DÜNYA ve TÜRKİYE İKLİMİ

DÜNYA ve TÜRKİYE İKLİMİ

Yrd. Doç. Dr. Erkan Yılmaz

• Bitki ve Hayvan Toplulukları

• Hissedilen Sıcaklık

• Kuraklık, Evrensel Sıcaklık Ölçeği

• Holdridge Yaşam Bölgeleri

• İklimin Tanımı

• Köppen

• Strahler

• Alison

• Trawerta

• Emberger

• Crowe

• De Martonne

• Erinç

• Aydeniz

• Sezer

• Köppen-Geiger

• Thorthwaite

Ekvatoral ve tropikal bölge yağmur ormanları

Muson ormanları, ağaçlı savanlar, dikenağacı-uzun tek yıllık savanlar Herdem yeşil savan ormanları

Yaprakdöken orta enlem ormanları Soğuk iğneyapraklı ormanlar

Sert ve kalın kabuklu herdem yeşil bitki örtüsü

• Hissedilen Sıcaklık

(-1) – 26 Soğuk –Serin   27 – 32

Sıcak Fiziksel etkinliğe ve etkilenme süresine bağlı olarak oluşan termal stresten dolayı halsizlik, sinirlilik, dolaşım ve

solunum sisteminde bir çok rahatsızlık meydana gelebilir.

33 – 41

Çok Sıcak Fiziksel etkinliğe ve etkilenme süresine bağlı olarak kuvvetli termal stres ile birlikte ısı çarpması ısı krampları ve ısı

yorgunlukları oluşabilir.

42 – 54 Tehlikeli Sıcak Güneş çarpması, ısı krampları veya ısı bitkinliği meydana gelebilir.

> 55 Tehlikeli Sıcak Isı veya güneş çarpması tehlikesi oluşur. Termal şok an

meselesidir.

National Oceanic and Atmospheric Administration.

FES, temelde Münih Bireysel Enerji Denge Modeline (MEMI) (VDI, 1998) ve Gagge’nin iki-nodlu modeline (Gagge vd., 1971) dayanmaktadır. Bu modelde açık alanlardaki meteorolojik koşullar, insan ısı dengesi göz önünde bulundurularak hesaplanmaktadır. 80W’lık bir iş yapan, kıyafetlerinin ısı direnci 0.9 clo olan, 35 yaşında, 175 cm boyunda bir erkeğin açık havada karşılaştığı koşullar, tipik bir kapalı mekânda karşılaştığı hava durumuna, vücut ısı dengesinin vereceği tepkiye eşitlenmiştir.

Açık hava koşullarının, kapalı

alanlardaki tepkilere

eşitlenmesiyle somut bir

konfor dizini ortaya

çıkmaktadır. Tipik kapalı

mekân olarak kastedilen alanda

referans alınan iklimsel

varsayımlar aşağıda verilmiştir.

• Hissedilen Sıcaklık

(-2) – (-9) Soğuk  

(-10) – (-25) Çok Soğuk Kuru ciltte 5 saatten daha az sürede çatlama ve rüzgâr ısırığı riski.

(-26) – (-45) Aşırı Soğuk Açıkta kalan vücut yüzeylerinde 1 dakika içinde donma riski.

(-46) – (-59) Tehlikeli

Soğuk Açıkta kalan vücut yüzeylerinde 30 saniye içinde donma riski.

< (-60) Tehlikeli

Soğuk Açıkta kalan vücut yüzeylerinde 30 saniye içinde donma riski.

National Oceanic and Atmospheric Administration.

Kuraklık İndisi

Köppen, 1918

Daimi Donlu İklimler => En Sıcak Ay S

<0 Sıcak ve Yağışlı İklimler => En Soğuk Ay S

≥ 18

Kurak İklimler => Sıcaklık Yüksek, Yağış Düşük

Mutedil İklimler => En Soğuk Ay S

≥ 18 + En Sıcak Ay S

≥ 22 Serin İklimler => En Soğuk Ay 10<S

< 20

Soğuk İklimler => En Sıcak Ay 3<S

<5

Köppen

Köppen-Geiger

Köppen ve Geiger, 1954

Strahler

https://sites.google.com/a/miamioh.edu/geo121f13/_/rsrc/1381770549564/home/f1-lake-turkana-national-parks-kenya/Strahler%2BClimate%2BMap.jpg?height=1117&width=1796

Hava Kütlelerinin Doğuş Bölgeleri

Trewarta

İklim ve alt iklim tipi ölçütü

Yağış ve Sıcaklık Rejimi

A T_soğuk> 18°C; P_ort =>R

Ar 10 to 12 aos nemli; 0 to 2 aos kurak

Aw Kışı (düşük güneşlenme dönemi) kurak;

