M U Z E /MUSEUM
|anbul*un askeri
iize le ri
«• ■
Much of the history o f the
Ottoman Em pire and, the founding
•'of the Turkish Republic is revealed in
artifacts rem ainingfrom the ruling
military class and their campaigns
,d's
Jea n Hutchings discovers in her visits to the
Military, Naval and A ir Museums.
T
he imposing figure of the guard in jannissary uniform outside Istanbul's Military Museum is just the first sign that what is inside is no ordinary collection of dusty, military hardware. Every afternoon there is further proof when the Mehter military band in its traditional Ottoman uniforms gives rousing performances of military music on Turkish instruments. Some historians say the Mehter, believed to have been present at the Battle of Nesa in 1035, was the originator o f martial music. No longer able to inspire fear — its original role — the Mehter now gets a round of applause from enthusiastic local audiences who often join in the singing.The music is a good introduction — or
perhaps a finale — to a visit to a military museum which contains fine examples of Ottoman embroidery and applique, a mother-of-pearl model of the Aqsa Mosque in Jerusalem (a present to former Turkish President, Kenan Evren from Yasser Arafat, leader of the Palestine Liberation Organization) and two pairs of pajamas which belonged to Mustafa Kemal Atatürk, the founder of modem Turkey. It's an unusual museum, well worth a visit even for people who aren't military buffs. A t T L 1000 a ticket, it's also the best museum buy in town.
The museum is in two buildings. Seven beautifully decorated Imperial tents are pitched inside the newer building near the main Harbiye entrance. W hen Ottoman
sultans went to war, they did so in style. Their tents, the armor they wore and the weapons they carried were minor works of art, all part of an image created to awe their opponents. The tents were more than a shelter from the weather. They had a place in both social and religious life and their color and shape had symbolic importance. The tent walls — made of layers of cotton, silk o r wool — were usually plain on the outside and lavishly embroidered o r appliqued on the inside. Even the massive tent poles were decorated with hand-carved, painted garlands.
O ne tent on display, which belonged to Mahmut II and dates from 1809, is particularly opulent; it is made of silk and
5 6 SKYLIFE 6 1992
MUTE/MUSEUM
Y ö n etici a sk e rî sınıftan ve harp
seferlerinden günüm üze kalan ürün ve
y a p ıtla r, OsmanlI İm p arato rlu ğ u ’nun
ta rih i ve T ü rk iy e C u m h u riyeti’nin ku ru lu ş
yılları hakkında sayısız bilgiler
sak lam ak ta. Jean Hutchings A s k e rî
Müze ile Deniz ve H avacılık M ü z e le rin i
an latıyo r.
wool, the interior glowing with richly- colored embroidered and appliqued designs, the exterior deep red. Life-size models in the biggest tent — a double pole otağ, o rie n t, from the late 17th century — reconstruct a reception given for the French Ambassador by the Minister o f Foreign Affairs during a military campaign.
It’s also interesting to see the kinds of gifts one head of state sends to another. Among the items on display presented to former Turkish president Kenan Evren are some ceremonial swords and pistols. Most o f the exhibits have no military links at all. Near the model of the Aqsa Mosque is a porcelain camel from Zhao Ziyang, president of the State Council
Y
eniçeri üniformasıyla İstanbul A sk erî M ü ze s i’nin kapısındab ekleyen m uhafızın h eybetli görünüşü, içeride sadece tozlu, paslı askeri malzemeden oluşmuş sıradan bir koleksiyonla karşılaşmayacağımızın ilk işa reti... H e r gün ö ğ le d e n sonra geleneksel Osmanlı üniformaları içinde Türk çalgılarıyla askeri müzik konserleri v e re r e k g eç m iş i canlandıran M e h te r
T a k ım ı da bu g e r ç e ğ i b ir k e z daha kanıtlıyor. 1035’deki N esa Savaşı’ndan b eri var olduğu sanılan M eh ter, kim i tarihçilere göre askeri müziğin ilk örneği. Bir zamanlar düşmana korku salmaktı görevi; oysa şimdi, coşkuyla izleyip sık sık marşlara eşlik eden kent halkından alkış topluyor.
K oleksiyon u n da Osm anlı nakış ve apliklerinin zarif örneklerine, Kudüs’teki Aksa Camii’nin (FKÖ lideri Yaser Arafat tarafından eski cumhurbaşkanı Kenan Evren’e armağan edilm iş) sedeften bir m ak etin e v e m od ern T ü r k iy e ’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün iki pijam a takım ına y e r v e re n bir askerî müzenin giriş ve çıkışında, bu marşlar g e r ç e k te n y e rin d e b ir seçim olu
şturmakta. Askerliğe merakı olmayanlar için bile g ez ilm e y e d eğer, sıradışı bir müze bu. Üstelik, sadece 1.000 T L ’lık giriş ücretiyle, kentin en “ehven” müzesi.
