4
41
17-21 HAZİRAN 2019
DİYARBAKIR
41.
KAZI SONUÇLARI
TOPLANTISI
4. CİLT
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın No: 3654/4
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayın No: 187/4
YAYINA HAZIRLAYAN Dr. Adil ÖZME
17-21 Haziran 2019 tarihlerinde gerçekleştirilen 41. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu, Diyarbakır Dicle Üniversitesi’nin katkılarıyla gerçekleştirilmiştir.
Kapak ve Uygulama Başak Kitap
e-ISSN:2667-8845
Kapak Fotoğrafı : Prof. Dr. Vecihi ÖZKAYA Körtik Tepe Kültürü
Uygarlığın İlk Yetkin Deneyimi
Not : Kazı raporları, dil ve yazım açısından Dr. Adil Özme tarafından denetlenmiştir. Yayımlanan yazıların içeriğinden yazarları sorumludur.
41. ULUSLARARASI KAZI, ARAŞTIRMA VE ARKEOMETRİ
SEMPOZYUMU BİLİM KURULU
SCIENTIFIC COMMITTEE OF 41TH INTERNATIONAL SYMPOSIUM
OF EXCAVATIONS, SURVEYS AND ARCHAEOMETRY
Prof. Dr. Vecihi ÖZKAYA Dicle Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Celal ŞİMŞEK Laodikeia Kazı Başkanı
Prof. Dr. Douglas BAIRD Boncuklu Höyük Kazı Başkanı Prof. Dr. Havva İŞKAN IŞIK Patara Kazı Başkanı
Doç. Dr. Annalisa POLOSA Elaiussa Sebaste Kazısı Başkanı Prof. Dr. Mehmet ÖNAL Harran Kazı Başkanı
Prof. Dr. Nicholas D. CAHILL Sardis Kazı Başkanı
Doç. Dr. İrfan YILDIZ İçkale Artuklu Sarayı Kazı Başkanı Prof. Dr. Engelbert WINTER Doliche Kazı Başkanı
Doç. Dr. Erhan ÖZTEPE Alexandria Troas Kazı Başkanı Prof. Dr. Marcella FRANGIPANE Aslantepe Kazı Başkanı Doç. Dr. Aytaç COŞKUN Zerzevan Kalesi Kazı Başkanı
... VII
İÇİNDEKİLER
Özlem ÇEVİK, Osman VURUȘKAN, Burhan GÖZ, Cem ÖZTÜRK
Ulucak Höyük 2017-2018 Yılı Kazı Çalıșmaları ... 1 Rafet ÇAVUȘOĞLU, Hanifi BİBER, Hakan YILMAZ, Sinan KILIÇ, İsmail COȘKUN, Cem HAYDAROĞLU
Van Çavuștepe Kalesi ve Urartu Nekropolü 2018 Yılı Çalıșmaları ... 17 Recai KARAHAN, Mehmet KULAZ
Ahlat Selçuklu Meydan Mezarlığı 2018 Yılı Çalıșmaları ... 31 Roland R.R. SMITH
Aphrodisias 2018 ... 45 Rüstem ASLAN
2018 Yılı Troya Kazı Sonuçları ... 69 Sait BAȘARAN, Stefan KARWIESE, Helmut BRÜCKNER,
Anca Christina DAN, Bahar MERGEN, Gülnur KURAP
2018 Yılı Ainos Kazı Çalıșmaları ... 81 Scott BRANTING, Sevil BALTALI TIRPAN, Joseph LEHNER, Dominique LANGIS-BARSETTI,
Tuna KALAYCI, Nilüfer YÖNEY, Burak ASİLİSKENDER, Sarah R. GRAFF, Lucas PROCTOR
Kerkenes 2018 ... 99 Sema DOĞAN, Ebru Fatma FINDIK, Vera BULGURLU
Aziz Nikolaos Kilisesi 2018 Yılı Kazı, Koruma ve Onarım Çalıșmaları ... 117 Serap YAYLALI, Özlem TÜTÜNCÜLER BİRCAN, Yılmaz AKKAN
Çakırbeyli-Küçüktepe Höyük 2018 Yılı Kazı Çalıșmaları ... 129 Serdar AYBEK, Burak ARSLAN, Yılmaz BALIM, Umut CANSEVEN
Metropolis Arkeolojik Araștırmaları, 2018 ... 151 K. Serdar GİRGİNER, Özlem OYMAN-GİRGİNER, M. Furkan TUFAN,
Ayça GERÇEK, Hakan GERÇEK, Erkan DÜNDAR, M. Cem FIRAT
2018 Yılı Tatarlı Höyük Kazıları ... 171 Sevinç GÜNEL, Nesligül KANBER, Tolga Kaan KIYAK
VIII ...
