Genç Erkek Olguda Kalçan›n Geçici Osteoporozu:
Olgu Sunumu
Transient Osteoporosis in a Young Man: Case report
Osteoporoz genellikle a¤r›s›z ve ilerleyici bir hastal›k olmas›na ra¤men osteoporozun bir tipi a¤r›l› ve geçicidir. Bu hastal›k geçicidir ve genellikle kalça eklemini etkiledi¤i için kalçan›n geçici osteoporozu olarak adland›r›l›r. Tipik olarak hastalar akut bafllang›çl› ilerleyici a¤r›, antaljik yürüyüfl ve etkilenmifl ekstremiteyi içeren ciddi fonksiyonel dizabilite ile baflvuran gebeli¤inin 3. trimestrindeki kad›n ve orta yafltaki erkeklerdir. Hastal›¤›n etyolojisi konusunda tart›flmalar devam etmekte-dir. Birçok araflt›rmac› farkl› cerrahi ve konservatif tedavi yaklafl›m› önermektedirler ancak analjezikler, intermittan traksiyon, eklem hareket aç›kl›¤› egzersizleri, abduktor kaslar› güçlendirme egzersizleri ve yük vermenin azalt›lmas›ndan oluflan kon-servatif yaklafl›m tercih edilmektedir. Bu yaz›da konkon-servatif yaklafl›mla baflar›l› bir flekilde tedavi edilen 22 yafl›nda kalçan›n geçici osteoporozu olan erkek olgu sunulmaktad›r. (Osteoporoz Dünyas›ndan 2008;14:35-9)
Anahtar kelimeler: Kalçan›n geçici osteoporozu, kalça a¤r›s›, genç erkek hasta
Although osteoporosis is defined as being a painless and progressive condition, one special subtype of osteoporosis is reversible and painful. Because it isn’t permanent and is obvious in the hip joint, this condition is called transient osteo-porosis of the hip. Typically, the paitents are women in the third trimester of pregnancy and middle-aged men who are seen initially with acute progressive pain, antalgic gait, and severe functional disability involving the affected extremity. Its aetiology remains a matter of speculation, and the same remains true for its treatment. Many researchers have proposed different surgical and non-surgical treatment strategies; but the conservative approach, which takes the form of analgesics, intermittent traction, range of motion exercises, abductor strengthening exercises and restricted weight bearing, is preferred. In this paper we report a 22 years old man with transient osteoporosis of the hip who showed excellent recovery following a conservative approach. (From the World of Osteoporosis 2008;14:35-9)
Key words: Transient osteoporosis of hip, hip pain, young men patient
Y
Yaazz››flflmmaa AAddrreessii//AAddddrreessss ffoorr CCoorrrreessppoonnddeennccee:: Dr. Bar›fl Nac›r, Ankara E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, 2. Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Klini¤i, Ankara, Türkiye Tel.: 0312 595 34 07 Gsm: 0532 727 87 24 E-posta: bnacir@mynet.com GGeelliiflfl TTaarriihhii:: 23.07.2008 KKaabbuull TTaarriihhii:: 23.09.2008
Bar›fl Nac›r, Ali Yusuf Öner*, Süheyl Poçan**
Ankara E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, 2. Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Klini¤i, Ankara *Gazi Üniversitesi T›p Fakültesi, Radyodiagnostik Anabilim Dal›, Ankara
**Gümüflsuyu Asker Hastanesi, Radyodiagnostik Klini¤i, ‹stanbul, Türkiye
Summary
Özet
Girifl
Kalçan›n geçici osteoporozu (KGO) nadir görülen, kendini s›n›rlayan ve bilinmeyen bir etiyolojiye sahip ayr› bir klinik kavramd›r. Klasik olarak travma öyküsü olmaks›z›n k›s›tla-y›c› a¤r› ve kalçaya izole osteopeninin, göze çarpan radyo-lojik bulgusu ile karakterizedir (1). ‹lk olarak 1959’da Cur-tiss ve Kincaid taraf›ndan gebeli¤in 3. trimestrinde olan 3 kad›n olguda tan›mlanm›flt›r (2). Erkeklerde orta yafllarda, kad›nlarda ise gebeli¤in son trimestrinde görülen bir klinik antite olan KGO’da tipik olarak hastalar kalçada akut bafl-lang›çl›, ilerleyici a¤r›, antaljik yürüyüfl ve etkilenen ekstre-miteyi içeren fonksiyonel k›s›tl›l›k flikayeti ile baflvururlar.
