A K Ş A M Sahife 8
Bugün bütün vilâyetlerde
merasim yapılacak
Saat on dörtte Atatürkün heykeli
veya büstü önünde toplanılacak
H e y k e l v e b ü s to lm ıy a n y e rle rd e C ü m h u r ly e t m e y d a n la r ın d a
to la n ıla c a k , m e r a s im s a a t o n a ltıy a k a d a r b ite c e k
Istanbulda Gülhane parkınde, Taksimde ve
üsküdarda iskele meydanında toplanılacak
Bugün saat on dörtte, Ankaradan başka bütün vilâyetlerde toplantılar yapılacaktır. Halk tam saan on dörtte Atatürkün heykel ve büstü olan yerlerde bunların etrafında, ol- mıyan yerlerde Cumhuriyet meydan larında toplanacaktır.
Îstanbulda toplantı Gülhane parkın da, Taksim âbidesi önünde ve Üskü darda İskele meydanında olacaktır. Heykel ve büst bulunmıyan mey danlarda güzel ve büyük bir kürsü üzerine Atatürkün iyi bir fotoğrafı konacaktır. Kürsü Türk ve Parti bay rağı ile örtülecek, hiç bir siyah işaret bulundurulmıyacaktır.
Atatürkün büyük eserini emanet ettiği Türk gençliğine ve talebelere toplanma meydanında ön safta yer verilecektir.
Bando mevcud olan ve Şopenle Bethofenin matem havalarını çalabi lecek vaziyette bulunan yerlerde İs tiklâl marşından sonra bu marşlarla törene başlanacaktır. Bando yoksa İstiklâl marşından sonra tören açıla caktır.
Tören bu suretle açıldıktan sonra
Türk milleti,
Kurtuluş savaşma başladığı mızın on beşinci yılındayız- Bu gün cümhuriyetimizin onuncu yı lını doldurduğu en büyük bay ramdır. Kutlu olsun.
Bu anda büyük Türk milleti nin bir ferdi olarak bu kutlu gü ne kavuşmanın en derin sevinç ve heyecam içindeyim.
Yurddaşlanm,
Az zamanda çok ve büyük iş ler yaptık. Bu işlerin en büyüğü, temeli Türk kahramanlığı ve yüksek Türk kültürü olan Türk cümhuriyetidir. Bundaki muvaf fakiyeti Türk milletinin ve onun değerli ordusunun bir ve bera ber olarak azimkârane yürüme sine borçluyuz. Fakat yaptığımı zı asla kâfi görmüyoruz. Çünkü daha çok ve daha büyük işler yapmak mecburiyetinde ve az mindeyiz. Yurdumuzu dünyanın en mamur ve en medeni memle keti seviyesine çıkaracağız. Mil letimizi, en geniş refah vasıta ve kaynaklarına sahib kalacağız, Mülî kültürümüzü muasır me deniyet seviyesinin üstüne çıka racağız.
Bunun için bizde zaman ölçü sü, geçmiş asırların gevşetici zih niyetine göre değil, asrımızın sü rat ve hareket mefhumuna göre düşünülmelidir. Geçen zamana nisbetle daha çok çalışacağız. Da ha az zamanda, daha büyük iş ler başaracağız.
Bunda da muvaffak olacağı mıza şüphem yoktur- Çünkü Türk milletinin karakteri yüksektir. Türk milleti çalışkandır, Türk milleti zekidir. Çünkü Türk m il leti birlik ve beraberlikle güçlük leri yenmesini bilmiştir. Ve çün kü Türk milletinin yürümekte olduğu terakki ve medeniyet
yo-her yerde üç nutuk söylenecektir. Bunları Parti mümessili, Belediyeden biri, Belediye olmıyan yerlerde köy ihtiyar heyetlerinden biri ve halktan bir genç söyliyeeektir.
Nutuklarda Atatürkün eserlerin den, memlekete ve millete yaptığı büyük hizmetlerden, hayatı ve ara mızdan ayrılmasile duyulan yas ve elemden bahsedilecektir.
Kendi nutuklarından onuncu yıl nutku ve gençliğe hitabı gibi parça lar, vecizelerden seçilmiş bazı kısım lar okunacaktır.
Nutuklar, milletin, Atatürke saygı ve sevgisini ebedî olarak, onun mane vî varlığı ve hatırası etrafında topla nacağını ve bu topluluktan en büyük millî vahdet ve kudreti alacağını, ese rine bağının ebedileşeceğini söyliye- rek ve nihayetinde Atatürkün eser lerine ve yaptığı inkılâplara daima artan bir inanla bağlı kalıp onları ileri götüreceklerine and içerek bite cektir.
