ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN TEMEL FAKTÖRLER VE
GENEL ÖĞRENME-ÖĞRETME İLKELERİ
PROF. DR. HİLMİ DEMİRKAYA
KAZANIMLAR
• Öğrenmeyi etkileyen faktörleri açıklar.
• Öğrenmeyi etkileyen faktörlerin birbirleriyle olan ilişkilerini analiz eder.
• Öğrenmeyi etkileyen faktörleri sınıflandırır.
• Öğrenmeyi etkileyen faktörler üzerinde tartışır.
KAZANIMLAR
• Temel öğrenme ve öğretme ilkelerini özümser.
• Temel öğrenme ve öğretme ilkelerinin eğitim sürecine uygulanmasını anlamlandırır.
• Temel öğrenme ve öğretme ilkelerinin gerekliliğini tartışır.
ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN TEMEL FAKTÖRLER
• Öğrenmeyi etkileyen çok sayıda değişkenden söz edilebilir ancak; özellikle çevre, öğrenme ortamının koşulları ve hazırbulunuşluk öne çıkan unsurlardır.
Öğrenmeyi Etkileyen Çevre Faktörü
• Öğrenmeyi etkileyen çevre faktöründe iki ana yapı ile karşılaşılmaktadır. Bunlardan birincisi aile diğeri ise bireyin yetiştiği ve içinde bulunduğu kültürel yapıdır.
Öğrenmeyi Etkileyen Çevre Faktörü
• Ailenin çocuk yetiştirme tarzının çocuk üzerinde yadsınamayacak önemli bir etkisi vardır. Bireyin doğduğu andan itibaren öğrenme süreci aile içinde başlamaktadır.
Aile bireylerinin tutumları bireyin eğitim hayatında etkileyici faktörlerdir.
Öğrenmeyi Etkileyen Çevre Faktörü
• Aile içinde uygulanan ödül-ceza uygulamaları, pekiştirme etkinlikleri, çocuğun çok sayıda duyu organına hitap edebilen öğrenme ortamlarının sunulması vb. davranışlar öğrenme için temel oluşturmaktadır.
Öğrenmeyi Etkileyen Çevre Faktörü
• Eğer, aileler kendi imkanları doğrultusunda çocuklarına yeteri kadar zaman ve ilgi gösterebilir, öğrenme süreçlerini teşvik eder ve çocuklarının öğrenmekten zevk alacağı ortamlar sunabilirlerse çocukların da öğretim hayatına karşı olumlu bir tutum geliştirmesi beklenir.
Öğrenmeyi Etkileyen Çevre Faktörü
• Bireyin öğrenme sürecinde etkili olan diğer bir çevre faktörü de kültürel yapıdır. Uzun yıllar süren oluşum sürecine sahip kültür, bireyler üzerinde güçlü etkisi olan unsurlardan biridir.
Öğrenmeyi Etkileyen Çevre Faktörü
• Son zamanlarda kültürün sadece öğrenme üzerine etkisi değil girişimcilik, yaratıcılık ve eleştirel düşünmeye etkisi de araştırma konusu olmuştur.
Öğrenmeyi Etkileyen Çevre Faktörü
• Özellikle son yıllarda tüm dünyanın önemle üzerinde durduğu yapılandırmacı yaklaşımın öngördüğü öğrenmeyi öğrenebilme, öğrenmekten zevk alma gibi davranışların kültürel bir alışkanlık haline gelmesi için kültürün bireyle etkileşimi göze çarpmaktadır.
Öğrenme Ortamının Özellikleri
• Öğrenme ortamlarının düzenlenmesi son zamanlarda üzerinde fazlasıyla çalışma ve araştırma yapılan bir konudur. Zengin öğrenme ortamlarının sunulması, öğrencilerin aktif öğrenme süreçlerine de olumlu katkı yapmaktadır.
