Ýslâm Tarihi ve Medeniyeti
HALÝDE ASLAN
DR., DÝYANET ÝÞLERÝ BAÞKANLIÐI e-posta: halideaslan@yahoo.com
Kitap, Ýslâm Tarihi ve Medeniyeti dersi için iki editör öncülüðünde hazýr-lanmýþtýr. Ýslâm tarihi, Ýslâm Medeniyeti Tarihi, Ýslâm Kurumlarý tarihi ko-nularýný içeren ilk yedi ünitenin Prof. Dr. Nesimi Yazýcý; Ýslâm Sanatlarý Tarihi ve Türk Din Musikisi konularýný içeren son üç ünitenin ise Prof. Dr. Nusret Çam editörlüðünü yapmýþtýr.
“Emeviler ve Endülüs Emevileri” baþlýklý birinci ünite ve “Abbasiler-Baðlý ve Komþu Devletler” adýný taþýyan ikinci üniteyi Doç Dr. Hasan Kurt yaz-mýþtýr. Peygamberimiz ve dört halifeden sonra Ýslâm Tarihi sahnesinde gör-düðümüz Emevilere, Ýslâm medeniyetine getirdikleri saltanata dayalý yö-netim sistemiyle ve fetihlerle ulaþtýklarý noktalarla dikkat çekilirken, daha sonra gelen Abbasilerde Arap olmayanlarýn yönetimde yer almalarý ve Emevi soyuna karþý izledikleri politikalara deðinilmiþtir. Bu sýrada ayakta olup tarihte yerini alan Abbasilere baðlý ve komþu devletlerden siyasî tarihleri açýsýndan bahsedilmiþtir.
“Orta Asya, Hindistan, Ýran ve Doðu Avrupa’da Kurulan Türk Ýslâm Dev-letleri” baþlýklý üçüncü ünite ve “Anadolu ve Balkanlarda Kurulan Türk Ýsl-âm Devletleri” adlý dördüncü ünite Doç. Dr. Seyfettin Erþahin tarafýndan yazýlmýþtýr. Türklerin Ýslâmî dönemde Orta Asya, Hindistan, Ýran ve Doðu Avrupa’da kurduklarý devletler, o sýrada Türk-Ýslâm dünyasýnda meydana gelen siyasî olaylar eþliðinde aktarýlýrken, sonraki ünitede de Anadolu’nun fethini müteakip, Türkleþme ve Ýslâmlaþma süreci akabinde Selçuklular, Beylikler dönemi ve Osmanlýlar yine siyasî tarih çerçevesinde aktarýlmýþtýr. “Sosyal Hayat” baþlýðýný taþýyan beþinci ünite Prof. Dr. Ýbrahim Sarýçam tarafýndan hazýrlanmýþ olup, Ýslâm medeniyetinin sosyal hayatý nasýl de-ðerlendirdiði, Ýslâmýn öngördüðü sosyal düzen ve yaþantý, toplumda yer alan diðer etnik gruplarla iliþkiler, önceki dönemlerle karþýlaþtýrmalý olarak verilmekte ve Ýslâm’ýn deðerle sistemi içinde aktarýlmaktadýr.
KÝTAP TANITIMI
Prof. Dr. Mehmet Özdemir’in yazdýðý altýncý ünite “Ekonomik Hayat” baþlýðýný taþýmaktadýr. Ýslâm medeniyetinin kuruluþu ve geliþmesi döne-minde siyasî faaliyetler kadar önem taþýyan iktisadî durumla ilgili özellikle kurumlaþmanýn çizgilerinin netleþtiði, Emevi ve Abbasi dönemlerindeki ekonomik faaliyetlere deðinilmiþ, Selçuklu ve Osmanlý dönemlerine de za-man zaza-man atýflarda bulunulmuþtur.
Prof. Dr. Nahide Bozkurt tarafýndan yazýlan “Kurumlar” baþlýklý yedinci ünite, Müslümanlarýn uygarlýk tarihinde bulunduklarý yeri açýklamasý baký-mýndan kurumlarýn önemine deðinmiþtir. Hilafet, vezirlik, hicâbet gibi si-yasî, divan, valilik, berîd gibi idarî kurumlarýn yaný sýra kadýlýk, mezalim ve hisbe gibi adlî kurumlar aktarýlmýþ akabinde askeriyeden, eðitim ve öðre-tim kurumlarýyla, fütüvvetten bahsedilmiþ, Ýslâmî renklerine deðinilmiþtir. Ýslâm Tarihi ve Medeniyeti’ne ayrýlan bu yedi ünitenin tamamýnda, ko-nular ele alýnýrken dönemlerindeki durumla birlikte günümüzdeki durum-dan da bahsedilerek güncelleþtirilmiþler, konularýn daha iyi anlaþýlmasýna katkýda bulunmuþlardýr.
“Ýslâm Sanatýnýn Doðuþu ve Ýlk Devir Ýslâm Sanatý”, “Ýslâm Sanatýnda Türkler” baþlýklarýný taþýyan sekiz ve dokuzuncu üniteler Prof. Dr. Nusret çam tarafýndan yazýlmýþtýr. Öncelikle Ýslâm’da sanatýn yeri, Ýslâm’ýn sanata bakýþý doðru þekilde aktarýlýp, Ýslâm sanatýnýn yanlýþ algýlamalar dolayýsýy-la yavaþ da olsa geliþme seyrine örnekleriyle deðinilmiþtir. Devamýnda Türk-lerin Karahanlý, Gazneli, Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu, Beylikler ve Osmanlý dönemlerinde, Ýslâm sanatýna dair verdikleri örnekler aktarýlýr-ken, tarihî eserlerin taþýdýðý öneme de deðinilmiþtir.
Onuncu ve son ünite “Musikî” baþlýklý olup Doç. Dr. Bayram Akdoðan tarafýndan hazýrlanmýþtýr. Musikînin genel olarak önemine deðinildikten sonra, Türk Ýslâm âlimlerinin musikîye bakýþý aktarýlmýþ, Kur’an’da musikî ve Ýslâm’ýn sanat ve sanatçýya bakýþý ifade edilmiþ, Türk Ýslâm tarihi boyun-ca bu sanatýn tekâmülü, araçlarý, geliþmesinde rol alan yardýmcý kurumlara deðinilmiþtir.
Her ünitenin baþýnda, o ünite hakkýnda bilgi verilmiþ, sonlarýna ise özet, önemli terimlerin yer aldýðý küçük sözlük, deðerlendirme sorularý eklen-miþtir.
Bu çalýþma, bu kadar konu ve bilgiyi bir arada vermenin avantaj ve de-zavantajýna sahiptir. Konularla ilgili derli toplu bilgiye ulaþým açýsýndan oldukça faydalý olan çalýþma, sýnýr ve kapsamý dolayýsýyla sýkýþtýrýlmýþ ve yoðun bilgi sunmakta olup, özellikle son üç ünitede görsel ve iþitsel öðele-rin eksikliðine kitapta da deðinilmektedir.
