• Sonuç bulunamadı

Ressam-müzisyen bir sanat meleği:Frumet Tektaş

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Ressam-müzisyen bir sanat meleği:Frumet Tektaş"

Copied!
4
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

t

T ) f e n < 2 .1 9 2

frumet

T

ektaş

TAHA TOROS

1

nat 940'h yılların -kalbi sa­sevgisiyle dopdolu

olan- bir yıldızı vardı: FRUMET TEKTAŞ... Giizel sanatların 2 büyük ko­ lu olan müzikle resini, onun ço­ cukluk çağında kucak kucağa yaşadığı konulardı. 6 yaşında müziğe, 7 yaşında resme başladı. Musikinin ve resmin, özellikle heykel sanatının dünyadaki bü- viik merkezlerinden olan Ro ma şehri, onu geleceğin bir sanal meleği olmaya hazırladı. İtal­ ya'daki 9 yıllık yaşantısının ar­ dından, -yine dünyanın en bü­ yük sanat merkezi olan- Paris'le 7 yıl süren resim eğitimiyle, dört dörtlük bir sanatkar olarak yur­ da döndü.

Frıııııet İlanım, İstanbul'­ daki sanat hayalına filarmoni derneğini kurarak başladı, tik re­ simlerini bu derneğin salonunda,

1945 yılında sergiledi. Sanat __

İ ruinet in orjin a l bir imzası vardı.

P

A laliirk, ism inin tam karşılığı olarak Frunırt V (Parla) atlını verm işti.

dünyamızda büyük övgülerle ya­ şamını sürdürürken, genç denile­ bilecek bir çağda 4.2.1961 günü aramızdan ayrıldı.

Bu makalemizde Frıııııet İla­ nınım aile çevresinden, Roma ve Paris'teki sanat eğitiminden Is- laııbul'a dönüşünde girişimi ile sanat dünyamızda açtığı ve ya­ şattığı çığırdan kısara söz edece­ ğiz. Bu vesile, ile Frumet Tek- iaş'ııı sanatseverlerimize bir ta­ nıtımını yapmayı gönülden bir görev sayarken onu rahmet ve saygılarla anmak istiyorum.

FRUMET HANIMIN AİLE ÇEVRESİ Türk diplomatları arasında büyük ün yapmış olan Sınıl Da- vaz, P'rtımtTin babasıdır. I kıya­ lı, üstün hizmetlerle dolu olan

büyükelçi, Sııat Davaz'ın öz geçmişi kısaca şöyle:

Konya defterdarı Alııııet

Muhtar Bey'iıı oğhı olan Sııat Dava/ (1876-1941) 1888 yılın­ da Galatasaray'a girdi. 1898 yı­ lında birincilikle diploma aldı. Ardından başarılı bir hukuk tah­ sili yaptı. Hukuk Fakültesini ik­ mal ettiği yıl; hariciye nezaretin­ de görev aldı. Nezaretin hukuk müşavirliğinde ve Ticaret Mü­ dürlüğünde bulundu. Saltanat döneminde müsteşar vekili oldu. 1921 yılında Ankara'ya geçerek Milli Mücadele I lükiinıeti'ne ilti­ hak elli. Dış İşleri Bakanlığının ilk müsteşarı oldu. Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında Ro- ına'ıla devletimizi temsil edeıı Suat Dava/, 1932'den 1939 yı­ lına kadar Paris Büyükelçiliğinde

1940'h yıllarının, B eyo ğlu ’ndaki sa n a t haya tın a dam gasını vuran Frumet Tektaş. ■* F rum et ’in halıası. Uıkııı tarihimizin iinlii diplom alı B üyükelçi Suat Itaraz (IS46- 1941)

