Journal of Current Researches on Business and Economics

(1)

doi: 10.26579/jocrebe-8.2.12

Journal of Current Researches

on Business and Economics

(JoCReBE)

ISSN: 2547-9628

http://www.jocrebe.com

Strategic Cost Concepts and Use in Target Costing

Selim Yüksel PAZARÇEVİREN1_{& Duygu CELAYİR}2

Keywords Cost Management, Strategic Cost Management, Target Costing. Abstract

In general sense, strategic cost management (SCM) is the strategic management of costs in the long term. Alternatively defined as the use of cost management techniques to reduce the costs and improve strategic positions of businesses, SCM is an approach which takes into account for long terms the conditions imposed by international competitive environment in decision-making processes and integrates strategic planning and strategic cost analyses. While SCM is a cost management based on cost analyses, it gives explicit priority to strategic elements. The aim of strategic cost management is to manage value creation chain, strategic positioning and cost driver processes of a business. In pursuing these goals, SCM utilizes strategic cost concepts. Strategic cost management involves basic concepts such as resource, resource cost, direct/indirect resource cost, fixed/variable resource cost and operating cost. In this paper, strategic cost management concepts will be taken as basis and applied in target costing, a strategic cost method. Target Costing (TC) is a method to manage the costs before they incur and to produce at a cost level by ensuring desired profit without compromising the quality. TC involves cost reduction in different stages of a product's life cycle, improvement of technology and manufacturing process and cost analysis in each stage. Costs will be clearly differentiated through the model created. Calculation of unit costs will also include direct variable resource costs, direct and indirect fixed resource and operating costs. Thus, target cost will be achieved more efficiently.

Article History Received 16 Nov, 2018

Accepted 30 Dec, 2018

Stratejik Maliyet Kavramları ve Hedef Maliyetlemede

Kullanılması

Anahtar Kelimeler Maliyet Yönetimi, Stratejik Maliyet Yönetimi, Hedef Maliyetleme. Özet

Stratejik maliyet yönetimi (SMY), genel anlamıyla maliyetlerin uzun dönemde stratejik olarak yönetilmesidir. İşletmelerin maliyetlerini azaltmak ve stratejik pozisyonlarını iyileştirmek için maliyet yönetim tekniklerinin uygulanması olarak da tanımlanabilen SMY, uluslararası rekabet ortamının getirdiği koşulları, alınacak kararlarda daha uzun vadeli olarak ele alan, stratejik plânlama ile stratejik maliyet analizlerini bütünleştiren bir yaklaşımdır. SMY; maliyet analizlerine dayanan bir maliyet yönetimi olmakla birlikte, stratejik unsurları kesin olarak ön planda tutmaktadır. Stratejik maliyet yönetiminin amacı; işletmenin değer yaratma zinciri, stratejik konumlandırma ve maliyet etkenleri süreçlerini yönetmektir. Bu amaçları gerçekleştirirken de stratejik maliyet kavramlarından yararlanmaktadır. Stratejik maliyet yönetimi; kaynak, kaynak

1_{Prof. Dr., İstanbul Ticaret Üniversitesi, İşletme Fakültesi, spazarceviren@ticaret.edu.tr} 2_{Corresponding Author. Dr. Öğr. Üyesi, İstanbul Ticaret Üniversitesi, İşletme Fakültesi,}

dcelayir@ticaret.edu.tr

Year: 2018 Volume: 8 Issue: 2

For cited: Pazarçeviren, S. Y. & Celayir, D. (2018). Strategic Cost Concepts and Use in Target Costing. Journal of Current Researches on Business and Economics, 8 (2), 187-196.

(2)

188 Pazarçeviren, S. Y. & Celayir, D. (2018). Strategic Cost Concepts and Use in Target Costing

maliyeti, direkt kaynak- endirekt kaynak maliyeti, sabit-değişken kaynak maliyeti ve faaliyet maliyeti gibi temel kavramları içermektedir. Çalışmada stratejik maliyet yönetimi kavramları temel alınarak, stratejik maliyet yöntemlerinden biri olan hedef maliyetlemeye uygulanacaktır. Hedef Maliyetleme, maliyetlerin henüz gerçekleşmeden yönetilmesini ve kaliteden ödün vermeden, hedeflenen kârı gerçekleştirebilecek bir maliyet düzeyinde üretilmesini amaçlayan bir yöntemdir. HM, ürün yaşam seyrinin farklı aşamalarında maliyet düşürmeyi, teknoloji ve üretim sürecinin geliştirilmesini ve her aşamada maliyetlerin analizini içermektedir. Oluşturulan modelle birlikte, maliyetler daha net biçimde ayrıma tabi tutulacaktır. Birim maliyetler hesaplanırken, bünyesine direkt değişken kaynak maliyetleri, direkt ve endirekt sabit kaynak ve faaliyet maliyetleri de girecektir. Böylelikle hedef maliyete daha etkin olarak ulaşılacaktır.