Tam saat 16 da Dahiliye Vekâleti nin yaptığı tamimde zikrettiği veç hile ve vasıtalarla bildirilerek üç da
lımda elinde ve kafasında tuttu ğu meşale müsbet ilimdir.
Şunu da ehemmiyetle tebarüz ettireyim ki yüksek bir insan ce miyeti olan Türk milletinin tari hî vasfı da güzel sanatları sev mek ve onda yükselmektir. Bu nun içindir ki milletimizin yük sek karakterini, yorulmaz çalış kanlığını, fıtri zekâsını, ilme bağ lılığını, güzel sanatlara sevgisini ve millî birlik duygusunu müte madiyen ve her vasıta ve tedbir lerle besliyeı-ek inkişaf ettirmek, millî ülkümüzdür.
Türk milletine çok yaraşan bu ülkün, onu bütün beşeriyette hakikî huzurun temini yolunda kendine düşen medenî vazifeyi yapmakta muvaffak kılacaktır.
Büyük Türk milleti,
On beş yıldan beri giriştiğimiz işlerde muvaffakiyet vadeden çok sözlerimi işittin. Bahtiyarım ki bu sözlerimin hiç birinde mil letimin hakkımdaki itimadını sar sacak bir isabetsizliğe uğrama dım.
Bugün ayni iman ve katiyetle söylüyorum ki, millî ülküye tam bir bütünlükle yürümekte olan Türk milletinin büyük millet ol duğunu bütün medenî âlem az zamanda bir kere daha tanıya caktır.
Asla şüphem yoktur kî Türklü ğün unutulmuş büyük medenî vasfı, kabiliyeti, bundan sonraki inkişafile, âtinin yüksek mede niyet ufkunda yeni bir güneş gi bi doğacaktır.
Türk milleti,
Ebediyete akıp giden her on senede bu büyük millet bayramı nı, daha büyük şerefle, saadet lerle, huzur ve rahat içinde kut lamanı gönülden dilerim.
Ne mutlu Türküm diyene.
kikalık bir sükût ve ihtiram vakfesi yapılacaktır.
Üç dakikanın hitamında altı meşa le derhal ateşlenecek ve Atatürkün heykeli, büstü veyahud resmi önün de ihtiram geçidi yapılacak, bundan sonra merasim bitecektir.
Halkevleri 22 ikineiteşrin 1938 salı gününe kadar kapalı kalacak ve bina içinde hiçbir faaliyet yapılmayacak tır.
Hareket, toplantı ve merasim es nasında hiç bir siyah işaret bulun- mıyacaktır.
Halkevlerinde sabah
toplantısı
Büyük Önderin cenaze merasimi münasebetile bu sabah Ankaradan maada her tarafta Halkevlerinde saat 11,45 de toplantılar yapılacaktır. ★ Fatih Halkevinden: 1 — Ulu Şe fimiz ve eşsiz Atamızın yüksek ve ebedî hatırasını anmak ve bağlılığı mızı sunmak üzere bugün saat 11,45 de ev kurağındaki toplantı salonunda bir tören yapılacaktır.
A — İstiklâl marşı, B — Söylev,
C — Atatürkün gençliğe hitabeleri, Ç — Üç dakika ihtiram vakfesi, 2 — Bu toplantıya herkes gelebilir.
Çanakkalede bir vapur
karaya oturdu
Çanakkale 20 (Akşam) — Doyçe
Levant kumpanyasının İthaka vapu ru, 1885 ton hamule ile İzmirden İs- tanbula giderken bu sabah saat 4 de Kepez fenerinin 500 metre açığında sahile muvazi şekilde karaya otur muştur. Kaptanı vapuru kurtarmağa çalışmışsa da muvaffak olamamıştır. Alemdar tahlisiye gemisi yardıma gitmiştir. Vapurun vaziyeti tehlikeli değildir.
Atatürkün cenaze merasiminde Cümhuriyetçi İspanya hükümetini temsil edecek olan heyet evvelki gün tayyare ile Atinaya ve dün de saat 13,58 de gene tayyare ile Atmadan Yeşilköy hava istasyonuna gelmiştir. Heyeti hâmil tayyare saat 15,10 da
0 Yeşilköyden Ankaraya hareket
etmiş-Atatürk sulh ve
insanlık hizmetinde
Bir arkadaşımız diyordu ki:
«— Atatürkün şahsına ve eserine karşı her taraftan hayranlık sesi ge liyor. Fakat bunun ehemmiyetini an lamak için nasıl bir zamanda yaşa dığımızı düşünmelisiniz!»
