STATUEM STATUES. STATUES.
R U 5SISB E TRAfflTEfl. COSTUMES KUSSES. S«n» H.ai« RUSSIAN COSTUMES.
Gosrumos R usses ‘VS,'
Grand Concours Ch o c o la t N eÏ S T L É
Firmalar çikolata kartlarının bi- riktirilmesini teşvik etmek için albümler çıkartmışlardı. Solda, Nestlé ve Tobler çikolata kartla rı albümleri. Madalyaları tanıtan çikolata kartlarından batıları (altta). / Chocolate firms printed albums to encourage consumers to collect their cards. On the left are chocolate cards by Nestlé and Tobler. Below are some chocolate cards depicting medals.
Önceki kuşaklar tüm dünyada “ephem era” teri miyle bilinen, günlük yaşamın sıradan belgelerini i- tinayla toplayıp bize bıraktılar. Böylece, bugün bi ze intikal eden malzemelerle, eski nesillerin yaşa mını şekillendiren ve o dönem hakkında fikir sahi bi olm am ızı sağlayan bilgilere ulaşabiliyoruz. Tramvay, piyango biletleri, konser programlan, de ğişik reklamlar içeren el ilanları, broşürler ve fatu ralar bu malzemelerden sadece birkaçı...
Eskiden değişik marka çikolataların içinden çıkan ve giderek koleksiyon malzemesine dönüşen renk li, küçük çikolata kartlan vardı. Günümüzde ancak müzayede kataloglarında boy gösteren bu çok
Ephemera is a te rm fo r docum ents relating to o rd i
nary daily life th a t are regarded as expendable at th e tim e, b u t to later generations can give fascinating insight in to m any d iffe re n t aspects o f history. T hese include tra m w a y tickets, lo tte ry tickets, c o n c e rt program m es, handbills, brochures, invoices and many m ore, including chocolate cards.
In th e p a st s o m e c h o c o la te m a n u fa c tu re rs s ta rte d enclosing small cards p rinte d w ith colo ured pictures o f p a rtic u la r subjects in th e ir p rod u cts. T hese a ttra c tiv e cards e n c o u ra g e d c o n s u m e rs t o c o lle c t th e w h o le series, and so increased sales. C h o co la te cards w e re p rod u ce d first by foreign chocolate m anufacturers and 8 6
renkli ve sevimli kartlar, zamanında her marka çi kolatanın içinden çıkan küçük birer hediyeydi. Çikolata kartlarını yurtiçinde ve yurtdışında basılan kartlar olarak başlıca iki kategoride toplayabiliriz. Yurtdışında başta Tobler ve Nestlé olmak üzere Lombart, Poulain, Suchard gibi firmalar Paris, Lon dra ve İsviçre’de imal ettikleri çikolataları, özellikle çocuklar için daha kıymetli ve aranır hale getirmek istiyorlardı. Değişik seriler halinde yayımlanan çi kolata kartları, giderek bir koleksiyon malzemesi haline geldi. Hatta yayımlanan serileri çocukların yanında büyükler de takip ederek toplamaya baş ladı. Çikolata kartlarının serileri, 6 ila 24 adet
kart-la t e r b y T u rk is h firm s . C o m p a n ie s like T o b le r, N estlé, L o m b a r t, P o u la in
and Suchard all enclosed chocolate cards in th e ir p ro d ucts m a nu fa cture d in France, B ritain and S w itzerland. C ollecting th e diffe ren t series becam e a p o p u la r pastime fo r children in particular, b u t adults to o w e re ofte n keen collectors. Series consisted o f b etw e en 6 and 24 cards, and th e to ta l n u m b e r o f d iffe ren t cards issued by these firm s is enorm ous, approaching te n thousand, revealing th e degree o f interest w hich th e y aroused.
ig u Æ M Æ U Æ ii g n i
BLU M C n. PLEURS. PLOWERS. Chicorée Exira A LA MÉNAGÈRE Papier grains de Café
Al b u m Tö s l e r
P A P A G E IE . P E R R O Q U E T S . PARROTS.
