Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt 5, Sayı 2, 2002
ESSİX VE HAWLEY PEKİŞTİRME APAREYLERİNİN MANDİBULAR ANTERİOR
ÇAPRAŞIKLIK NÜKSÜNE ETKİLERİ
Dr.Dt. Hasan BABACAN* Dr.Dt. A Altuğ BIÇAKÇI*
ÖZET
Bu çalışmada, pekiştirme tedavisi sırasında kullanılan Es-six ve Hawley apareylerinin mandibular anterior çapraşıklığı nüksünü engellemede ne derece etkili oldukları karşılaştırılmalı olarak incelenmiştir. Çalışma çekimsiz sabit ortodontik tedavi uygulanmış 40 hasta üzerinde yürütüldü. Hastaların 20 sine pekiştirme apareyi olarak .040"lık Essix plağı, diğer 20 sine de Hawley apareyi takıldı. Apareyler ilk altı ay gece gündüz, ikinci altı ay sadece geceleri kullandırıldı. Aktif tedavinin bitiminden ortalama 19 ay sonra hastalar, relaps kontrolü için tekrar çağı-rılarak kayıtları alındı. Hastalardan elde edilen dental modeller-de irregülerite inmodeller-deksi incelendi. Tedavi öncesi (T1), tedavi sonrası (T2) ve 1 yıl 7 aylık (T3) değerler karşılaştırıldı. T2 ve T3 değerleri karşılaştırıldığında irregülerite indeks değerinde her iki grupta da anlamlı bir artış görülmüş fakat Hawley gru-bundaki artış miktarı daha fazla bulunmuştur, iki grup karşılaş-tırıldığında ortalamaların farkının anlamlı olduğu görülmüştür. Essix'in geleneksel Hawley apareylerine alternatif olduğunu söylenebilir.
Anahtar Kelimeler :Essix, Hawley apareyi, mandibular
anterior çapraşıklık
Yrd.Doç.Dr. Cenk DORUK* Dr.Dt. Abdullah DEMİR**
SUMMARY
In this study the efficiency of Essix and Hawley retainers on relaps resistance of mandibular anterior crowding were compared. The study sample consisted of 40 nonextraction patients, treated vvith fixed appliance. Twenty of patients wore .040" Essix retainers, 20 Hawley retainers as retention appli-ance. Appliances were worn full time for first six months and only at night in the second six months. After 19 months avera-ge active treatment, patients were called for the relapse cont-rol and records were taken. Irregularity index was examined from dental casts. Initial (T1), final (T2) and 1 year 7 months after treatment (T3) variables were compared. A significant increase in ırregularity index was found in both groups when T2 and T3 were compared but the amount of increase was more in Hawley group. The difference was significant when two groups were compared. It could be said that Essix is an alternative to traditional Hawley retainers.
Key Words : Essix, Hawley appliance, mandibular
an-terior crowding
GİRİŞ
Moyers1 pekiştirmeyi, dişleri tedavi edilmiş
pozisyonlarında tutmak ve sonuçların devamlılığı-nı sağlamak için gerekli zaman periyodu olarak
ta-nımlanmıştır. Graber2 ise pekiştirmeyi tedavi
son-rasında dişleri ideal estetik ve fonksiyonel pozis-yonlarında tutmak olarak belirtmiştir.
Ortodontik tedavi sonrası dişleri ideal estetik ve fonksiyonel ilişkide tutmak kadar stabiliteyi sağ-lamakta önemlidir. Mandibular anterior bölgenin stabilizasyonu bu bölgedeki dişlerin nüks eğilimle-rinden dolayı ortodontistlerin her zaman ilgisini
çekmiştir3-8. Bu bölgedeki nüks oluşumunda;
ora-fasiyal kasların oluşturduğu kuvvetler7-9,
periodon-tal dokuların oluşturduğu kuvvetler10-16, okluzal
faktörler17, tedavi sonrası yüzün büyüme ve
gelişimi4,18 ve pekiştirme tedavisinin
planlanma-sı19,20 gibi birçok faktör etkilidir.