Öğrenme Ortamının Özellikleri
• Öğrencilerin öğrenme süreçlerinde aktif olacağı, bilgiyi yapılandırabileceği, öğrendiklerini yansıtabileceği, çok sayıda duyu organına hitap edebilen öğrenme ortamları geliştirilmelidir.
Öğrenme Ortamının Özellikleri
• Ayrıca, öğrenme ortamları günümüzde sadece sınıf ile sınırlandırılmamakta bilgi iletişim teknolojilerinin desteğiyle e- öğrenme ortamları da geliştirilebilmektedir.
Bireyin Hazırbulunuşluğu
• Hazırbulunuşluk bir bireyin öğrenme sürecinde öğrenmeyi öğrenebilmesinde ve öğrenmekten mutluluk duymasında önemli bir anahtardır. Bireyin hazırbulunuşluğunu etkileyen çok sayıda faktör olabilir.
Bireyin Hazırbulunuşluğu
• Bunlar, öğrenilecek içeriğe karşı bireyin tutumu, motivasyonu, algısı, ön öğrenmeleri ile bütünleşme süreci, hayata yakınlığı, çevresiyle ve kültürü ile bağlantısı vb. gibidir.
Bireyin Hazırbulunuşluğu
• Öğretmenler mümkün olduğunca bireyin hazırbulunuşluk düzeyini yüksek seviyede tutacak şekilde öğretim etkinliklerini hazırlamalı ve geliştirmelidirler.
Öğrencilerde öğrenmeye yönelik hazırbulunuşluk seviyesi arttıkça öğrenme düzeyleri, öğrenilenlerin kalıcılığı da artacaktır.
Genel Öğrenme- Öğretme İlkeleri
• İlke Türk Dil Kurumu’nca temel düşünce ve prensip olarak açıklanmaktadır.
Öğretiminde kendine ait temel düşünceleri ve prensipleri öğretim ilkeleri ile ortaya konmaktadır. Genel öğretim ilkeleri öğretmenlerin, öğrenme-öğretme sürecinde etkin olarak faydalandıkları ilkelerdir.
1.Aşamalılık İlkesi
• Öğretimin en çok bilinen ve belki de en çok uygulanan ilkeleri somuttan soyuta, kolaydan zora, bilinenden bilinmeyene vb.
gibi aşamalılık gösteren ilkelerdir. Bu nedenle bu ilke genel olarak aşamalılık ilkesi olarak adlandırılabilir.
2.Bireye Görelik İlkesi
• Günümüzde bireyin eğitim sisteminde merkeze alındığı bir süreçte öğretimin odaklanacağı ana yapı bireyin kendisi olmalıdır. Öğretim tasarımı bireyi merkeze alarak onun bilişsel, duyuşsal, devinişsel gelişimine ve gereksinimlerine uygun hazırlanmalıdır.
3. Hayata Yakınlık İlkesi
• Öğrenmeyi anlamalı kılan önemli faktörlerden birisi de öğrenilenlerin hayatta uygulanabilmesi başka bir deyişle de yaşama transfer edilebilmesidir.
Kazanımlarımızı ne kadar çok hayata dair farklı alanlarla örtüştürebiliyorsak o denli güçlü ve kalıcı öğrenmelere sahip oluruz.
3. Hayata Yakınlık İlkesi
• Öğretimin tasarlanmasında öğretmenlerin eğitim-öğretim sürecinde yaptırdığı etkinlikler, verecekleri performans ödevleri, hazırlatacakları portfolyolar öğrencilerin yaşamlarıyla bağ kuracak şekilde yapılandırılmalıdır.
4.Ekonomiklik İlkesi
• Öğretim sürecinde ekonomiklik ilkesi iki alt kategoride incelenebilir. Bunlardan birincisi zaman açısından diğeri ise finans açısından olandır.
