Projections of the Effects of Climate Changes on Temperature Differences in Some Cities; Example of Ankara, Kars, Aydın and Sinop Provinces

(1)

2148

Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology

Available online, ISSN: 2148-127X │ www.agrifoodscience.com │ Turkish Science and Technology Publishing (TURSTEP)

Projections of the Effects of Climate Changes on Temperature Differences in

Some Cities; Example of Ankara, Kars, Aydın and Sinop Provinces

Hayati Gönültaş1,a,*_{, Halil Kızılaslan}1,b_{, Nuray Kızılaslan}1,c

1_{Department of Agricultural Economics, Faculty of Agriculture, Tokat Gaziosmanpaşa University, 60240 Tokat, Turkey} * Corresponding author A R T I C L E I N F O A B S T R A C T Research Article Received : 19/05/2020 Accepted : 06/07/2020

Today, the effects of climate change in the world are manifest in all its reality. These changes were being affected Turkey as well as the world, regions and provinces leads to a difference in some. In this study, projections of 10, 15 and 20 and 50 years of future maximum averages have been made according to the provinces in some regions by using the maximum average datas of the past 50 years of Ankara, Kars, Aydın and Sinop provinces selected especially from different regions to evaluate the climatic changes. According to the results of the analysis, the total average temperature data between 1966-2015 was 17.90°C in Ankara, Kars 11.69°C, Aydın 24.50°C and Sinop average temperature was 17.28°C When compared in 2016-2065 projections, it is seen that there will be changes in average temperatures in parallel with climate change. In Northeastern Anatolia, the highest temperature increase is foreseen with 3.45°C, followed by Sinop, a Black Sea province, with 1.99°C. Ankara, which has a continental climate of Central Anatolia, is estimated to be 1.77°C and it is thought that the Aegean province Aydın will be exposed to a temperature increase of 1.55°C at the lowest rate. Other forecasts are predicted to have the highest temperature changes in Kars and Aydın’s minimum temperature changes. The detection of temperature changes in the study is considered to be important in terms of planning agricultural activities accordingly as well as regulating urbanization and water use and taking measures.

Keywords: Climate changes Climate Average temperatures Forecast Agricultural Activities

Türk Tarım – Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 8(10): 2148-2155, 2020

İklim Değişikliklerinin Bazı İllerde Sıcaklık Farklılıkları Üzerine Etkilerinin

Projeksiyonları; Ankara, Kars, Aydın ve Sinop İlleri Örneği

M A K A L E B İ L G İ S İ Ö Z

Araştırma Makalesi

Geliş : 19/05/2020 Kabul : 06/07/2020

Bugün, dünyadaki iklim değişikliklerinin etkileri tüm gerçekliğiyle ortaya çıkmaktadır. Bu değişiklikler dünyayı olduğu gibi Türkiye’yi de etkilemekte, bölgeler ve iller bazında farklılıklara yol açmaktadır. Bu çalışmada iklimsel değişiklerin bazı bölgelerdeki illere göre değerlendirilmesi için değişik bölgelerden seçilen Ankara, Kars, Aydın ve Sinop illerinin geçmiş 50 yıllık maksimum sıcaklık ortalamaları verileri kullanılarak 10, 15 ve 20 ve 50 yıllık geleceğe yönelik maksimum sıcaklık ortalamalarına dair projeksiyonlar yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre 1966-2015 arası toplam ortalama sıcaklık verileri Ankara’da 17,90°C olurken, Kars 11,69°C, Aydın 24,50°C ve Sinop sıcaklık ortalaması 17,28°C olarak gerçekleşmiştir. 2016-2065 arası projeksiyonlarda karşılaştırıldığında iklim değişikliğine paralel olarak ortalama sıcaklıklarda değişiklikler olacağı görülmektedir. Kuzeydoğu Anadolu ili olan Kars’ta 3,45°C ile en fazla sıcaklık artışı ön görülürken, bir Karadeniz ili olan Sinop 1,99°C derece ile onu takip etmektedir. İç Anadolu’nun karasal iklimine sahip Ankara 1,77°C olarak tahmin edilmekte ve Ege ili Aydın’ın en düşük oranda 1,55°C derece olarak sıcaklık artışına maruz kalacağı düşünülmektedir. Diğer taraftan Kars’ın en fazla, Aydın’ın ise en az sıcaklık değişimine uğrayacağı tahmin edilmektedir. Çalışmada sıcaklık değişikliklerinin tespiti gerek tarımsal faaliyetlerin buna göre planlanması, gerekse şehirleşme ve su kullanımının düzenlenmesi ve önlemlerin alınması açısından önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: İklim değişiklikleri İklim Ortalama sıcaklıklar Tahmin Tarımsal Faaliyetler a _{hgonultas@hotmail.com}

https://orcid.org/0000-0001-7153-7188 b halil.kizilaslan@gop.edu.tr https://orcid.org/0000-0002-4642-0030

c _{nuray.kizilaslan@gop.edu.tr}

https://orcid.org/0000-0002-8535-0100

(2)

Gönültaş et al. / Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 8(10): 2148-2155, 2020

Giriş

Yeryüzünün herhangi bir yerinde uzun süreler yaşanan veya gözlemlenen hava koşullarının ortalama olarak durumu şeklinde tanımlanan iklim, atmosfer, kara yüzeyleri, kar ve buzullar, okyanuslar ve diğer büyük su kütleleri ile diğer canlıların etkileşimini yansıtan bir sisteme sahip bulunmaktadır. Söz konusu iklim sisteminde zaman içinde yerkürenin ışınım dengesinin bozulması nedeniyle değişiklikler olmaktadır.