Soner ÖZEN
2018 Yılı Kaunos Araștırmaları ... 201 Șahin YILDIRIM
Tios-Tieion 2018 Yılı Kazı, Restorasyon ve Çevre Düzenleme Çalıșmaları ... 219 Șahin YILDIRIM
Satala 2018 Yılı Kazı Çalıșmaları ... 231 Șengül AYDINGÜN, Șeniz ATİK, Haldun AYDINGÜN, Ülkü KARA, Ayberk ENEZ, Dürdane KAYA
Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea) Kazıları 2018 Yılı Çalıșmaları ... 243 Șevket DÖNMEZ, Aslıhan YURTSEVER BEYAZIT, Mona SABA, Salih KAYMAKÇI
Oluz Höyük Kazısı Onikinci Dönem (2018) Çalıșmaları: Değerlendirmeler ve Sonuçlar ... 257 Taner KORKUT, Çilem UYGUN, Bilsen ÖZDEMİR
Tlos 2018 Kazı Etkinlikleri ... 277 Timur DEMİR, Makbule EKİCİ
Yenice Höyük 2018 Ve Tabakalanmaya Yönelik Değerlendirmeler ... 295 İbrahim Tunç SİPAHİ, Öznur OTLU
2018 Yılı Eskiyapar Kazısı ... 305 Turan EFE, Murat TÜRKTEKİ, Erkan FİDAN, Fatma ȘAHİN, Sinem TÜRKTEKİ, Deniz SARI
Küllüoba Kazısı 2018 Yılı Sonuçları ... 317 Turgut Haci ZEYREK, Ali Nadir ZEYREK
Kastabala Kazı Çalıșmaları 2018 ... 331 Ümit AYDINOĞLU
Uzuncaburç/Diocaesarea Antik Kenti Kazısı 2018 ... 345 Vasıf ȘAHOĞLU, Hayat ERKANAL, Ümit ÇAYIR, Ümit GÜNDOĞAN,
Mustafa İNCİRLİLİ, İrfan TUĞCU, Ramazan GÜLER
Çeșme-Bağlararası 2018 Yılı Kazı ve Araștırmaları... 357 Vecihi ÖZKAYA, Feridun S. ȘAHİN
... IX
Vedat KELEȘ, Hasan KASAPOĞLU, Ersin ÇELİKBAȘ, Hazar KABA, Kasım OYARÇİN, Alper YILMAZ, Büșra Elif KASAPOĞLU, Michael Deniz YILMAZ, İsmail AKKAȘ, Enver AKIN, Soner ÖZMEN
Parion 2018 Sezonu Kazı, Restorasyon ve Konservasyon Çalıșmaları ... 391 Vuslat Müller-KARPE, Andreas Müller-KARPE
Kayalıpınar-Samuha 2017 ve 2018 Kazıları ... 415 B. Yelda OLCAY UÇKAN, Gökçen Kurtuluș ÖZTAȘKIN, Muradiye ÖZTAȘKIN,
Seçkin EVCİM, Öğül Emre ÖNCÜ
Olympos Kazısı 2018 Yılı Çalıșmaları ... 429 Yusuf ALBAYRAK
Soğmatar Nekropolü 2018 Yılı Kazı ve Temizlik Çalıșmaları ... 451 Yusuf SEZGİN, Mesut EROĞLU, Baykal BAȘDEMİR, Ayșe ÇELEBİ, Furkan ZIH, Burkay KIZILBUĞA
Aigai (Aiolis) 2018 Yılı Çalıșmaları ... 465 S. Yücel ȘENYURT, Atakan AKÇAY, İlkay AKLAN, Mehmet CEVHER, Seda KARA
Ovaören 2018 Yılı Kazı Çalıșmaları ... 487 S. Yücel ȘENYURT, Atakan AKÇAY, Umut ZOROĞLU,
A. Emirhan BULUT, Leyla YORULMAZ, S. Okan AKGÖNÜL
Kurul Kalesi 2018 Yılı Kazı Çalıșmaları ... 505 Zafer DERİN
İzmir- Yeșilova Höyüğü 2016-2018 Yılı Çalıșmaları ... 525 Zekai ERDAL, Mehmed Cabir ALPER, Șerif TÜMER, İlker GÜMÜȘ, Veysel AĞRAK
Siirt/Tillo İlçesi Ziyaretler (Fakirullah ) Mahallesi 130 Ada,
28 Parsel Kurtarma Kazısı 2018 ... 549 Zeliha DEMİREL GÖKALP, A. Ceren EREL, Nikos TSIVIKIS, Hasan YILMAZYAȘAR, Mehmet KURT
2018 Yılı Amorium Kazıları ... 567 Celal ȘİMȘEK
... 171
2018 YILI TATARLI HÖYÜK KAZILARI
K. Serdar GİRGİNER*
Özlem OYMAN-GİRGİNER
M. Furkan TUFAN
Ayça GERÇEK
Hakan GERÇEK
Erkan DÜNDAR
M. Cem FIRAT
Tatarlı Höyüğün 11. sezonu olan 2018 yılı çalışmaları, 02 Temmuz - 31 Aralık tarihleri arasında yaklaşık 5 ay devam etmiştir1.
