ESKİÇAĞ’DA DİN ANLAYIŞI

(1)

ESKİÇAĞ’DA DİN ANLAYIŞI

Din belki de aslında o zamanlar ki müritlerinin entelektüel seviyesiyle ölçülü olarak çok basit ve sadeydi.

Ve başka şeyler bekleyen ve biraz da

abartan bizler onu böylesi karmaşık

hale getiriyoruz. ^{(A. ÜNAL)}

(2)

(3)

Konya Çatalhöyük kazılarında, M.Ö. 8000-5500 Neolitik

Dönem'e ait vücudunun tüm parçaları eksiksiz ve ince işçilikle yapılmış heykelcik bulundu.

Konya'da Çatalhöyük kazılarında, M.Ö.8000-5500 Neolitik

Dönem'e ait, yüksek kalitede işçilikle yapılması ve vücudunun tüm parçalarının noksansız bulunması dolayısıyla 'eşsiz' olarak nitelendirilen bir insan figürini (heykelcik) bulundu.

Kültür ve Turizm Bakanlığı izniyle Prof. Dr. Ian Hodder

başkanlığında gerçekleştirilen 2016 yılı kazı çalışmalarında bulunan kadın figürini Çatalhöyük'ün üst seviyelerindeki mermerimsi taştan yapılmış.

Figürin, genelde olduğu gibi çöp alanında değil, bir

platformun altında tek parça volkan camıyla birlikte özenle yerleştirilmiş bulundu. Parça kaybetmeden sağlam kalan eser, 17 santimetre yüksekliğinde ve 1 kilogram ağırlığında.

(4)

Baş Tanrı Fırtına Tanrısı ve Baş Tanrıça Arinna’nın

Güneş Tanrıçası’nın Tapınağı Boğazkale

(5)

HİTİTLERİN BAŞ TANRIÇASI ARİNNA’NIN

GÜNEŞ TANRIÇASI

(6)

HİTİTLERDE DİN

“Gök, yer ve askerler Fırtına Tanrısına aittir.

O, kral Labarna’yı idareci yaptı. Ve ona Hatti Ülkesi’nin tümünü verdi. Ve işte Labarna ülke topraklarının tümünü yönetsin.” (IBoT I 30 öy.

3-6 )

“Babam / kardeşim tanrı olduğu zaman”

(7)

VEBA DUASI

• II. Muršili, ölümlere neden olan veba

duasında şöyle demektedir: “ Hatti ülkesini salgın ile ağır baskı altında tuttuğundan ve salgından (devamlı ölümler olduğundan)

eğer arkadan (salgını) kaldırmazsa ve ölümler devam ederse, zaten az kalmış olan kurban

ekmeği ve kurban içkisi sunucuları da

ölürlerse, artık hiç kimse size kurban ekmeği

ve kurban içkisi (sunamayacak!)”

(8)

Hititçe çivi yazılı metinlerde

“bayram, tören, merasim” sözcükleri, EZEN / EZEN₄sümeogramı ile ifade edilmektedir.

Hititçede ise; šiyamana- kelimesine

karşılık gelmektedir. Öte yandan bayram sözcüğü, tanrıya karşı bir şükranı dile

getirmek için yapılan “dušgarat-” yani

“eğlence, sevinç, neşe” anlamına da gelmektedir.

(9)

ALACAHÖYÜK ORTOSTATLARINDAN BİR

EĞLENCE TASVİRİ

(10)

Hüseyindede Vazosundan Dans

Eden ve Müzük Aleti Çalan Bayanlar

(11)

HİTİT DİNİ

* Synkretism ilkesi ( Bütün dinleri birbiriyle kaynaştırma)

* Hitit Panteonu (Tanrılar Alemi)

Antropomorf tanrılar (İnsan görünümlü)

* Kral tanrının temsilcisi öldükten sonra

tanrısallaşıyor.

(12)

Genel bir bayram töreni tasviri

• Kral ve kraliçenin tanrılara sunması için hazırlanan yiyecek ve içecekler, kurban edilecek hayvan etleri kral gelmeden önce hazır bulundurulur.

• Bu sırada aşçılar, asa taşıyıcılar, muhafız kıtası askerleri hazır beklemektedir.

• Kral ve kraliçe ikamet ettikleri yerden çıkarken, beyler, saray oğlanları ve muhafız kıtası askerleri karşı tarafta hazır durumda dikilirler.

• Kral’ın kutsal mekâna gitmek üzere hareket ettiği sırada iki saray oğlanı ve bir muhafız kıtası askeri kralın önünden koşarlar, diğerleri kralın arkasından

yürürler.

