A. (J. Vet. Fak. Derg,
39 (1-2): 291-299, J992
GERDİLDE (MERIONES UNGUlCULA TUS) DENTOSTOMELLA
TRANSLUCIDA SCHULZ VE KREPKOGORSKAJA, 1932
Ayşe Burgul Mt."tin Alabay 2 Hatice Öge3 Dentostomella transludda Schulz and Krepkogorskaja, 1932 in a Mongolian gerbU
(Meriones unguiculatus)
Sunımary: Totall)' 4ıparasitcs were colleeted at the necrops.;'from the small and large intestiner ılf the Mongolian gerliit (Merioı'es unguicıılatus) and examined. Collected parasites were identified as Dentostomella translueida Schul?, and KrepkogorskaJa,
ı
932. Den/ostomella translucida WJS recorded for the firr/ time in i, AJongolian gerbil i,ı Turke..v.Main morphological d'Lta of D. translueida were determined as follows; Females were
ı
3.o
to 27.o
(average 19.2) mm long and males were JO. Oto 13. O (av. 11.3) mm long. The iJulua in the females was anterior to midbody. Spieule in the males 'lcas single and 307.2 to 332. O (a7). 32i.4) flm long.
Spiculc tip was b(rid. There u'ere 7 eaudal papillae surrounding tlze efoaca.
ÖZt."t: Otopside bir ,gerbilin inee ve kalınbağırsaklarmdan 41 parazif
toplanarak mikroskopta incelenmiştir. Toplanan parazitler Dentostomella translucida Sclzulz ve Krepkagorskaia, 1932 olarak identiriye edilmiştir. Bv para:::it Türk(ve'de ppMlde ilk olarak bildirilmektedir.
Destostomella translucida'nııı başlıca morfolojik özellikleri aşağ~va fıkarılmı,<tır. Dişiter 13.0-27.0 (ortalama 19.2) mm, erkekler 10.0-13.0
(ort. !1 .3) mm uumluktadır. Dişilerde vulva ı'iirudun (in )lansındadır. Er-keklerde spiküliim tek olup, 307.2-332. O (crt. 321.4) flm u.:/l1ılukta ve spikülümün um yentikle ik{ye ayı/mı,' grjrülmcktedir. Kloaka (evreıinde 7 adet papil bulunmaktadır.
Giriş
İnsan ve hayvan sağlığı konusunda yapılan araştırma ve dene-melerde ençok kullanılan laboratuvar hayvanları fare, rat, kobay, tavşan vc hamsterdir. Bu gibi kcmiricilerİn yanısıra, genel yıllık
kulla-1 Prof. Dr" A,Ü. Veteriner Fakültesi, HcImintoloji Bilim Dalı, Ankara, 2 Doç. Dr., Lalahan Atom Enerjisi Kurumu, Parazitoloji Laboratuvarı, Ankara, 3 Ara5. Gör. Dr" A,Ü. Veteriner Fakültesi, Hdrrıintoloji Bilim Dalı, Ankara.
2'12 A. BURGC, M. ALABA~ H. ÖGE
mmları bütün dünyada
%
O. .') dcn az olan ancak, bazı özellikleri nedeni ik iyi bir ara~tırma hayvanı olarak ümit veren diğer kemirİci hayvan türleri ele vardır ve bunlar arasında da gerbil önde gelmekte dir (6). Gcrbillin,l.e familyaaltında iO cins ve iOO'ün üstünde tür bu-lunmakla birlikte, Amerikan ve JafJon ara~tırıcılar tarafından ilk kez kullamb.n tür Mcriones ungl!iculatus (i\fongolian gerbil) dur (6). Uysal yapılı olmaları, üreme yeteneklerinin fazla olması, toplu yetiş-tirilmderinde hastalıkların fazla görülıncyi~i tereih nedenidir.Ergin. gerbillerde vücv.t ağırlığ'ı 70-150 gr. olmakla birlikte, ge-nelde dişiler 70-80 gr., erkekler 80-90 gr. kadardır. Renkleri arka kısımda kalıvercngimsi-gri, yanlarda soluk, karın kısmında soluk sarımsıdır. Ancak, albino ve siyah renkli örnekler de olabilir. Kuyruk tüylü olup uzunluğu vücut uzunluğu kadardır. Gözlerin nispeten bü-yük, koyu renkli ve dıp doğm hafif çıkık oluşu, arka ayakların ön ayaklardan çok uzun oluşu l\.arakteristiktir (6).