Yerküre atmosferinde az bulunan, su buharı, Karbondioksit (Sera gazları içindeki payı %82) Metan Diazotoksit, Ozon, Karbon monoksit ve Halokarbonlar gibi gazlar gelen güneş ışınlarına geçirgen, geri salınan uzun dalgalı yer ışınımına karşı daha az geçirgendir. Doğal veya insan etkisiyle güneşten gelen ışınımların değişmesi, yeryüzünden yansıyan ışınım oranının değişmesi ve yeryüzünden yansıyan uzun dalga boylu ışınımın değişmesi iklimleri de değiştirmektedir. Sera etkisi denilen bu süreçte yerin ısı dengesinin bozulması nedeniyle iklim sistemi etkilenmekte ve yeryüzü daha fazla ısınmaktadır (Arıkan ve Özsoy, 2008).

Dünyadaki bir çok sektörden özellikle enerji, sanayi, ulaşım, tarım, atık, ormancılık ve arazi kullanımı sektörleriyle oluşan temel sera gazlarının salımıyla, 1970 ile 2004 yılları arasında %70 civarında artarak 49 milyar ton CO2 düzeyine ulaşmıştır. 1995 ile 2004 yılları arasındaki sürede yıllık artış hızı diğer zamanlardaki yıllık artışın 2 katını yakalamıştır (Anonim, 2007).

Sanayi devrimi’nden itibaren kayıtlara giren en yüksek sıcaklıklar 1995 ile 2006 yılları arasında yaşanmıştır Don oluşan gün ve en soğuk gün sayıları azalmış, okyanus sularının ortalama sıcaklıkları 3000 m derinliklere kadar ısınmıştır. Süreç halen de devam etmektedir (Arıkan ve Özsoy, 2008).

İnsanların çarpık kentleşme, çevre kirliliği, orman alanların tahribi ve doğal alanlara müdahale ederek katkı sağladıkları iklimsel değişiklikler bu günün en büyük sorunlarındandır.

1941 ile 2003 yılları özellikle ilkbahar ve yaz mevsimi geceleri ölçülen en düşük hava sıcaklıkları Türkiye‟nin pek çok kentinin önemli bir ısınma eğiliminde olduğunu göstermektedir. Bu belirgin ısınma eğilimi, küresel ısınmanın genel ve uzun süreli etkisi ve Türkiye’nin hızlı nüfus artışı ile kentleşmesinin etkisini ortaya koymaktadır (Anonim, 2006).

Türkiye, Akdeniz ikliminde, subtropikal kuşaktadır. Ülkenin güney ve batı kısmında Akdeniz iklimi hakim olup, yazlar sıcak ve kuru, kışlar serin ve yağışlı geçmektedir. Karadeniz kıyılarında iklim daha soğuk yağışlı, Kuzeydoğu Anadolu’da kara iklimi özellikleri olan kışlar uzun ve sert, yazlar ise kısa ve serindir. Orta Anadolu’da ise yazları kuru ve sıcak, kışları soğuk step iklimi hakimdir (Türkeş, 2008).

DMİ Genel Müdürlüğü’nce PRECIS Bölgesel İklim Modeli kullanılarak 1961-1990 dönemi için iklimsel değişiklik tahminleri yapılmaktadır. 2071-2100 arası Türkiye’de iklimsel değişiklikler anlamında sıcaklıkların kıyılar dışında ortalama 5-6°C artacağı, yazları batıda, kışları ise doğuda sıcaklık artışının daha fazla olacağı ön görülmektedir (Demir, 2008).

Türkiye’de 2010’da bazı istasyonlarda ekstrem maksimum ve minumun sıcaklıklar tespit edilmiştir. Buna göre en yüksek ekstrem maksimum değeri Mersin’in Mut ilçesinde 46,7°C en düşük ekstrem minimum değeri ise Erzurum’da-33,9°C olarak belirlenmiştir (Anonim, 2010).

Bir simülasyona göre yüzyıl sonlarında Türkiye’de sıcaklıklar 2 ile 6 derece arasında artacak, en az artış kış mevsiminde, en yüksek artış yaz mevsiminde olacaktır (Bozkurt ve ark., 2008).

Türkiye’de sıcaklık artışı belirgin şekildedir. Buna paralel olarak karların erimesi daha erken başlamakta ve kar ile beslenen nehirlerde akımlar erkene çekilmektedir. Türkiye buzulları yıllık ortalama 10 m civarında geri çekilmekte, deniz seviyesi yıllık 6 mm kadar yükselmektedir. Bu nedenlerle Türkiye’de son yıllarda şiddetli yağış, fırtına, sıcak hava dalgası, orman yangınları, sel ve taşkın afetlerinde artışlar belirlenmiştir (Şen ve ark., 2013).