CAFÉ 01* GOURMETS TRÉBUCIEN
Çikolatalar çocukların ağzını tadlandırırken, içlerinden çıkan kartlar da onları bilgilendiriyordu. Sağda, kuşlar ve çiçekler serileri; üstte, Türk motifli çikolata kartları. / As well as enjoying the chocolate, children learnt from the chocolate cards. Series depicting birds and flowers (right), and cards with Turkish motifs (above).
tan oluşuyordu. Bugün bütün firmaların oluşturdu ğu bu serileri topladığımızda karşımıza şaşırtıcı ra kamlar çıkıyor. On bine yaklaşan bu sayı, çikolata kartlarına o zamanki ilgi ve alakanın derecesi hak kında bir fikir verebilir.
1845 yılında İsviçre’nin başkenti Bern’de kurulan Tobler firmasının çıkarttığı albümde, 30 değişik ko nuyu içeren 8 ve 12 adetlik çikolata kartı için
ayrıl-series o f e ith e r 8 o r 12 cards on 30 d iffe ren t subjects, in clu d in g flo w e rs , R ob inson C ru so e, fairytales, birds, steam ships, and costum es. T h o s e w h o m anaged to c o m p le te all th e 12-card N e s tlé series, f o r exam ple, w e re prom ised generous prizes. In an album produced in th e 1920s collectors w e re inform ed th a t w hen th e y had colle cte d all th e series in th e album , th e y should take it to th e com pany head office in Yeram ian Han in
8 8
IT A L IE N E R T R A S T E N . C O S T U M E S IT A L IE N ITALIAN COSTUMES. S U W E IZ E rtT R A fflT E N . C O S T U M E S S U I5 S E 5 . lopin 6. w i
S W IS S C O S TU M E S . . ¿ v
Al b u m To b l e r Al b u m Tö s l e r
Tobler firması çikolata kart- larından değişik örnekler: Dünya uluslarının kıyafetleri serisinden İsviçre, İtalya ve Meksika kıyafetlerini tanıtan çi kolata kartları. / One series of
Tobler chocolate cards depicted national costumes from around the world. Here we see those of Switzerland, Italy and Mexico.
V \ \ th e d istrict o f Galata in
Is-•' ifo, \ W k ta n b u l, w h e re th e firs t
’ ’ C- \ • seven applicants w ould
r f S L \ \ \ \ \ \ be re w a rd e d as fo l
a''. ffat cant was to re ce ive
<.<£*, v * (T \ 100 O tto m a n liras,
th e s e c o n d a nd W g y J P » . th ird 50 O tto m a n
\ ^ 1 f t liras, and the next
r f r \ \ \ f o u r a p p lic a n ts c a rd s in \ th e c o m l> :) 1 c : c d album s w e re -- ’
e ith e r stam ped w ith the w o rd 'cancelled', o r p e rfo ra te d w ith a star shape so th a t th e y could n o t be used again. From th e 1930s Turkish chocolate firm s fo llo w e d suit
mı.s seriler bulunuyordu. Çi- v \
kolata paketlerinin içinden V w
çıkan bu kartların hepsini bir Vwv^_
araya getirenler için değişik ö- \ | \ o
düller vardı. Tobler albümünü V \ t
oluşturan serilerin bazıları şun- u . \ |
lardi: Çiçekler, Parmak Çocuk,
Robinson Crusoe, peri masalları, W
kuşlar, buharlı gemiler, kıyafet- \\
1er...
Nestlé firması da on ikişer karttan oluşturduğu bir seriyi tamamlayanla rı, ikramiyelerin beklediğini duyur muştu. 1920’li yılların başında çıkan bu albümdeki, tüm serileri tamamla yan ların ise G a la ta ’daki Y eram ian
Han’da bulunan şirkete m ü ra c a a t etme- w ith th e ir o w n c h o co la te cards, m ainly bearing black
leri gerekiyordu. Bütün serileri tamamlayan ilk ye- and w h ite pictures. C hocolate firm s like Melba and Lion
C o u r te sy o f K e m a le tt in K a r a d e n iz
İHTİYATSIZLIK SERİSİ KEDİ vc KÖPEK SERİSİ
ÂLİMLER SERİSİ YAZI SERİSİ 100 Osmanlı Lirası; i-kinci ve üçünciiye, 50 J «\ O sm anlı Lirası; dör-d ü n cü dör-d e n yedör-dinci dör-de dahil olmak üzere
albii-mü tamamlayan şanslıla- Wa_ 'W İr5
ra 25 Osmanlı Lirası verili- 'v*ÎL<x'JH
yordu. Albümü tamamla- \
yıp getiren diğer kişiler de \
saat ile ödüllendiriliyordu. Albümde yerlerine yerleştiri-lerek şirket merkezine götürü-len kartlar, burada üzerlerine
“iptal” kaşesi vurularak ya da v w S j|
yıldız şeklinde delinerek geçer- Y1H
siz hale getiriliyordu.