Makale Geçmişi Alınan Tarih 16 Kasım 2018 Kabul Tarihi 30 Aralık 2018 1. Giriş

Dünyada yaşanan ekonomik ve teknolojik gelişmeler, beraberinde üretim ve rekabet koşullarını değiştirmiş ve bu süreçte işletmelerin maliyet yapıları da dönüşüme uğramıştır. Yoğun rekabet baskısı ile biçimlendirilen iş dünyasında; işletmeler, maliyetleri yönetmek ve bu maliyetleri uzun vadeli olarak azaltmak için stratejiler geliştirip uygulamak durumunda kalmışlardır (Nimocks v.d., 2005). Maliyetlerin azaltılabilmesi için, yalnızca işletmeyi kontrol etmek/ denetim altında tutmak yeterli olmamış, daha geniş perspektiften bakılarak hammadde ve malzemenin kaynağından ürün ömrünü doldurmasına kadar devam eden bir süreç içinde düşünülmesi gerekli hale gelmiştir. Bu durumda, işletmelerin uzun vadeli kararlarını, maliyet bilgileri ışığında vermeleri gereklilik haline gelmiştir. Bu gelişmeler, maliyetlerin stratejik olarak yönetilmesini, diğer bir anlatımla stratejik

maliyet yönetiminin gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Stratejik maliyet yönetimi

(SMY), temel olarak maliyetlerin uzun vadede stratejik olarak yönetilmesidir (Seuring vd., 2002). İşletmelerin maliyetlerini en aza indirmek ve stratejik konumlarını güçlendirmek için maliyet yönetim tekniklerinin uygulanması olarak tanımlanmaktadır (Cooper ve Slagmulder, 2003). Çalışmada, stratejik maliyet yönetimi kavramları ışığında, stratejik maliyet yöntemlerinden biri olan hedef maliyetlemeye uygulanmıştır. Söz konusu bu kavramları temel alan hedef maliyetleme modeli oluşturulmuştur.

2. Stratejik Maliyet Yönetimi

Stratejik maliyet yönetimi (SMY), işletmelerin uzun dönemli olarak stratejik konumlarını süreklilik esasında geliştirerek, maliyetlerini azaltmak için gerekli olan maliyet yönetim tekniklerinin uygulanması olarak tanımlanmaktadır (Cooper ve Slagmulder, 2003). SMY, stratejik yönetimi daha anlamlı kılabilmek ve karar almayı kolaylaştırabilmek için gerekli olan maliyet yönetimi bilgisini geliştirmektir (Yalçın, 2015). Shank ve Govindarajan (1992), Tomkins ve Carr (1996) stratejik maliyet yönetimini (i) yapısal maliyet yönetimi ve (ii) yürütücü maliyet yönetimi olarak iki ayrı şekilde tanımlamışlardır. Yapısal maliyet yönetimi, işletmenin maliyet yapısını değiştirmeyi amaçlayan maliyet yönetimi faaliyetlerine odaklanmaktadır. Her ikisinin odağında kârlı işletmeler bulunmaktadır (Anderson ve Dekker, 2009). Kârlı işletmeler için maliyetlerin yönetilmesi gerekmektedir. Stratejik maliyet yönetiminin amacı; işletmenin değer yaratma zinciri, stratejik

(3)

Journal of Current Researches on Business and Economics, 2018, 8 (2), 187-196. 189

konumlandırma ve maliyet etkenleri süreçlerini yönetmektir. Bu amaçları gerçekleştirirken de stratejik maliyet kavramlarından yararlanmaktadır.