* Doç. Dr. K. Serdar GİRGİNER, Çukurova Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü,
Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Dalı, 01330 Balcalı Kampusu-Sarıçam,Adana/TÜR-KİYE. kserdar.girginer@gmail.com
Arş. Gör. Özlem OYMAN-GİRGİNER, Çukurova Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeolo-ji Bölümü, Protohistorya ve Önasya ArkeoloArkeolo-jisi Anabilim Dalı, 01330 Balcalı Kampusu-Sarıçam, Adana/TÜRKİYE. ogirginer@cukurova.edu.tr
Arkeolog M. Furkan TUFAN, Kizzuwatna Araştırmaları Projesi, ÇÜ Tatarlı Höyük Kazıları ve Bilimsel Araştırmalar Kompleksi (ÇÜ-BAK), Mustafabeyli Mahallesi Ceyhan, Adana/TÜRKİYE. mfurkantufan@gmail.com
Dr. Öğr. Üyesi Ayça GERÇEK, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeo-loji Bölümü, Karacaoğlan Yerleşkesi, Osmaniye/TÜRKİYE. aycaozcan@yahoo.com
Arş. Gör. Hakan GERÇEK, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Karacaoğlan Yerleşkesi, Osmaniye/TÜRKİYE. hakangercek@gmail.com
Doç. Dr. Erkan DÜNDAR, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Ar-keoloji Bölümü, Avşar Yerleşkesi, TR-46100, Kahramanmaraş/TÜRKİYE. dundarerkan@gmail.com Arş. Gör. M. Cem FIRAT, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji
Bölümü, Karacaoğlan Yerleşkesi, Osmaniye/TÜRKİYE. cemfi r@hotmail.com
1 2018 yılı kazıları Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel
Müdürlü-ğü’nün çalışmalarımıza aktardığı bütçe dışında, Adana Büyükşehir Belediyesi, Çukurova Üni-versitesi Rektörlüğü Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi’nin 10616 proje kodlu Tatarlı Höyük Kazısı
ve Multidisipliner Araştırmalar isimli bireysel araştırma projesi ve bunun dışında ÇÜ Fen-Edebiyat
Fakültesi Dekanlığı’nın, İŞKUR Adana İl Müdürlüğü ve Adana Güney Rotary Kulübü’nün maddi destekleri ile sürdürülmüştür.
Çalışmalarımızın yürütülebilmesi için her türlü yardım ve desteklerini aldığımız Kültür ve Tu-rizm Bakanlığı ile Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne, Adana Büyükşehir Beledi-yesi’ne, Adana Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile Adana Arkeoloji Müzesi’ndeki meslek-taşlarımıza teşekkür ederiz.
Kazı ekibimizde bu bildirinin yazarları dışında, Prof. Dr. Halil Çakan, Prof. Dr. Ayşen Açık-kol-Yıldırım, Doç. Dr. Meltem Doğan-Alparslan, Dr. Öğr. Üyesi İrfan Tuğcu, Dr. Öğr. Üyesi Derya
172 ...