Semptomlar›n bafllang›c›ndan yaklafl›k bir ay sonra, rad-yografik olarak eklem aral›¤› tutulumu olmadan femur ba-fl› ve boynunun demineralizasyonu ortaya ç›kar ve alt› ile sekiz ay sonra normal radyolojik görünüme paralel olarak semptomlar kendili¤inden iyileflir (1).
Bu yaz›da akut bafllang›çl› sol kalça a¤r›s› ile poliklini¤imize baflvuran ve klinik, laboratuar ve radyolojik bulgular›n ›fl›-¤›nda KGO olarak de¤erlendirilen 22 yafl›nda erkek hasta sunulmaktad›r.
Olgu Sunumu
Daha önceden herhangi bir sa¤l›k sorunu olmayan 21 ya-fl›nda erkek hasta 15 gündür devam eden akut bafllang›çl›
sol kalça ve kas›k a¤r›s› flikayeti ile poliklini¤imize bafl-vurdu. Sol kalça a¤r›s›n›n yük verme s›ras›nda art›fl gös-terdi¤ini ve a¤r›n›n sol dizine yay›ld›¤›n› ifade ediyor-du. A¤r› mekanik karakterde olmakla birlikte gece de devam etmekteydi. Özgeçmiflinde alkol/sigara ve ilaç kullan›m›, eklem a¤r›s› ve fliflli¤i yoktu. Yak›n zamanda geçirilmifl enfeksiyon ve atefl, travma öyküsü tarif et-miyordu. Osteoporoz aç›s›ndan aile öyküsü yoktu. Has-tan›n vital bulgular› stabil, sistemik muayenesi normal-di. Hastan›n fizik muayenesinde sol kalça aktif hare-ketlerinin a¤r›n›n fliddeti nedeni ile k›s›tl› oldu¤u ve sol kalçan›n pasif eklem hareket aç›kl›¤› muayenesinde özellikle rotasyonlar s›ras›nda a¤r›n›n art›fl gösterdi¤i tespit edildi. FABERE ve FADIR testleri a¤r›l› ve k›s›tl› idi. Hastan›n sol antaljik yürüyüflü mevcuttu. Lomber omurga ve diz muayenesinde patolojik bir bulgu sap-tanmad›. Alt ekstremite nörolojik muayenesi ve sinir germe testleri normal olarak de¤erlendirildi.