(2)

bulundu. 1940 yılında Tahran Büyükelçiliğini üstlenen Davaz, burada 22. 8.1941 günü kalb sektesinden öldü. Cenazesi İstan­ bul'a getirtilerek, Edinıekapı Şe- lıitliği'nde toprağa verildi. Suat Davaz, diplomatlığı yanında, sal­ tanat döneminde, İstanbul'daki liselerde coğrafya ve Fransızca öğretmenliği yaptı. Ilukuk Fa- küllcsi'nde de dersler verdi. Ba­ sında hukuki makaleleri yer aldı. Halta bir hukuk dergisi

yayınla-Fnunet, M S yılımla el lendiği Afif Tektuf ile frumet 'in jrıif kızlık döneminden, portresi (Besini ı e I h kel Ahizesine armağan edileli eserlerinden) dı. Boma'da ve Paris'te sürdür­ düğü uzun diplomatlık yaşamın­ da, Türkiye'ye büyük itibar ka­ zandırdı. (Halay)'m Fransızlar-

daıı kurtarılmasındaki siyasi

gayretleri ve Fransız diplomatla­ rıyla yaptığı uzun ve çetin görüş­ meler, yakın diplomasi tarihi­ mizde yer alacak övgülü olaylar­ dandır.

Sual Davaz'ın 3'ü kız l'i er­ kek olmak üzere 4 çocuğu oldu. Bunlar Refika, Nuhhc, Frumel ve Sadi'dir. En küçük kızı olan Fruıııei daha çocuk yaşlarında iken musiki ve resme olun aşırı tutkusuyla tanınırdı.

FRUMET'İN (ROMA) VE (PARİS)'PEKİ SANAT

EĞİTİMİ

Babasının elçi olarak Ro- ma'da göreve başladığı sırada, küçük Frumet belirgin kabiliyeti üzerine “Villa Medicis”'e devam etti. Resimde Fransız ekolünü iz­ leyen bu okuldan sonra “Via Margut”'deki İngiliz Akademi­ sinde eğitim gördü. Bu eğitimle­ rinde anatomiyi ön plana aldı. Natürmort'ta ve portre'de çalış­

malar yaptı. ı

Boma'da müzikle de uğraştı. Batı musikisinin sihirli nağmele­ rini, devam ettiği okullarda ve kurslarda, zevkle içine sindirdi. Opera müziği üzerinde etütler yaptı. Babasının Roma'dan sonra Paris Büyükelçiliğine nakledil­

mesiyle buradaki eğitimini yal­ nız resim üzerinde yoğunlaştır­ dı. Paris'teki eğitimi 7 yıl sürdü. Temel harcını Roma'da attığı bu sanat dalınırı gelişimini Pa­ ris'te sağladı. “André Llıote”ile “Grande Chaumière” atölyeleri nıııııı fırçasına olgunluk kazan­ dırdı. Frumel, Avrupada resim eğitimi yapan Türk gençlerinin en şarıslısıydı. Babasının Büyü­ kelçiliği dolayısıyla entelektüel ve seçkin bir ortamda yaşıyor­ du. Yabancı dostlar ve sanat­ karlar arasında batı kültürü ite, zenginleşen bir dağarcığı vardı. Gerek Roma'da, gerek Paris'te ünlü Türk ressamlarıyla tanıştı­ rılmış olması da hevesini kamçı­ lıyordu.

Resim dalında, profesyonel nitelikte, ilk kadın ressamımız Milıri Hanım o yıllarda Ro- ıııa'daydı. Bazı ailevi nedenler ve sosyetedeki olaylar

dolayısıy-hı kırgın olarak, İstanbul'dan uzaklaşmış Roırıa'ya yerleşmişti. Böndeki notlarından sezinlediği­ me göre Milıri İlanım, İstan­ bul'a geri dönmesi için eski İtti­ hatçı kodamanları tarafından ya­ pılan telkinlere iltifat etmemişti. Nitekim dönemin ünlü edibi olan Süleyman Nazif bir makalesin­ de, Milıri Hanım'm yurttan küskün ayrılmasına değinmişti.

Ole taraftan kişisel kaııaatla- rnna göre ve yine notlarından se­ zinlendiği üzere Milıri Hanım'm dünyada en çok sevdiği şehir (Roma)'ydı. Çünkü Roma şehri, Milıri Hanım'm ilk göz ağırısıy- dı. Gençlik yıllarında -çevresinin bir macera olarak nitelediği- Av­ rupa'ya kaçışında, ilk uğrağı Ro­ ma olmuştu.