2018 yılı çalışmalarımızın ilk amacı, son iki yılda olduğu gibi yine GTÇ tapınaklarının batısında 2015 yılında ortaya çıkmaya başlayan ve bizim C Ya-pısı olarak tanımladığımız yapının planını ve işlevini ortaya koyabilmektir. Amaç doğrultusunda höyüğün üst kültür katmanlarını oluşturan ve Doğu Kilikya için önemli veriler elde ettiğimiz Hellenistik Dönem tabakalarında çalışmalarımız yoğunlaşmıştır2.
2018 kazı sezonunda 10x10’luk dokuz açmada çalışılmış, Hellenistik dö-nemin M.Ö. 4. yy. sonu ile - 1.yy.ın ilk yarısı arasına tarihlenen iki yapı katı ortaya çıkarılmaya devam etmiştir (Resim: 1).
Bu çalışmalarda ilk olarak, 2017 yılında açığa çıkartılan Hellenistik Dö-nem II b evresine tarihlendirilen güneybatı-kuzeydoğu doğrultulu sokağın kuzey duvarına bitiştirilmiş iki mekanda çalışılmıştır (Resim: 2).
Bunlardan birinde yapılan çalışmalarda, mekanın güneyden Hellenistik Dönem sokağına birleştirildiği görülmüş, mekanın içinde iç yüzü toprak sı-valı, dış yüzü çömlek parçaları ile kaplanmış bir ocak, dokuma tezgah ağır-lıkları, depolama ve pişirme kapları ile hayvan kemiği parçaları ele geçiril-miştir (Resim: 3).
Hellenistik II b evresine ait ikinci mekanda ise yoğun bir yangın tespit edil-miş, 46 adet pişmiş toprak tezgah ağırlığı, yoğun miktarda karbonlaşmış to-hum ve bir adet 102,5 cm. uzunluğunda demir kılıç ele geçirilmiştir (Resim: 4).
Mekanların güneyindeki aynı evrenin sokağı, yaklaşık 27 m. uzunluğun-da 1,5-2 m. genişliğindedir ve kuzeydoğuya doğru devam ettiği görülmekte-dir. Sokağın tabanı sıkıştırılmış topraktan yapılmıştır ve doğuya doğru aza-lan eğimle devam ettiği izlenmektedir. Ortaya çıkan veriler ışığında sokağın kuzeyinde Hellenistik Dönem konutları ve bu konutlara ait mekanların yer aldığı görülürken, sokağın güneyinde ise 9 adet işliğin varlığı tespit edilmiş-tir (Resim: 5).
Silibolatlaz-Baykara, Dr. Öğr. Üyesi Hacer Çoruh, Dr. Öğr. Üyesi Nergis Kılınç-Mirdalı, Dr. Öğr. Üyesi Fatih Erhan, Dr. Gonca Dardeniz-Arıkan, Öğr. Gör. Salih Kavak, Öğr. Gör. Osman Emre Köse, Restoratör Talibe Köse ve Sedat Aktoga’nın dışında, Ç.Ü. Arkeoloji Bölümü öğrencilerinden F. Ceren Demir, F. Nur Adıgüzel, L. Salim Yücelen, Güney Aykın, S. Kaan Erdemoğlu, Melike Halme, Elif Yaren İşlek, Reyhan Kılıç ve Elif Gök; diğer Üniversite ve bölümlerden Yunus Emre Kıvrakdal, Ümit Kaya, Murat Yavusaslan (Yüzüncü Yıl Üniv. Antropoloji), Emrah Polat, Büşra Duran, Gamze Demir (OKÜ Arkeoloji), İnci Ateş (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniv. Sanat Tarihi) ve Gizem Akdoğan (Ege Üniv. Arkeoloji) yer almıştır.
Çalışmalarımızın Bakanlık temsilciliklerini Osmaniye Müzesi’nden Kürşat Koçer, Adana Müze-si’nden Renas Kula ile Metin Ağrak yapmıştır. Meslektaşlarımıza teşekkür ederiz.
... 173
Daha sonra çalışmalarımız özellikle güney yamaçta yer alan işliklerin bu-lunduğu alanda yoğunlaşmıştır. İşlikler kuzeyde sokağa bitişik olarak plan-lanmışken güneyde ise Demir Çağı duvarları üzerine yerleştirilmiştir. İşlik-lerin bulunduğu alan, Hellenistik II a evresinde açılan 13 adet çöp çukuru tarafından tahrip edilmiştir (Resim: 6).