İklim değişiklikleri sebebiyle tarımın kesintiye uğraması dünya yiyecek talebinde az gelişmiş ülkeler aleyhine bir durum doğuracaktır. Küresel ısınmayla artan sıcaklıkların bazı yerlerde tarımsal üretimi artırırken, bazılarında düşüreceği düşünülmektedir. 1-2°C artış küresel tarımı olumlu, 3°C veya üstü tarımı olumsuz etkileyecektir (Altınsoy, 2009).

Bazı bilim adamları yaşanılan meteorolojik olayların doğal afet olduğunu, gecelerinde gündüz sıcaklık değerleri olan 30-31 dereceye ulaşacağını öngörmektedirler. Onlara göre iklim değişiklikleri sadece insan sağlığını değil, doğal kaynakları da olumsuz etkileyecek ve gelecek 50 yılık dönemde su havzalarındaki azalma yüzde 30’lara ulaşacaktır (Anonim, 2017)

İklim değişikliğine yol açan salımlar sonlansa dahi atmosferde biriken sera gazları, iklim olaylarını değiştirmeye devam edecek, bu da iklim değişikliğinin bir kalkınma sorunu haline gelmesine sebep olacaktır. Bu nedenle, ekonomik, sosyal ve çevresel etkileri ve riskleri en aza indirmek için iklim değişikliğine uyum sağlamak gerekmektedir (Başoğlu ve Teletar, 2013).

Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) , 2007’deki 4. değerlendirme raporuna göre iklim değişikliğine karşı mücadele edilmesi ve zararlarının en aza indirilmesi için küresel salımların 450 ppm’in altında tutulması gerekmektedir (Anonim, 2007).

Sürmekte olan iklim değişikliği, CO2’nin şu anki 385 ppm’den en fazla 350 ppm’ye düşürülmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Ancak bu düzeydeki CO2 seviyesi kömür kullanımının ortadan kaldırılmasıyla başarıla bilinecektir (Hansen ve ark., 2008).

İklim değişiklikleri sonucunda kuruyan toprak koşulları, rüzgarın şiddetlenmesi ile rüzgar erozyonuna karşı savunmasız kalacak ve böylelikle daha fazla buharlaşma sonucunda toprakların tuzlanma riski de artacaktır (Yeo, 1999).

Sıcaklık artışlarının, yılın en sıcak ve kurak aylarına sahip olan yaz mevsiminde ve daha ılıman geçen ilkbahar mevsiminde, soğuk geçen kış mevsiminde ve nispeten daha az soğuk geçen sonbahar mevsiminde daha yüksek olması beklenmektedir (Anonim, 2016).

Türkiye’de iklimsel değişikliklerden dolayı yükselme eğilimine girmiş olan sıcaklıklar, tarım alanında da etkili olacaktır. Yağışların azalması ve sıcaklıkların artması ürün yetişmesinde önemli rol oynayacaktır. Örneğin yaklaşık 8 ay süren bitki gelişimi süresinde verim için gereken soğuk dönem gittikçe azalacaktır (Öztürk ve ark.,2005).

(3)

2150 İklim değişikliğine uyum çalışmaları sınırların ötesine

taşmaktadır. Farklı şehirlerden geçen nehirlerin su yönetimi sorumluluğu birçok şehri kapsayabilmektedir. Ren ve Tuna gibi çok sayıda ülkeden geçen nehirlerle bağlantılı olan selin önlenmesi, kentler ve ülkeler arasında yeni yönetişim tiplerinin geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Ülkelerin iklim değişikliğine uyum sağlamak için, birlikte daha fazla planlama yapmaları gerekmektedir (Anonim, 2015a).

Ülkelerin kamu sağlığını korumak amacıyla iklim değişikliğinin etkilerini hafifletmeye yönelik önlemler alınmalıdır. Bunlardan ‘‘aktif ulaşım" ismi verilen ulaşım tipinin (bisiklet ya da yürüyüş gibi) bazıları sağlık için önemli faydalara sahip olabilmektedir (Anonim, 2015b).

Arazi kullanma şekline bağlı olarak toprak, atmosfore önemli miktarda karbon ve azot salabilmektedir. Ormanların yok edilmesi ile donmuş tabakaların erimesi, sera gazı emisyonu dengesini etkilemektedir (Anonim, 2019a).

Kömür gibi fosil yakıtların kullanılması atmosferdeki karbondioksit oranını artırmakta, ormansızlaşma da %17’lik bir payla katkı sağlayarak küresel iklim değişikliklerine yol açmaktadır. İklim değişikliği etkisi sıcaklık artışları ile sınırlı olmayıp, kuraklık, seller ve kasırgalar, okyanus suyu ve asit seviyeleri artışı ve buzulların erimesine de yol açmaktadır.

Türkiye’nin de yer aldığı Akdeniz havzasında gerçekleşecek olan 2°C’lik bir sıcaklık artışı, beklenmeyen hava olayları, sıcak hava dalgaları, orman yangınları artışı, biyolojik çeşitlilik azalması, tarımsal verim kaybı ve kuraklığa yol açabilecektir (Anonim,2019b).

