Sayfa 14
S
YEDİGÜN
S U A T DERVİŞ
A T İC E S u a t, 1903 te Is ta n b u l- d a doğdu. B ab ası, T ıp F a k ü l tesi m ü d e rris liğ in d e b u lu n m u ş o lan d o k to r İs m a il D erv iş B ey; bü y ü k b a b a sı, ilk A v ru p a y a g id en al tı taleb em izd en ve ilk D a rü lfü n u n m ü e ssisle rin d e n ve p ro fe s ö rle rin den b iri olan k im y a k e r D erv iş P a şa; an n esi, A bdülâzizin m a b ey in ci le rin d e n ve m u s ik iş in a s la rd a n K â m il B eyin kızı H e s n a h a n ım d ır. K ad ık ö y ü n d e b ir m ü d d e t N ü m u n e ip tid a isin d e ve rü ş tiy e s in d e o k u d u ğu ve M ü ta re k e b a şla n g ıc ın d a Bil gi Y u ıd u ’n a dev am e d e re k bu m ü- esseseden m ezun o ld u ğ u gibi, d a h a k ü ç ü k y a şın d a n b e ri ecn eb i m ü reb - b iy elerd en fra n sız c a y ı a n a dili de recesin d e ö ğ re n d i ve T ü rk h o c a la r d a n da tü r k ç e s in i k u v v e tle n d ird i. Y ine m ü ta re k e s ır a la r ın d a A lm an- y a y a g id e re k 1919 - 1920 y ılla rın d a B e rlin d e S te rn isc h e s k o n se rv a tu v a - rın d a k a ld ı ve a lm a n c a y ı d a elde e- d e re k b ir m ü d d e t B e rlin felsefe ve e d e b iy a t Ü n iv e rs ite s in e de dev am etti. O ta r ih te n s o n ra a y rı a y rı za m a n la rd a on yıl k a d a r A v ru p a n ın m u h te lif m e m le k e tle rin d e ve bil h a s s a A lm a n y a d a b u lu n d u . O ra d a U h lste in m ü e sse se sin in sekiz, on yevm i g azete ve m e c m u a sın d a çalı ş a r a k S ü zet D oli im zasile h a y li y a zı yazdı. Son y ılla rd a m em lek etim iz m a tb u a tın d a k i fa a liy e tin i a r t tı r m ı ş o lan B a y a n S u a t D erv iş, şim d i bay R e ş a t B a r a n e r ’in re f ik a s ı b u lu n m a k t a ve H a b e r g a z e te sin d e d e ru h te e t tiğ i t a h r i r işle rin e d ev a m e tm e k te d ir. * * * B a b a ve a n a c ih e tin d e n ilm e ve m u sik iy e ve h a tt â — d e d e sin in b a bası İs m a il E fe n d i, T e rc ü m a n ı A h v â l sa h ib i A g âh E fe n d i m e rh u m u n a k r a b a s ın d a n ve ilk m ü r e ttip ve m u h a rr irle rim iz d e n b u lu n m a sı itib a - rile — m a tb u a t âle m in e in tis a b ı ile ta n ın m ış ik i a ile n in ev lâd ı olan S u a t D erv iş, f ıtr î is tid a d ım g ö rg ü lü b ir m u h itin m e ziy etlerile beslem iş ve k ü ç ü k lü ğ ü n d e n b e ri elde e ttiğ i y a b a n c ı d ilin y a rd ım ı ve ta h s il ve te rb iy e sin d e k i h ü s u s iy e tin feyzi ile in k iş a fa m a z h a r o la r a k e d e b iy a ta olan m e ra k ı h ay li ilerlem iş ve re sim le rin i de k e n d isi çizm ek su re tile epeyce h ik â y e ve ro m a n y azm ıy a b a şla m ış ve h en ü z on beş y a ş ın d a b u lu n d u ğ u s ıra d a , o z a m a n ço c u k lu k a rk a d a ş ı o lan ş a ir N âzım H ik m e tin — h a b e rs iz o la r a k — H eze y a n b aşlık lı m e n s u r b ir şiirin i b ay R e fi C evadm ç ık a r m a k ta olduğu A le m d a r g a z e te sin in edebî ilâv esi ne v e re re k o ra d a in tiş a rın ı te m in etm esi ü zerin e m a tb u a tım ız d a ilk d e fa 1918 de im zasın ı g ö re re k a r k a d a ş ın a k a rş ı m in n e t d u y m u ş ve o nu m ü te a k ip in tiş a r e tm