Tedavi sonrası nüks oluşumundaki faktörle-rin fazla olmasından dolayı pekiştirme tedavisinin planlanmasında pek çok faktörü göz önüne almalı-yız5,7,20,21.Öncelikle hastanın pekiştirme tedavisi konusunda bilgilenmesini ve bu konuda istekli
ol-masını sağlamalıyız21,23. Pekiştirme tedavisi,
has-tanın maloklüzyon çeşidi, uygulanan tedavinin tipi ve hastanın büyüme potansiyeline göre
belirlenmelidir20,21. Pekiştirme tedavisinin
planlan-masında diğer bir önemli faktör de pekiştirme apa-
reyinin tipidir. Hareketli ve sabit, pasif ve aktif
pe-kiştirme apareyleri mevcuttur24-29.
Hareketli pekiştirme apareyleri ortodontik
te-davilerden sonra sıklıkla tercih edilmektedir27,28.
Hawley apareyi ilk olarak 1920 yılında Dr. Charles
Hawley26 tarafından dişlere hareket vermek
ama-cıyla kullanılmıştır. Sonraları bu apareyin pekiştir-me apareyi olarak kullanımı tercih etmiş ve orto-dontinin geleneksel bir apareyleri olmuştur.
Essix ise ilk olarak 1993 yılında Dr.
Sheridan28 tarafından ucuz, estetik, konforlu, yapımı
kolay ve hasta tarafından kolay kabul edilen bir aparey olarak sunulmuş ve bu tarihten sonra farklı ortodontik amaçlar için yaygın olarak kullanılmış-tır.
Çalışmamızın amacı Essix ve Hawley apa-reylerinin tedavi sonrasında mandibular anterior dişlerde görülen çapraşıklığı engellemede ne de-rece etkili olduklarını incelemektir.
MATERYAL VE METOD
Çalışma gurubu sabit aparey ile tedavi edil-miş 40 hastadan oluşturuldu. Tedavisi sonunda pekiştirme apareyi olarak .040" kalınlığında Essix kullanan 20 hastadan Essix grubu, Hawley apareyi kullanan diğer 20 hastadan Hawley grubu oluştu-rulmuştur. Essix grubu yaş ortalaması 14.9 olan 17 kız, 3 erkek hastadan, Hawley grubu ise yaş or- * Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ortodonti A.D. Sivas
** Selçuk Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ortodonti A.D. Konya 63
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2002
talaması 15.3 olan 16 kız, 4 erkek hastadan oluş-maktaydı.
Çalışmaya benzer malokluzyona sahip, geç karma veya daimi dişlenmede, çekimsiz olarak te-davi edilmiş hastalar dahil edildi. Hastalara pekiş-tirme apareyleri ilk altı ay sürekli, ikinci altı ay ise sadece geceleri kullandırıldı.
Hastaların dental modelleri tedavinin başın-da (T1), tebaşın-davinin bitiminde (T2) ve tebaşın-davi bitimin-den ortalama 1 yıl 7 ay sonra (T3) kayıt olarak alındı. Mandibular çapraşıklığın miktarını
belirle-mek için Dr. Little5 tarafından tanımlanan
irregüle-rite indeksi kullanıldı. İrrgüleirregüle-rite indeksi, mandibu-lar 6 dişin anatomik kontak noktamandibu-ları arasındaki mesafeler toplanarak hesaplanıldı (Resim). Grup içi ortalamaların farkının istatistiksel analizinde "Eşleştirilmiş t-testi", gruplar arası ortalamaların farkının karşılaştırılmasında ise "Student t-testi" kullanılmıştır.
BULGULAR
Tedavi sonunda irregülerite indeksinde iki grupta da anlamlı bir azalma görüldü (T1-T2, p<0.001, Tablo). Tedavi sonuyla, pekiştirme sonra-sı dönem karşılaştırıldığında hem Essix hem de Hawley grubunda anlamlı bir artış görüldü (T2-T3, p<0.05, p<0.001, Tablo).
Gruplar arası irregülerite indeks değişiklikleri karşılaştırıldığında T1-T2 zaman aralığındaki azalma ve T2-T3 zaman aralığındaki artış anlamlı bulunmuştur (p<0.05 ve p<0.001, Tablo).