İklim değişikliğinden az gelişmiş ülkeler yetersiz kaynakları nedeniyle daha fazla zarar görmektedirler. Bu nedenle karbon salınımı ve sera gazı oluşumunun azaltılması için petrol, kömür gibi fosil yakıtı kullanımının azaltılması, temiz ve yenilenebilir enerjilere yatırım yapılarak kullanımlarının artırılması gerekmektedir. Sıcaklık artışlarının olumsuz sağlık etkileri konusunda halk uyarılmalı, başta kronik hasta, yaşlı ve çocuklar gibi dezavantajlı gruplar için önlemler alınmalıdır (Anonim,2019c).

Bu çalışmada yapılan projeksiyonlarla gelecekteki olası sıcaklık değişikliklerine karşı özellikle gıda ve tarımsal üretim sisteminde gerekli tedbirlerin alınması yönünde karar alınmasının sağlanması ve su kullanım yönetiminin önemine dikkat çekilmesi amaçlanmıştır.

Materyal ve Yöntem

Çalışmaya, Türkiye’de değişik bölgelerde yer alan Ankara, Kars, Aydın, Sinop illerinin 50 yıllık süre için aylar bazında maksimum sıcaklık verilerinin alınarak, öncelikle yıllık ortalama sıcaklıklara çevrilmesiyle başlanılmıştır. Sonrasında ise maksimum ortalama sıcaklıkların gelecek tahminleri açısından ‘‘Trend Analizleri ‘‘ yapılmıştır. Söz konusu illerde maksimum sıcaklık farklılıkları üzerine etkilerinin projeksiyonu açısından 10, 15 ve 20 yılı kapsayacak şekilde tahmin yıl bandı oluşturularak iklim değişikliklerinin sıcaklıklar üzerindeki etkisi değerlendirilmiştir. Ayrıca 50 yıllık verileri karşılaştırmak adına geçmiş ve gelecek yıların

maksimum sıcaklık ortalamaları alınarak değerlendirme yapılmıştır.

İlgili projeksiyonları belirlemek için Linear Trend Model kullanılmıştır. İstatistiklerde öngörü hatalarını yüzde olarak ifade etmesi ile tek başına da bir anlamının olması sebebiyle modellere ait grafiklerin MAPE (Ortalama ve Mutlak Yüzde Hata) değerleri dikkate alınmıştır. MAPE değerleri %10 altında olduğunda yüksek doğruluk oranları yansıtılmaktadır.

Bulgular ve Tartışma

Çalışmanın amacına yönelik olarak öncelikle İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan ve karasal bir iklime sahip olan Ankara ilinin, kara iklimi özelliklerini yansıtan Doğu Anadolu Bölgesi ili Kars’ın, Akdeniz ikliminin hakim olduğu Aydın ilinin ve iklimin daha soğuk ve yağışlı olduğu Karadeniz kıyılarında yer alan Sinop ilinin 1966 yılından itibaren 50 yıllık olmak üzere aylık maximum sıcaklıklık verileri elde edilerek yıllık sıcaklık ortalamaları şekline çevrilmiştir.

Daha sonra ise maksimum sıcaklıkların gelecek tahminleri açısından ‘‘Trend Analizleri’’ yapılmıştır. Akabinde iklim değişikliklerinin söz konusu illerde maksimum sıcaklık farklılıkları üzerine etkilerinin projeksiyonu açısından 10, 15 ve 20 yılı kapsayacak şekilde tahminlerle iklim değişikliklerinin maksimum sıcaklıklar üzerindeki etkisi değerlendirilmiştir. Ayrıca, 1966-2015 ve 2016-2065 yıllarını kapsayan 50 yıllık sonuçlar da karşılaştırılmıştır.

Tüm illerin tahminleri %90 güven aralığında ve %10 hata payı ile tahmin edilerek alt güvenirlik sınırı ve üst güvenlik sınırının birbirlerine yakın olmaları sağlanmıştır. Böylelikle uzadıkça zorlaşan tahmin olanakları biraz daha kolay ve gerçekçi tahminler olarak ortaya konulmuştur. Analizlerin MAPE değerlerine de bakılarak doğruluk payları test edilmiştir.

Ankara İli Maksimum Sıcaklık Tahminleri

Ankara’nın 1966-2015 arasındaki 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklık değeri 17,90°C olmuştur. Aşağıdaki grafiklerde sırasıyla bu ortalama ile 10, 15, 20 ve 50 yıllık tahminler karşılaştırılmıştır. Buna göre;

Grafik 1’de 2016-2025 arası 10 yıllık tahmini ortalama maksimum sıcaklık değeri 19,26°C olarak tespit edilmiştir. Verilerin kıyasında ortaya çıkan 1,26°C’lik sıcaklık artışı ise iklim değişikliklerinin olduğunu göstermektedir. Analizde MAPE değeri ise %4,12 ile %10’un altında kalmaktadır. Trend denklemi ise

y = 0,0319× + 17,178 olup, eğim 0,0319’dur.