Açığa çıkartılan bu işliklerden çok sayıda tezgah ağırlığı, ağırşak, ezgi taşı, metal ve kemik alet parçaları ele geçmiştir. Mekan içlerinden gelen seramik, kandil, unguentarium parçaları, M.Ö. 3.yy.da başlayan Hellenistik Dönem II b evresindeki yerleşimin, M.Ö. 2. yy.ın ortasında sonlandığını göstermektedir. Yerleşim II a evresinde tekrar düzenlenmiş, M.Ö. 1. yy.ın ilk yarısında da höyük üzerinde yerleşim son bulmuştur.
Hellenistik Dönem tabakalarına ait seramik repertuarını ise M.Ö. 3.-1. yy. arasına tarihlendirilen yapı evrelerine ait mekanlarda ele geçirilen günlük kullanım kapları, içe dönük ağızlı kâse parçaları, Batı Yamacı ve Doğu sigilla-taları A grubuna ait kap parçaları ile klasik bitkisel bezemeli olanlar dışında figürlü örnekleri ile de temsil edilen kalıp yapımı kabartmalı kâse parçaları oluşturur. Ayrıca iğ biçimli ve kubbe ağızlı Hellenistik Dönemin karakteris-tik unguentariumları, kaba biçimlendirilmiş boyundan kulplu bir amphoriskos ile Tatarlı Höyük’te önceki yıllardan da tanıdığımız ve yayımlanan minyatür krem kaplarının bir örneği daha bulunmuştur3. Tatarlı Höyük’te mekânsal
dağılım ve buluntu yoğunluğu açısından en kalabalık grubu aynı zaman-da yerleşimin endüstriyel uğraşının kanıtı zaman-da olan dokuma tezgah ağırlık-ları oluşturmaktadır. Ağırlıklar tipolojik olarak piramidal ve diskoid formlu-durlar. Hammadde olarak çoğunluğu pişmiş topraktan yapılmış olmasına karşın höyük çevresinde sıklıkla bulunan bazalttan yapılmış ağırlıklar da bulunmaktadır. Dokumacılıkla ilişkilendirilebilecek buluntular yalnızca tez-gah ağırlıkları ile sınırlı değildir. Teztez-gahta dokunacak ipi üretmenin ağırlık kısmı olan ağırşakların da taş, pişmiş toprak ve boynuz örnekleri ele geçmiş-tir. Spatulalar diğer olası kullanım işlevi tahminlerinin yanı sıra, arkeolojik literatürde yaygın kabul gören bir başka kullanım alanı olan dokumacılık en-düstrisinde de kullanılmış olabilirler4. Dokuma tezgahında iplerin birbirine
dolanmaması için ayırma amaçlı olarak kullanıldığı kabul edilmektedir5. İki
adet tam ve bir adet kırık spatula 2018 yılı buluntuları arasındadır. Kaburga
3 Bu minyatür krem kapları için bkz. Akıl 2017, 667-682. 4 Peyronel 2016, 852; Charles 2013, 281.
174 ...
kemiğinden yapılmış, oldukça iyi perdahlanmış kaliteli bir işçilik gösteren tam örneklerden birinin her iki ucu da sivriltilmiş, diğerinde ise bir uç sivri diğeri ise yuvarlatılmıştır. Taş buluntular da tipolojik olarak çeşitlilik göster-mektedir. Yukarıda sözü edilen tezgah ağırlığı ve ağırşaklar dışında iki adet minyatür baltanın yanı sıra olasılıkla perdah taşı olarak kullanılmış olan bir eser dikkat çeker. Bunun dışında opal ya da opal benzeri saydam olan bir taştan yapılmış olan oval formlu kolye ucu / yüzük taşının üst kısmı hafif bombeli ve alt yüzeyi ise düzdür. İyi işçilikli eserin üzerinde intaglio olarak yapılmış sivri gagalı ve uzun bir kuyruğu olan bir kuş figürü bulunmaktadır. Tatarlı Höyük için oldukça tanıdık olan pişmiş topraktan yapılmış bir binicili at figürini6 de söz edilmeye değer eserler arasındadır (Resim: 7).
2018 yılında, güney yamaçta açığa çıkartılan Demir Çağı yapıları çevre-sinde de çalışılmış, bu döneme ait iki adet silo açığa çıkartılmıştır. Çapları 2 m.ye varan silolardan ikincisinin içi yassı kerpiçlerle örülmüştür (Resim: 8).
