe- flitli sa¤l›k kurumlar›nda solunum yolu enfeksiyonu tan›s›

alan çocuklar›n antibiyotik kullan›m oranlar›n›n saptanma- s› ve ailelerin antibiyotik kullan›m› konusundaki görüﬂ ve tutumlar›n›n belirlenmesi amaçlanm›ﬂt›r.

Gereç ve Yöntem

Ege Üniversitesi T›p Fakültesi Hasta Çocuk Poliklini-

¤i’ne de¤iflik nedenlerle baflvuran hastalar›n kay›tlar› incelenerek, 1 Eylül – 31 Aral›k 2005 tarihleri aras›nda baflvur- duklar› çeflitli sa¤l›k kurumlar›nda solunum yolu enfeksiyonu tan›s› alan çocuklar çal›flmaya al›nd›. Olgular›n yafl›, cinsiyeti, kronik hastal›k varl›¤›, anne ve baba yafl›, anne ve baba tahsil durumu, evin toplam ayl›k kazanc› aileleriy- le görüflülerek, çocuklar›n ald›klar› solunum yolu enfeksiyonu tan›lar› ve bu dönemde enfeksiyonlara yönelik kulland›klar› antibiyotikler, antibiyotiklerin verilifl yolu ve veril- me süresi hastalar›n sa¤l›k karnelerine bak›larak not edildi. Çocu¤un bak›m›yla ilgilenen bireylerle 33 sorudan olu- flan bir anket çal›flmas› yap›ld› ve ailelere antibiyotik kulla- n›m› ile ilgili tutumlar›, doktora bask› yap›p yapmad›klar›, kendi kendine kullanma e¤ilimleri, antibiyotik yazmayan doktora karfl› davran›fllar› ve antibiyotik yaz›lmas›na karfl›- larsa bunun nedenleri soruldu. Ailelerle yap›lan anketin

%63.3’ü çocu¤un annesi, %30.3’ü babas› ve %6.8 çocu-

¤un bak›m›yla ilgilenen di¤er bireyler taraf›ndan doldurul- du. Veriler, SPSS 11.0 istatistik program› ile Pearson ko- relasyon analizi testi kullan›larak de¤erlendirildi.

Sonuçlar

Çal›ﬂmada incelenen 314 çocu¤un %45.9’u (n=144) k›z, %54.1’i (n=170) erkek idi. Çocuklar›n ortalama yaﬂ›

84.3 ± 52.0 ay (3 ay - 18 yafl) olarak saptand›. Ortalama anne yafl› 35.0 ± 6.4 y›l (20-55 yafl), ortalama baba yafl›

39.2 ± 6.9 y›l (23-61 yaﬂ) iken, ortalama anne tahsili 10.5 ± 4.0 (0-20 y›l), ortalama baba tahsili 12.4 ± 3.2 y›l (5-22 y›l) idi. Ailelerin ortalama ayl›k kazanc› 1395.2 ± 822.8 YTL (0-7000 YTL) olarak belirtildi.

Çal›flma kapsam›ndaki dört ayl›k dönemde solunum yolu enfeksiyonu geçirme nedeniyle bu olgular›n toplam 565 defa doktora baflvurdu¤u ve ortalama 1.4 ± 1.1 kez antibiyotik kulland›¤› saptand›. En s›k görülen enfeksiyo- nun viral üst solunum yolu enfeksiyonu oldu¤u (%34.5, n=195), daha sonra s›ras›yla tonsilit (%21.8, n=123), sinü- zit (%11, n=62), otit (%8.3, n=47), farenjit (%8.1, n=46), akut bronfliyolit (%7.1, n=40), pnömoni (%7.1, n=40), rinit (%1.2, n=7), larenjit (%0.5, n=3) ve krup (%0.4, n=2) oldu-

¤u görüldü.

Solunum yolu enfeksiyonu tan›s› alan 565 reçetenin 453’ünde (%80.1) antibiyotik verildi¤i saptand›. Pnömoni tan›s› alan çocuklarda %95, tonsilitte %94.3, otitte % 93.6, sinüzitte % 90.3, akut bronﬂiyolitte % 87.5, farenjit- te % 82.6 ve viral üst solunum yolu enfeksiyonlar›nda

%60.8 oran›nda antibiyotik kullan›ld›¤› gözlendi (ﬁekil 1).