Grafik 2’ye göre 2016-2030 arası 15 yıllık ortalama maksimum sıcaklık tahminleri ise 19,22°C’dir. İlin 1966-2015 arasındaki 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklık değeri ile tahmin arasında ise 1,32°C’lik bir sıcaklık artışı görülmektedir. MAPE değeri ise % 4,12’dir. Trend denklemi ise;

(4)

Grafik 1. Ankara 2016-2025 yıllarına ait maksimum sıcaklık tahminleri

Graphic 1. Maximum temperature forecasts for Ankara 2016-2025

Grafik 3’de ise 2016-2035’e ait 20 yıllık ortalama maksimum sıcaklık tahminleri 18,42°C olarak gösterilmektedir. İlin 1966-2015 arasındaki 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklık değeri ile tahmin arasında ise 1,40°C’lik bir sıcaklık artışı görülmektedir. MAPE değeri %4,01’dir. Trend denklemi ise;

y = 0,0381× + 17,129 olup, eğim 0,0381’dir.

Grafik 4’de gösterildiği gibi 2016-2065 yıllarına ait 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklık tahminleri ise 19,67°C olmuştur. İlin 1966-2015 arasındaki 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklıklık değeri ile tahmin arasında ise 1,77°C’lik bir sıcaklık artışı belirlenmiştir. Tahmin yılı arttıkça sıcaklık derecesinin de arttığı, diğer yıllara göre fazla olan tahmin değeri ile gerçekleşmeler farkından anlaşılmaktadır. MAPE değeri ise % 3,93 olarak analizi doğrulamaktadır. Trend denklemi ise;

y = 0,0311× + 17,105 olup, eğim 0,0311’dir.

Kars İli Maksimum Sıcaklık Tahminleri

Kars’ın ilinin 1966-2015 arasındaki 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklık değeri 11,69°C olmuştur. Aşağıdaki grafiklerde sırasıyla bu ortalama ile 10, 15, 20 ve 50 yıllık tahminler karşılaştırılmıştır. Buna göre; Grafik 5’de 2016-2025’e ait 10 yıllık ortalama maksimum sıcaklık tahmini 14,09°C olarak gösterilmektedir. Verilerin kıyasında ise 2,40°C sıcaklık artışı görülmektedir. MAPE değeri %7,01

olarak %10 altında tespit edilmiştir. Bu ise analizin geçerliliğini ortaya koymaktadır. Trend denklemi ise;

y = 0,0522× + 10,567 olup, eğim 0,0522’dir.

Grafik 6’da ise 2016-2030 yıllarına ait 15 yıllık ortalama maksimum sıcaklık tahmini 14,22°C olarak gösterilmektedir. İlin 1966-2015 arasındaki 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklık değeri ile tahmin arasında ise 2,53°C’lik bir sıcaklık artışı görülmektedir. MAPE değeri ise % 7,01 olarak belirlenmiştir. Trend denklemi ise;

y = 0,0567× + 10,241 olup, eğim 0,0567’dir.

Grafik 7’ye göre 2016-2035 yıllarına ait 20 yıllık ortalama maksimum sıcaklık tahmini 14,38°C’dir. İlin 1966-2015 arasındaki 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklıklık değeri ile tahmin arasında ise 2,69°C’lik bir sıcaklık artışı görülmektedir. MAPE değeri ise %7,01’dir. Trend denklemi ise

y = 0,0567x + 110,241 olup, eğim 0,0567’dir. Grafik 8’de ise 2016-2065 arası 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklık tahmini 15,14°C’dir. Buna göre ilin 1966-2015 arasındaki 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklıklık değeri ile tahmin arasında sıcaklık farkı 3,45°C olmuştur. MAPE değeri ise %7,01’dir. Trend denklemi ise;

y = 0,0567x + 10,241 olup, eğim 0,0567’dir. 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 1966 1971 1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 2025 S ıc akl ık la r

Ankara 10 yıllık maksimum sıcaklık tahmini

Max.sıcak Tahmin(Max.sıcak)

Alt Güvenilirlik Sınırı(Max.sıcak) Üst Güvenilirlik Sınırı(Max.sıcak) 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 1966 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 Sı ca kl ıkl ar

Alt Güvenilirlik Sınırı(Max.sıcak) Üst Güvenilirlik Sınırı(Max.sıcak)

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 1966 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1997 1999 2001 2004 2006 2008 2010 2013 2015 2017 2019 2021 2023 2025 2027 2029 2031 2033 2035 Sı ca kl ıkl ar

Alt Güvenilirlik Sınırı(Max.sıcak) Üst Güvenilirlik Sınırı(Max.sıcak) 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 1966 1969 1972 1975 1978 1981 1984 1987 1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008 2011 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035 2038 2041 2044 2047 2050 2053 2056 2059 2062 2065 Sı ca kl ıkl ar

Ankara 50 yıllık maksimum sıcaklık ortalamaları tahmini

(5)