Kalça a¤r›s›n›n ay›r›c› tan›s›nda inflamatuar eklem has-tal›klar›, septik artrit, kalça ekleminin primer veya me-tastatik karsinomu, pigmente villonoduler sinoviti, si-novyal kondromatozis, femur boynu stres fraktürü ve ostoenekroz düflünüldü. Ay›r›c› tan›da düflünülen bu hastal›klar›n ekarte edilebilmesi için yap›lan laboratu-ar de¤erlendirmede tam kan say›m›, eritrosit sedimen-tasyon h›z›, serum elektrolit düzeyleri, kalsiyum, alaka-len fosfataz, karaci¤er fonksiyon testleri, C-reaktif pro-tein, romatoid faktör, brusella aglütinasyon testleri ve serum proteinleri normal s›n›rlarda idi. Pelvisin antero-posterior direkt grafisi normal olarak de¤erlendirildi (Resim 1). Sol kalça eklemi manyetik rezonans görün-tülemede (MRG) sol femur boynunda intertorakante-rik bölgeye uzanan, femur proksimal metafizi düzeyi-ne ilerleyen T1 a¤›rl›kl› görüntülerde düflük sinyal yo-¤unlu¤u (Resim 2a) ve STIR a¤›rl›kl› görüntülerde hipe-rintens medüller kemik ili¤i ödemi (Resim 2b) saptan-d›. 20mC‹ Tc-99m-MDP ile yap›lan tüm vücut kemik sin-tigrafisinde sol femur boynunda intertorakanterik böl-ge medialinde ve sol femur proksimalinde hafif düzey-de artm›fl aktivite tutulumu tespit edildi (Resim 3). Olguya klinik, laboratuar ve radyolojik bulgular birlik-te de¤erlendirildi¤inde KGO tan›s› kondu. 8 haftal›k is-tirahat, analjezik-antienflamatuar ilaç tedavisi ve sol kalças›na yük vermenin s›n›rland›r›lmas› ve koltuk de¤-ne¤i kullan›m› önerilen hastan›n flikayetleri 3 ay içinde tamamen geriledi. Hastan›n MRG tetkiki sosyal neden-lerle tekrarlanamad›.
Tart›flma
KGO literatürde oldukça az say›da bildirilen nadir bir klinik sendromdur. Schapira ve ark. KGO’ya özgül ol-mayan klinik flikayet ve bulgular nedeni ile tan› kon-mayan olgular›n bulundu¤unu ve bu nedenle KGO’nun gerçek prevelans›n›n tahmin edilenden daha fazla oldu¤unu ifade etmektedirler (3). KGO ilk olarak 1959 y›l›nda Curtiss ve Kinacid taraf›ndan tan›mlam›fl-R
Reessiimm 11.. Sol kalça eklemi standart ön-arka grafisinde normal radyografik bulgular
R
Reessiimm 22.. Sol kalça eklemi manyetik rezonans görüntülemede (MRG) sol femur boynunda intertorakanterik bölgeye uzanan, femur proksimal metafizi düzeyine ilerleyen T1 a¤›rl›kl› sekanslarda hipointensite (a), STIR sekans›nda ise hiperintens medüller kemik ili¤i ödemi (b)
a
t›r. Curtiss ve Kinacid herhangi bir sistemik hastal›¤› ol-mayan gebeliklerin üçüncü trimestrinde olan üç kad›n-da yük vermekle artan kalça a¤r›s› ve radyolojik olarak femur bafl›nda osteopeni tespit etmifller ve semptom-lar›n ve radyolojik bulgusemptom-lar›n aylar içinde kendili¤in-den düzeldi¤ini gözlemlemifllerdir (2). Benzer klinik bulgular ve klinik seyir çeflitli yay›nlarda geçici oste-oporoz (4), geçici demineralizasyon (5) bölgesel gezici osteoporoz (6), geçici a¤r›l› osteoporoz (7), algodistro-fi (8), Sudeck atroalgodistro-fisi (9), geçici kemik ili¤i ödemi sen-dromu (10) olarak adland›r›lm›flt›r.
Olgular›n 2/3’ünü yafllar› 40-60 aras›nda de¤iflen sa¤-l›kl› orta yafll› erkekler oluflturmas›na ra¤men nadiren 25 yafl›n alt›nda ve 75 yafl›n üstünde de görülmektedir (8). Olgular›n 1/3’ünü ise gebeli¤in 3. trimestrindeki veya erken postpartum dönemdeki kad›nlarda görülür (3). Çocukluk ça¤›nda ise nadiren görülür (8). Bizim ol-gumuz 22 yafl›nda idi ve olol-gumuz KGO için nadir görü-len bir yafltayd›.
Kalça en s›k tutulan eklem olmas›na ra¤men geçici os-teoporoz diz, ayak ve ayak bile¤i ve daha az s›kl›kta omuz, lomber omurga, dirsek, el bile¤i ve elde de gö-rülebilmektedir (8). ‹ki tarafl› kalça tutulumu kad›nlar-da s›kt›r. Sol kalça eklemi sa¤ kalça eklemine göre kad›nlar- da-ha s›k görülmektedir (11). Bizim olgumuzda da sol kal-ça tutulumu mevcuttu.