iş olan N asıl ç a lış ırla r d ı? ü n v a n lı h ik â y e s i n in a lâ k a ve ta k d i r ile k a rş ıla n d ı ğ ım g ö rd ü k te n s o n r a bu y o ld ak i y a z ıla rım a r t ık m a tb u a tım ız d a n e- sirg e m e z olm uş ve b ir ik isi h a riç o lm ak ü zere 1920 d e n b e ri h em en h e r g a z e te ve m e c m u a d a b a sılm ış h ik â y eleri, te f r ik a ed ilm iş ro m a n la rı; son y ılla r içinde de m a k a le le ri, m ü- s a h a b e le ri, f ık ra la rı, te n k itle ri ve n ih a y e t te rc ü m e le rile n e ş r iy a t h a y a tım ız ın fa a l â m ille rin d e n b iri olm a k m a z h a riy e tin e e rişm iş ve k âh im zası ile ve k â h a ile sin in eski soy a d ı o lan H a tip ism in e iz a fe tle k u l la n d ığ ı «H atice H a tip , E m in e H a tip , S ü v ey d a H.» gib i im za ve S u a t Sü- zan m ü s te a rla rı ile m e m le k e t için de ve evvelce iş a r e t e ttiğ im iz gibi S ü zet D oli m ü s te a rı ile m e m le k e t d ış ın d a y azd ığ ı y a z ıla rım k ısm en k ita p h a lin e k o y a ra k b asılm ış veya b a sılm a m ış y irm iy i m ü te c a v iz te lif ve te rc ü m e n e v in d en esere sa h ip o lm uş ve bazı h ik â y e ve ro m a n la
rı-S u a t D erviş.
m n fra n s ız c a y a , a lm a n c a y a , sırp ç a - ya, ve s k a n d in a v d ille rin e n a k le d il m iş o ld u ğ u n u g ö rm e k b a h tiy a rlı ğ ım elde e tm iş ve bu s u r e tle y u r d u n içinde de, d ış ın d a d â bizzat b ir k u v v e t o ld u ğ u n u g ö s te rm iştir.
♦ * *
S u a t D erv iş, « h a y a tı seven h a s ta b ir k ızın ölüm le n e tic e le n e n h ik â yesin»! m u h te v i b u lu n a n K a ra k i ta p a d lı e se rin i 1920 de n e ş re tm iş ve b u ilk k ita b ım ta k ib e n Y eni Ş a r k g a z e te sin d e te f r ik a e ttir d iğ i H iç b iri ü n v a n lı ro m a n ım 1921 de ç ık a r d ık ta n s o n r a on sen e içinde h em e n h e r yıl b irb irin i ta k ip e tm e k s u re tile k ü ç ü k h ik â y e le rin d e n m ü te ş e k k il olan B e h ire n in ta lip le ri ve A h m e t F e rd i a d lı k ita p la r ım , N e b ir ses, n e b ir nefes, F a tm a m n g ü n a h ı; B u h r a n gecesi isim li ro m a n la r ım ; 108 s a y f a tu ta n B en i m i? b ü y ü k h ik â y e s i ile 9 k ü ç ü k h ik â y e sin d e n m ü re k k e p B eni m i? a d lı e- s e rin i; G önül g ib i; ve n ih a y e t 1931 de E m in e ü n v a n lı ro m a n la rım k i ta p h a lin d e b a s tırm ış ve bu son k ita b ın ın fr a n s ız c a y a te rc ü m e edil m iş o ld u ğ u n a ş a h it o lm u ştu r. K ıy m e tli ro m a n c ım ız , b u n u ta k ip ed en y ılla rd a m u h te lif g a z e te le rd e O n la rı b e n ö ld ü rd ü m ; Sen b en im b a b a m d e ğ ilsin ; B a b a - o ğ u l; O lan şe y le rin ro m a n ; Is ta n b u lu n b ir ge cesi ro m a n la r ım te f r ik a e ttirm iş s e de b u n la rı k ita p h a lin d e ç ık a r m a m ış; a n c a k 1939 d a H iç isim li ro m a n ım ta b e ttir m iş tir . S u a t D e r
v iş'in b u n la rd a n b a ş k a üç c iltlik «A lm an e d e b iy a tı a n to lo jisi» ile M arcel P re v o s t’d a n te rc ü m e e ttiğ i «M etresi ve ben»; «B ir k a d ın ın so n b a h a rı» ro m a n la rı v a r d ır k i, b u n la r d a h en ü z b a sılm a m ıştır.
