YEME BOZUKLUKLARI VE
OBEZİTE EPİDEMİYOLOJİSİ
ÖZET: “Yeme bozuklukları, besin alımının çok fazla ve sağlıksız boyutlarda azalma veya gerekenden aşırı şeklin-de belirti veren yeme davranışı bozukluklarını içerir. Aynı zamanda fazla kaygı, endişe, stres duygularını, beden yapısı ya da vücut ağırlığı ile ilgili hassasiyeti barındıran genel bir durumdur.”
ANAHTAR KELİMLER: Yeme Bozukluğu, besin, hassasiyet, vücut ağırlığı.
ABSTRACT: “Eating disorders include eating beha-vior disorders that show too much nutrient intake and dec-rease in unhealthy dimensions, or excessive nutrition. At the same time, it is a general condition that carries excess anxiety, anxiety, stress feelings, body structure or sensitivity to body weight. “
KEYWORDS: Eating Disorder, food, tenderness, body weight.
GİRİŞ:
Yeme davranışları kişinin dü-şünce, inanç, duygu ve tutumunun, besinlerle olan ilişkisidir. Bu faktörler-le oluşan davranışları anlayabilmek bireylerim besin seçimini öğrenebil-memize ve beslenme alanında
yapa-cağımız danışmanlık için hedef-leri belirlemek de çok önemlidir. Yeme davranışındaki bozukluk-lar zamanla direkt yemek bozuk-luğuna neden olabilmektedir. Yeme bozuklukları, besin alı-mının çok fazla ve sağlıksız bo-yutlarda azalma veya gereken-den aşırı şeklinde belirti veren yeme davranışı bozukluklarını içerir. Aynı zamanda fazla kaygı, endişe, stres duygularını, beden yapısı ya da vücut ağırlığı ile il-gili hassasiyeti barındıran genel bir durumdur. En sık görülen yeme bozuklukları Anoreksiya Nervoza , Bulumia Nervoza, Tıkı-nırcasına Yeme Bozukluğu ve di-ğer adlandırılamayan beslenme veya yemek bozuklukları gibidir.
Yeme Bozukluklarının önemi nedir?
Anoreksiya, çok az miktarda beslenmeye geçiş, yemeyi kabul etmeme ve aşırı vücut ağırlığın-da sağlıksız kayıp ile karakterize olurken; Bulumia ise yemeyi azaltma girişimleri sonucu oluşan kontrolsüz yeme atakları sonrası telafi etmeye yönelik kusma eylemiyle karakterize-dir. Yeme bozuklukları tıbbi, psikolojik ve sosyal sorunlara yol açmakla
birlik-te, yaşam kalitesini ve standartlarını olumsuz yönde etkilemektedir. Yeme bozukluklarının da kronik diğer has-talıklar gibi topluma ve sağlık bakım sistemine yükü epeyce fazladır.
Aslında Yeme Bozukluklarıyla ilgili veriler ve çalışmalar oldukça sı-nırlıdır. En çok veriler Amerikan top-lumuna aittir. Raporlara göre Amerika toplumunda yaklaşık 25 milyon kişide yeme bozukluğu tanımlanmış ve bun-ların ¼ ünü erkekler oluşturmuştur.
(Alliance for Eating Disorders Aware-ness,2014-2015)
1998 yılında Almanya’da yapı-lan bir çalışmada Anoreksiya Nervo-zada üretkenlik kaybının 130,5 milyon Euro, sadece yataklı tedavi maliyetinin de 62,9 milyon Euro bulunmuştur.