KGO’nun etyolojisi ve patogenezi tam olarak bilinme-mektedir. Curtiss ve Kinacid fetal bafl›n annenin obtu-rator sinirine yapt›¤› intermittan mekanik kompresyo-nun lokal demineralizasyona yol açt›¤›n› düflünmekte-dirler (2,11). Lequesne bu hastal›¤›n Sudeck atrofisinin travmatik olmayan bir varyant› oldu¤unu ifade etmek-tedir (9). Bununla birlikte bu olgularda etkilenmifl eks-tremitede flifllik, vazomotor cilt de¤ifliklikleri ve trofik de¤ifliklikler görülmemektedir (11). Baz› çal›flmalarda KGO’nun etyopatogenezinde kemi¤in yaln›zca hemo-poetik ve ya¤ hücrelerini kapsayan s›n›rl› bir geçici is-kemik hasar›n›n sorumlu oldu¤u ifade edilmektedir (1,10). Trevisan ve ark. baz› olgularda KGO ile avaskü-ler nekrozun (AVN) ayn› patogenetik mekanizmay› ta-kip etti¤ini ve KGO’nun AVN’in erken faz› olabilece¤i-ni ifade etmektedirler (12).
KGO’nun AVN ile ayr›m›n›n yap›lmas› güç olabilir, bu ne-denle KGO’nun AVN’den klinik olarak ay›r›m› önem tafl›-maktad›r (1). KGO’da tipik semptom travma olmaks›z›n genellikle akut bafllang›çl›, künt vas›fta kalça, uyluk veya kas›k a¤r›s›d›r. A¤r›ya s›kl›kla antaljik yürüyüfl ve etkile-nen ekstremiteyi içeren fonksiyonel k›s›tl›l›k efllik eder. Hastalar s›kl›kla semptomlar›n bafllang›ç tarihini kesin olarak bilirler. A¤r› istirahatle azalan, etkilemifl ekstremi-teye yük vermekle artan karakterdedir. Gece a¤r›s› ise nadir görülür (1,11). Fizik muayenede ise kalça eklem ha-reket aç›kl›¤› genellikle korunmufltur ancak a¤r›ya ikincil olarak rotasyon ve abduksiyon eklem hareket aç›kl›¤›n-da minimal bir k›s›tl›l›k tespit edilebilir (11).
KGO’da biyokimyasal, hematolojik, bakteriyolojik ve serolojik testler genellikle normaldir (1,11,13). Olgu-muzun tam kan say›m›, eritrosit sedimentasyon h›z›, serum elektrolit düzeyleri, kalsiyum, alkalen fosfataz, karaci¤er fonksiyon testleri, C-reaktif protein, romato-id faktör, brusella aglütinasyon testleri ve serum pro-teinleri normal s›n›rlarda idi.
KGO’nun di¤er hastal›klardan ayr›m›nda radyolojik ça-l›flmalar oldukça yard›mc›d›r. KGO’da direk radyografi-lerde femur bafl› radyodansitesi azal›r, zamanla femur boynu ve asetabulum da etkilenebilir ancak eklem ara-l›¤› daima korunur (14). Semptomlar›n bafllad›¤› erken dönemde direkt radyografiler normal olarak de¤erlen-dirilebilir. Direkt radyografilerde anormal bulgular›n olmad›¤› olgular da bildirilmifltir (15). Olgumuzun rad-yografisi semptomlar›n bafllamas›ndan 15 gün sonra yap›ld›¤›ndan normal olarak de¤erlendirildi.