PeriodontaI hastalıklar, diş çürükleri, diyabet, şişmanlık, hipcr-adrenokortizm, epilepsi nöbetleri gibi durumların spontan araştırıl-masında kullanılan gerbil, ayrıca patolog, fizyopatolog ve parazitolog-lar tarafindan deneysel olarak kolesuTol absorbsiyonu ve metaboliz-ması, serebral eD.farktü~, kurşun, zehirlenmesi ve filariasis araştırma-larında da kullanılmaktadır. Gerbil Brugia jıaharı.:;i, B. malayi, Lito-mosoidcs c~ırinii, Dipch!ollema vi.'eac (6) ve JJabcsia rfivergens (7) ilc enfekte edilebilmektc, c.YStiCt'1CllS bOiJis enfeksiyonlarında sistiserklerin canlılık
kontrolünde (1) başarı ilc kulları.ıImaktadır.
Bilimsel ara~tırma ve çalışmalarda kullanılan bütün deneme hay-vanlarının çalışmanın sonucunu etkileyebilecek viral, bakteriyel veya paraziter etkenlerk enfekte olmaması istenir. Bu amaçla, bu gibi hay-vanların seçiminde özen gösterilir ve yeti~tirilmcsindc hijycnik şartlara uyulur.
Yurdumuzda, laboratuvar hayvanlarının parazitn hastalıkları ilc ilgili sınırlı çalışma olup (3,4,8 ..-10,12,
ı
6) son yıllarda birçok fa-külte ve araştırma enstitüsünde yeni yeni kullanılmaya ba~lanan ger-bile ilgili kayıt yoktur. Oysa, gerbild~ oksüyiir tip nem<ı.todla:-dan Dentostomella traııslıırida'ya sık rastlanmakta ayrıca, fare ve ratlarda bulunan helmintlerden S)'phaei:i obvc!ata ve S. nıııris ile ş(ritlcrdcn I-frmenolepis ızana da bulunabilmektedir.Dcntostomclla cinsine bağlı oksüyür tipi ncmatodların asıl ko-nak(;ı!arı radentkI' olup (19), D. translueida ilk kez 1932'de Schulz
GERBİLDE DENTOSTOMELLA TRANSLUCIDA 2')3
ve Krcpkogorskaja tarafından Kazakistan'da Rhombomsy opimus dan (Büyük gerbil) bildirilmiştir (19). Bu parazit Meriones unguicu-latus (Mongolian gerbil), Muiones meridanus, Dipus sagitta, Mas-tomys fumatus v(; Mesocricetus auratlıs (Golden hamster) gibi çeşitli kemiricilcrdc de bulunmaktadır (11,14,13).
Dentostemella cinsine ait D. traııslurirla türünün dışında D. grund-manızi, D. legerae, D. kuntzi ve D. kar,zchiensis elmak üzere 4 tür daha var-dır (2,5,13,15,20).
Dentostomella cinsine ait parazitlerin öncelikle incebağırsaklar-da (2,6, 11,18) aynca kalınbağırsak ve midede (ll) bulunduğu bildi-rilmektedir. Bulaşma, direkt olup 1-4 gün içinde enfektif döneme ulaıan yumurtaların ağız yoluyla alınmasıyla meydana gelmekte (11,18,20) ancak biyoloji ve patojeniteleri tam bilinmemektedir (18). Parazitin prepatent süresi 25-29 gün olup (6,11,17,18) dışkı bakısı bu parazitin teşhisinde tam güvenilir olmamakta ve Syphacia sp. )umurtaları ile karışabilmektedir (6,11).
Bu yazıda, yurdumuzda D. trailslııcida ile ilgili daha önce bir kayıt bulunmadığından parazitin tanıtılması amaçlanmıştır.