Stratejik maliyet yönetiminin önemli bir aracı olarak tanımlanan hedef maliyetleme, ürün geliştirme ve fiyatlandırmada pazar odaklı olmayı sağlayan, daha çok ürün hayat döneminin geliştirme ve tasarım aşamasında kullanılan stratejik maliyet azaltma tekniği olarak gelişmiştir. Günümüzde performans tabanlı maliyet planlama ve kontrolü aracı olarak da kullanılan hedef maliyetleme; işletmelerin rekabet gücünü artırmak için, ürettikleri ürünle ilgili faaliyetlerinin pazara dayalı ve maliyet odaklı olarak yönetilmesini amaçlamıştır (Alagöz ve Ceran, 2006). Maliyetlerin henüz gerçekleşmeden yönetilmesini ve kaliteden ödün vermeden, hedeflenen kârı gerçekleştirebilecek bir maliyet düzeyinde üretilmesini amaçlayan bir yöntemdir (Ceran ve Özdemir, 2013). Çalışmada oluşturulan modelle birlikte, maliyetlerin net biçimde ayrıştırılması sağlanmaktadır. Birim maliyetler hesaplanırken, kapsamına direkt değişken kaynak maliyetleri, direkt ve endirekt sabit kaynak ve faaliyet maliyetleri de girmektedir. Böylelikle hedef maliyete daha etkin olarak ulaşılmaktadır.

3. Temel Maliyet Kavramları ve Stratejik Maliyet Kavramları

Stratejik maliyet yönetimi kavramlarının da esasını oluşturan temel maliyet kavramları, modelin oluşturulması açısından önemlidir. Stratejik maliyet kavramlarından önce temel maliyet kavramlarının incelenmesi gerekmektedir. Temel maliyet kavramlarında genel olarak “kaynak” ve “faaliyet” kavramları esası oluşturmaktadır. Buna göre; ürünler ve üretim, satış- pazarlama genel yönetim faaliyetleri için tüketilen bir varlık (malzeme), hizmet (işçilik) ve fayda (elektrik, doğalgaz) “kaynak kavramı” ile tanımlanmaktadır. Bu bağlamda; varlık, hizmet, fayda şeklindeki kaynakların parasal değerleri “kaynak maliyeti” kavramı ile ifade edilmektedir. Kaynak maliyetleri de kendi içerisinde direkt ve endirekt kaynak maliyetleri olarak iki grupta incelenebilmektedir.

Buna göre; ürünler için tüketilen varlık (ürünü oluşturan hammadde malzeme-direkt malzeme maliyeti) hizmet (ürünü şekillendiren işçilik-malzeme-direkt işçilik maliyeti) ve faydalar (ürünün üretimi için makinalarda tüketilen elektrik, doğalgaz-direkt enerji maliyeti) türünden kaynaklar “direkt kaynak” olarak tanımlanırken, bu kaynakların parasal değerleri “direkt kaynak maliyeti” kavramı ile tanımlanmaktadır. Üretim, satış, pazarlama ve genel yönetim faaliyetleri için tüketilen bir varlık (üretim faaliyetlerinde kullanılan bakım onarım kırtasiye, v.b. işletme malzemeleri), hizmet (üretim faaliyetini yöneten ustabaşı, temizlik, bakım gibi yardımcı işçilikler) ve faydalar (faaliyet merkezlerinin aydınlatmasında, havalandırılmasında ya da ısıtılmasında kullanılan elektrik, doğalgaz) türünden kaynaklar “endirekt kaynak”, bu kaynakların parasal değerleri “endirekt

kaynak maliyeti” kavramı ile tanımlanmaktadır. Örnek olarak; endirekt malzeme,

endirekt işçilik, amortismanlar, kira, haberleşme, ulaşım, dışarıdan sağlanan faydalar hizmetler (su, elektrik doğalgaz bakım) verilebilir (Pazarçeviren, 2013). Bir faaliyet için tüketilen endirekt kaynak maliyetlerinin toplamıysa, “faaliyet maliyeti” kavramı ile tanımlanmaktadır. Bunlar aşağıdaki gibi sıralanabilir.