• Hokkabazlar, kralın önünde ve arkasında müzik aletlerini çalarlar.

• Dansçılar dans ederler.

• Yine hokkabazlar ellerini yukarı kaldırarak dönerler ve el çırparak krala eşlik etmeye devam ederler.

• Kral tapınağa girmeden önce hokkabazlar, dansçılar ve kita- rahipleri tapınağa önceden giderek yerlerini alırlar.

• Kral ve kraliçe tapınağın iç avlusuna girdiklerinde dansöz kralın önünde bir defa döner. İki saray oğlanı kral ve kraliçeye el yıkama suyunu getirirler. Kral ve kraliçe ellerini yıkarlar.

• Saray oğlanlarının başı havluyu uzatır ve ellerini kurularlar.

(13)

Genel bir bayram töreni tasviri

• Kral ve kraliçe tapınağın içine girerler ve tanrının huzurunda bir kez eğilirler.

• Bu sırada hokkabaz ilahi okur. kita- rahibi bağırır.

• Kral tahta geçer, kraliçe ise iç odaya girer.

• Aşçıların başı eti getirir ve bir kez tahtın önüne bir kez de tanrının önüne koyar.

• Aşçı başı daha sonra etten ocağın, tahtın, pencerenin ve eşiğin önüne koyar.

• Ve krala içki dökme kabını verir. Kendisi ise tahtın önüne, tanrının önüne üç defa içki döker. Yine ocağın, tahtın, pencerenin ve eşiğin önüne içki döker.

• Kral, ayakta taht tanrısı ve tapınakta kutsanan tanrının şerefine içer.

• Müzisyenler çalar, hokkabaz ilahiler söyler, şakşakçılar alkışlar ve kita rahipleri bağırır.

(14)

GENEL OLARAK MERASİMLER SIRASINDA TAKİP EDEN AKSİYONLAR

* Kral’ın ^Éhalentuwa önünde ya da É.DINGIR^LIM önünde karşılanması.

* Kral’ın bazen dans eşliğinde saraya girmesi

* Kral’ın tören tahtına oturtulması

* Tanrılar için ziyafet verilmesi ve bu ziyafette tanrıların yedirilip içirilmesi

* Gelen misafirlere yemek ve içki ikramı

* Kral’a çeşitli hediyeler sunulması ve kralın da gelen bazı misafirlere hediyeler vermesi.

(15)

ALACAHÖYÜK ORTOSTATLARINDA KURBAN

EDİLECEK HAYVANLAR

(16)

BİR YAPI RİTÜELİNDEN ÖRNEK METİN YERİ

“ (1-7) Yeni bir tapınak veya yeni evler el değmemiş bir yerde inşa edildiğinde, temeller atıldığı zaman temel taşlarının altına şunlar yerleştirilir: 1 mina dannanuwant bakırı, 4 bronz çivi/kazık ve demirden küçük bir çekiç.

Ortada ağaç direğin yerinde toprağı kazarlar ve içersine bakır koyarlar ve sonra etrafına çiviler/kazıklar çakılır ve sonra demir çekiçle vurulur ve orada içeriye doğru şöyle söylenir: (8-10) “Bak! Bakır dayanıklı ve de ölümsüz olduğu gibi bu tapınak da öyle dayanıklı olsun ve orada kara topraklar üzerinde ölümsüz olsun” (11-13) Kurban sahibinin adı çağrılır: Kim ki bu tapınağı inşa etti ve o da tanrıların önünde aynı şekilde ölümsüz olsun! Gelecekte tanrıların önünde bu tapınak yaşam ve zenginlikle doyurulsun.”

(17)

Tapınak Görevlilerine hitaben talimatname

• Eğer tanrıların tatlı yiyeceğini ağızlarından kendimize çektiksek ve onu kendi canımıza verdiysek ya da onu kendi canımız için

sattıysak ya da onu değiştirdiysek ya da onunla alış-veriş yaptıysak ve onun yerine zayıf (bir hayvanı) bıraktıysak, bizi sen tanrı senin ruhunun yiyeceği yüzünden

karılarımızla (ve) çocuklarımızla birlikte

kovala

(18)

BİR BUYRUK METNİ ÖRNEĞİ

“(52) Bunun dışında tapınak görevlileri olan sizler eğer bayramları (53)bayram zamanında kutlamazsanız, ilkbahar bayramını (54) sonbaharda kutlarsanız ve sonbahar bayramını (55) ilkbaharda kutlarsanız ve eğer bayramın tam kutlama zamanı (56)gelince ve onu kim kutlayacaksa ve siz (57) rahiplere, merhemli rahiplere, tanrı analarına ve tapınak adamlarına (58) gelirse ve sizin eteklerinize kapanırsa (ve şöyle derse) “önümde hasat (59) ya da düğün ya da yolculuk ya da başka (60) bir mesele (var). Bana destek olunuz.