Materyal ve Metot
Araştırma materyalini, Lalahan Atom Enerjisi Kurumu Parazi-toloji Laboratuvarında Cysticpı"CUsbovis'lerin canlılık kontrolünün ya-pılmasında kullanılan bir gerbilin ince ve kalınbağırsaklarından top-lanan parazitler oluşturmuştur. Toplanan 37 dişi, 4 erkek parazitin tümü identifikasyon amacı ilc incelenmiştir. AF A ile tespit edilmiş parazitlerin incelen.mesi doğrudan laktofenol ilc şcffaflandırıldıktan sonra lam-lamel arasında mikroskopta yapılmıştır. Yumurta ve para-zitlerin ölçümleri mikronıetrik okülerle yapılmış, tür ayrımında önem-li olan kısımların fotoğrafları çekilerek metin sonuna ckknmiştir.
Bulgular
Oxyurina
Oxyuroidea Weinland, 1858 Familyaüstü
İncelenen parazitlerin hepsinin aşağıda sistematiği verilmiş, Dentostomella tralZslurida Schulz ve Krepkogorskaja, 1932 olduğu be-1irlenmiştir.
294
Familya Familyaaltı
Cins
Tür
A. BURGU, M. ALABAY, H. ÖGE
Oxyuridae Cobbold, 1864
Hetnoxynematinae Skrjabin ve Sehikhobalova, 1950
DentostomclIa Selıulz \e Krepkogoı skaja, 1932 D. tranSlLleida SchuLr. \'(; Krcpkogorskaja, 1932 İncelf'nCIl örneklerde kütiküla şeffaf ince, enine çizgi li yapıdadır. Belirgin sefalik bir genişlik bulunmamakıa, ancak bazı örneklerde kütikülanip. nispeten uzunca vc dar bir genişleme yaptığı gözlenmek-tedir. Ağız etrafında dudak yoktur, ağız boşluğunda ise dişler yer almaktadır. Özefagus kısa, kalın yapıdadiL
Dişi: 13.0-27.0 (ort. 19.2) mm uzun, 585.2-944.3 (ort. 772.5) fLm genişliktedir. Özefagus (Şekil i) uzunluğu 319.2-372.4 (ort. 348.3) !J.m dir. Vulva vücudun ön yarısında olup, ön uca uzaklığı 4788-9576 (ort. 7623) fLmdir. Kuynık konik olarak sonlanmakta (Şe-kil 2) ve 492.1-651.7 (ort. 565.2) fLm uzunluktadır.
~ckiı ı. Dentostonıcll" translııeida dişi ön nihaycti. (.'\nlcrior clltl of kınale D. traııslııcida)
GERBiLDE DENTOSTO\-IELLA TRANSLUCIDA
Şekil 2. Dcntos(omella translucida dişi arka nihayeti. (Postcrior cnd of fcmale D. transIucida).
2();)
Yumurtaları büyük, iğ şeklindu ve hafif asimetrik formda olup, büyüklükleri 115--140 X 28.8-46.5 (ort. 125.:-) X 39.8) iJ.m dir (Şe-kil 3).
Erkek: Gwııluğu 10.0-13.0 (ort. 11.3j mm, genişliği 294.0-/192. 1 (ort. 424.0) (J.m dir. Özefagus uzunluğu 252.7-292.6 (ort. 271.3)
(Lm dir. Kloaka çevresinde 7 adet papil bulunmaktadır (Şekil 4 ve 5).
Asimetrik olarak yeralan bir çift postanal papilin kuyruk ucuna uzaklığı slf(~sıyla 152.9- i79. S (ort. 16+. O) fLm \'e 166.2--195. 7 (ort.