2152 Grafik 5. Kars 2016-2025 yıllarına ait maksimum sıcaklık tahminleri

Graphic 5. Maximum temperature forecasts for Kars 2016-2025

Grafik 6. Kars 2016-2030 yıllarına ait maksimum sıcaklık tahminleri

Grafik 9. Aydın 2016-2025 yıllarına ait maksimum sıcaklık tahminleri

Graphic 9. Maximum temperature forecasts for Aydın 2016-2025

Graphic 10. Maximum temperature forecasts for Aydın 2016-2030

Aydın İli Maksimum Sıcaklık Tahminleri

Aydın’ın 1966-2015 arasındaki 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklık değeri 24,50°C olmuştur. Aşağıdaki grafiklerde sırasıyla bu ortalama ile 10, 15, 20 ve 50 yıllık tahminler karşılaştırılmıştır. Buna göre; Grafik 9’da 2016-2025 arası 10 yıllık tahminde ortalama maksimum sıcaklık

25,40°C olarak gözükmektedir. Veriler arasındaki 0,90°C lik fark diğer illere göre azdır. Analizde MAPE değeri %1,80 gibi mükemmel bir sonuç çıkmıştır. Trend denklemi ise;

y = 0,0363× + 23,671 olup, eğim 0,0363’tür.

Grafik 10’a göre ise 2016-2030’a ait 15 yıllık ortalama maksimum sıcaklık tahmini 25,48°C’dir. İlin 1966-2015 arasındaki 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklık değeri ile tahmin arasında ise 0,98°C gibi fazla olmayan bir sıcaklık artışı görülmektedir. MAPE değeri ise %1,80’dir.Trend denklemi ise;

y = 0,035× + 23,605 olup, eğim 0,035’dir.

Grafik 11’de ilin 2016-2035 yıllarına ait 20 yıllık ortalama maksimum sıcaklık tahminleri 25,58°C olarak gerçekleşmiştir. İlin 1966-2015 arasındaki 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklık değeri ile tahmin değeri 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 1966 1970 1972 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 2025 S ıc akl ık la r

Yıllık ort.max sıc. Tahmin(Yıllık ort.max sıc.)

Alt Güvenilirlik Sınırı(Yıllık ort.max sıc.) Üst Güvenilirlik Sınırı(Yıllık ort.max sıc.)

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 Sı ca kl ıkl ar

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 2032 2034 2036 Sı ca kl ıkl ar

Kars 20 yıllık maksimum sıcaklık tahmini

8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 1966 1969 1972 1975 1978 1981 1984 1987 1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008 2011 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035 2038 2041 2044 2047 2050 2053 2056 2059 2062 2065 Sı ca kl ıkl ar

Kars 50 yıllık maksimum sıcaklık tahmini

15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 1966 1969 1972 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 2025 Sı ca kl ıkl ar

Aydın 10 yıllık maksimum sıcaklık tahmini

Yıllık maks.sıc.ort. Tahmin(Yıllık maks.sıc.ort.)

Alt Güvenilirlik Sınırı(Yıllık maks.sıc.ort.) Üst Güvenilirlik Sınırı(Yıllık maks.sıc.ort.)

15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 Sı ca kl ıkl ar

(6)

arasında ise 1,08°C’lik bir sıcaklık artışı farkı görülmektedir. MAPE değeri yine % 1,80’dir. Trend denklemi ise;

y = 0,0372× + 23,617 olup, eğim 0,0372’dir.

Grafik 12’de Aydın’ın 2016-2065 arası 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklık tahmini 26,05°C’dir. İlin 1966-2015 arasındaki 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklık değeri ile tahmin değeri arasındaki sıcaklık farkı ise 1,55°C’dir. MAPE değeri ise % 1,80 olarak analizi doğrulamaktadır. Trend denklemi ise;

y = 0,035× + 123,605 olup, eğim 0,035’dir.

Sinop İli Maksimum Sıcaklık Tahminleri

Sinop ilinin 1966-2015 arasındaki 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklık değeri 17,28°C olmuştur. Aşağıdaki grafiklerde sırasıyla bu ortalama ile 10, 15, 20 ve 50 yıllık tahminler karşılaştırılmıştır. Buna göre; Grafik 13’de Sinop’un 2016-2025 10 yıllık ortalama maksimum sıcaklık tahmini 18,58°C’dir. İlin 1966-2015 arasındaki 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklıklık değeri ile tahmin değeri arasındaki fark ise 1,30°C, MAPE değeri ise %3,64’dır. Trend denklemi ise;

y = 0,0376× + 16,421 olup, eğim 0,0376’dır.

Grafik 14’de Sinop’un 2016-2030 yıllarına ait 15 yıllık ortalama maksimum sıcaklık tahmini 18,66°C olurken, İlin 1966-2015 arasındaki 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklık değeri ile tahmin değeri arasındaki fark ise 1,39°C’lik bir sıcaklık artışı şeklinde görülmektedir. MAPE değeri ise %3,65’dir. Trend denklemi ise;

y = 0,0362× + 16,355 olup, eğim 0,0362’dir.

Grafik 15’de Sinop’un 2016-2035 yıllarına ait 20 yıllık ortalama maksimum sıcaklık tahmini 18,77°C’dir. İlin 1966-2015 arasındaki 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklık değeri ile tahmin değeri arasındaki fark ise 1,49°C’lik bir sıcaklık farkı şeklinde görülmektedir. MAPE değeri ise %3,64’dür. Trend denklemi ise;

y = 0,0421x + 16,348 olup, eğim 0,0421’dir.

