||||=llllllllllllllllllllllllilllllllllllllilllllillllllllllllllllllllllllllliilllllllllllillllllllilllllllllliilllliilil=ll!l
i
T A R İ H Î B A H İ S L E R
ıııiEiıııımııımıımııııııııııııııııııııııııımııııııııııııımıııım
«istiklâl
iijMiımıııııııııııımıımiMiııımımmiME
111
Harbimiz »
K âzım K a ra b e k ir P a şa ’nın « İstik lâ l H a rb im iz » adı ile 1X71 sah ifelik bü y ü k b ir eseri yayın la n m ıştır. Y akın ta ribim ize ışık tu ta nr
L
Y A Z A N
Halûk Y. Şehsuvaroğlu
i
ve P aşanın kendi açısından bazı fik irle ri be lirte n bu eser, birçok vesika veh esap lay an derin dü şü n celerin e k arşı b ü y ü k b ir m ân a ifade etrtıe in e k te d ir. Esasen, h âd iselerin son te lg ra f s u re tle rin i ih tiv a etm ekte-1 rak i in k işaf ta rz ı da, öncelik fik- d ir. E ser, « I — M ü tarek e akdin-j rin in ve ö n d erlik vasfının kim de den İzm ir işgaline k ad ar, XI — İ z - 1 b u lu n d u ğ u n u pek açık b ir tarz- m ir işgalinden İsta n b u l iş g a lin e ! da o rta y a k o y m u ştu r,
k a d a r, II I — İsta n b u l işgalinden ! İsm et İn ö n ü ’nü n b ir m ü lâ k a t es Ş a rk h a re k â tın ın h itam ın a k a d a rj n asm d a ileri sü rd ü ğ ü bed b in
fi-l y - Ş * T k h a re k â tı h ita m ın d a n j k irle r, ta r ih önünde nasıl b ir mâ- k u d re te iş a re t eden K âzım K ara- su lh ak d in e k a d a r » b ö lü m le rin e | n a ifade ed eb ilir? Ç ü nkü h e r iki b e k ir Paşa> m iihim b jr hnsusu
a y rılm ış tır şah siy et de M illî M ücadelede ve çözünden kaçırm ışa benzem
ekte-P aşa, h a tıra la rın a , M ü ta re k e , İn k ılâ p y ılla rın d a kendi m esaile- d ir. Ç ünkü, bu v aziy et içinde da- g u n lerın d e Ista n b u la g iriş ile baş-] rini ve k u d re tle rin i o rta y a koy- hi, v a lile r, k u m a n d a n la r ve halk, ^ m a k ta d ır . Bu birinci kısm ın m u ş la r ve ta rih te k i y e rle rin i al- h içb ir ask erî slfatl ve k u v v eti ka, m ühim olayını da ism et ve M us-; m ışla rd ır. H içb ir h â tıra k itab ı Is-
ta fa K em al P a ş a la rla y ap tığ ı gö-l m et İn ö n ü ’y ü bu y erin d en ede- rü ş m e le r te ş k il e tm e k te d ir. ! nıez. Ben evvel g ittim , sen sonra
de b u lu n d u ğ u n u söylediğini sayın R auf O rbay da a n la tm ıştır. Hiç şüphe yok ki, bu ve b u n a benzer h a re k e tle riy le K âzım K a ra b e k ir Paşa, M illî M ücadele h arek etin in büyük y ap ıcıların d an biri oldu ğunu isp a t etm ek ted ir.
Y alnız bu kısım da, M ustafa Ke m al P a şa ’nm istifa etm iş b ir ku m andan, kendisinin ise ko lo rd u sunun b aşın d a m uvazzaf b ir k u m andan o la ra k bu lu n m asın d ak i
K âzım K a ra b e k ir P aşa, ev v elâ j geldin, ben böyle d ü şü n ü y o rd u m , ark a d a şı M iralay İsm et Beyi evin sen böyle dem iştin gibi m ü talâa-dc z iy a re t etm iş ve kendisine
m em lek etin k u rtu lu şu hakkında- ki d ü şü n celerin i a ç ık la m ıştır. K a ra b e k ir P aşan ın ta fsilâ tı ile a n la t tığ ın a göre, bu görüşm ede İsm et B ey, bed b in fik irle r ve çaresizlik Ie r ile ri sü rm ü ş, h a ttâ ord u d an a y rılıp z ira a tle m eşgul olm ak is teğini b ild irm iştir.