(4)

 Üretim faaliyeti maliyeti

 Satış pazarlama faaliyeti maliyeti

 Genel yönetim faaliyeti maliyeti

 Arge faaliyeti maliyeti

Burada en önemli kalemler endirekt nitelikte olan maliyetlerdir. Endirekt maliyetler, faaliyet maliyetlerine dönüştürüldükten sonra ürünlerin maliyetleri daha sağlıklı elde edilebilir. U ru n birimi başına sabit bir miktarda tu kenen direkt kaynakların (direkt hammadde malzeme, işçilik, enerji) maliyeti “değişken

kaynak maliyeti” kavramı ile tanımlanır. Sabit kaynak maliyeti kavramı: faaliyetler

için do nemsel olarak (aylık, u ç aylık,yıllık bir zaman dilimi için) sabit tutarda tu kenen endirekt kaynakların maliyeti “sabit kaynak maliyeti” kavramı ile tanımlanır. Stratejik maliyet yo netimi kapsamında geliştirilen stratejik maliyet kavramlarıysa aşag ıdaki gibidir;

 Direkt değişken kaynak maliyeti,

 Direkt sabit kaynak maliyeti,

 Faaliyetlerin Endirekt sabit kaynak maliyeti,

 Ürün endirekt sabit kaynak maliyeti,

 Endirekt sabit faaliyet maliyeti,

 Ürün Endirekt sabit faaliyet maliyeti,

 Direkt sabit faaliyet maliyeti.

Bu kavramların hem ürün temelinde hem de faaliyet temelinde incelenmesi Tablo 1’de gösterildiği gibi açıklanabilir.

(5)

Journal of Current Researches on Business and Economics, 2018, 8 (2), 187-196. 191 Tablo 1: Stratejik Maliyet Kavramları

Ürün direkt değişken kaynak

maliyeti

Üretim sırasında ürün için doğrudan ve ürün birimi başına sabit miktarda tüketilen; malzeme,işçilik, elektrik, doğalgaz, ürün satış primi, ambalaj maliyeti, gibi kaynakların maliyetleri hem direkt ve

hem de değişken kaynak maliyeti özelliğine sahip olup, "direkt değişken kaynak maliyetleri" olarak adlandırılmaktadır. Ürün direkt sabit

kaynak maliyeti

Yalnızca bir ürün için dönemsel olarak sabit bir tutarda tüketilen bir kaynağın maliyeti, hem direkt hem de sabit maliyet özelliğine sahip

olduğu için "direkt sabit kaynak maliyeti kavramı” ile tanımlanmaktadır.

Faaliyetlerin endirekt sabit kaynak maliyeti

Faaliyetler için tüketilen kaynakların maliyeti, ürünler için doğrudan tüketilen kaynak olmadıkları için endirekt , dönemsel olarak sabit

tutarda tüketildikleri için sabit maliyet özelliklerine sahip olduklarından “endirekt sabit kaynak maliyeti kavramı” ile tanımlanmaktadır. Kaynağın tüketildiği Faaliyet Merkezlerinin Faaliyet Maliyet Bütçelerinde bütçelenerek., faaliyet merkezinin

yürüttüğü ana faaliyetin “endirekt sabit faaliyet maliyeti” içinde kapsanmaktadır.

Ürün endirekt sabit kaynak

maliyeti

Bir ürün için ve bir faaliyette tüm ürünler için değil, yalnızca birkaç ürün

tarafından ortak olarak dönemsel ve sabit tutarda tüketilen kaynakların maliyetleri, “endirekt sabit kaynak maliyeti” kavramı ile

tanımlanmaktadır. Kaynağın tüketildiği faaliyet merkezlerinin faaliyet maliyet bütçelerinde bütçelenerek, söz konusu ürünlerin

“endirekt sabit kaynak maliyeti” içinde kapsanmaktadır.

Endirekt sabit faaliyet maliyeti

Faaliyetler için tüketilen kaynakların “endirekt sabit kaynak maliyetlerinin” toplamı; kaynakların tüketildiği faaliyetin maliyetini oluşturmaktadır. Faaliyet merkezlerinin Faaliyet Tabanlı Bütçelerinde

her bir faaliyet merkezinin “bütçelenen endirekt sabit faaliyet maliyetleri” belirlenmektedir.