Grafik 16’da Sinop ilinin 2016-2065 yıllarına ait 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklık tahmini 19,27°C olarak gösterilmektedir. İlin 1966-2015 arasındaki 50 yıllık ortalama maksimum sıcaklık değeri ile tahmin değeri arasındaki fark ise 1,99°C’lik bir sıcaklık artışı şeklinde görülmektedir. MAPE değeri ise %3,65’tür Trend denklemi ise;

y = 0,0362× + 16,355 olup, eğim 0,0362’dir.

Graphic 11. Aydın 2016-2035 maximum temperature forecasts

Graphic 12. Aydın 2016-2065 maximum temperature forecast

Grafik 13. Sinop 2016-2025 yıllarına ait maksimum sıcaklık tahminleri

Graphic 13. Maximum temperature forecasts for Sinop 2016-2025

15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 1966 1968 1971 1973 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2014 2017 2019 2021 2023 2025 2027 2029 2031 2033 2035 Sı ca kl ıkl ar

15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 1966 1969 1972 1975 1978 1981 1984 1987 1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008 2011 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035 2038 2041 2044 2047 2050 2053 2056 2059 2062 2065 Sı ca kl ıkl ar

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 1966 1969 1971 1974 1976 1978 1980 1982 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 2025 Sı ca kl ıkl ar

Sinop 10 yıllık maksimum sıcaklık tahmini

Yıllık maks.sıc.ort Tahmin(Yıllık maks.sıc.ort)

Alt Güvenilirlik Sınırı(Yıllık maks.sıc.ort) Üst Güvenilirlik Sınırı(Yıllık maks.sıc.ort)

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 Sı ca kl ıkl ar

(7)

2154 Grafik 15. Sinop 2016-2035 yıllarına ait maksimum sıcaklık tahminleri

İllere Göre Yıllık Maksimum Sıcaklık Ortalamaları Projeksiyonları

Dört farklı bölgeden seçilen Ankara, Kars, Aydın ve Sinop illerinin yıllık maksimum sıcaklıklarına ait ortalamaları alınarak yapılan projeksiyon sonuçları karşılaştırmalı olarak Çizelge 1’de verilmiştir.

Buna göre, Ankara ilinde ortalama sıcaklık 1966-2015 yılarında 17,90°C olurken, Kars 11,69°C, Aydın 24,50°C ve Sinop ili sıcaklık ortalaması 17,28°C olarak gerçekleşmiştir. 2016-2065 yılları arası için yapılan projeksiyonlarda gerçekleşen verilerle karşılaştırıldığında iklim değişikliğine paralel olarak ortalama sıcaklıklarda değişiklikler olacağı görülmektedir. Sonuçlara göre Kuzeydoğu Anadolu ili olan Kars’ta 3,45°C ile en fazla

sıcaklık artışı ön görülürken, bir Karadeniz ili olan Sinop 1,99°C derece ile onu takip etmektedir. İç Anadolu’nun karasal iklimine sahip Ankara 1,77°C olarak tahminlenmekte ve Ege ili Aydın’ın en düşük oranda 1,55°C derece olarak sıcaklık artışına maruz kalacağı gözükmektedir. Diğer yıllardaki tahminler de yine Kars ilinin en fazla, Aydın ilinin ise en az sıcaklık değişmine uğrayacağı yönünde tahmin vermektedir. Ancak, rakamsal olarak az veya çok iklim değişikliği kaynaklı olarak sıcaklıkların artacağı açıkça ortaya çıkmakla birlikte, sıcaklıklardaki küçük artışların bile büyük felaketlere yol açtığı günümüz dünyasında bu sıcaklık artışlarının dikkate alınarak gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. Çizelge 17. Karşılaştırma tablosu

Table 17. Comparison chart Yıllar

Ankara Kars Aydın Sinop

Sıcaklıklar °C Farklar Sıcaklıklar °C Farklar Sıcaklıklar °C Farklar Sıcaklıklar °C Farklar 1966-2015 Sıc.ort. 17,90 - 11,69 - 24,50 - 17,28 - 2016-2065 tahmin 19,67 1,77 15,14 3,45 26,05 1,55 19,27 1,99 2016-2035 tahmin 19,30 1,40 14,38 2,69 25,58 1,08 18,77 1,49 2016-2030 tahmin 19,22 1,32 14,22 2,53 25,48 0,98 18,66 1,38 2016-2025 tahmin 19,16 1,26 14,09 2,40 25,40 0,90 18,58 1,30 Sonuç

Bu sonuçlardan yola çıkarak yıllık sıcaklık ortalamaları en düşük olan yani en soğuk illerde iklim değişikliğinin kendini daha fazla hissettireceği ve ortalama sıcaklıkların artacağını söylemek mümkün olabilecektir.