En s›k tercih edilen antibiyoti¤in amoksisilin-klavulonat oldu¤u (% 45.9, n=208), daha sonra s›ras›yla ikinci kuflak sefalosporin (%17.2, n=78), makrolid (%11.5, n=52), oral penisilin (%6.8, n=31), ampisilin sulbaktam (%6.8, n=31), amoksisilin (%4, n=18), üçüncü kuflak sefalosporin (%3.5, n=16), ampisilin (%1.5, n=7), depo penisilin (%1.1, n=6), birinci kuflak sefalosporin (%0.9, n=4) ve ki- nolonlar›n (%0.4, n=2) kullan›ld›¤› saptand›.

Antibiyotik kullan›m›na etki eden faktörler incelendi¤inde, yaln›zca baban›n e¤itim düzeyi yükseldikçe çocu¤un antibiyotik kullan›m s›kl›¤›n›n anlaml› bir ﬂekilde azald›¤›, anne e¤itim süresi, anne ve baba yaﬂ› artt›kça da anlaml›

olmasa da ortalama antibiyotik tüketiminin azald›¤› görül- dü. Aile geliri ile antibiyotik kullan›m› aras›nda herhangi bir iliﬂki saptanmad› (Tablo 1).

Doktorun ortalama önerdi¤i antibiyotik kullan›m süresi- nin 9.0 ± 2.5 gün, çocu¤un ortalama kullan›m süresinin 8.9

± 2.5 gün oldu¤u görüldü. Antibiyotiklerin en s›k pediatri uzman› (%50.3) veya pratisyen doktor (%43.8) taraf›ndan re- çetelendi¤i, daha sonra s›ras›yla kulak-burun-bo¤az hasta- l›klar› uzman› (%3.8), aile hekimi (%1), dahiliye uzman›

(%0.6), üroloji uzman› (%0.2), anestezi uzman› (%0.2) ve gö¤üs hastal›klar› uzman› (%0.2) taraf›ndan verildi¤i saptan- d›. Hekimler antibiyotikleri genellikle ampirik olarak kullan- maktayd›. Tonsillit tan›s› konan 123 hastan›n sadece 3’ünde (%0.2) tedavi öncesi bo¤az kültürü al›nd›¤› ö¤renildi.

Midyat ve ark.

Çocukluk Ça¤› Solunum Yolu Enfeksiyonlar›nda Antibiyotik Kullan›m› ve Ailelerin Tutumu

Çocuk Enf Derg 2007; 1: 135-8 J Pediatr Inf 2007; 1: 135-8

136

(3)

Antibiyotik kullanan 293 çocu¤un ebeveynlerinin

%99’u doktor verdi¤i için, %0.3’ü kendi istedi¤i için,

%0.7’si ise kendisi alarak çocu¤una antibiyotik kulland›-

¤›n› belirtti. Antibiyotik kullan›m›nda %95.4 (n=539) oral yolun tercih edildi¤i görüldü. Ebeveynlerin %93.2’si antibiyotik tedavisinin etkin oldu¤unu ifade etti.

Ailelerin antibiyotiklerle ilgili genel tutumlar›na bak›ld›-

¤›nda, ebeveynlerin %96.8’i (n=304) doktor verdi¤i zaman antibiyotik kulland›¤›n›, %13.7’si ise (n=43) genellikle doktor verdi¤i zaman kullan›rken bazen de kendi kendine antibiyotik kulland›¤›n› ifade etti. Ailelerin %14’ü (n=44) antibiyotik yazmayan doktordan tatmin olmad›¤›n›, %3.2’si (n=10) ise doktora antibiyotik yazmas› için bask› yapt›¤›n›

söyledi. Ebeveynlerin %57.6’s› (n=181) doktor önermedi-

¤i takdirde antibiyotik kullan›lmas›na karfl› oldu¤unu belirtti. Antibiyotik kullan›rken bafll›ca çekincelerinin yan etki geliflebilmesi oldu¤u (%64.0), ayr›ca alerjik reaksiyon (%28.3), direnç geliflme olas›l›¤› (%10.1), maliyet (%6.6) ve çocu¤un vücut direncinin azalmas› olas›l›¤›n›n da (%1.3) antibiyotik kullan›m›nda aileleri tedirgin etti¤i saptand›. Bir aile antibiyotikler geliflme gerili¤ine neden olur derken, biri böbrek hasar›ndan korktu¤unu, biri antibiyoti¤in çözüm olmad›¤›n› ve bir aile de antibiyotiklerin gereksiz oldu¤unu belirtti.