Ürün endirekt sabit faaliyet

maliyeti

Bütçelenen Endirekt Sabit Faaliyet Maliyetleri, Faaliyet Merkezlerinin Bütçelenen Maliyet Sürücüleri temelinde ürünlere yüklenerek ürün

maliyetlerine dönüştürülmektedir. Her bir ürünün üretim, satış, pazarlama, genel yönetim, finans, arge ana faaliyetleri itibarı ile “Bütçelenen Endirekt Sabit Faaliyet Maliyetleri” belirlenmektedir. Direkt Sabit

Faaliyet Maliyeti

İstisnai durumlarda bir faaliyetin yalnızca bir ürün için yapılması durumunda söz konusu faaliyetin maliyeti “direkt sabit faaliyet maliyetİ” söz konusu ürüne yüklenmesi durumunda “ürün direkt

sabit faaliyet maliyeti” olarak tanımlanmaktadır. Kaynak: Pazarçeviren, 2013

4. Stratejik Maliyet Yönetimi Kavramlarının Hedef Maliyetlemede Kullanılması

Hedef maliyetlemenin hareket noktasını, sürekli değişim gösteren ve yoğun rekabet koşullarının var olduğu iş dünyasında, tüm işletme faaliyetleri ile tutarlı bir biçimde yürütülen “stratejik yönetim” oluşturmaktadır. Hedef maliyetleme; müşteri beklentileri ve pazarda ortaya çıkan olanaklar/fırsatlar üzerinde yoğunlaşan mamul geliştirme stratejisi olmakla birlikte, stratejik kâr ve maliyet yönetim süreci olarak da adlandırılmaktadır (Yükçü, 1999). Hedef maliyet yöntemi, yeni bir ürünün planlama, araştırma ve geliştirme sürecinde maliyetlerin

(6)

düşürülmesi için ortaya konulan tüm alternatiflerin gözden geçirilmesi yoluyla hız, kalite ve güvenilirlik gibi müşteri ihtiyaçlarını karşılamayı sağlarken bu ürünün tüm yaşam boyu maliyetlerini de düşürmeyi amaçlayan bir faaliyet olarak görülmektedir (Can, 2004).

Stratejik maliyet kavramlarna dayalı olarak, bir ürünün hedef maliyetine iki aşamada ulaşılabilmektedir. Bu noktada elde edilecek olan, ürünün ticari maliyetidir. Bunun için;

 Ürünün üretim maliyetinin hesaplanması,

 Ürünün üretim dışındaki faaliyet maliyetlerinin hesaplanması gerekmektedir.

Üretim maliyeti, direkt malzeme maliyeti, direkt işçilik maliyeti ve normal kapasite seviyelerinde bütçelenen değişken ve sabit genel üretim maliyetlerinin toplamından oluşmaktadır. Üretim maliyetine, stratejik maliyet kavramlarından elde edilen bütçelenen değişken ve sabit satış, pazarlama,dağıtım ve yönetim giderleri eklenerek tam ticari maliyet hesaplanmaktadır. Ürünün hedef ticari maliyetinin belirlenebilmesi için, endirekt maliyetlerin ürünlere, diğer stratejik maliyetleme yöntemlerinden faydalanarak dağıtılması daha sağlıklı bilgiler sağlayacaktır. Bu kapsamda; stratejik maliyet kavramlarıyla oluşturulan hedef maliyet modeli aşağıda Tablo 2’de gösterilmektedir.

Tablo 2: Stratejik Maliyet Kavramları ile Oluşturulan Hedef Maliyetleme Modeli

Stratejik Maliyet Kavramları ile Oluşturulan Hedef Maliyetleme Modeli

ÜRÜN MALİYET UNSURLARI ANA MALİYET HESAPLARI

Direkt Malzeme Ürün direkt malzeme maliyeti Direkt İşçilik Ürün direkt işçilik maliyetleri Enerji Giderleri Ürün direkt değişken üretim kaynak _maliyetleri Diğer Direkt Değişken Maliyetler Ürün direkt değişken üretim kaynak _maliyetleri

ÜRÜN DEĞİŞKEN ÜRETİM MALİYETİ

Ürünlerin üretim faaliyet merkezlerindeki direkt sabit üretim

kaynak maliyetleri Bütçelenen direkt sabit üretim kaynak maliyeti Ürünlerin üretim faaliyet

merkezlerindeki endirekt sabit üretim kaynak maliyetleri

Bütçelenen endirekt sabit üretim kaynak maliyeti

Üretim faaliyet merkezleri bütçelenen

(7)