Türkiye’nin de yer aldığı Akdeniz havzasında gerçekleşecek olan 2°C’lik bir sıcaklık artışı, beklenmeyen hava olayları, sıcak hava dalgaları, orman yangınları artışı, biyolojik çeşitlilik azalması, tarımsal verim kaybı ve kuraklığa yol açabileceği öngörüleri nedeniyle elde edilen sonuçlar endişe yaratmaktadır. Gelinen noktada dünyada 1°C bile çok tehlikeli sonuçlara yol açabilir endişesi yaşanırken, Türkiye’de bu küresel sorundan payını alacak gibi görünmektedir. Küçük bir köy niteliği taşıyan dünya artık tez elden birlikte önlemler alma yoluna gitmeli ve çevreci yaklaşımları içeren sözleşmeleri imzalayarak uygulamaya koymalıdır. Aksi halde tarımsal faaliyetleri de olumsuz olarak etkileyen iklim değişiklikleri ve sıcaklık artışları açlık sorunlarını daha da artıracak bu durum refah

içindeki ülkeleri de etkileyecektir. Yani bilinenin aksine iklim değişiklikleri sadece gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkeleri değil, gelişmiş ülkeleri de tehdit etmektedir.

Kaynaklar

Altınsoy H. 2009. Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği Çalışma Grubu, İstanbul.

Anonim, 2006. DMİ. İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu İklim Değişikliğinin Etkileri Çalışma Grubu Raporu”. Anonim, 2007. Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC)

2007 yılı 4. Değerlendirme Raporu (AR4).; Climate Change 2007: Synthesis Report. Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), Switzerland.

Anonim, 2010. Devlet Meteoroloji İşleri Gen. Müd. 2010 Yılı İklim Verilerinin Değerlendirmesi Raporu, Ocak 2011, Anonim, 2015a. İklim değişikliği ve şehir

https://www.eea.europa.eu/tr/isaretler/isaretler-2015/gorusme /iklim-degisikligi-ve-sehir (02.10.2019) 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 1966 1969 1971 1974 1976 1980 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 2025 2027 2029 2031 2033 2035 Sı ca kl ıkl ar

Alt Güvenilirlik Sınırı(Yıllık maks.sıc.ort) Üst Güvenilirlik Sınırı(Yıllık maks.sıc.ort)

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 1966 1969 1972 1975 1978 1981 1984 1987 1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008 2011 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035 2038 2041 2044 2047 2050 2053 2056 2059 2062 2065 Sı ca kl ıkl ar

(8)

Anonim, 2015b. İklim değişikliği ve insan sağlığı https://www.eea.europa.eu/tr/isaretler/isaretler-2015/gorusme/ iklim-degisikligi-ve-insan- sagligi (Erişim 04.09.2019) Anonim, 2016. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su Yönetimi

Genel Müdürlüğü (SYGM) İklim Değişikliğinin Su Kaynaklarına Etkisi Projesi, Nihai Raporu, Ankara

Anonim, 2017. http://www.milliyet.com.tr /gundem/iklim-degisikligi. (Erişim 01.09.2019)

Anonim, 2019a. https://www.eea.europa. eu/tr/isaretler/isaretler-2019/infografik/toprak-arazi- ve-iklim-degisikligi/view (Erişim 01.09.2019)

Anonim,2019b. İklim Değişikliği https://www.wwf.org.tr/ ne_yapiyor uz/iklim_degisikligi_ve_enerji/ iklim_degisikligi /(Erişim 03.09.2019)

Anonim,2019c.https://www.toraks.org.tr/news.aspx?detail=4023 (Erişim 01.09.2019)

Arıkan Y, Özsoy G. 2008. A’dan Z’ye İklim Değişikliği Başucu Rehberi, Orta ve Doğu Avrupa için Çok Geç Olmadan Harekete Geçmek İsteyenler İçin. Ankara: Bölgesel Çevre Merkezi REC Türkiye.

Başoğlu A, Teletar OM. 2013. İklim Değişikliği’nin Etkileri: Tarim Sektörü Üzerine Ekonometrik Bir Uygulama

Bozkurt D, Şen ÖL, Turunçoğlu UU, Karaca M, Dalfes HN. 2008. Regional climate change projections for Eastern Mediterranean: preliminary results, Vol. 10, EGU2008-A-04264.

Demir İ. 2008. PRECIS Bölgesel İklim Modeli ile Türkiye için İklim Öngörüleri. IV.Atmosfer Bilimleri Sempozyumu. Hansen J, Makiko S, Pushker K, David B, Robert B, Valerie M.

D, Mark P, Maureen R, Dana LR, James CZ. 2008. Target Atmospheric CO2: Where Should Humanity Aim? The Open Atmospheric Science Journal, 2008, 2, 217-231

Şen ÖL, Bozkurt D, Göktürk OM. Dündar B, Altürk B. 2013. Türkiye'de İklim Değişkliği ve Olası Etkileri. İstanbul. Öztürk Ö, Topal A, Akınerdem F, Akgün N. 2005. Ekim nöbeti

sisteminde Şekerpancarından Sonra Uygulanan Farklı Ekim Zamanlarının Buğday Ve Arpa Verim Ve kalite Özelliklerine Etkisi. Bitkisel Araştırma Dergisi (2005) 1: 17-26.

Türkeş M. 2008. Türkiye iklim bölgeleri “REC Türkiye Öncülerin Eğitimi Ders Notları”.

Yeo AR. 1999. Predicting the Interaction between the Effects of Salinity and Climate Change on Crop Plants. Scientia Horticulturae, 78: 159-174