Tart›ﬂma

Uygun antibiyotik kullan›m› ile ilgili kurallar y›llard›r çok iyi bilinse de, antibiyotikler halen çok yayg›n bir biçimde yanl›fl endikasyonlarla ve yanl›fl uygulama flekilleriyle kullan›lmaya devam edilmektedir. Afl›r› antibiyotik kullan›m›

tedavi maliyetlerini ço¤altmakta, yan etki ve direnç geliﬂ-

mesi olas›l›¤›n› artt›rmaktad›r. ‹laca dirençli mikrobiyal ajanlar›n ortaya ç›kmas› tüm dünyada ciddi bir halk sa¤l›-

¤› problemi olmaya baﬂlam›ﬂt›r (1,15).

Solunum yolu enfeksiyonlar› toplumda bazen ciddi morbiditeye, ifl gücü ve ekonomik kay›plara neden olan ve çok s›k karfl›lafl›lan bir hastal›k grubudur (15). Finlandi- ya’da 2001 y›l›nda yap›lan bir çal›flmada, 30 sa¤l›k merke- zine bir hafta içinde baflvuran 7777 kifliden %74’ünün solunum yolu enfeksiyonu geçirdi¤i görülmüfltür. Yaln›zca befl yafl alt› gruba bak›ld›¤›nda ise bu oran›n %84’e kadar yükseldi¤i saptanm›flt›r (16). 2006 y›l›nda Pakistan’da ya- p›lan bir çal›flmada ise 2 ay-5 yafl aras› çocuklarda tahmi- ni solunum yolu enfeksiyonu insidans›n›n %44 oldu¤u be- lirtilmifltir (17). Bu yafl grubu hekimlerin solunum yolu enfeksiyonlar›n›n komplikasyonlar›ndan daha çok çekindi¤i ve daha radikal antibiyotik reçetelendirdi¤i bir dönemdir.

2003 y›l›nda Amerika Birleﬂik Devletleri’nde bo¤az a¤r›s›

nedeniyle doktora baflvuran 3-17 yafl aras› çocuk say›s›- n›n yaklafl›k 7.3 milyon oldu¤u ve bu hastalar›n %54’üne antibiyotik verildi¤i saptanm›flt›r (18). Solunum yolu enfeksiyonlar›n›n etiyolojisinde ço¤unlukla viral nedenlerin rol oynad›¤›n›n bilinmesine ra¤men bu kadar rahat antibiyotik kullan›lmas›, nihayetinde en çok korkulan fley olan di- rençli mikroorganizmalar›n ortaya ç›kmas›na ve bu duru- mun ciddi bir toplumsal sorun haline gelmesine yol aç- m›flt›r. ABD’de 1998-2001 y›llar› aras› yap›lan solunum yolu patojenlerinin in vitro surveyans çal›flmas›nda, Strepto- coccus pneumoniae sufllar›n›n %45’inin penisiline (%16’s› k›smi, %29’u tam dirençli), %33’ünün makrolidle- re ve %43’ünün trimetoprim-sulfametoksazole dirençli oldu¤u görülmüfltür (19).

Midyat ve ark.

Çocukluk Ça¤› Solunum Yolu Enfeksiyonlar›nda Antibiyotik Kullan›m› ve Ailelerin Tutumu Çocuk Enf Derg 2007; 1: 135-8

J Pediatr Inf 2007; 1: 135-8

137

Tablo 1. Ailenin sosyoekonomik düzeyinin antibiyotik kullan›m›na etkisi A

Annnnee YYaaflfl›› AAnnnnee TTaahhssiillii BBaabbaa YYaaflfl›› BBaabbaa TTaahhssiillii KKaazzaannçç A