* * *
S u a t D e rv iş’in y irm i sen ey i b u la n edebî fa a liy e ti o n a r y ıllık iki d ev rey e b ö lü n m e k te ve bu d e v re le r de v ü cu d e g e tird iğ i e s e r le r m ev zu la r ı ve g ay ele ri b a k ım ın d a n m ü ş te re k ve b a riz a y r ılık la r g ö s te rm e k te dir. Şöyle-'ki, E m n ie ro m a n ın a t a k a d d ü m e tm iş o lan h em e n b ü tü n h ik â y e ve r o m a n la r ın d a g e n ç s a n a tk â r ım ız ın e k s e r iy a h a k ik î h a y a tt a n u zak , k ita p la r ı a r a s ın d a ve h a y a lle ri içinde k en d i fa n te z ile rin e k a p ılm ış s n tim a n ta l ve ro m a n e s k b ir h ü v iy e t a rz e ttiğ i ve b u nevi e- se rle rin d e belli b a şlı o la r a k a ş k ın h â k im o ld u ğ u g ö rü lü r. B u ro m a n ve h ik â y e le rd e te s a d ü f e d ilen ve n ite k im B en i m i’d ek i « N eım in»; G önül gib i’d ek i «Süheylâ»; «Yeşil elbise» d ek i «M ünevver»; « B a şk a la rın ın saad eti» n d e k i «M ehlika», «O m u?» d a k i «H atice» ; « A kşam k a ra n lığ ın d a » k i «Selm a»; «A vdet» te ki «Sabiha» g e n ç k ızlığ ın tü r lü h e y e c a n la rın a , a tılg a n lık la rın a , sa f fe tle rin e , k ıs k a n ç lık la r ın a k en d ile rin i te v d i e tm iş a y n i k ız ve k a d ın ö rn e ğ in in â d e ta b a ş k a b a ş k a te c e l lile rid ir. B u a y r ı a y r ı isim ve h ü v i y e tte g ö rü n e n ve f a k a t d a im a biri- b irin i itm a m ve ik m a l e ttiğ i sezilen k ız la r ve k a d ın la r h e r z a m a n sev d ik le ri ve is te d ik le ri g e n ç le re m a lik o la m a m a k ta d ır la r, «Yeşil elbise» deki «N ihat»; « B a ş k a la rın ın s a a d e ti» n d ek i «Zengin a rk a d a ş » ; «O m u» d a k i «A dnan»; «Avdet» te k i «D an- yal»; G önül g ib i’d ek i «M ithat»; «Beni mi» deki « k ırk b eşlik dost»; h a t t â b a ş k a b ir d e v re n in e se ri olan H iç ’te k i «Y usuf» ve «Atıf» h ep böy le ele g eçm e m iş sev ilen e rk e k le r d e n d ir. K a d ın tip le r in in z a h ir e n m a ğ r u r ve m ü te k e b b ir g ö rü n m e le rin e ra ğ m e n h a k ik a tte ru h itib a rile b itk in , e rk e ğ e k a r ş ı çok m a ğ lû p ol d u k la r ı se z ilm e k te d ir. B u tip le rin ru h î h a le tle rin i d e rin e ş tirm e k h u s u su n d a k i k ıy m e tli ro m an crm ızın m u v a ffa k iy e tin i in k â r e tm e m e k d o ğ ru olur. S u a t D erviş, itin a lı, te k e r r ü r s ü z b ir ü s lû p ta n ziy ad e k o la y b ir ifad e ta r z ın a m ey letm esin e ve h e r y a z ısı n ın ilk k ıs ım la rı y o ru c u b ir ip h a m gazesi ile ö rtü lü b u lu n m a s ın a r a ğ m en ru h u n u n , e se rin m ecm u h e y e ti b a k ım ın d a n a y d ın lığ ı ve k ü l h a lin d ek i v ü zu h u şü p h e g ö tü rm e m e k te - d ir. B ilh a s s a B en i m i? b ü y ü k h ik â yesi ile «A kşam k a ra n lığ ın d a » h i k â y e sin d e k i m u h a ta b ın d a n cev ap a lm a k sız ın dev am ed en d iy alo g t a r z ın d a k i b eyan ü slû b ü o rijin a ld ir.
* * * K ıy m e tli ro m an cım ız, E m in e ro m a n ı ile a r t ık re a lis t ve so sy al b ir h a y a t s a f h a s ın a in tik a l e tm iş b u lu n - lu n m a k ta , ve h â d is e le ri m ü şa h e d e ve te tk ik e ttik te n s o n r a c e m iy e tte b u lu n d u ğ u n a k a n i o ld u ğ u te z a tla r ı g ö ste rm e k h u s u s u n d a a r t ık g a y re t le r s a r fe tm e k te d ir. N ite k im E m in e (A rk a sı 18 n c i s a y fa d a )
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