Resim eğitiminin ilk yıllarını burada geçirmiş, daha sonra Pa­ ris'e gitmişti, bu konuları özellik­ le resim tarihimiz ve Milıri İla­ nım üzerine kalem oynatanlar pek bilmezler... Milıri Hanım ile ilgili bilgileri, ikinci, hatta üçün­ cü ağızlardan çok uydurma laflar dinleyerek, yalıutta daha önceki yıllarda bizim yazdıklarımızdan -değişiklik yapmaya yeltenerek- yararlanınak isterler! Bilgiçlik satmak için de kaynak göster­ mekten kaçınırlar!

Milıri Hanım'm son defa yurt­ lan ayrılarak Roma'ya yerleşmek istemesi -ileride Türkiye'de kur­ mayı tasarladığı- Güzel Sanal­ lar Enstitüsünün etüdleriyle il­ giliydi. (Bunların detaylarını, ile­ ride, Milıri Hanım'la ilgili olarak hazırlamakta bulunduğumuz ki­ tapla açıklayacağız.)

Milıri Hanım'm hayal tonu, bazı kadın sanatkarlara kıyasla daha yüksekti. Macerayı andıran acılı yaşamında, eğilimli olduğu hayallerinin etkisi olmuştur. O

güzel I v t ıdııı ve o güzel (ırça, böy-

lece hayallerinin gerçekleşmedi­ ğini görerek, ezilip gitti.

Biz yine Frıımel Hanıma dö­ nelim. Milıri İlanım. Roma yıl­ larında, elçiliğimizi sık sık ziya­ ret ederdi. Suat Davaz ailesiyle samimi bir dostluk oluşturdu. Bu arada elçimiz ile eşinin portrele­ rini yaptı. Bıı portreler yapılırken küçük Frumet başından sonuna kadar, Milıri Hanım'm fırçasını heyecanla izledi. Frumet, Milıri llaıımı'ı çok, ama çok severdi. Gabriel Dııııancıyo

(3)

ılrıı. ziiınmı ziiıımn elçimizin aile çevresine girmiş lııılııııaıı Milıri I laıııın'ııı dostluğundan rıı çok mııllıı otan l'rıımet I lanım'dı.

0 villanla Roıııa'ıia lıiri re­ sim. diğeri lırvkel dalında, vük- sek düzerde eğilim yapması için gönderilen iki Tiirk genci bulu­ nuyordu. Banlar Helik (I,pik­ inim) ile ilk kadın heykeli Taşları­ mızdan Sahilin MaııınıMı.

Irııınefin Paris'ti villan da Inıradaki Tiirk ressamlarıyla ta­ nışmasına vesile oldu. Bunların hasında. Bessanı Galip Bey ge­ lir ordu. Galip Bey. 20. asrın Başlarında. Sııllaıı Abdiillıamit döneminde. Paris'e resim lalısili- »ıo gitmiş. Burada .lönliirk'ler grubuna katılarak, resimli bir

mizah gazetesi yayınlamıştı.

100« inkılabından sonra, ¡ilkeye dönmemiş, ölümüne kadar, ken­ disine özgii çelebiliğiyle yaşamını Paris'le sürdürmüştü.

Merhum Galip Bey'den dinle­ diğimizi'göre. Paris'e resim eğili­ mi için gelenlerin çoğu kendisini ziyaret etmişler, yol göstericili­ ğinden ve deneylerinden yarar­ lanmışlardır. Galip Bey. bunlar arasında. Sultan Abdiilhanüd döneminde İstanbul'dan Avru­ pa'ya kaçarak kendisini resme adayan Mitııi llamın'ı daima takdirle lıatıılıvordıı. Sultan Bo­ şal dönemimle Paris'e resim tah­ sili için selenlerden en çok dik­ katini çeken ressamlar Hikmet Beylerdi. Bunlardan biri iinlii ressamımız Hikmet Oııat'dı. Di­ ğeri -lırçısını Amerika'da kullan­ mış ve liirkiye'de pek tamimin­ miş olan- başka bir Hikmet 8e\ 'di.