Annttiibbiiyyoottiikk kkuullllaann››mm››

p

p 0.484 0.537 0.147 0.001 0.173

rr -0.040 -0.036 -0.083 -0.196 0.081

ﬁekil 1. Tan›lara göre antibiyotik kullan›m oranlar›

100

80

60

40

20

0

Pnömoni AAnnttiibbiiyyoottiikk kkuullllaann››mm›› ((%%))

Tonsillit Otit Sinüzit Akut Farenjit Viral ÜSYE

Bronﬂiyolit

(4)

Bu çal›flman›n sonuçlar› solunum yolu enfeksiyonla- r›nda afl›r› antibiyotik kullan›ld›¤›n›, hatta viral solunum yolu enfeksiyonu tan›s› konulmas›na ra¤men %60’›n üzerin- de antibiyotik reçetelendirildi¤ini, akut bronfliyolitte

%87.5 düzeyinde antibiyoti¤e baflvuruldu¤unu göster- mektedir. Leblebicio¤lu ve ark. taraf›ndan yap›lan bir ça- l›flmada da üst solunum yolu enfeksiyonu tan›s› konan 502 eriflkin hastan›n %91.8’ine antibiyotik reçetelendiril- di¤i, so¤uk alg›nl›¤› geçirdi¤i ifade edilenlerde bile bu ra- kam›n %41.9 düzeyinde oldu¤u gösterilmifltir (20). Son y›llarda Türkiye’de antibiyotik reçetelendirmesi ile ilgili bir- çok yasal düzenleme getirilmifltir. Bu yasal düzenlemeler antibiyotik kullan›m›n› azaltabilir. Ancak, tek bafl›na yasal düzenleme yap›lmas› her zaman yeterli olamamaktad›r.

Çal›flmam›z sonuçlar›na göre, ailelerin ancak çok küçük bir k›sm›n›n (%3.2) doktora antibiyotik yazmas› için bask›- da bulundu¤u görülmektedir. Önemli bir k›sm› (%96.8) sadece doktor verdi¤inde antibiyotik kulland›klar›n› ifade etmifllerdir. Bu nedenle, ülkemizde gelifligüzel antibiyotik kullan›m›n›n neden oldu¤u antibiyotik direncini, ekonomik kay›plar› önlemek ve yan etkilerden kaç›nmak için, ço- cukluk yafl grubunda do¤ru antibiyotik kullan›m›n› sa¤lamak amac›yla öncelikle meslek içi e¤itimler yap›larak hekimler bilinçlendirilmelidir. ABD’de 1989-1990 y›llar›nda solunum yolu enfeksiyonu nedeniyle 1000 çocu¤un y›ll›k antibiyotik kullan›m› 838 iken, hekimlerin e¤itimi ve toplu- mun bilinçlenmesi ile 1999-2000 y›llar›na gelindi¤inde bu say› 503’e gerilemifltir (3).

Bu çal›flmada ailelerin büyük ço¤unlu¤unun antibiyotik kullan›m› konusundaki karar› doktora b›rakt›¤› ve genel olarak antibiyoti¤e karfl› olduklar›n› ifade ettikleri görül- müfltür. Ancak pratik hayatta çocuk bak›m› ile ilgili zorluk- lar, yüksek ateflli ve ac› çeken çocu¤a gösterilen afl›r›

özen ve flefkat duygusunun ailelerin bu konuda objektif davranmas›n› engelleyece¤i aç›kt›r ve bu konuda yine he- kimlere büyük roller düflmektedir. Hem gereksiz antibiyotik kullan›m›n› ve dolay›s›yla maliyetleri düflürmek, isten- meyen yan etkilerden kaç›nmak, immün sistemin güçlen- mesini ve direncini artt›rmak ve dirençli mikroorganizmalar›n ço¤almas›n› önlemek için bu konuda ciddi ve kararl›

ad›mlar at›lmal›, ülke çap›nda etkin sa¤l›k politikalar› geliﬂ- tirilmelidir.

Kaynaklar

1. Usluer G, Özgüneﬂ ‹, Leblebicio¤lu H, Turkish Antibiotic Utilization Study Group. A multicenter point-prevalence study: antimicrobial prescription frequencies in hospitalized patients in Turkey. Ann Clin Microbiol Antimicrob 2005; 4: 16.