2018 yılı çalışmalarında, çalışılan alanların güneybatısında kısıtlı bir alan-da açığa çıkartılmış ve az bir kısmı korunmuş Geç Tunç Çağı II’ye ait ola-bilecek mimari ile karşılaşılmıştır. Bu alanda ileriki dönemlerde çalışmalar devam edecektir (Resim: 9).
2018 yılı çalışmalarımızın ikinci etabını depo ve özellikle de yayın çalış-maları oluşturmuştur. Bu çalışmalarda 5 açmada arkeobotanik çalışma ya-pılmıştır. Bu sezon toplam 2053 lt. toprak örneğinden ıslak ve kuru eleme yöntemleri kullanılarak karbonlaşmış bitki kalıntıları elde edilmiştir. Yuka-rıda bahsedilen M.Ö. 3.yy.a ait yangın geçirmiş mekanın tamamına yakının-da taban üzerine yakının-dağılmış halde yoğun kömürleşmiş bitki kalıntıları tespit edilmiştir.
Bu açmadan alınan toplam 1550 lt. topraktan ıslak ve kuru eleme yön-temleri kullanılarak bitki kalıntıları ayrıştırılmıştır. Bitki kalıntıları morfolo-jik özelliklerine göre familya, cins ve tür seviyelerinde teşhisleri yapıldığın-da özellikle Poaceae (buğyapıldığın-daygiller) ve Fabaceae (baklagiller) familyalarına ait oldukça yoğun tohum kalıntıları elde edilmiştir. Bu mekan içerisinden elde edilen tohum örnekleri bu türlerin tarımının yoğun olarak yapıldığını göster-mektedir (Resim: 10).
Bunun dışında yayın çalışmasında sona gelinen eser gruplarından birisi de amphoralardır ve özellikle Tatarlı Höyüğün ticari ilişkilerinin ortaya ko-nulmasında son derece kıymetli bilgiler sağlamaya başlamıştır. 2018
yılın-6 Höyükte bulunan bu binici fi gürininin 2016 yılında bulunan benzer bir örneği için bkz. Girginer -
... 175
da Tatarlı Höyük kazılarında ele geçirilen ticari amphoraların ilk çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Hellenistik Döneme tarihlendirilen amphora mühürleri-nin 2018 yılında yayınlanmasıyla yerleşimin özellikle Hellenistik Dönemde Rhodos’la yoğun, Kıbrıs’la ise azımsanmayacak ölçüde ticari ilişkiler yaşadığı gözlemlenmiştir7. Kazı evi deposunda ticari amphoralar üzerine yapılan
çalış-ma ve gözlemler Tatarlı Höyük’te bir höyük yerleşiminden beklenmeyecek ölçüde yoğun ticari amphoraların varlığını ortaya koymuştur.
Ovalık Kilikya’da, önemli ticaret rotaları üzerinde konumlanan Tatarlı Höyükte ele geçirilen ticari amphoraların ilk kez değerlendirildiği bu yılki ça-lışmada, yaklaşık 170 adet amphora parçası incelenmiştir. Bölgesel ve dönem-sel yoğunluk dikkate alındığında, amphoraların büyük bir bölümünün Kıbrıs kökenli olduğu ve M.Ö. 4. yy. sonu - 3. yy.a tarihlendirildikleri görülür.
Yapılan ilk çalışmalarda yerleşimdeki en yoğun buluntu grubunu Kıbrıs Sepet-kulplu amphoralar oluşturmaktadır. Bununla birlikte, Ege kökenli
amp-horaların da önemli bir grubu oluşturduğu görülür.
Tatarlı’daki en önemli ve ilginç amphora buluntu grubu ise günümüze kadar yapılan çalışmalarda ele alınmayan bir amphora tipidir. Yerleşimde %19’luk bir oran ile ikinci büyük grubu oluşturan bu amphora tipi; dışa çe-kik ağız kenarına, gövdenin en geniş noktasını oluşturan omuzlara bağlanan kısa silindirik boyuna, küresel gövdeye ve tutamak formunda kısa sivri dibe sahiptir. Oval kesitli kulplar ağız kenarının altından başlayarak açılı olarak omuzlara iner. Kulpların omuz bağlantılarında, kulpun omuza yapışması için uygulanan baskı sonucunda oluşan parmak izleri görülür. Tüm örnekle-rin yüzeyleri oldukça pürüzsüz ve genelde hamurları ile yakın renkte astarlı-dır. İlk kez bu çalışma ile tanıtılan ve Tatarlı Höyük’teki buluntu kontekstleri ile M.Ö. 3. yy. başlarına tarihlendirdiğimiz bu yeni form -üretim yeri henüz belli olmamasından dolayı- Cilician Hellenistic 1 (CH 1) olarak isimlendi-rilmiştir8. Bu yeni amphora formunun yerel ya da bölgesel bir üretim olup
olmadığı sorusuna verilecek yanıt, öncelikle fırınlarının bulunması ya da ar-keometrik analizlerinin yapılması ile anlaşılabilecektir.