KGO’da kemik sintigrafisi bulgular› semptomlar›n bafl-lang›c›ndan sonraki birkaç gün içinde ortaya ç›kar. KGO vakalar›nda kemik sintigrafisi bulgusu olarak in-tertorakanterik bölgeye yay›lan ve femur bafl ve boy-R
Reessiimm 33.. Tüm vücut kemik sintigrafisinde sol femur proksi-malinde diffüz homojen yo¤unluk art›fl›
nunda diffüz ve homojen artm›fl aktivite tutulumu bil-dirilmifltir (16-18). Buna karfl›l›k AVN’de ise daha çok femur bafl›na lokalize aktivite art›fl› saptan›r ve KGO ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda daha az yo¤undur. Bununla birlikte femur bafl›n›n anterosuperioruna lokalize so¤uk nok-talara yani azalm›fl aktivite bölgelerine rastlanabilir (17). KGO olgular›nda bulgular geriledi¤inde sintigra-fik bulgular da normale döner. Olgumuzun 20mC‹ Tc-99m-MDP ile yap›lan tüm vücut kemik sintigrafisinde sol femur boynunda intertorakanterik bölge medialin-de ve sol femur proksimalinmedialin-de hafif düzeymedialin-de artm›fl aktivite tutulumu tespit edildi.
KGO’da MRG bulgular› semptomlar›n bafllang›c›ndan 48 saat sonra ortaya ç›kar ve hastal›¤a ait bulgular›n geriledi¤i 6-8 ay sonras›na kadar devam eder. KGO ol-gular›nda MRG’de T1 a¤›rl›kl› görüntülemede femur bafl›nda normalde yüksek sinyal intensitesi gösteren kemik ili¤inde düflük sinyal intensitesi, T2 a¤›rl›kl› gö-rüntülerde ise yüksek sinyal intensitesi gözlenir (1,19). Olgumuzun sol kalça eklemi MRG’sinde sol femur boy-nunda intertorakanterik bölgeye uzanan, femur prok-simal metafizi düzeyine ilerleyen T1 a¤›rl›kl› lerde düflük sinyal yo¤unlu¤u ve T2 a¤›rl›kl› görüntü-lerde yüksek sinyal yo¤unlu¤u saptand›.
KGO’da birçok tedavi modalitesi denenmifl olmas›na ra¤men bu tedavilerin etkileri genellikle s›n›rl›d›r ve günümüzde KGO tedavisinin konservatif oldu¤u görü-flü hakimdir. KGO’da analjezik, steroid olmayan anti-inflamatuar ilaçlar, yatak istirahati, ekleme yük ver-menin azalt›lmas› ve fizik tedavi ile a¤r›n›n azalt›lma-s›, patolojik stres k›r›klar›n›n önlenmesi ve eklemin fonksiyonel iyileflmesinin sa¤lanmas› amaçlan›r (20,21). Aral›kl› traksiyon eklem efüzyonu ile iliflkili fleksiyon deformitelerinin düzeltilmesi ve/veya önlen-mesinde yard›mc› olabilir. Eklem hareket aç›kl›¤› eg-zersizlerine hastan›n a¤r›s›n›n azalmas› ile birlikte va-kit geçirilmeden bafllanmal›d›r. Uzam›fl yatak istirahati belirgin kalça abduktor kas güçsüzlü¤üne neden olabi-lece¤i için kalça abduktor kaslar›na yönelik güçlendir-me egzersizleri KGO’nun konservatif tedavisinin önemli bir bileflenidir (21).
Literatürde oral, intravenöz ve intramusküler bifosfo-natlar›n ve kalsitoninin KGO tedavisinde etkili oldu¤u-nu ve hastal›k süresini k›saltt›¤›n› belirten çal›flmalar mevcuttur (8,11,22-28). ‹ntraartiküler ve sistemik korti-kosteroidlerin hastal›k süresinde k›salmaya neden ol-mad›¤› belirtilmektedir (8,9). Bununla birlikte tüm bu medikal tedavilerin sonuçlar›na olgu sunumlar› ile s›-n›rl› olmas›, kontrol grubunun olmamas› ve do¤al iyi-leflme süreci göz önüne al›narak dikkatli bir biçimde yaklaflmak gerekmektedir.