2. Guven GS, Uzun O. Principles of good use of antibiotics in hospi- tals. J Hosp Infect 2003; 53: 91-6.

3. McCaig LF, Besser RE, Hughes JM. Trends in antimicrobial prescribing rates for children and adolescents. JAMA 2002; 287:

3096-102.

4. McGowan JE Jr. Antimicrobial resistance in hospital organisms and its relation to antibitoic use. Rev Infect Dis 1983; 5: 1033-48.

5. Reichler MR, Allphin AA, Breiman RF, et al. The spread of multiply resistant Streptococcus pneumoniae at a day care center in Ohio.

J Infect Dis 1992; 166: 1346-53.

6. Nyquist AC, Gonzales R, Steiner JF, Sande MA. Antibiotic prescribing for children with colds, upper respiratory tract infections, and bronchitis. JAMA 1998; 279: 875-7.

7. Gonzales R, Steiner JF, Sande MA. Antibiotic prescribing for adults with colds, upper respiratory tract infections, and bronchitis by am- bulatory care physicians. JAMA 1997; 278: 901-4.

8. Huang N, Morlock L, Lee CH, et al. Antibiotic prescribing for children with nasopharyngitis (common colds), upper respiratory infections, and bronchitis who have health-professional parents. Pediat- rics 2005; 116: 826-32.

9. Gonzales R, Sande M. What will it take to stop physicians from prescribing antibiotics in acute bronchitis? Lancet. 1995; 345:

665-6.

10. Cho HJ, Hong SJ, Park S. Knowledge and beliefs of primary care physicians, pharmacists, and parents on antibiotic use for the pediatric common cold. Soc Sci Med 2004; 58: 623-9.

11. de Melker RA, Kuyvenhoven MM. Management of upper respiratory tract infections in Dutch family practice. J Fam Pract 1994;

38: 353-7.

12. Butler CC, Rollnick S, Kinnersley P, et al. Reducing antibiotics for respiratory tract symptoms in primary care: consolidating ‘why’

and considering ‘how.’ Br J Gen Pract 1998; 48: 1865-70.

13. Schwartz B, Mainous AG, Marcy SM. Why do physicians prescribe antibiotics for children with upper respiratory tract infections?

JAMA 1998; 279: 881-2.

14. Stivers T, Mangione-Smith R, Elliott MN, et al. Why do physicians think parents expect antibiotics? What parents report vs what physicians believe. J Fam Pract. 2003; 52: 140-8.

15. Nascimento-Carvalho CM. Outpatient antibiotic therapy as a predisposing factor for bacterial resistance: a rational approach to airway infections. J Pediatr 2006; 82: 146-52.

16. Rautakorpi UM, Klaukka T, Honkanen P, et al. Antibiotic use by in- dication: a basis for active antibiotic policy in the community.

Scand J Infect Dis 2001; 33: 920-6.

17. Nizami SQ, Bhutta ZA, Hasan R. Incidence of acute respiratory infections in children 2 months to 5 years of age in periurban com- munities in Karachi, Pakistan. J Pak Med Assoc 2006; 56: 163-7.

18. Linder JA, Bates DW, Lee GM, Finkelstein JA. Antibiotic treatment of children with sore throat. JAMA 2005; 294: 2315-22.

19. Jacobs MR, Bajaksouzian S, Windau A, et al. Susceptibility of streptococcus pneumoniae, haemophilus influenzae, and moraxel- la catarrhalis to 17 oral antimicrobial agents based on phar- macodynamic parameters: 1998-2001 US Surveillance Study. Clin Lab Med 2004; 24: 503-30.

20. Leblebicioglu H, Canbaz S, Pekﬂen Y, Gunayd›n M. Physicians' antibiotic prescribing habits for upper respiratory tract infections in Turkey. J Chemother. 2002; 14: 181-4.

Midyat ve ark.

Çocukluk Ça¤› Solunum Yolu Enfeksiyonlar›nda Antibiyotik Kullan›m› ve Ailelerin Tutumu

Çocuk Enf Derg 2007; 1: 135-8 J Pediatr Inf 2007; 1: 135-8

Çocukluk Ça¤› Solunum Yolu Enfeksiyonlar›nda Antibiyotik Kullan›m› ve Ailelerin Tutumu