182.7) (Lm clan-ık ölçülmüştür. Spikülüm tektir ve 307.2-332. O (ort. 321.4) (J.m uzunluktadır. Spikü1ünı.ünLicu çcn-tikle ikiye ayrıIm\.1
2l)(i A. BURGU. M. ALABAY. H. ÖGE
Şekil 3. Dentostomella tr;ınslııcida yumıırtası. (The egg of D. transIııcida)
Şekil 4. Dentostomeııa transItleİda erkek arka nilıayeti. (Posterior cnrl of male D.translııc;ıh)
GERBiLDE DEN roSTOMELLA TRANSLUCIDA 2')7
Şekil 5. Dcntastamella ırans)ucida'tla geniıal pariller ve spikülüm. (Geniıal papillae and spiculum of D. translucida).
Tartışma ve Sonuç
Dcntostomclla cinsine ait türlerin. ayrımında bazı morfolojik özelliklerin önem ta~ıdığı ve bu farklılıkbra bakılarak tür tayini ya-pıldığı kaydedilmektedir (2,5,11,13-15,18--20). Bu çalı~mada da literatürlere (11,18,19) uyan biçimde dişilerde yu1vanın yerleşim ye-rinin vücudun ön 1/2 sinde olduğu, erkeklerde ldoaka çevresinde 7 adet papi! bulunduğu, diğer Dentostomella türlerine oranla bu türde spikülümün uzunluğunun CD fazla olduğu ve spikülüm uç kısmının karakteristik olarak bir yarııda ikiye ayrıldığı dikkati çekmiştir. Bu tür-de scfalik bir genişleme olduğu (14, IS) veya olmadığı (10) kaydedil-mektedir. Bizim incelediğİmiz örneklerde belirgin sefalik bir gen.i~-leme gözlenmemiş, bazı örneklerde ise nispeten dar, uzunca bir geniş-leme dikkati çekmi~tir.
Gerek erkek gerekse dişi örn.eklerden alınan ölçülerin literatürlerle
A. BURG~ M. ALABA~ H. ÖGE
Dentostomtlla traııslucida'ya inccbağırsak (2,6, 11,18), kalınba-ğırsak ve midede (ll) rastlandığı bildirilmektedir. Bu çalışmada örnekler ince. ve kalınbağırsaklardan toplanmış olup midcdc rastlan-mamıştır.
uzun zaman ve (~meğe malolan ara.ştırmalarda daha sağlıklı sonuçlara ul?şmada, kullanılan dfn(~y hayvanlarının da sağlıklı olması önem t3.51r. Dah". önce Türkiye'de kullanılan deney hayvanlarınd:m bildirilmediği için Dentos/omella tronslucida SChıılz ve Krcpkogorskaja, 1932' nin kısa. bir tanımını amaçlayan bu r;alışmayla, gerbil kullanılan ünitelerde özellikle deney öncesi hc,vvanların bu yönden kontrol edil mesinin yerinde olacağına dikkat çekilmi5tir.
Kaynaklar
I. Alabay, M., Emre, Z., Çerçi, H., Ersen, S. and Muduer, B. (1992). Jııhibitioıı of viability and infictivity of Cysticercııs bovis by irradiation of meat. T. Parazitol. Dcrg., 16: 68-76.
2. Ashour, A.A. and Lewis, J.W. (1982). The morphoLJgy of Dentostomelia kurıtzi (Neıııa-toda: Oxyııroidea) from Eg)'/Itimı rodDnts.J. Helmİntıı., 56: 159-168.
3. BakışkaD, V., Şahin, t ve Erenmemişoğlu, A. (1989). Erciyes Universilesi Tıp Fa-kültesi Farmakaudi Anabilim Dalı Araştırma Laboratuvarındaki deney fareurinde kopropamd-tolojik bir arıışlırma. T. Parazİtol. Dcrg., 13: 91-94.
4. Burgu, A., Doğanay, A. ve Yılmaz, H. (1986). Laboratuvar beyazfare ve ratlarmda Sypha-cia obvelala ve S. ml/ri-s enfiksiyonları. A.O. Vet. Fak. Dcrg., 33: 434-451.
5. Chitwood, M.B. (1963). Deııtoslomelia grımdmlZnni il. sp. (Nemıztoda: Oxyuridae) from Eutamias qUlZdrivittatus (Say, 1823). l'roc. helmintlı. Soc. "Vasıı., 30: 70-72.