>2 kurak ay

As Yazı (düşük güneşlenme dönemi) kurak;

nadiren görülür A B P_ort < R

BS R/2 < P_ort < R BW P_ort < R/2

C T_soğuk < 18 °C; 8 ile 12 ayda T_aos > 10°C

Cs kurak yaz; Yaz dönemi yağışı kış döneminin en az 3 katdır; P_kurak< 3 cm; yıllık toplam yağış < 89 cm

Cw Kurak Kış; yaz dönemindeki yağış kış döneminin 10 katıdır

Cf Kurak dönemi yok; Cs ve Cw olmayan ; P_kurak> 3 cm

D 4-7 ayın T_aos > 10°C

Do T_soğuk > 0°C (or >2°C in some locations inland) Dc T _soğuk < 0°C (or <2°C)a

E 1-3 ayın T_aos > 10°C F T_sıcak< 10°C

Ft T_sıcak > 0°C Fi T_sıcak < 0°C

Table 1. Köppen-Trewartha iklim sınıflandırması(Trewartha & Horn 1980). T:Yıllık ortalama sıcaklık(°C); Taos: aylık ortalama sıcaklık (°C); P_ort: ortalama yıllık yağış toplamı(cm); Pdry: kurak yaz döneminin en az yağış alan ayı; R:

Patton’s yağış eşiği, R = 2.3T − 0.64 Pw + 41 şeklinde belirlenir, burada Pw kış dönemindeki yağışın yüzdesini ifade etmektedir.

(Patton 1962); Tcold (Twarm): aylık ortalam sıcaklık

Tropikal

Kurak

Ilıman

Mutedil

Soğuk Kutup

Trewarta

Köppen-Trewarta İklim Tasnif

Emberger

Crowe Formülü (1957)

Etr = 7.3 * (T-6) Formülde;

Etr = Aylık evapotranspirasyon (mm) T = Aylık ortalama yüksek sıcaklık (

C) p = Aylık yağış miktarı (mm)

Nemli ay : Etr < p

Kuraklaşan : Etr ≥ p < 3 p Kurak ay : Etr ≥ 3 p < 6 p Çok kurak ay: Etr ≥ 6 p

Crowe

De Martonne

Yıllık kuraklık indisi;

P = Yıllık yağış miktarı (mm) T = Yıllık ortalama sıcaklık (

C) Aylık kuraklık indisi;

p= En kurak ayın yağış miktarı (mm) t = En kurak ayın ortalama sıcaklığı (

C)

��=

�

� +�� +

(

)

�

İklim Tipi İndis Değer

Çöl 0-5

Step (Yarı Kurak) 5-10 Step-Nemli Arası 10-20

Yarı Nemli 20-28

Nemli 28-35

Çok Nemli 35-55

Islak >

Kutupsal < 0 (T<-5)

De Martonne

Erinç

��= �

�

P, Yıllık toplam yağış miktarı (mm)

T

, Yıllık ortalama maksimum sıcaklık (°C)

İklim İndis Değeri Bitki Örtüsü Tam Kurak <8 Çöl

Kurak 8-15 Çöl-step

Yarı Kurak 15-23 Step

Yarı Nemli 23-40 Park görünümlü orman

Nemli 40-55 Nemli orman

Çok Nemli >55 Çok nemli orman

Erinç Formülü’nün M.D. Kantarcı Tarafından Yeniden Düzenlenmesi

Im = Kuraklık indisi

GET = Aylık ortalama gerçek evapotranspirasyon (mm) Tom = Yıllık ortalama yüksek sıcaklık (oC)

Kuraklık Sınıf Kuraklık İndisi (Im) Bitki Örtüsü

Kurak Im < 8 Çöl

Yarı Kurak 8 < Im < 23 Step

Yarı Nemli 23 < Im < 40 Park Görünümlü Kurak Orman

Nemli 40 < Im < 55 Nemcil Orman

Çok Nemli Im > 55 Çok Nemcil Orman

Erinç

Tom

GET x

Im = 12

Aydeniz

���= � . ��

� . ��+15 Np

K

Nks, Nemlilik katsayısı Y, Yağış (cm)

Nn, Nispi nem S, Sıcaklık (C)

Gs, Gerçek güneşlenme süresinin o enlemdeki teorik güneşlenme süresi oranı (%)

Np, Nemli periyot % si Nks değeri 0,40’dan fazla olan ay sayısı 12’ye bölünerek bulunur.

Aylık hesaplamalarda Np yerine 12 konulur.

Nks Kks İklim Özelliği

<0,40 <2,5 Çöl

0,40-0,67 1,5-2,5 Çok Kurak 0,67-1,00 1,00-1,5 Kurak

1,00-1,33 0,75-1,00 Yarı Kurak 1,33-2,00 0,50-0,75 Yarı Nemli 2,00-4,00 0,25-0,50 Nemli

>4,00 <0,25 Çok Nemli

Aydeniz

Sezer

Sezer