Essii Hawley Grubu
X SD Gpup içi P değeri X SD Grup içi P değeri Gruplar arası P değeri
Tl 2.08 1.32 T1-T2 0 2.52 1.64 T1-T2 0 0.041
T2 0.02 0.06 TI-T3 0 0.07 0.11 TI-T3 0 0.003
T3 0.15 0.27 T2-H 0.023 0.76 0.89 17-T3 0 0
Tablo: İrregülerite index değerlerinin grup içi ve
gruplar arası karşılaştırılmaları
TARTIŞMA
Ortodontik tedavi sonrası mandibular anteri-or çapraşıklık oluşumunda; başlangıç çapraşıklık miktarı, yaş, cinsiyet, Angell sınıflandırılması, üçüncü molarların etkisi, ön dişlerin boyutları, peri-odontal ligamentlerdeki gerilmeler ve dentofasiyal bölgede büyüme ile meydana gelen değişimler gibi
CİLT: 5, SAYI: 2 değişkenlerden hiçbirisinin kriter olmadığı görül-müştür. Hastaların üçte ikisinde tedavi sonunda bu bölgede çapraşıklığın tekrar oluştuğu
görülmüş-tür23. Çalışmamızın amacı pekiştirme apareyi
ola-rak kullanılan Essix ve Hawley apareylerinin man-dibular anterior çapraşıklığın nüksünü önlemedeki etkilerinin karşılaştırılmalı olarak incelenmektir.
Çalışmamızda her iki grupta da irregülerite indeks değerlerinin tedavi sonunda azaldığı bulun-muştur. Apareylerin etkinliğinin karşılaştırıldığı te-davi sonu ile 1 yıl 7 ay sonraki değerlerin karşılaş-tırılmasında da her iki gruptaki artış istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur, fakat Essix grubunda-ki 0.13 mm.lik artış Hawley grubunda görülen 0.69 mm.lik artıştan daha azdır.
Hawley apareyleri 1920 yılından bu yana kullanılan geleneksel bir apareydir, Essix ise yeni bir aparey olduğundan literatürde ikisinin karşılaş-tırıldığı tek bir makaleye rastlamaktayız. Lindauer
ve Shoff30 tarafından benzer sayıda hasta
kullanı-larak yapılan çalışmada; iregülerite indeks mikta-rında, tedaviden bir yıl sonra iki grupta da artış bulmuşlardır, fakat sonuçlar anlamlı değildir. Ben-zer şekilde Hawley grubundaki artışın Essix gru-buna göre daha fazla olduğunu belirtilmişlerdir.
Sheridan ve ark28, Hawley apareylerinde
ön-den vestibül ark, lingualön-den akril plak ile sağlanan temasların dişi stabil tutmak için yeterli olmayaca-ğını, Essix plaklarının ise dişin kontak noktalarının altına girerek tam olarak sararak yüzey teması oluşturduğunu bu yüzden stabilizasyonu sağlama-da sağlama-daha etkin olduklarını belirtmiştir.
Yapılan çalışmalar, mandibular anterior böl-gede ortodontik tedavi ile sağlanan sıralanmanın
uzun dönemde bozulduğunu göstermiştir.6,8,20-23
Bu sebepten çalışmamızda apareylerin pekiştirme tedavisinden 6 ay sonraki dönemdeki etkinlikleri in-celenmiştir. Essix grubunda daha az nüks bulunsa da kullanılan her iki apareyin de başarılı olduğunu söyleyebiliriz. Pekiştirme apareyi seçiminde kulla-nacağımız apareyin diğer özellikleri de göz önün-de bulundurulmalıdır. Essix apareylerinin estetik,
konforlu, ucuz, ince ve yapımı kolay olduğu27,28,
Hawley apareylerinin ise tedavi sonrasında poste-rior dişlerin uzamasına izin vererek kapanışı daha iyi sağladıkları araştırmacılar tarafından belirtil-miştir31.
Pekiştirme tedavisi planlaması yapılırken, her hasta kendi içinde değerlendirilmeli, stabilizas-yonun sağlanmasında sadece uygun aparey seçi-minin değil bir çok kriterlerin etkili olduğu bilinmeli-dir.
Sonuçta Essix apareylerinin geleneksel ola-rak kullanılan Hawley apareylerine iyi bir alternatif olduğu söylenebilir.
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2002 CİLT: 5, SAYI: 2
KAYNAKLAR
1. Moyers RE. Handbook of orthodontics for the student and general practioner, 3rd ed. Year Book. Chicago 442,1973.
2. Graber TM, Svvain BF. Current orthodontic concepts and techniques. WB Saunders Co. Philedelphia 875-917,1969.
3. Edwards JG. A long-term prospective evaluation of circumferential supracrestal fiberotomy in alleviating orthodontic relapse. Am J Orthod Dentofac Orthop 93:380-7,1988.