Galip Bey. ( üımlıtırivel döne­ mindi' Paris'e resim eğilimi için gelen gençlerden de söz ederdi. Bunlar arasında. Bessanı Saip ile Seramikçi İsmail Hakkı ( lö\gar)'um Paris'e gelir gelmez kabiliyetlerinin su yiiziiııe çıktı­ ğına değinirdi. Bossam Galip Bov'e. zaman zaman uğrayan sa­ natkarlar arasında, -t genç kız bulunuyordu. Bunlar Hale. Nec­ inin. I rinnet ve Selime hanım­ lardı. k ruınel I lamın için konu­ şurken. hep "Sefirin kızı derdi. Yukarıda belirttiğimiz gibi Irıı- ınet'iıı babası Suat Davaz o vil­ lanla Paris Din iikelçisi idi.

Galip Bev'iıı söziinii elliği genç kadın sanatkarlarımızdan

I*i »olıı I ılımı 1945 y ılı» il». Filarmoni D erneğinde ilk rergiledifii eserlerin en çok b eğen ilen iyd i. (Herim re

llerk el M iizerine ıırtnnğnn edilm iştir.)

Selime (Işıtan) ise. ülkemizin köklü bir sanat ailesinden geli­ yor« İn. Galip Bey -eğilimlerini Paris'le yapmış olan- Selime'niıı mılıı bir sanatkar olan babasını

ve ünlü amcasını çok ivi tanıyor­ du. Ne var ki. Selime İlanım. Galip Bev'iıı yaşlılığı nedeni ile. ıızıııı süre onunla çalışamadı. Ama ivi bir portre ressamı olarak

.\ nlnrm o ri.

(4)

I iflası \ ¡¡libe ııiıı Portresi. ( 'ertesinden kadın

portreleri.

vurdu döııdii. karakalem li*. sulu- l>uva, |>asl(‘l ve 0X4*1 likit* yağlıho- yayla kiıriik boy |»orlr(*İ4*r yaplı. ( K < rı i < I i s i 11 i. ileride lıa/ırlav ara ğ ı­

mı/ İm başka m akalede daha yakından laın lın a lıtsaııiıı bula- ra»ız.)

İS T A N I IU L 'D A B i l i S A N A T Ö N C Ü S Ü

I' ı ıı11ıcı I lııııım , 1 ‘PİK vılm da.

Paris'ten Islan lıııl'a dündü. Dü-

lirinin lum ımnş kişilerinden A lil T e k la ş ile evlendi. Aynı /am an ­ da Islaııln ıl'd a renkli lıir sanal lıayalın ın kapısını aylı, k a llıi sa­ nal sevgisiyle dolu ulan F r ıu ııe l T o k la ş , lanıınnı.ş müzisyen, sa

■ iniktir ve edebiyatçılarla lıir kiil

ılir çevresi oluşturdu. Ilım lınla vel¡im leyerek Islaıılm rım sanal

I IU MI r İN I SI Ki l IÎİ l'rımıel fırçasını. İliç lıir za­ man geçim ve liearel kaygıısııyla

knllaıınıadı. Kıllımın s i 11111 i ıs olan

sanal zevkine doymak için re­ simler yanlı. Dalla çok yağlıbo­ yayı işledi. Fırçası porire ve ıın- liirıııorl'a eğilimliydi. Nadir ola­ rak manzara yaptı. Figüratif eserleri çoğunlukladır. Sanalının ilk mayasını Koıııa'da aldığından

resimlerinde h e p İni elki sezilir.

l ‘)-(.r) yılında sergilediği eserlerin lıir kısım ile ondan sonrakileri ölümünün I. yılında, (iiizel Sa­ nallar Akadeıııisi'ınn değerli Mü-

döllerinden \snıı Mniln'mm

aşanımda iz lıırakaıı Filarmoni emeğini kurdu.