• Zaman açısından öğretim sürecinin akış çizelgesi öğretim programı ile belirlenir. Program bizlere eğitim-öğretim yılını zamanlara bölmüş olarak sunar. Ancak zamanın program dahilinde ekonomik kullanılması gereklidir. Bir ünite için ayrılan süre 4 hafta ise öğretim süreci 4 haftalık bir şekilde dağıtılmalıdır.
4.Ekonomiklik İlkesi
• Ekonomiklik ilkesinin bir diğer alt kategorisi de finans boyutudur. Öğretmen sınıfının, okulunun ve öğrencilerinin finansal imkanlarını çok iyi bilmeli öğretimini ona göre tasarlamalıdır. Öğrencilerinin imkanları dahilinde sınıf-içi ve sınıf-dışı etkinlikler düzenlemeli, öğretim materyalleri sunmalıdır.
5.Güncellik İlkesi
• Kısa sürede bilgilerin güncelliğini yitirdiği bugünlerde öğretim içeriğini düzenlerken dikkatli olmak ve güncel kaynakları takip etmek zorunludur. Bu nedenle öğretmen alanıyla ilgili hem iyi bir araştırmacı hem de güncel bilgiyi sürekli takip eden biri olmalıdır.
5.Güncellik İlkesi
• Öğrencilere anlatılan ders içerikleri güncel olmalı ayrıca öğrencilere kendilerinin de bilgilerin ne kadar kısa sürede geçerliliğini yitirebileceği konusunda farkındalık sağlanmalıdır.
6.Yakından Uzağa İlkesi
• Öğretim sürecinde yürütülen öğretim etkinliklerinin, sunulan ders içeriğinin mümkün olduğunca bireyin yakın çevresinden başlayıp uzak çevresine doğru yapılması beklenir.
7.Bütünlük İlkesi
• Bütünlük ilkesi içeriğin hazırlanması ve sunulması konusunda önemli bir ilkedir.
Gestalt’e dayanan bu ilke kapsamında, içerikteki bilgiler bir bütünü oluşturmalı, birbirlerini desteklemeli ama birbirleri ile çelişmemelidir.
8.Aktiflik İlkesi
• Yapılandırmacı yaklaşım ve aktif öğrenme, öğrencinin pasif öğretmenin aktif olduğu sınıflar yerine öğrencinin aktif olduğu, öğretmenlerin ise öğrencilerin aktif olabileceği ortamları geliştirdiği, öğrenmenin kolaylaştığı ve öğrencinin içindeki öğrenme arzusunun ateşlendiği sınıflar talep etmektedir.
8.Aktiflik İlkesi
• Öğretmen sınıf içi ve dışında öğrencilerin öğrenebilmelerini kolaylaştırmak adına onları bu süreçte aktif tutacak çok sayıda etkinlik yaptırmalıdır.
9.Açıklık İlkesi
• Program geliştirmede, hedef yazma sürecinde, içerik geliştirmede, ölçme ve değerlendirmede kısacası eğitimin neredeyse her boyutunda açıklık ilkesi anlatılmak istenenin anlatılabilmesi ve verilmek istenen mesajın karşıya sağlıklı ulaşabilmesinin anahtarıdır.
9.Açıklık İlkesi
• Öğretmen, öğretim ortamında sunmak istediklerini açık ve net bir dille ifade etmeli, öğrencinin seviyesine ve sahip olduğu dil kapasitesine göre sunmalıdır.
10. Teknolojiyi Kullanma İlkesi
• Teknolojinin, öğrenme-öğretme sürecinin önemli bir parçası olduğu günümüzde, öğretmenlerin ve öğrencilerin teknolojiden etkin bir şekilde faydalanması beklenmektedir. Bu kapsamda teknolojinin hem öğretmen hem de öğrenci tarafından verimli kullanılabilmesi gerekmektedir.
10. Teknolojiyi Kullanma İlkesi
• Burada dikkat edilmesi gereken teknolojinin bir amaçtan ziyade etkili öğrenme-öğretme ortamları geliştirmede bir araç olarak kullanılacağı fikridir.