Bahsettiğim (61) mesele (yeter ki) şimdilik bitsin. (62) Bahsettiğim (bu) mesele bittiği zaman (63) bayramı aynı şekilde kutlayacağım” (O) insanın isteğine göre (64) hareket etmeyiniz. (O) insan size kötülük etmesin. (65) ve siz tanrıların isteği ile alışveriş yapmayın. (66) (Eğer) size (o) insan kötülük eder(se ve) siz alışveriş yaparsanız (67) tanrılar gelecekte sizden öc alırlar.”

(19)

Hitit Kralı’nın Bazı Bayramlardaki Kült Gezileri Sırasında Ziyaret Ettiği Yerleşimler Hitit Kralı’nın Bazı Bayramlardaki Kült Gezileri Sırasında Ziyaret Ettiği Yerleşimler

Ziyaret Edilen

Şehirler nuntarriyašhaš Bayramı

AN.TAH.

ŠUM^SAR Bayramı

purilliyaš

Bayramı KI.LAM Bayramı

EZEN hewaš Yağmur Bayramı

EZEN tethešnaš

Gök Gürlemesi

Bayramı

EZEN MU (ti) Yıl Bayramı

Katapa 1.- 2. ve 14. gün x x x x gün belli

değil ? gün belli değil

Hakkura 3. gün x x x x x x

Tatašuna 3. gün x x x x x x

Hišurla 4. gün x x x x x x

Arinna 5.gün 8. ve 9. gün x x x x x

Tatišga 6. gün x x x x x x

Harranašša 12. gün 35. gün x x x x x

Zippalanda 13. gün 35. ve 36.

gün gün belli

değil gün belli

değil x x x

Tahurpa 15.gün 1.gün x x x x x

Tippuwa 16. gün 2.gün x x x x x

(20)

Hitit Kralı’nın Bazı Bayramlardaki Kült Gezileri Sırasında Ziyaret Ettiği Yerleşimler Hitit Kralı’nın Bazı Bayramlardaki Kült Gezileri Sırasında Ziyaret Ettiği Yerleşimler

Ziyaret Edilen

Şehirler nuntarriyašhaš Bayramı

AN.TAH.

ŠUM^SAR Bayramı

purilliyaš

Bayramı KI.LAM Bayramı

EZEN hewaš Yağmur Bayramı

EZEN tethešnaš

Gök Gürlemesi

Bayramı

EZEN MU (-ti) Yıl Bayramı

Nerik 16. gün (?) x 1. gün x gün belli

değil x x

Hattuša 16. gün

1. ve 33.

gün

gün belli değil

Ankuwa x 37. ve 38.

gün gün belli

değil (?) gün belli

değil gün belli

değil x gün belli

değil

Karahna x x x x gün belli

değil X x

Šanantiia x x x x gün belli

değil X x

Piškurunuwa

Dağı x 32. ve 34.

gün x x x gün belli

değil x

Tapala Dağı x 28. gün x x x x x

Hakmiš x x x x x gün belli

değil x

Tawiniya 20. gün gün belli

değil gün belli

değil x x x x

Tauriša x gün belli

değil x x x x x

(21)

Bu geziler sayesinde; Hitit Ülkesi siyasi gücünü ve bölgedeki daimi üstünlüğünü ülke içinde ve dışında duyurabiliyordu!

“HİTİT DEVLETİ, DİNİ BAYRAMLARA ZAMAN

AYIRABİLECEK KADAR ASKERİ VE SİYASİ GÜCE

HAKİM İSTİKRARLI BİR DEVLET OTORİTESİNE

SAHİPTİR”

(22)

KÜLT GEZİLERİNİN ORTA ANADOLU’DA YAPILMASININ NEDENLERİ

*Merkezi otoritenin güçlü kılınmak istenmesi,

*Hitit Kralı’nın Hitit halkına ve komşu krallıklara karşı gövde gösterisi,

*Kolay savunma ve düşmana karşı tedbir,

*Hitit Devleti’nin kurulduğu çekirdek bölge olması, diğer bölgelerin etnik açıdan yabancı görülmesi,

*Yıllık bayram takvimi göz önünde bulundurulursa, zamandan tasarruf amaçlı birbirine yakın

merkezlerin seçilmesi,

*Ekonomik nedenler

ESKİÇAĞ’DA DİN ANLAYIŞI