K a ra b e k ir P aşa, Şişlideki evin de z iy a re t ettiğ i M u stafa K em al P a şa y a d a A nadoluda m ücadele etm ek düşüncesini açıklam ış ve M ustafa K em al P aşa : « Bu da b ir fik ird ir, ah v al günden güne size h a k v e rd iriy o r. Size m u v a ffa k i y e t d ile r im » dem iş, kendisi de k a rş ılık o la ra k : « O rdu ve h a lk bu fik ir e tra fın d a m u h a k k a k to p la n a c a k tır. Ş a rk ta m illî h ü k ü m et esasların ı k u rd u k ta n , sonra, siz G a rb a teveccüh edersiniz. Ş ark vazifesini ben d e ru h te ederim . E ğ er gelm iyecekseniz, h a re k e ti m i ona göre tan zim edeyim » ce v abını verm iş, b unun üzerin e M ustafa K em al P aşa da b ir d ü şünm üş ve « İy i olayım , size m ü lâ k i olm ağa çalışırım ı> v a'd in d e b u lu n m u ştu r.
H â tıra la rın bu kısm ı, ü zerin d e fazla d u ru lm a ğ a d eğer b ir m ahi y e t ta ş ım a m a k ta d ır. Ç ü n k ü , o sı ra la r d a h â d iselerin n asıl cerey an ettiğ i, B üyük K u rta rıc ın ın A na d o lu ’ya geçm ek için n asıl g a y re t le r sa rfe ttiğ i, d ah a evvel n eşre d ilm iş h â tır a la r la v e sik a la rla o rta ya k o nulm uş b u lu n m a k ta d ır. Hiç b ir su re tle u n u tu lm am ası lâzım gelen b ir h a k ik a t v a rd ır ki, o da A ta tü r k ’ün m em leketi k u rta rm a k için öiedeıı b e ri ç a re le r a ra m a k ta b u lu n d u ğ u d u r. K endisi, en m ü sa it çarey i b u lm ak için çök d ü şünm üş, m u h te lif şa h ısla rla görüş m e le r yapm ış, neticede A n ad o lu ’ ya geçm ek ve M illî M ücadele ha re k e tin i b a şa rm a k k a ra rın ı alm ış j tır. K a ra b e k ir P aşan ın , b u fik ir de önceliği o ld u ğ u n u ile ri sü rm e si, A ta tü rk ü n h e r tü r lü ih tim ali
la r ta rih e yeni h iç b ir şey getire m ez. N itek im o d e v irle ri yaşam ış b ir şah siy et de çıkıp Ş a rk O rd u su h a re k â tı h a k k ın d a , böyle b ir ta k ım fik irle r ile ri sü rm ü ş b u lu n sa. Ş ark ın k a h ram an k u m an danı K âzım K a ra b e k ir P a şa y ı ye rin d en oynatam az ve ona h içb ir k ü çü k lü k , h iç b ir nok san lık geti rem ez.
H â tıra tm d ik k a te şayan f iy a t la rın d a n b iri de, A ta tü r k ’ün as k e rlik te n istifa e ttik te n so n ra hâ sil olan d u ru m d u r. K âzım K ara b e k ir P aşa, d iy o r k i r « A kşam M ustafa K em al P aşa nezdine g it tim . Y ine m ab ey in le m u h ab ere ed ild i. K em al P a şa ’ya B aşk âtip F u a t Bey, v azifesine h itam v e ril diğini h ild irid i. Ben istifayı
mü-m amü-m ış olan M ustafa K emü-m al P aşa nın em rine k o şm u şlar, onun lid er liğinde to p la n m ışla rd ır. Y alnız bu husus, b ü y ü k lid e r ve kum an dan M ustafa K em al ile 15 inci K olordu K um andanı arasın d ak i fark ı açıkça b elirtm eğ e k âfid ir.
