Cumhuriyet Üniversitesi
Tıp Fakültesi
Ranunculaceae Dermatiti:
Kontakt bir irritasyon dermatiti örneği-(Bir olgu)
Ranunculaceae Dermatiti:
A pattern of contact irritation dermatitis-(A case)
Melih AKYOL *, Sedat ÖZÇELİK**, Murat POLAT***, Mehmet MARUFİHAH**
ÖZET
Kronik hastalıkları olan bazı hastaların paramedikal teda-vilere yöneldikleri bilinmektedir. Bu tedavilerden biri de yöre-mizde romatizmal hastalıkların tedavisi için kullanılan Mayıs Çiçeği (Ranunculaceae)'dir. Bitkilerin çoğu deriye temas ettik-lerinde zararsızdırlar. Ama bir kaçı irritan, allerjik ya da fototoksik dermatite neden olurlar. Fitodermatitler bitkilere maruz kalınması sonucunda oluşurlar. İrritasyon oluşturan ana bitki aileleri Ranunculaceae, Cruciferae, Euphorbiaceae ve Boraginaceae'dir. Klinik olarak irritan reaksiyonlar ürtikeryal, eritematöz, vezikülobüllöz reaksiyonlar, kronik fissürler ya da skuamasyonlar gösterebilir. Bu yazıda Ranunculaceae dermatiti olan bir olgu sunulmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Ranunculaceae, ekzema, dermatit
SUMMARY
it is known that some patients who have any chronic disease tend to paramedical therapies. One of these is Ranunculaceae using for therapy of rheumatic diseases as a folk remedy in our environs. Most plants are harmless when in contact with the skin, but a few cause irritant, allergic and phototoxic dermatitis. Phytodermatitis appear due to be exposed to the plants. The chief irritant plant families are Ranunculaceae, Cruciferae, Euphorbiaceae and Boraginaceae, Clinically, irritant reactions may present as urticarial, erythematous, vesiculobullous, chronic fissuring ör scalings. in this article, we reported a case with Ranunculaceae dermatitis.
Key Words: Ranunculaceae, eczema, dermatitis
C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 23 (1): 54 - 56, 2001
GİRİŞ
Kontakt dermatitler allerjik ya da irritasyon yoluyla oluşabilirler (1). Fitoterapi bitki ürünlerine maruz kalın-masının en önemli yollarından biridir (2). Bitkilere bağlı dermatitler mekanik ve farmakolojik injuriler şeklinde y a d a pr im er ir r it an f it od er m at it ler , aller j ik fıtodermatitler, psödofıtodermatitler, fitofotodermatitler ve psödofitofotodermatitler şeklinde ortaya çıkabilir (3). Halk ilaçlan ve bitkiler dünyanın farklı bölgelerinde geleneksel tıbbın öğretilerinin dışında pek çok hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır. Çeşitli yörelerde antiromatizmal etkileri olduğu iddiasıyla kullanılan bit-Yrd. Doç. Dr., C. Ü. Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı, Sivas. **
Prof. Dr., C. Ü. Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı, Sivas. *** Uz. Dr., C. Ü. Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı, Sivas.
Akyol ve Ark.
kilerden faydalanılmaya çalışılmaktadır. Yöremizde ise bahar ve yaz ayları döneminde Mayıs çiçeği (Ranunculaceae) diye adlandırılan bitkinin yaprakları taze iken ağrı hissedilen eklem çevresine sarılarak antiromatizmal olduğu inancıyla kullanılmaktadır. Bu bitkinin kullanımına bağlı gelişen kontakt dermatit her yıl bahar ve yaz aylarında tedavi edilmektedir. Bu yazıda Ranunculaceae dermatiti olan bir olgu sunul-makta ve bitki ve oluşturduğu dermatit hakkında bilgi verilmektedir.
OLGU
45 yaşında bir kadın sol ayak bileğinde yara ve ka-şıntı şikayetiyle polikliniğimize başvurdu. Kişisel ve ailesel atopi hikayesi vermeyen hasta bazı ağrı kesicilerin dışında herhangi bir sistemik ilaç da kullanmıyordu. Hasta birkaç aydan beri devam eden sol ayak bileğin-deki ağrısı nedeniyle çevresinbileğin-deki insanların önerisiyle Mayıs çiçeği bitkisinin yapraklarını ezerek bileğine bağ-ladığını ve birkaç saat sonra yanma başbağ-ladığını ve bir gün sonra da sulantı ve yaraların ortaya çıktığını ifade etti. Yapılan dermatolojik muayenede sol ayak bileğin-de, zemini kırmızı renkte eritemli ve üzerinde yer yer veziküllerin ve sarı renkte krut tabakasının bulunduğu plak tarzında lezyonun bulunduğu tespit edildi (Resim 1). Fizik muayenede herhangi bir sistemik patolojiye rastlanmayan olgunun hematolojik ve idrar analizleri normal değerler içindeydi. Lenfadenopati saptanama-yan olguda lezyondan alınan sürüntünün bakteriyel ve fungal infeksiyon açısından incelenmesinde patolojik bir etkene rastlanmadı. Lezyondan alınan deri biyopsisinin histopatolojik incelemesinde irritasyon dermatiti ile uyumlu bulgular saptandı. Temin edilmesini takiben bitkinin yaprağından alınan l cm^' lik materyal ezilerek olgunun sırt derisine kapalı olarak uygulandı. Sübjektif olarak yanma-batma hissettikleri anı bildirmesi açısın-dan uyarıldı. İlk yarım saatte yanma hissi oluşması nedeniyle teste yarım saat daha devam edilerek l saat sonunda son verildi. Test alanında eritem oluştuğu tespit edil di. Hasta si stemik ACTH, topikal kortikosteroid ve antihistaminik tedavilerine hızlı bir yanıt verdi ve lezyonlar tamamen düzeldi.