Öyle bir zaman ki bütün kıymetler hakkmdaki hükümler derin bir buh ran geçirmektedir. Demokrasi ile fa şizm, sol ve sağ, rejim ve sınıf kav galarına hususî bir şiddet vermiştir. Milletler arasında veya ayni millet içinde fikir ve his tezadlan azamiye çıkmıştır. Atatürkün şahsında ve eserinde ne var ki herkes onu sev mekte ve övmekte birleşiyor?
Bir tarafa göre, tamamen vasıtasız bırakılmak dahi, bir milleti kurtuluş imkânlarını arayıp bulmaktan mah rum etmiyeceğini ilk defa o göster miştir. Bir diğer tarafa göre, eğer demokrasi ve diktatörler onun gibi hareket etselerdi; rejim ve ideolojiler arasındaki amansız mücadeleye lü zum kalmayacaktı. Bir başkasına gö re, Atatürk, demokrasinin otoritesiz- lik hastalığını tedavi etmiştir. Ame rikan kiliselerinde ise, sulhun büyük adamı için dua edilmiştir.
Bunun sırrı, Atatürkün, kendi mil leti için istediğini başka milletler için reddetmemesinde, şeref, sulh ve hür riyeti kendi milleti kadar bütün mil letler için de aramasındadır. Balkanlar ve Sadâbad paktları, Kemalizm için yalnız bir emniyet değil, bir prensip Idavası idi. Osmanlı imparatorluğu için sınırdaş demek, ebedî düşman demekti: Türkiyenin hudutları, itti faklar ve dostluklarla çevrilmiştir. Lozan Türkiyesini bir sulh tehlikesi gibi karşılamış olanlar, sonraları ge ne ona, eğer olmasaydı icat edilmek lâzım gelen bir sulh kuvveti olarak istinat etmişlerdir.
Türkiye başancıhğı, hiçbir müca deleyi tahrik etmeksizin ve hiç bir cep he ayrılığı teşvik etmeksizin, vazife sini yaptı. Bu vazife üstünde, on dört sene derin bir hassasiyetle çalışan İsmet İnönü, cümhuriyet reisliğinde Atatürkü takip etmiştir: Millî emni yet ve beynelmilel sulh için, Kema list Türkiye ayni prensip ve hare ketler istikametini muhafaza edecek tir.
Bizim gibi, hiç kimsenin unutma dığı cihet, Kemalizm davasımn bü tün inkişaf seyrinde, her türlü vasıf larından başka, yüksek bir tefekkür adamı olan İsmet İnönünün daimi iştirak ve tesiridir. Kemalizmin ar tık tekerrür eden esaslarının aranış ve bulunuşunda Atatürkün en yakın emektaşı (Collaborateur), İsmet İnö nü olmuştur.
F. R. Atay
mandanı, hariciye teşrifat müdürü ve daha iki generalden mürekkeptir.
Ankara 20 (Telefonla) — Cenaze
merasiminde bulunacak İspanyol he yeti bugün saat 17,12 de tayyare ile gelmiştir
' Ne mutlu Türküm diyene
Bugünkü toplantılarda okunacak olan
A T A T Ü R K ’ün bir hitabesi
Ispanyol heyeti geldi
Istanbulda kısa bir tevakkuftan
sonra Ankaraya gitti
I
Dün gelen İspanyol heyeti Yeşüköyde ¡7
ku-Bahife 4 A K Ş A M
Suriye gazetelerinin makaleleri
“Atatürkün başardığı işler
mucize, harika kabîlindendir,,
“ Birkaç sene İçinde yaptığı inkılâblar birkaç
asırda yapılması mümkün olmıyan işlerdir,,
“Atatürk, bütün dünyada misli pek az
yetişmiş nâdir şahsiyetlerden biridir,,
Atatürkün 1905 de Yafa piyade alayında bulunduğa zamana aid bir hatıra: Soldan sağa doğru mülâzım Zeki (şimdi ticarette meşgul), yüzbaşı Mustafa Kemal, mülâzım İhsan Kurtkan (Çoruh mebusu), alay kumandam
kaymakam Ahmed Uamdi Al tuğ, zabitlerden biri, yüzbaşı Miifid Özdeş (Kırşehir mebusu), mülâzım Cemal (emekli albay)
Atatürkün vefatı Suriyede büyük bir teessür uyandırmıştır. Şamda bu haber üzerine bütün daire ve mü- esseselerde bayraklar yarıya çekil miş, hükümet erkânı, konsoloslar, binlerce halk konsoloshanemize gi derek taziyette bulunmuşlardır- Ehali büyük bir teessür içindedir. Gazete ler Atatürkün büyüklüğünden bah seden uzun makaleler yazıyorlar.