Tatarlı Höyükte M.Ö. 4. yy. sonlarında itibaren amphora verilerinin yük-selişe geçmesi yerleşimin ve bölgesinin siyasi ve ticari aktiviteleri ile doğ-rudan bağlantılı olmalıdır. Büyük İskender sonrasında, bölgenin Diadochlar arasındaki çekişmelerden sonra Seleukos Krallığı’na geçtiği bilinir.
Seleu-7 Dündar – Gerçek 2018, 153-174. 8 Dündar, baskıda.
176 ...
kosların Doğu Akdeniz’deki deniz trafiğinde etkin bir rol oynayabilmek için Ovalık Kilikya’da etkin olduğu bilinmektedir. Bu veriler bağlamında, Tatarlı Höyük’teki Hellenistik Dönem tabakalarının MÖ 5. ve 4. yy. tabakalarından daha güçlü bir görünüme sahip olması bu siyasi ortamın arkeolojik materyal-lerle desteklenebileceğini göstermektedir (Resim: 11).
Bir diğer eser grubu çalışmamız ise, kandillerdir. Bu eser grubu 3 farklı atölyenin izlerini taşımakta olup9, Hellenistik Dönemde Akdeniz
coğrafyasın-da revaçta olan kandillerin özelliklerini gösterdiği söylenebilir. Bu atölyeler-den birincisi coğrafi olarak Tatarlı Höyüğün içerisinde bulunduğu Kilikya ile tarih boyunca hem siyasi hem de kültürel olarak etkileşim içerisinde olduğu Levant Bölgesi’dir. Bu kültürel gelişim içerisinde Hellenistik Dönemin Atina başta olmak üzere Kıta Yunanistan’da kullanılan kandiller başparmak çıkın-tılı yağ deliğinin etrafında yivler bulunan simit kaideli kandillerdir. Kökeni tartışmalı olmasına rağmen doğu kökenli olduğu özellikle Suriye atölyesinin baskınlığı aşikârdır. Tatarlı örneklerinde burundan gövdeye geçiş keskin bir hat ile sınırlandırılmıştır. Bu kandillerin Atina’ya Hellenistik Dönemde ihraç olarak geldikleri düşünülmektedir. Tarih olarak ise M.Ö. 3.yy.a verilirler10.
Diğer atölyelerden birisi de Rhodos’tur. Hellenistik dönemde revaçta olan Rhodos tipinin örneklerinde bikonik gövdeli ve iç bükey omuzlu kandiller olarak kendine has özellikler göstermektedir11. Rhodos Atölyesi Attika
kan-dillerinin temsilcisi olarak bu dönemde oldukça ön plandadır. Tatarlı örnek-lerini M.Ö. 4. yy. sonu 3. yy. başına tarihlenebilirler.
Ek olarak kazılar esnasında Korinth tarzı kandillerde ele geçirilmiştir. Benzer örnekler Tarsus kazılarının Hellenisik tabakalarında da bulunmuş-tur12. Bu kandiller MÖ 2. yy.ın 3. çeyreğine tarihlenebilirler (Resim: 12).
GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ
Höyükteki son 3 yıllık çalışmalarımızda en son yerleşimimiz olan Helle-nistik dönem ile ilgili çok sayıda bilgiye ulaştığımızı belirtmek mümkündür. Yakın çevremizdeki yer alan antik kentlerde henüz çok fazla bilmediğimiz çoğu özellik, anlaşıldığı kadarıyla üretimde de ileri bir seviyede olan hatta deniz ticaretinde ön planda olan Tatarlı Höyük kırsal yerleşiminde karşımıza
9 Gerçek, baskıda.
10 Howland 1958, 144, Type 45A, Pl. 47. 11 Tezgör - Sezer 1995, 71.
... 177
çıkmaktadır. Tatarlı Höyük’ün ortaya koyduğu bu bilgiler kuşkusuz bölge-miz için son derece önemlidir.