Filarmoni derneği, sanal

evresinde, adela lıir çığır açlı, aplaze lıir hava gelirdi. I’rıl- ııel Toklaş resimlerini, ilk ile­

li, 1945 yılında lın derneğin

alnınında sergiledi. Ihı derııek-

■ sanal lophmlıları yapılır ve

oııferaııslar düzenlenirdi. Ne ar ki Frnmel'iıı kurııensn ol- Inğn ve herkesin hayranlık lııydıığtı hıı sanal yuvası, oıııın ıliiııhiylc öksüz kaldı.

Onun sanalı ve anısı üzerine inli) ressamlarımız, müzisyeıı- rriıııiz ve vazarlarımız göıüil- leıı duygularla övgülü yayınlar 'apiılar. Ilımlar arasında Oiizel ¡anallar Akademisi Prolesürlc- indeıı l.oııis Siie, Leopold- ,evi, Cemal lleşit ve F.krenı 5eşi( lley kardeşler, Mesul

Cemil Tel, Vedat Nedim l or,

llelıçel Kemal Cağlar ile Aka­ deminin laımumş profesörleri varili.

gayretiyle Akademi salonunda sergilendi Ilımlardan çok I»eğr­

ililen • > lalılosıı. Devlet İlesim ve

I ley kel M üzesi dıe hediye edildi. Ali l. ÇF.VHI.SİNDİN

KALANLAR

F.Tekiaş'ııı Oıııer ve Aylin adında iki çocuğu oldu. Oıııer Toklaş halen Islaıılnıl'da. kızı Aylin -annesinin fırçasını \akn- laınavu çalışan- lıir ressam ola­ rak Vivaııa'da vnşnnnııı sürdür­ mekledir.

Frııınel'in yakın aile çe\re­ sinden iki yeğeni Imlımuvnr. liiıi Londra'da Çiller Sofu, diğeri ls- Iaıılıııl'dii Aslı Mardin. İler iki-ı de kadın diiııvasının lauınmiş ki şileriııdendir.

ATATÜRK VI FRl Mi l llüyiikelçi Suat Dava/., Ata­ türk'ün takdir elliği sakın mesai

arkadaşlarındandı. Kıırııılıiş .sa­

vaşından sonra Koıııa'da. sonra da Paris'le liirkive'vi temsil et- mesiııi Ataliirk önermişii.

I iirk dilinin özdeşleştirilmesi ve soyadmıu kaluıhi vıllarıııda Ataliirk. yakın dosilarıımı çu- rııklamın öziiirkçe adlar verir. Iıazılamım da soyadını belirlerdi. Alatiirk 'Frıuııel adını seri ve eskimiş bir kelime olarak nite­ lendirdiğinden bunu l'iirkeeleş-

1 irııırk isledi. Oııee Parlak diye

düşüımıüşlü aıııa Parla ila karar

kıldı.Ve I rıımet'e l’Alll \

adını verdi. Ne var ki. I rıııııeı'e verilen bu ad kağıt üzerinde, tatlı bir ııiıı olarak kaldı.

İstanbul Şehir üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi

Referanslar

Benzer Belgeler

İçinde bir miktar su olan balon jojeye asit ekle- diğimizdeyse ısı açığa kademeli ve yavaş çıkar ve ısı asitten daha fazla olan su tarafından emilir.. Elde

Gerçekleştirilen çalışmada ilk 4 dozda sırasıyla (0,125, 0,25, 0,5, 1 mg/ml) CPE grubunun grup içi farklı dozlardaki etkileri incelendiğinde, CPE grubuna

İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha

Ülkemizde üstün yeteneklilerin eğitimleriyle ilgili çalışmalarda oldukça geç kalınmış olmasına rağmen, 1992 yılı sonrasında bu çalışmalara hız

Bilhassa sarayın arka kısmında bir Zülvecheyn dairesi yaptırttı.Fakat bu binalar son­ raları ihtiyacı karşılayamadı­ ğından ve kışları oturmak da mümkün

Bedri Karayağmurlar: Sanattan söz ediyorsak, sanat dün de bugün de özel bir düşünme ve özel bir nesnelleştirme etkinliğidir.. Bu nedenle de sanat yapıtlarının ve

[r]