M üze iki binadan oluşuyor. Harbiye ana girişi yakınındaki yeni binada, çok güzel süslenmiş yedi sultan otağı kurulu. B elli ki, O sm anlı sultan ları savaşa giderken bile şatafatları eksik kalmıyordu. Çadırları, zırhları, silahları adeta birer
sanat eseriydi; h er ayrıntı düşmanda
huşu uyandırmak üzere tasarlanmıştı.
Sultan otağı basit bir barınaktan ibaret değildi; sosyal ve dinsel yaşam içinde özel b ir y e r i vardı. R en gi ve b içim i de sembolik değer taşıyordu. Pamuk, ipek ya da yün tabakalardan oluşan çadır yüzleri dışarıdan bakınca oldukça sade g ö rü nüşlüydü, ama iç tarafları bol nakış ve aplikelerle alabildiğine süslenmişti. Hatta masif çadır direkleri bile bu debdebeden nasiplerini alm ış, e lle oyulm uş boyalı çelenklerle bezenmişlerdi.
Sergilenen çadırlardan II. Mahmut’a ait olanı, özellikle gösterişli. 1809 yılında, ipek ve yünden yapılmış, tşli kısmında ren g â re n k nakış ve a p lik e d e se n leri parıldıyor. Dışı koyu kırmızı. En büyük
6 1992 SKYLIFE 57 F o to ğ ra fla r Ş e m si G ü n e r
M Ü Z E /MUSEUM
The traditional Mehter band performs outside the museum every afternoon in Ottoman military regalia (preceding pages). Opulent reception tents used by the sultans on military campaigns are also on display (preceding page, right). An outdoor exhibit o f 30 planes illustrates the history o f Turkey’s airforce.
M ehter Takımı Askeri M üze’nin bahçesinde yaptığı gösterilerle geçmişi canlandırıyor (önceki sayfalar). Sultanların sefere çıktıkları sırada kullandıkları otağlar da müzede sergileniyor (önceki sayfada sağda). Havacılık M üzesi’nde Türk Hava Kuvvetlerinin gelişimini izlemek mümkün. JMKOİIAIUIAX İP
*-'»11
ainnı:riNixof the People’s Republic of China and a vase from Romania's former president, Nicolae Ceausescu.
Items which belonged to Atatürk are on show in an adjoining room. Few are connected with Atatürk's military career. Instead there are personal belongings: white spats, a white cane, white gloves, an eyeglass case.
O th er exhibits in this building wouldn't be out o f place in some art galleries. There are intricately worked metal standards carried at the sultan's side when the army rode battle, centuries-old embroidered flags and a display of decorated document cases.
Across the courtyard in the second
building, the atmosphere is more conventionally warlike, but even here there are general interest pieces. One room is given to larger-than-life mannequins of regimental gentlemen robed as they would have been in Ottoman times. In one com er of this area is the glass-shattered car in which Prime Minister Mahmut Şevket was assassinated in June 1913, and nearby, his pigeon-hole desk.
Upstairs the atmosphere is frankly medieval; lots of finely decorated armor for men, horses and camels and a good mix o f bows and arrows, swords and shields. Some of the helmets, in particular, are works o f art. In contrast
5 8 SKYLIFE 6 1992
çadırsa, 17. yüzyıldan kalma çift direkli b ir otağ, iç in e g e r ç e k boyu tlard a mankenler konularak, bir sefer sırasında dışişleri bakanının Fransız sefiri onuruna verdiği yemek canlandırılmış.
D e v le t başkanlarının b irb ir le rin e verdikleri armağanları görm ek de ilginç. Eski cumhurbaşkanı Kenan Evren’e tören kılıçları ve tabancaların yanı sıra asker likle hiç alâkasız armağanlar da sunul muş. Aksa Camii maketinin az ilerisinde Çin Halk Cum huriyeti D evlet K on seyi Başkanı Zao Ziyagn’ın verdiği porselen bir deve ile Rom anya eski devlet başkanı Nikolai Çavuşesku’dan gelen bir vazo yer alıyor.
Bitişik salonda, Atatürk’e ait eşyalar
s e rg ile n m e k te . B unların çok azı
Atatürk’ün askeri kariyeriyle ilgili. Tam tersine, beyaz tozluklar, beyaz bir baston, beyaz eldivenler ve bir gözlük mahfazası gibi kişisel eşyalarına ağırlık verilmiş.