Esasen bu n o k tay ı, bizzat K â zım K a ra b e k ir P aşa, kendi m ev ki ve k u d re tin i a n la tm a k is te r ken de açığa v u rm u ştu r.
K âzım K a ra b e k ir P aşanın M illî M ücadelenin y ap ıc ıla rın d a n biri o ld u ğ u n d a hiç şü p h e y o k tu r. Bu son çıkan eser, y e r y e r b u haki k atin d e lille rin i de o rta y a koy m a k ta d ır. B u n lard an b iri Istan- b u ld an H arb iy e N azırın ın 15 inci K olordu K u m an d an ın a çektiği te lg ra f ve bu te lg ra fa K âzım K a - . ra b e k ir P aşanın verdiği cev ap tır. İsta n b u l h ü k ü m e ti M u stafa Ke m al P aşa ile R au f Beyin d erd est e d ile re k İs ta n b u la şevkini iste-1 nasip g ö rüyordum . B ütün m uhi- m iş, fa k a t 15 inci K olordu K u- tim iz de bu fik ird e idi. A zledil- m an d an ı bu iki zatın « e f ’a l ve m eşinin o rd u ve h a lk a suitesirin-
den k o rk u y o rd u m . N itek im öyle o ld u . A rtık a sk e rlik te n istifa ile m ünasebetsiz b ir vaziyete düşm e m esi lâzım dı. B unu k ab u l ile as k e rlik te n de istifa e ttiğ in i yazdı. K em al P aşa p ek m ey u stu . Ben kendisine h ü rm e t h u su su n d a ku s a r etm iyeceğim i p ek s a m i m î ve ciddî o larak b ild ird im . H azırol v aziy etin d e selâm la, b u n d an son r a dahi ne e m irlerin iz v a rsa ifayı b ir şeref b ilirim , dedim . Bu gö rü şm ed e R auf Bey de b u lu n m u ş tu r.»
is tifa eden M ustafa K em al P a şanın odasına, On beşinci K olor du K u m an d an ı K âzım K a ra b e k ir P aşan ın nasıl b ir askerî^ vaziyet le girdiğini ve kendisini s e lâ m la yıp k o lo rd u siy le b e ra b e r em
rin-h a re k â tm d a v a ta n ve m illetin m ak sat ve m enafiine m u h a lif » b ir d u ru m la rı b u lu n m ad ığ ı m u c ip sebebiyle em ri y erin e getirm e
m iştir.
« is tik lâ l H arbim iz » ad lı eser de b u lu n a n m ü te a d d it te lg ra f ve m e k tu p s u re tle rin in a y rı a y rı tah lil ve ten k id in e girişm ek, bu m a k alenin çerçevesi içine alınam ıya cağından, b u n la rd a n sarfı nazar ediyoruz. Son o la ra k bu eserin, M illî M ücadelenin k a h ra m a n la rın d a n b irin e a it b u lu n m ası ve ile rid e bazı m u k a y e se le r yap m a ğa da fırs a t v erm esi b ak ım ın d an fay d alı o ld u ğ u n u kay d etm eliy iz. Y alnız, b u eserde zam an zam an ra stla n a n bazı şahsi m ü ta lâ a la r ta rih in aldığı istik a m e ti d eğiştire cek m a h iy e tte d eğ ild ir. B ütün M illî M ücadele k a h ra m a n la rı yap tık la r ı işle rle , f e d a k â r lık la rla t a rihim izdeki y e rle rin i a lm ışla rd ır. K âzım K a ra b e k ir P aşa d a o kah ra m a n la rd a n b irid ir. S a rk h are k â tın d a k i h iz m e tle rin i daim a şük ra n la y ad ed eriz.
Taha Toros Arşivi