Benzer faaliyetler 1930’lu yıllar- \ ^ |
dan itibaren yerli çikolata firmala- UV
rında da görülmeye başlandı. Mel- \ \
ba, Lion gibi çikolata firmaları, sine- U
ma sanatçıları, İstanbul sem tleri, \
meşhurlar gibi konuların daha çok si yah beyaz kartlarından oluşan seriler çıkartıp, Avrupa’dakilerin benzeri al bümler de yayımlatarak bu kartların bi- riktirilmesini teşvik ettiler. Ancak kartlar
Çocukların büyük bir hevesle birik tirmeye çalıştıkları çikolata kartla rının başında dünya masallarını betimleyen seriler geliyordu. / A
favourite series with children
i was that depicting fairytales
I from around the world.
SOKAK TEHLİKELERİ SERİSİ
SPORLAR SERİSİ fam o us p e o p le , and V J H P y r i I . X like t h e E u r o p e a n c o m p a n ie s p r o v id - e d a l b u m s t o \ * ' * ~ v L ' V l e n c o u r a g e c o l -- r j r i \ \ \ \ lector, ^ J R \ \ ,, oC,o \t^ A u H o w e v e r these
T j& j& S \ l ° cal c a r ds
wcrc s'8ni^‘
\ ' ‘ l \ \ c a n tly inter.
\ o r in quality
to
their
_________ E u r o p e a n e q u i v a lents, m o st o f w hich w ere p u n t ed by c o lo u r lithography.
C h o co la te cards served th e dual purpose o f teaching children a bo ut steam ships, trains, birds and so on, and
kalite ve baskı açısından beğenilmçdiği için Avru pa malları tercih ediliyordu. Günümüzde yüzlerce firma ve çikolata çeşidi olduğu halde, ne yazık ki çikolata kartları artık yok.
Lezzetli çikolatalarını yerken çocuklara buharlı ge miler, trenler, kuşlar hakkında bilgi veren bu kü çük kartlar, onları, gelecekte iyi bir koleksiyoncu olabilmeleri yönünde de eğitiyordu. Çoğu taşbaskı tekniğiyle basılmış, renkli görüntüler içeren bu çi kolata kartları, o günlerde mütevazı şartlarda yaşa yan insanların renkli hayal dünyalarının da bir gös
tergesiydi... •
e n c o u ra g in g th e c o lle c to r’s instinct. It is o n ly t o be regretted th a t chocolate cards are n o lo n g e r p ro d u c e d to d a y , d e s p ite th e fa c t th a t chocolate is p rod u ce d by so m any firm s in such w ide diversity. In an era w ith o u t te le v is io n , and w h e n life styles w e re fa r m o re m o de st than th e y are today, these cards w e re each w in d o w s o n to a colo urfu l w o rld o f the
imagination. •
Uğur Göktaş, araştırmacı-yazar * Uğur Göktaş Is a researcher and writer.
S
Tobler firmasının bir zamanlar çıkardığı seriler bugün birçok koleksiyoncu tarafından elde e- dilmeye çalışılıyor (solda ve altta). Türkiye’de de Melba ve Lion gibi çikolata firma ları Avrupa’dakine benzer
çikolata kartları çıkartmak istediler (altta solda). Chocolate cards are sought after by collec tors today. Here we
see some produced by Tobler (left and below). Turkish chocolate firms like Melba and Lion also produced chocolate cards (below left).
9 2
S K Y L IF E O C A K J A N U A R Y 2 0 0 1
9 3
S K Y L I F E O C A K J A N U A R Y 2 0 0 1
Kişisel Arşivlerde Istanbul Belleği Taha Toros Arşivi