Ço¤u yazar KGO’nun hastal›¤›n bafllang›c›ndan itiba-ren 12-24 ay içerisinde tamamen düzeldi¤ini ifade et-mektedirler (11, 23). Bununla birlikte Radke ve ark. KGO’lu olan olgularda tedaviden sonraki bir y›l içeri-sinde AVN geliflebilece¤ini ifade etmektedirler (29). KGO ile AVN’nin klinik seyirleri aras›ndaki belirgin
farkl›l›k bu iki hastal›¤›n birbirinden ay›r›m›nda önem tafl›maktad›r. KGO’da prognoz iyi huylu bir seyir izler ve hastal›¤›n ortaya ç›k›fl›ndan sonraki birkaç ay içinde klinik ve radyolojik iyileflme ortaya ç›karken, AVN’de klinik ve radyolojik seyir ilerleyici bir kötüleflme görü-lür (21). KGO ve AVN’nin prognozlar› aras›ndaki bu be-lirgin farkl›l›k nedeni ile tedavi yaklafl›mlar› da bebe-lirgin olarak göstermektedir.
KGO tan›s› klinik olarak di¤er tan›lar›n d›fllanmas› ko-nulmaktad›r. Sonuç olarak akut bafllang›çl› sol kalça a¤r›s› ile poliklini¤imize baflvuran olgumuz klinik, la-boratuar ve radyolojik bulgular›n ›fl›¤›nda KGO olarak de¤erlendirildi. Olgumuzun yafl›n›n 22 oluflu KGO’da bu yaflta nadiren bildirilen olgulardan biri oldu¤unun ortaya konulmas› ve KGO’nun yaln›zca gebeli¤inin 3. trimestrindeki kad›nlarda ve 5-6. dekatlardaki sa¤l›kl› erkeklerde de¤il ayn› zamanda akut bafllang›çl›, ilerle-yici kalça ve kas›k a¤r›s› ile baflvuran genç, aktif erkek hastalarda da görülebilece¤inin ak›lda tutulmas› ama-c›yla sunulmaya de¤er bulunmufltur. MRG’nin KGO’nun erken tan›s›nda en duyarl› görüntüleme yön-temi oldu¤u ve bu hastal›¤›n tedavisinde konservatif tedavi yöntemlerinin yeterli oldu¤u unutulmamal›d›r.
Kaynaklar
1. Guerra JJ, Steinberg ME. Current Concept Review. Distin-guishing Transient Osteoporosis from Avascular Necrosis of the Hip. J Bone Joint Surg Am 1995;77:616-24.
2. Curtiss PH Jr,Kincaid WE. Transitory deminerallization of the hip in pregnancy. A report of three cases. J Bone and Joint Surg 1959;41-A:1327-33.
3. Schapira D, Israel O, Goldsher D, Nahir M, Scharf Y. Transi-ent osteoporosis of the hip: case report and review of the literature. Isr J Med Sci 1989;25:709-12.
4. Kaplan SS, Stegman CJ. Transient osteoporosis of the hip. A case report and review of the literature. J Bone Joint Surg Am. 1985;67:490-3.
5. Rosen RA. Transitory demineralization of the femoral he-ad. Radiology 1970;94:509-12.
6. McCord WC, Nies KM, Campion DS, Louie JS. Regional mig-ratory osteoporosis. A denervation disease. Arthritis Rhe-um 1978;21:834-8.
7. Lose G, Lindholm P. Transient painful osteoporosis of the hip in pregnancy. Int J Gynaecol Obstet. 1986;24:13-6. 8. Lakhanpal S, Ginsburg WW, Luthra HS, Hunder GG.
Transi-ent regional osteoporosis. A study of 56 cases and review of the literature. Ann Intern Med. 1987;106:444-50. 9. Lequesne M. Transient osteoporosis of the hip. A
nontra-umatic variety of Sudeck's atrophy. Ann Rheum Dis 1968;27:463-71.