Binada sergilenen kim i parçalarsa, rah atlıkla sanat g a le r ile r in d e y e r al abilecek türden: Ordu sefere çıktığında sultanın yanın da taşınan in ce in ce i- şlenm iş m etal alem ler, y ü zlerce yıllık nakışlı sancaklar ve süslü ferman kutu larından oluşan zengin bir koleksiyon...
Avlunun diğer ucundaki ikinci binada savaş havasını biraz daha fazla solumak mümkün, ama burada bile genel nitelikli parçalara yer verilmiş. Odalardan birinde,
doğal boyutlardan da büyük mankenler, o
zam an ki k o s tü m le riy le O sm anlı
subaylarını canlandırıyor. Odanın bir köşesinde de, paramparça olmuş cam la rıy la Başbakan M ahm u t Ş e v k e t’in Haziran 1913’de içinde suikaste uğradığı araba duruyor. Arabanın hem en yanı- başındaysa başbakanın çalışma masası bulunmakta.
Üst kata belirgin bir ortaçağ atmosferi hakim, insanlar, atlar ve develer için ince işlemeli zırhlar, çeşit çeşit ok, yay, kılıç ve kalkanlar... Özellikle miğferlerden birkaçı g e r ç e k b ir e r sanat es eri. A vu stu rya imparatoru Franz Joseph’in sultana ar mağan ettiği, tabanca, tüfek ve kılıçlardan oluşmuş akıl alm az masa ve sandalye koleksiyonu ise, bu ince Osmanlı işçili ğiyle tam bir tezat oluşturuyor.
1453’de Fatih’in filosunu durdurmak için Haliç’in ağzına gerilen devasa zincire ait olduğu iddia edilen uzun bir zincir parçası da, n erede g erilm iş olduğunu g ö s te re n b ir k en t m a k etiy le b irlik te sergide yer almakta. Osmanlı hükümdarı bu engel karşısında yılmamış, gemilerini karadan aşırarak H a liç ’e u laşm ıştı. Zincirle birlikte, bu inanılmaz başarıyı canlandıran bir tabloyu da görü yo ru z duvarda.
Fatih’i izleyen yıllarda, padişahların ve
aile efra d ın ın g ö r k e m li saltanat
k a y ık la rıy la B o ğ a z sefa sın a çıkm ası
The Naval Museum houses exquisite Ottoman aiques that once plied the waters o f the Bosphorus and Golden Horn carrying the sultan and his entourage. Deniz M üzesi’nde sergilenen saltanat kayıkları imparatorluk devrinin görkemli yaşam tarzını yansıtıyor.
with this fine Ottoman workmanship is a bizarre collection o f tables and chairs made from pistols, rifles and swords, gifts to the sultan from Austrian Emperor Franz Joseph.
Also on display is a length o f massive chain reputed to be part o f the barrier stretched across the Golden Horn in
1453 to prevent the entry o f Fatih Sultan Mehmet’s fleet; a model o f the city shows where the chain was positioned. The Ottoman sovereign did not let the barrier deter him; he took his ships overland, an unlikely-sounding feat illustrated in a nearby tableau.
Later-reigning sultans and their families were rowed up and down the Bosphorus in magnificent royal caiques and some o f these can still be seen, complete with muscular mannequin crews, in the Naval Museum at Beşiktaş, a short taxi ride from the military museum. The oldest — and
the largest — caique on show belonged to Sultan Mehmet IV and was probably in service between 1648 and 1687. It is 40 meters long, and needed 144 men, three to an oar, to move it through the water, O ther caiques were smaller, but all were decorated with wood carving and some with ivory, tortoise-shell o r mother-of- pearl inlay.
The Naval Museum is also in two separate buildings for which you require two separate tickets (4000 T L each). The caiques are in the building facing the Bosphorus.
Turkey's naval history is conventionally chronicled in the museum building on the main street, but perhaps the most interesting exhibit fo r the casual visitor is the cabin used by Atatürk on the yacht Ertuğrul. The cabin was taken from the ship and reassembled in the museum complete with bunk, sofa, armchair and
inlaid mother-of-pearl desk.
And should you find yourself with a few hours to wait for a flight from Istanbul’s Atatürk Airport, the Aviation Museum is a few minutes away by taxi. There are some 30 planes on display which along with photographs and diagrams illustrate the development of flight and Turkey's air force. But probably the most intriguing exhibits for the lay person are the dio ramas Illustrating early Turkish attempts to fly. Scientist Hezarfen Ahmet Çelebi, who lived in the reign of Sultan Murat IV ( 16 2 3 -1640), for example, strapped leather wings on to his body and flew "with the help of the south wind" from the Galata T o w er in what is now Beyoğlu across the Bosphorus to Üsküdar. Far from gaining fame and fortune as a result of his courageous exploit, the unfortunate scientist was banished to Algeria by a sultan "who feared his success." ■
W hen to visit:
The Military Museum (Askeri Müze) in Harbiye is open every day except Monday and Tuesday from 9:30 a.m. to 5:30 p.m. Check when the Mehter band performs when you buy your ticket; posted times are not always correct.