4. Richardson ME. Late lower arch crowding: the role of differential horizontal growth. Br J Orthod 21:385-97,1994.
5. Little RM. The irregularity index: a quantitive score of mandibular anterior alignment. Am J Orthod 68:554-63,1975.
6. Kahl-Nieke B, Fiscbch H, Schvvarze CW. Postretenti- on crovvding and incisor irregularity: a long term follow-up eva luation of stability and relapse. Br J Orthod 22:249-57,1995.
7. Reitan K. Principles of retention and avoidence of posttreatment relapse. Am J Orthod 55:779-90,1969.
8. Sanin C, Savara BS. Factors that affect the align ment of the mandibular incisors: a longitudinal study. Am J Ort hod 64: 248-57,1973.
9. Thüer U, Ingervall B. Pressure from the lips on the te- eth and malocclusion. Am J Orthod Dentofac Orthop 90:234- 42,1986.
10. Fröhlich K, Ingervall B, Thüer U. Further studies of the pressure from the tounge on the tongue on the teeth on yo- ung adults. EurJ Orthod 14:229-39,1992.
11. Taner T, Haydar B, Kavuklu I, Korkmaz A. Short- term effects of fiberotomy on relapse of anterior crovvding. Am J Orthod Dentofac Otrhop 118:145-52,2000.
12. Colin M, Declan TM. Tovvard a perspective on ort hodontic retention. Am J Orthod Dentofac Orthop 62:507- 14,1998.
13. Tanne K, Inone Y, Sakuda M. Biomechanical beha- viour of periodontium before and after orthodontic tooth move- ment. Angle Orthod 65:123-8,1995.
14. King GJ, Keeling SD. Orthodontic bone remodelling in relation to appliance decay. Angle Orthod 65:129-40,1995.
15. Bose LR. Fiberotomy and reproximation vvithout lo vver retention: nine years in retrospect. Angle Orthod 50:88- 97,1980.
16. Southard TE, Southard KA, Tolley EA. Periodontal force: a potential cause of relapse. Am J Orthod Dentofac Ort hod 101:221-7,1992.
17. Houston WJB. Incisor edge-centroid relationships and overbite depth. EurJ Orthod 11:130-43,1989.
18. Björk A, Skieller V. Facial development and tooth eruption: an implant study at the age of puberty. Am J Orthod 62:339-83,1972.
19. Tan UK, Vig KWL, VVeintraub JA, Vig PS, Kowalsky CJ. Consistency of orthodontic treatment decisions relative to diagnostig records. Am J Orthod Dentofac Orthop 100:212- 9,1991.
20. Nanda R, Burstone CJ. Retantion and stability in orthodontics. W.B. Saunders. Philadelphia 61-79,1993.
21. Proffit WR. Contemporary orthodontics. 2nd ed. Mosby Year Book. St. Louis 534-5,1993.
22. Ackerman JL, Proffit WR. Commumication in ortho dontic treatment: bioethical and informed constent issues. Ang le Orthod 65:253-62,1995.
23. Little RM. Stability and relapse of of dental arch alignment. Br J Orthod 17:135-41,1990.
24. Zachrisson B. Third-generation mandibuler bonded lingual 3-3 retainer. J Clin Orthod 28:39-48,1995.
25. Diamond M. Resin fiberglas bonded retainer. J Clin Orthod 21:182-3,1987.
26. Hawley C. A removable retainer. Int J Orthod 5:291- 8,1919.
27. Sheridan JJ, Mcminn R, Ledoux W. Essix thermose- aled appliances: various orthodontic uses. J Clin Orthod 54:108-13,1995.
28. Sheridan JJ, Ledoux W, Mcminn R. Essix Retainers Fabrication and supervision for permanent retantion. J Clin Ort hod 28:37-45,1993.
29. Wang F. A new thermoplastic retainer. J Clin Orthod 34:754-7,1997.
30. Lindauer S, Shoff R. Comparison of essix and haw- ley retainers. J Clin Orthod 73:95-7,1998.
31. Sauget A. Comparison of occlusal contacts with use of Hawley and clear overlay retainers. Angle Orthod 3:223- 30,1997.
YAZIŞMA ADRESİ
Dr. Dt. Hasan Babacan Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Ortodonti Anabilim Dalı 58140 SİVAS
Tel: 0 346 219 13 0 0 / 2770 Fax: 0 346 219 12 37