10. Hofmann S, Engel A, Neuhold A, Leder K, Kramer J, Plenk H Jr. Bone-marrow oedema syndrome and transient oste-oporosis of the hip. An MRI-controlled study of treatment by core decompression. J Bone Joint Surg Br 1993;75:210-6. 11. Arayssi TK, Tawbi HA, Usta IM, Hourani MH. Calcitonin in the treatment of transient osteoporosis of the hip. Semin Arthritis Rheum. 2003;32:388-97.
12. Trevisan C, Ortolani S, Monteleone M, Marinoni EC. Regio-nal migratory osteoporosis: a pathogenetic hypothesis ba-sed on three cases and a review of the literature. Clin Rhe-umatol 2002;21:418-25.
13. Rosen RA. Transitory demineralization of the femoral head. Radiology 1970;94:509-12.
14. Hunder GG, Kelly PJ. Roentgenologic transient osteoporosis of the hip. A clinical syndrome? Ann Intern Med 1968;68: 539-52.
15. Wilson AJ, Murphy WA, Hardy DC, Totty WG. Transient oste-oporosis: transient bone marrow edema? Radiology 1988; 167:757-60.
16. Bramlett KW, Killian JT, Nasca RJ, Daniel WW. Transient oste-oporosis. Clin Orthop Relat Res 1987;222:197-202.
17. Takatori Y, Kokubo T, Ninomiya S, Nakamura T, Okutsu I, Ka-mogawa M. Transient osteoporosis of the hip. Magnetic reso-nance imaging. Clin Orthop 1991;(271):190-4.
18. Kaplan SS, Stegman CJ. Transient osteoporosis of the hip. A ca-se report and review of the literature. J Bone Joint Surg [Am] 1985; 67:490-3.
19. Malizos KN, Zibis AH, Dailiana Z, Hantes M, Karachalios T, Ka-rantanas AH. MR imaging findings in transient osteoporosis of the hip. Eur J Radiol 2004;50:238-44.
20. fiendur ÖF, Gürer G, ‹yiyap›c› A. Geçici kalça osteoporozunun bir erkek olgu eflli¤inde incelenmesi. Osteoporoz Dünyas›ndan 2006;12:15-7.
21. Diwanji SR, Cho YJ, Xin ZF, Yoon TR Conservative treatment for transient osteoporosis of the hip in middleaged women. Singapore Med J 2008;49:17-20.
22. Ma FY, Falkenberg M. Case reports: transient osteoporosis of the hip: an atypical case. Clin Orthop Relat Res 2006;445:245-9.
23. La Montagna G, Malesci D, Tirri R, Valentini G. Successful ne-ridronate therapy in transient osteoporosis of the hip. Clin Rheumatol 2005;24:67-9.
24. Varenna M, Zucchi F, Binelli L, Failoni S, Gallazzi M, Sinigaglia L. Intravenous pamidronate in the treatment of transient oste-oporosis of the hip. Bone 2002;31:96-101.
25. Samdani A, Lachmann E, Nagler W. Transient osteoporosis of the hip during pregnancy: a case report. Am J Phys Med Reha-bil 1998;77:153-6.
26. Ringe JD, Dorst A, Faber H. Effective and rapid treatment of pa-inful localized transient osteoporosis (bone marrow edema) with intravenous ibandronate. Osteoporos Int 2005;16:2063-8. 27. Ribera Zabalbeascoa J, Santos Rodas A, Mella Sousa M, Uceda Carrascosa P, Benito Caparros M. Transient osteoporosis of the hip. Int Orthop 1999;23:244-6.
28. Bahad›r C, Korkmaz Gürel Ö, Ocak F, Yi¤it S. Kalçan›n geçici os-teoporozu: olgu sunumu. Osteoporoz Dünyas›ndan 2007;13:19-22.
29. Radke S, Kenn W, Eulert J. Transient bone marrow edema syndrome progressing to avascular necrosis of the hip- a case report and review of the literature. Clin Rheumatol 2004;23:83-8.