The Naval Museum (Deniz Müzesi) at Beşiktaş is open every day except Monday and Tuesday from 9:30 a.m. to 12:30 p.m. and from 1:30 p.m. to 5 p.m.
The Aviation Museum (Havacılık Müzesi) in Yeşilyurt is open every day except Monday and Tuesday from 9 a.m. to noon and from I p.m. until 5 p.m.
60 SKYLIFE 6 1992
M Ü Z E /MUSEUM
g e le n e k h aline g e lm iş ti. Bugün bu kayıklardan bazıları, A sk eri M ü ze ’den kısa bir taksi yolculuğuyla ulaşabilece ğ in iz B eşik ta ş’taki D en iz M ü z e s i’nde güçlü kuvvetli manken mürettebatıyla birlikte sergilenmekte. Koleksiyonun en e s k i ve en büyük parçası, Sultan IV. Mehm et’e ait olan ve 1648-1687 arasında kullanıldığı tahmin edilen saltanat kayığı. K ü rek başına ü çer k işid en , tam 144 adamın hareket ettirebildiği bu dev tekne 40 m etre uzunluğunda. D iğ er kayıklar daha küçük, fak at h ep si de ahşap oymalarla, hatta bazen fildişi, bağa veya sedef kakmalarla süslü.
Denizcilik Müzesi de, dört biner liralık iki bilet karşılığında gezebileceğin iz iki ayrı binadan oluşmakta. Kayıklar Boğaz’a bakan binada görülebilir.
Ana cadde üzerindeki diğer binadaysa, T ü rk iy e d e n izc ilik tarihi alışılm ış bir tarzda belgelendirilmiş. Konunun uzmanı olmayan ziyaretçiler için burası en ilginç olabilecek bölüm. Atatürk’ün Ertuğrul yatındaki kamarası, tekneden olduğu gibi sökülen yatağı, kanepesi, koltuğu ve sedef kakm alı çalışm a m asasıyla m üzenin içinde eksiksizce yeniden monte edilmiş.
Son olarak, e ğ e r b ir gün İstanbul A ta tü rk H a va lim a n ı’nda u ça ğ ın ızın kalkışına birkaç saat kala son bir gezinti yapmak isterseniz, Havacılık M üzesi’nin taksiyle sadece birkaç dakikalık mesafede olduğunu hatırlayın. Bu müzede 30 kadar uçağın yanı sıra, havacılık tarihinin ve T ü rk Hava K u v v e t le r i’nin g e liş im in i g ö rü n tü ley en fo to ğ r a fla r ve ç iz im le r
s e rg ile n m e k te . A m a e ğ e r bunlara ö z ellik le m eraklı d eğilsen iz T ü rklerin geçm işte yaptıkları uçuş denem elerine ilişkin diyoram alar daha çok ilgin izi ç e k e b ilir . Ö rn eğ in , Sultan IV. M urat dön em in de (1623-1640) yaşam ış olan b ilim adam ı H eza rfen A h m e t Ç eleb i. Vücuduna ta k tığ ı d erid en kanatlarla
B e y o ğ lu ’ndaki Galata K u le s i’ nden
havalanıp “güney rüzgârının yardımıyla” uçarak Boğaz’ı aşmış, Üsküdar’a ulaşmayı başarmıştı. Talihsiz Çelebi, bu cesurca girişimden ne şöhret elde edebildi, ne de servet. Onun “başarısından ürken” sultan tarafından Cezayir’e sürgün edilmek oldu
mükafatı. ■
Ziyaret saatleri:
H a r b iy e ’ d ek i A s k e r î M ü ze pazartesi ve salı hariç hergün 9.30-17.30 arasında ziyaret edilebilir. Biletinizi alırken M ehter takımı nın g ö steri saatini bir kez daha sorun; çünkü ilân edilen saatler her zaman doğru çıkmayabiliyor.
B eşik ta ş’taki D en iz M ü ze s i pazartesi ve salı hariç hergün 9.30-12.30 ve 13.30-17.00 arasında ziyaret edilebilir.
Yeşilyurt’taki Havacılık Müzesi ise pazartesi ve salı hariç hergün 9.00-12.00 ve 13.00-17.00 arasında açık.
■ A
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