6. Clark, j.D. (1984). Biology and diseases of otlıer rodeııts. p. 183-240. Ed. J.G. Fox, B.J. Colıen and F.M. Loe\\'. In: "Labaratory Animal Medicinc". Acadcmic Press, Ine., Odanda, Harİda.
7. Çakmak, A. (1987). Untersuchııngeıı zur blZideıız VOl! Hlimoparasiteıı in einer Rinderherde in
der Proviıı,: Ankara. Tierarztl. Hochsclıu1c, Diss., Hannovcr.
8. Ertürk, E. ve Oğuz, T. (ı 97-1-).Beyaz farelerde (Mus musculus var. albinos) rastllZdığımız Strobilocucus fasciolaris olayları. A. O. Vet. Fak. Derg., 2ı:355-362.
9. Ertürk, E., Kalemli, M. ve Milli, Ü. (1978). Sıçan sidik kesesinde yapilan araşltrmalarda Trichosomoides crassicauda (Bellinglıam, 18'W)'nlıı önemi. A.O. Vet. Fak. Dcrg., 25: 458-465.
10. Göksu, K., Alibaşoğlu, M. ve Dinçer, Ş.(1972). Beyazfare/er (,\ofus muscıılııs var. albi-llos) ve be,ylZz!;emelerde(RattllS norvegicııs var. IzlbiılOS)Iıelmiııthiasis'ler. A.C'. Vc!. Fak. Dcrg., 19: 1ı7 12(;.
GERBİLOE OENTOSTOMELLA TRANSLUCIDA 299
i i. Greve,J.H. (19B5).Deııtoslomella translııdda. a nemalodefrom the Golden ha,mler. Lab. Anim. Sei., 35: 497--498.
12. Maskar, Ü.ve Kaya)., H. (I980). Beyaz laboratııvar sıçanlarında rastladlJımız iki T rie-hosomoides crassicauda olgusu. Ccrralıpa~a Tıp Fak. Dcrg., i i: 390-394.
13. Myers, B.J. (1961).Helminlh parasites ofreptiles, birds, and mammals of Egypt. VI. Dın-tostomella kııntzi IL. sp., a new o:cyurid nematodefrom Acomys "pp. Can. J.Zool., 39: 55-57. 14. PWtt, P.A. and Wightnıan, S.R. (1979). A redescription of Dentostamella translucida Schulz and Krepkogorsk(1ja, 193.1(Nematoda: HeteroxynematidJJe) parasite of domestic Mon-golian gerbils, Aleriones unguiculatus Milne-Edwards. Proe. helrninılı. Soe.- Waslı., 46: 36-42.
15. Quentin, J.e. (1975).Oxyures de rongeurs. Deuxiim: parlie. Essai de classification des oXJ'ures Heleroxynematidae. Memoircs du :'"fuseum National d'Histoire Naturelle, Nouvelle seric, A, Zoologie, 94: 5 i-96.
16. Saygı, G., Erandaç, M. ve çetinkaya, S. (1991).Laboratuvar farelerinin sindirim ka-nalının farklı bölgelerinde saptadıJımı?: parazitler. T. Parazitol. Dcrg., 15: 85-93. 17. Smith, G.D. and Soider, T.G. (I988). Experimental irifection and treatment of
Dentosto-mella translucida in the Iıtongolian gerbil. Lab. Anim. Sei., 38: 339-340.
18. WIghtnıan, S.R., Pilitt, P.A. and Wagner, J.E. (1978). Dentostomella translucida in the Mongolian gerbil (Meriones ungııiculatur). Lab. Anİm. Seİ., 28: 290-296.
19. Yanıaguti, S.(1961).Systemallelminthum.Vol.III. The nematodes of vertebrates. Part I. Intcrseienee Publİslıcrs Ine., ]';ewyork.
20. Yi, J.K. and Heckmann, R.A. (1938). Morp'ıal?gieal characteristicf of Dent,st)melia trans/ucida, ii nematode (Oxyııroide:ı) fol/nd in "-10ngulian g:rbils. Gı Basin ~aı., 48: 206-215.