Halebde de halk konsoloshanemi ze giderek taziyette bulunmuşlardır. Haleb gazeteleri de uzun makaleler yazmaktadır.
Suriye gazetelerinin en eski ve en muteberlerinden biri olan Elifba gazetesi bu münasebetle yazdığı baş makalede diyor ki:
«Atatürk, bir asrın yetiştirdiği nn büyük şahsiyetlerden ve en muaz zam dehâ ve ahlâkı nefsinde cemet- miş liderlerden birisi idi. Liderlerin âdeti kendi semerei mesailerini ken dilerine hasretmektir. Ancak Musta fa Kemal mücadelesinin, semerei mesaisini, ahlâkının ve dehâsının se meresini kendi milletine vakfetmiştir.
O millet ki, muzmahil bir dereceye düşmüşken O büyük bir kudretle kaldırdı ve büyük devletler seviyesi ne çıkardı. Atatürk, Türkiyenin ge misini müthiş ve mütenevvi fırtına lardan kurtararak sahili selâmete eriştirdi. Buna mukabil milletinden ne bir taht istedi, ne arkasında mi rasa konacak bir varis bıraktı.
Biz Atatürk’ü beynelmilel bir in san olarak böylece tarif edebiliriz. Ancak, bir Türk recülü olmak itiba- rile Türk milleti Atasının büyüklü ğünü ve memleketine hizmetini da ha ziyade takdir eder. Ve onlar biz den ziyade Büyük Şefin açtığı boş luğun acısını duyar. Her halde sayın Türk milletini uğradığı bu büyük darbeden dolayı onun matemine ve duygularına iştirak etmemek ve O büyük ölü için Allahın bol rahmetini dilememek elimizden gelmiyor.»
Halebde çıkan «Eltekaddüm» ga zetesinde meşhur muharrirlerden
Şükrü Kender, Atatürkün ölümü har berine tahsis ettiği başmakalesinde diyor ki:
«Biz, Atatürk için Türkiyenin ya ratıcısı dediğimiz zaman bu sözü müzle bir mecaz veya mübalâğa et miş olmuyoruz. Avrupa siyasilerinin uzun müddettenberi «hasta adam» diye tesmiye ettikleri Türkiye umu mî harb sonunda ihtizar dakikalan geçiriyordu.
İşte tam bu esnada bir adam çıktı, hem Türklere ve hem de bütün dün yaya hitaben:
— Hayır; Türkiye ölmemiştiı*. On da henüz hayat damarları yaşıyor, o dirilecek ve kurtulacaktır, dedi.
Bu sözleri söyliyen Atatürktü. Atatürk, ölü zannedilen hastanın tedavisine devam etti, ve Türkiyeye bugünkü yüksek hayatını bahşetti. Bugün düveli muazzama ile at. başı yürüyen kuvvetli, sarsılmaz bir Tür kiye yarattı.
Bugün ölen Mustafa Kemal, Tür- kiyeyi hakikî ölümden kurtarmış olan ve onu yoktan var eden bir ya ratıcı olmak itibarile beşerin fev
kinde bir mertebe ihraz etmiştir-Şurası şüphesizdir ki, Atatürk’ün başardığı işler mucize ve harika ka- büindendir. Bir kaç sene zarfında memleketinde yaptığı inkılâb bir kaç asırda yapılması mümkün olmayan işlerdendir.»
Muharrir burada Büyük Şefin yap tığı bir çok ıslahatı da yazdıktan sonra sözlerine şöyle devam ediyor:
«Atatürk, Türkiye ülkesini şarktan garbe nekletti ve onu Avrupalılaş tırdı. Bu suretle halkın ruhuna yüz lerce, binlerce senelerdenberi inmiş olan bir takım âdet ve hurafelere ni hayet verdi.
İşte Türk milleti böyle müstesna büyük adam kaybetti. Bu kaybı te lâfi edilemiyecek kadar büyüüktür.
Atatürk yalnız Türkiyede değil, bütün cihanda misli pek az ve mah- dud olarak yetişmiş olan nadir şah siyetlerden biridir.