BİBLİYOGRAFYA
Akıl, H. 2017. “Miniature Cream Vessels from Tatarlı Höyük dated to the Helle-nistic Period”, içinde: E. Kozal et. al. (ed.), Questions, Approaches, and Dialogues in the
Eastern Mediterranean Archaeology. Studies in Honor of Marie-Henriette and Charles Gates,
Münster, 667-682.
Charles, B. 2013. “Worked Bone and Ivory”, Excavations at Zeugma. Conducted by
Oxford University, Vol. III, içinde: W. Aylward (ed.), The Packard Humanities
Institu-te, Los Altos, California, 281-294 (http://zeugma.packhum.org/pdfs/v3ch05.pdf). Dündar, E. – Gerçek, A. “Imported Hellenistic Stamped Amphora Handles from Tatarlı Höyük (in the Province of Adana-Turkey)”, Gephyra 15, 2018, 153-174.
Dündar, E. “Transport Jars from Tatarlı Höyük in Cilicia Pedias: First Observa-tions”, in S. Girginer (ed.), Tatarlı Höyük 10. Yıl Armağan Kitabı. Hayriye Akıl Anısına (İstanbul, baskıda).
Fırat, M. C. 2019. Tatarlı Höyük Hellenistik Dönem Mimarisi, Yapım ve Taş Teknikleri, ÇÜ FBE’nde Hazırlanmış Basılmamış Yüksek Lisans Tezi (Dan. K. S. Girginer), Ada-na.
Gerçek, A. - Girginer, K. S. - Oyman-Girginer, Ö. - Gerçek, H. “Bone Artifacts as Witnesses to Cultural Continuity at Tatarlı Höyük” Spotlighting Bone Tools. Proceedins
of the XII Meeting of the Worked Bone Research Group in Granada (May 23-27 2017). Cua-dernos de Prehistoria y Arqueologia de la Universidad de Granada no 29 (baskıda).
Gerçek, H. “Tatarlı Höyük Hellenistik Dönem Kandilleri”, içinde: K. S. Girginer et al. (ed.), Tatarlı Höyük 10.Yıl Armağan Kitabı, Hayriye Akıl Anısına, İstanbul (baskıda).
Girginer, K. S. - Oyman-Girginer, Ö. - Tufan, M. F. - Gerçek, A. - Gerçek, H. 2018. “2016 Yılı Tatarlı Höyük Kazıları”, 39. KST 2, 229-241.
Goldman, H. 1950. Excavations at Gözlü Kule Tarsus, The Hellenistic and Roman
Peri-ods, Vol. I, Princeton.
Howland, H. R. 1958. The Athenian Agora, Vol. 4, Greek Lamps and Their Survivals, Princeton, New Jersey.
Peyronel, L. 2016. “Worked Bones At Tell Mardikh-Ebla. Objects and Tools from the Early Bronze to the Iron Ages – Preliminary Remarks on Typology, Function and Archaeological Context”, içinde: I., Thuesen (ed.), Proceedings of the 2nd International
Congress on the Archaeology of the Ancient Near East, Volume 1, Bologna, 839-859.
Tezgör, D. K. – Sezer, T. 1995. İstanbul Arkeoloji Müzeleri Pişmiş Toprak Kandiller
178 ...
Resim 1: Tatarlı Höyük Sitadel son vaziyet planı ve 2018 yılında çalışılan alanlar.
... 179
Resim 3: Hellenistik II b mekanı.
180 ...
Resim 5: Hellenistik II b sokağı.
Resim 6: Hellenistik II b işliklerinin tespit edildiği mekanlar ve II a yerleşimcilerinin aç-tıkları çukurlar.
... 181
Resim 7: Hellenistik Dönem çalışmalarından ele geçirilen buluntular.
182 ...
Resim 9: GTÇ II duvarları.
Resim 10: Arkeobotanik çalışmalar ve Hellenistik II b evresine ait yangın geçirmiş mekan-dan ele geçirilen karbonlaşmış tohumlar.
... 183
Resim 11: Hellenistik Dönem çalışmalarından elde edilen Kıbrıs sepet kulplu amphoraları.