Resim 1. Mayıs çiçeği bitkisinin kullanımına bağlı irritasyon dermatiti olgusu.
TARTIŞMA
Klasik tıp öğretisinin dışında kalan tedavi yöntem-leri, geleneksel olmayan, paramedikal tanımlarla nite-lendirilir. Ancak bu tür yöntemlerin hepsi de zararsız ve etkisiz değildir.
Bitkilere maruz kalma sonucu oluşan kutanöz re-aksiyonlara fitodermatitler denmektedir (2, 4, 5). Fitodermatitler, mekanik ve farmakolojik travma, psödofitodermatit, irritan kontakt dermatit, allerjik kontakt dermatit, fitofotodermatit ve kontakt ürtiker gibi farklı patogenetik yolları izlerler. Bunların birbirle-rinden ayırımı çoğu zaman güçtür ve bazen birkaçı da bir arada bulunabilir (4).
Bitkilere bağlı kontakt dermatitler oldukça geniş ve kompleks bir yer işgal etmektedirler. Aromaterapi ve fitoterapi gibi doğal tedavi yöntemlerinin de güncellik kazanmasından sonra bitki ve ürünlerine maruz kalma sıklığında da bir artış eğilimi olmuştur. Bu da dermato-logların bitkilerin neden olduğu kontakt dermatitler konusunda deneyimli olmalarını zorunlu kılmaktadır (6).
İrritan fitodermatitler ya bitkinin kimyasal madde-leri, ya fiziksel özellikleri ya da her ikisi nedeniyle olu-şabilir (7). Eğer bir irritasyon olasılığı varsa neden ol-duğu düşünülen bitkinin kendisi kullanılarak yama testi yapılması gereklidir (4).
Kimyasal irritasyon yapan önemli bitki cinslerden biri Ranunculus (düğün çiçeği, yağçanağı)' dur. Bu bitki Nisan-Temmuz ayları arasında, genellikle parlak sarı ve
Ranunculaceae Dermatiti: Kontakt bir irritasyon dermatiti örneği
nadiren beyaz renkli çiçekler açan, bir veya çok senelik, otsu bitkilerdir (Resim 2). Ranunculus türleri yakıcı, tahriş edici, kızartıcı ve zehirli bitkiler olarak tanınmış-ladır. Tedavi alanında nadiren kullanılırlar. Orta çağdan beri hemoroid ilacı olarak kullanılmaktadırlar (7).
rın etrafında ve yüzde büller gelişebilir. Ranunculaceae ailesi içerdiği furokumarinler nedeniyle fitofotodermatit oluşumuna da neden olabilir (8).
Kontakt dermatitlerin tanısında "Sherlock Holmes" tarzında yaklaşımların varlığı kabul edilmektedir (1). Bu nedenle ekzemanın oluşum yeri ve kişinin mesleği gibi faktörlerin dikkatle incelenmesi etyolojik ajanın sap-tanmasında önemli yararlar sağlayacaktır. Sivas yöre-sinde romatizmal şikayetler üzerine etkisi olduğu düşü-nülen Mayıs çiçeği bitkisinin kullanımına bağlı gelişen irritan kontakt dermatit de, mevsimsel artış göstermesi ye kullanım amacı nedeniyle lezyonların yerleşim yerle-rinin genellikle eklemler üzerinde olması ile dikkat çek-mektedir. Bitkilere bağlı gelişebilecek olan kontakt dermatitlerde, bitkinin asıl kullanım amacının bilinmesi doğru tanı koyma ve önlem almada bize yardımcı ola-bilecektir. Yöremizde antiromatizmal olduğu inanışıyla kullanılan mayıs çiçeğine bağlı kontakt dermatitlerin görülmesi ve geleneksel tıbbın dışındaki bitkisel tedavi yöntemlerinin güncellik kazanması, fitodermatitlerle daha sık karşılaşacağımız fikrini vermektedir.
KAY NAK LAR
1. Belsito DV. A Sherlockian approach to contact dermatitis, Dermatol Clin 17: 607-13, 1999.
2. Atmanoğlu N. Kontakt Dermatitler, Hürriyet Ofset, İstan- bul, s: 741-823, 1988.
Resim 2. Mayıs çiçeği bitkisi.
Ranunculaceae familyasında bulunan bitkilerin ze-del enm esi yl e, doym amış bi r l akton ol an protoanemoninin ortaya çıkması irritasyona yol açar (2). Kurumuş Ranunculus bitkisi hiçbir zaman kuvvetli bir irritasyon özelliği göstermez. Çünkü protoanemonin zararsız bir polimeri olan anemonine dönüşür (4). Zedelenmiş olan bir mayıs çiçeği bitkisinin yapraklarının ve sapının çocuklar tarafından çiğnenmesi ile
dudakla-Yazısma Adresi ____________________ :
Yrd. Doç. Dr. Melih Akyol
Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı, Sivas.
Stoner JG, Rasmussen JE. Plant dermatitis. J Am Acad Dermatol, 9: 1-15, 1983.
4. Mitchell JC. Models in Dermatology, Karger, Basel, s: 169- 77, 1985.
5. Koh D, Ong_ C-N. Phytophotodermatiti due to the application of Citrus hystrix as a folk remedy. Br J Dermatol 140: 737-8, 1999.
6. Sasseville D. Phytodermatitis. J Cutan Med Surg 3: 263- 79, 1999.
7. Baytop T. Türkiye'nin Tıbbi ve Zehirli Bitkileri, İstanbul, s: 141-2, 1963.
8. Fisher AA. Contact Dermatitis, 3rd Ed., Lea-Febiger, Philadelphia, s: 418-53, 1986.