Şüphesiz ki, tarih onu cihanın ölmez büyükleri arasında kaydede cektir.»
Figaro
Atatürk t
bir in
Atatürk
yeni Ti
olduğu kadar mi
yetiştirici!
Yeni Türkiyede bütün bir millet te essür içindedir: Türkiye cümhuriye- tinin babası olan şahsiyet İstanbulda- ki beyaz Dolmabahçe saraymda son nefesini vermiştir. Avrupanm en meşhur üstadları tarafından temsil edilen tababet, bütün gayretlerini beyhude yere harcamıştır,. 938 senesi içinde Büyük hastayı tedavi için iki defa Ankaraya çağrılmış olan profe sör Fiessinger, Fransız ilmini liyakat le temsil ediyordu.
Çelik mavisi gözlerini Şarkın gü zel aydınlığına yummuş olan adam ne harikulâde bir insandı.
29 ilkteşrin923 tenberi, Atatürk —
kendisinin hakikaten «Türklerin ba bası» olduğunu senbolize etmek için memleketinin ona verdiği ad buydu — Türkiye cümhuriyeti reisliği vazifesi ni ifa ediyordu.
O Hitler veya Mussolini gibi ikti dar mevkiine gelmiş halk adamı de ğildi; bu devlette diktatör sıfatı kuv vetle reddedilirdi. Atatürk yeni Tür kiyenin yaratıcısı olduğu kadar mil letinin mürebbisi ve yetiştiricisi ol muştur.
İtilâf devletlerinin biraz hafif meş rep bir cömertlikle İzmire ihracına müsaade etmiş oldukları Yunan or dularının boyunduruğundan Anado- luyu kurtarmak için, Sultanın arzu su hilâfma ve ona karşı millî iradeyi tutuşturmuş olan muzaffer kuman dan olduktan sonra memleketinin modernleşmesi işine cesaretle giriş mişti. Altıncı Sultan Mehmede karşı cüretkâr mücadelesi Onu, bir yandan 10 ağustos 1920 de Türkiyeyi ağır şartlar dikte eden, ve Yunanistana Anadoluda çok geniş bir hisse ayıran Sevr muahedesi imzalanırken, ihanet cürmile idama mahkûm ettirmişti.
O zaman, bütün iradeleri etrafında toplayarak, general Mustafa Kemal,
Asrım ızın <
sim a sı:
Bir Arnavud gazetesi]
gazetelerinin
ha
Tiran 20 (A.A.) — Alba ajansı teb
liğ ediyor:
Demokraita gazetesi, «Asrımızın en , mümtaz siması Atatürk» başlıklı ma kalesinde, Büyük Ölünün tercümei halinden ve eserlerinden bahsetmek tedir. Bu gazete ezcümler şöyle diyor: «Atatürk, asrımızın en mümtaz si masıdır. Filozofların muhtelif meta fizik manalar ve şairlerin en güzel ve en yüksek sözlerle tasvir etmiş olduk ları ideale, O, realist nafhası ile can vermiştir. O, sözleri icraata kalbetmiş- tir ve büyük icraatın lisanı kendinde- dir.»
Yunan gazetelerinin
makaleleri
Atina 20 (A.A) — Atina ajansı bil
diriyor: Gazeteler, Türk milletinin
ULU ŞEFİMİZ
A T A T Ü R K ’ün
H A Y A T ve
İCRAATINDAN
P A R Ç ALAR
Ebedî ve mukaddes hatırasını tebcil için filim arşivlerimizde mevcut sesli ve sözlü
ve bugün milyonlar değerinde olan bütün filimlerimizi toplayarak kıymetli bir eser
hazırlanmıştır.
Ayrıca:
İSTANBULDA, DOLMABAHÇE SARAYINDA
Dolmabahçe sarayından - Sarayburnuna, İzmitten Ankaraya kadar ve Ankarada
yapılacak bütün törenlerin tamamı Türkiyenin en mahir 6 film operatörü
tarafından
filme alınmaktadır.
ve bilhassa bu merasim filmini çekmeğe gelen Avrupanın meşhur Foks ve Paramount operatörlerinin yardımı ile
3000 metre uzunluğunda yapılacak olan bu muazzam ve tarihî filimler pek yakında
Beyoğlunda
İPEK - SARAY - MELEK
Sinemalarında
İZM İR D E E L H A M R A ve Yeni, B U R S A D A Tayyare, ve Türkiyenin bütün büyük
sinemalarında birden gösterilecektir.
FİTAŞ - BEYOĞLU
Taha Toros Arşivi