ÜRÜN SABİT ÜRETİM MALİYETİ

(1+2) ÜRÜN (TAM) ÜRETIM MALIYETI

Ürünlerin satIş dağıtım pazarlama (SDP) faaliyet merkezlerindeki direkt değişken

satış kaynak maliyetleri

Bütçelenen direkt değişken SDP kaynak maliyeti

Ürünlerin SDP faaliyet merkezlerindeki

direkt sabit sdp kaynak maliyetleri Bütçelenen direkt sabit sdp kaynak maliyeti Ürünlerin SDP faaliyet merkezlerindeki

endirekt sabit SDP kaynak maliyetleri Bütçelenen endirekt sabit SDP kaynak maliyeti SDP faaliyet merkezleri bütçelenen

faaliyet maliyetleri

Bütçelenen endirekt sabit SDP faaliyet maliyetleri

(3) BÜTÇELENEN SABİT SATIŞ DAĞITIM PAZARLAMA MALİYETİ

Ürünlerin genel yönetim faaliyet merkezleri. direkt sabit genel yönetim

kaynak maliyetleri

Bütçelenen direkt sabit genel yönetim faaliyeti kaynak maliyeti

Ürünlerin genel yönetim faaliyet merkezleri. endirekt sabit genel yönetim

kaynak maliyetleri

Ürün bütçelenen Endirekt sabit genel yönetim faaliyeti kaynak maliyeti

Genel yönetim faaliyet merkezleri bütçelenen faaliyet maliyetleri

Ürünlerin bütçelenen Endirekt sabit genel yönetim faaliyet maliyetleri (4) BÜTÇELENEN SABİT GENEL YÖNETİM MALİYETİ

Ürünlerin finans faaliyet

merkezlerindeki direkt değişken finans kaynak maliyetleri

Ürün bütçelenen direkt değişken finans kaynak maliyeti

Ürünlerin finans faaliyet merkezlerindeki direkt sabit finans

kaynak maliyetleri

Ürün bütçelenen direkt sabit finans kaynak maliyeti

Ürünlerin finans faaliyet merkezlerindeki endirekt sabit finans

kaynak maliyetleri

Ürün bütçelenen Endirekt sabit finans kaynak maliyeti

Finans faaliyet merkezleri bütçelenen faaliyet maliyetleri

Ürün bütçelenen endirekt sabit finans faaliyet maliyetleri

(5) ÜRÜNÜN BÜTÇELENEN SABİT FİNANS MALİYETİ Ürünlerin arge faaliyet merkezlerindeki

direkt sabit arge kaynak maliyetleri Ürün direkt sabit arge kaynak maliyeti Ürünlerin arge faaliyet merkezlerindeki

endirekt sabit arge kaynak maliyetleri Ürün endirekt sabit arge kaynak maliyeti Arge faaliyet merkezleri bütçelenen

faaliyet maliyetleri Ürünlerin endirekt sabit arge faaliyet maliyetleri (6) ÜRÜNÜN BÜTÇELENEN SABİT ARGE MALİYETİ

(1+2+3+4+5+6) ÜRÜN TAM TİCARİ MALİYETİ

Kaynak: Pazarceviren, S. Y., & Celayir, D. (2014). Target costing based on the activity-based costing method and a model proposal. European Scientific Journal, ESJ, 9(10).

Stratejik maliyet kavramlarıyla oluşturulan hedef maliyetleme modelinde, ürünün hedef maliyeti elde edilmeye çalışılmıştır. Stratejik maliyet kavramları kullanılarak, bir ürünün hedef maliyetine 2 aşamada ulaşılabilmektedir. Söz konusu modelde ulaşılacak olan, ürünün tam ticari maliyetidir. Öncelikli olarak ilgili kavramlar

(8)

temelinde ürünün üretim maliyeti hesaplanmakta, sonraki aşamadaysa ürünün üretim dışındaki faaliyet maliyetlerinin hesaplanması sağlanmaktadır. Üretim maliyetleri hesaplanırken, ilk aşamada ürünle doğrudan ilişkisi kurulabilen değişken üretim maliyeti belirlenmektedir (1). Değişken üretim maliyetleri; ürüne doğrudan yüklenen maliyetlerdir. Sabit üretim maliyetleri ise ürünle doğrudan ilişkisi kurulamayan ve faaliyet tabanlı bütçelerden elde edilen maliyetlerdir (2), Değişken ve sabit üretim maliyetleri toplamı (1+2) ürünün üretim maliyetini göstermektedir. İkinci aşamada ürünün ticari maliyeti elde edilmektedir. Ticari maliyet elde edilirken, üretim maliyetinin yanında diğer destek faaliyetlerinin maliyetleri dikkate alınmaktadır. Bu bağlamda sabit satış, dağıtım, arge, finans ve genel yönetim maliyetleri belirlenmektedir. Büyük bölümü sabit nitelikte olan bu maliyetler, işletmenin faaliyet maliyeti bütçe sisteminden elde edilmektedir. Ürünün tam maliyetinin yanında, ürünün bütçelenen sabit satış, dağıtım ve pazarlama maliyeti (3), ürünün bütçelenen sabit genel yönetim maliyeti (4), ürünün bütçelenen sabit finans maliyeti (5) ve ürünün bütçelenen sabit arge maliyeti (6) hesaplanmaktadır. Hesaplanan söz konusu bu maliyetlerin toplamı ürünün tam ticari maliyetini ortaya koymaktadır.

5. Sonuç

Stratejik maliyet yönetimi kapsamında geliştirilen stratejik maliyet kavramları, maliyetlerin ayrıntılı biçimde sınıflandırılmasını sağladığından dolayı, geleneksel maliyetleme yaklaşımına göre daha ayrıntılı ve sistematik maliyet bilgisi sunmaktadır. Hedef maliyetleme ile gelecekte ortaya çıkabilecek maliyetler önceden planlanmakta ve kontrol edilmektedir. Bu sayede yöntem, önemli maliyet tasarruflarını beraberinde getirmektedir. Yöntemin amacı, istenen kârı sağlayacak üretim sürecini oluşturmaktır. Özellikle, yeni ürünün oluşturulması ve pazara sunulması sürecinde müşteri isteğini/tatminini de dikkate alarak kârlılık ile maliyet planlaması arasında denge kurmak için kullanılmaktadır.

Ancak, hedef maliyetleme yönteminin geleneksel hacim tabanlı maliyetleme sisteminin sağladığı bilgilerle çalışması, yöntemden elde edilecek faydanın azalmasına neden olacaktır. Stratejik maliyet kavramlarından yararlanılarak elde edilen hedef maliyetleme modeli, maliyetlerin daha ayrıntılı olarak sınıflandırılmasına olanak sag ladıg ından, maliyetlerin daha dog ru biçimde hesaplanmasını sag layacak ve istenen faydayı sunacaktır.

(9)

Kaynakça

Alagöz, A. & Ceran,Y. (2006).“Stratejik Maliyet ve Kâr Planlama Aracı Olarak Hedef Maliyet Yönetimi (Target Cost Management)”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S:15, Konya.

Anderson, S. W. & Dekker, H. (2009). Strategic cost management in supply chains, part 2: Executional Cost Management. Accounting Horizons, 23(3), 289-305.

Can, V. A. (2004). Hedef Maliyetleme Kuram ve Uygulaması. Kitabevi, Sakarya. Ceran, Y., & Özdemir, Ş. (2013). Sağlık işletmelerinde paket işlem fiyat

uygulamasının hedef maliyetleme yöntemi ve stratejik pazarlama muhasebesi açısından değerlendirilmesi ve özel x diyaliz merkezinde bir uygulama. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(26), 450-478.

Cooper, R. & Slagmulder, R. (2003). “Strategic Cost Management: Expanding Scope and Boundaries”. Journal of Cost Management, 17(1), 5-23.

Nimocks, S. P., Rosiello, R. L., & Wright, O. (2005). Managing overhead costs. McKinsey Quarterly, 41 (2), 106-117.

Pazarçeviren, S. Y., & Celayir, D. (2014). Target costing based on the activity-based costing method and a model proposal. European Scientific Journal, ESJ,

9(10).

Pazarçeviren, S.Y. (2013). Stratejik Maliyet Yönetimi Ders Notları, İstanbul Ticaret Üniversitesi, 2013.

Seuring, S., Goldbach, M. & Kajüter, P. (2002). Cost Management in Supply Chains, Pysica. Verlag: Heidelberg.

Shank, J. K., & Govindarajan, V. (1992). Strategic cost management: the value chain perspective. Journal of Management Accounting Research, Vol.4.

Tomkins, C. & Carr, C. (1996). “Reflections on the papers in this issue and a commentary on the state of strategic management accounting”. Management Accounting Research,7, 271-280.

Yalçın, S. (2015). Rekabet Avantajı Sağlamada Stratejik Maliyet Yönetiminin Muhasebe Uygulamalarıyla İlişkileri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal

Bilimler Dergisi, 15.

(10)

E-ISSN:

of Strategic Research Academy and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use.