Anoreksiya Nervoza (AN) : DSM - 5 ölçütlerine göre bireyin enerji alımı-nın yaşa, cinsiyete, gelişim ve fiziksel sağlık yaklaşımına göre belirlenen ge-reksinimin, aşırı derecede vücut ağırlık kaybına sebebiyet verecek kadar aza indirilip sınırlandırılmasıdır. Ayrıca da kişinin istenilen vücut ağırlığının al-tında olmasına karşın, kilosunun art-masından veya şişmanlamaktan çok korkması da komplikasyonlar arasın-da görülür. Bu bireyler aynı zaman da vücut ağırlığının tehlikeli düzeyde
düşük olması gerçeğini de inkâr eder-ler. Yeme Bozukluğu sonucu vücut algısında da bozukluklar baş gösterir. Kendini aynada genellikle çok kilolu görme eğiliminde olurlar. Aneroksiya Nervoza gelişimsel açıdan incelenir-se; vücut yağ ağırlığı arttığı, vücutla ilgili duyguların ve üretkenliğin başla-dığı ve bu değişimle ilgili mental dü-zenlemelerin yapılması gereken bir dönemde oraya çıkmaktadır. Ergenlik döneminde diyet yapma davranışları-nın başlaması ve devam ettirilmesinin farklı faktörlere bağlı olduğu düşü-nülmektedir. Diyet yapma girişimine genelde aile üyeleri, arkadaşlar veya medyanın yönlendirmesi etkili olmak-tadır. Bu da bilinçsizce yeme alımını aşırı ve tehlikeli azaltma olarak yansı-yınca AN görülmesi muhtemeldir.
Bulumia Nervoza (BN): DSM - 5 Ölçütlerine göre Bulumia Nervo-za; Yenileyen aralıklarla tıkınırcasına yeme atakları ile karakterize olan be-raberinde hem aşırı miktarda besin alma ile yeme dürtüsü denetimi ek-sikliğinin yeme nöbetlerine eşlik etti-ği durumdur. Teşhis olan BN bireyler vücut ağırlığı kazanımını önlemek için bilinçli besini dışarı atma (kusmak, laksatif, diüretik,l avman ya da diğer ilaçları kötüye kullanmak , sağlıksız
diyet, aşırı egzersiz gibi) gibi sağlıksız ve olumsuz davranışta bulunmaktadır. Tıkınırcasına yeme ve uygunsuz den-geleme çabaları ile beraber, ortalama 2 - 3 ay, haftada en az 1 kez görülür. Kendinin değerlendirirken vücut öl-çüleri ile ağırlığından çok etkilenirler. Değerlendirmede ki bozukluklar sa-dece anoreksiya nervoza ataklarının süresince sınırlı değildir. Bu belirtilerin birlikte olması ile bulumia nervoza ta-nısı konur.
(Alliance for Eating Disorders Aware-ness, 2014-2015; APA,2013;Öyekçin ve Şahin,2011)
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu (TYB; Bince Eating): Tıkınırcasına yeme bozukluğu tanı açısından bakıldığında bulumia nervoza ile benzer özellikle-ri taşımaktadır. Ama farkı obezite ile bağlantılı yönüyle dikkat çeker. Tıkı-nırcasına Yeme kavramı DSM - 5 ölçüt-lerine göre, kısa süre içinde benzeyen koşullarda ve benzer sürece, çoğu ki-şiden çok daha fazla yemek yiyebilme özelliğiyle karakterizedir. Tıkınırcasına Yeme Bozukluğunun bir diğer özelli-ği de yemek sırasında bireyin yedik-lerinin miktarını kontrol edememesi ve yemeyi duraklatamaması şeklinde kontrol kaybı hissi oluşmasıdır. Bulu-mia nervoza’dan ayıran ikisinde de
tı-kınırcasına yeme özelliğinin yanında dengeleyici gibi algılanan davranışları sergilememesidir. Ama düzenli şekilde ataklar halinde kısa sürece aşırı şekilde yemek tüketebilme özelliği bu bozuk-luğa ismini veren en belirgin özelliği-dir.
Ankara’da Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinde olası Yeme Bozukluğu davranışlarının saptanma-sı için yapılan bir çalışmada sonuçlar aşağıdaki gibidir. 935 öğrenciye Yeme Tutum Testi (EAT-40) uygulanmış ve test sonucun da %13,7 (yaklaşık 130 kişi) oranında yeme bozukluğu fark edilmiştir. Olası yeme bozukluğu sap-tamasında %20.5 Erkeklerde, %11.9 kızlarda bulunmuştur. Masum gibi gö-rünen bu davranışların ilerdeki ciddi yeme bozukluklarına davetiye çıkara-cağı bu nedenle de hastalık boyutu-na ulaşmadan fark edilmesi ve önlem alınması şeklinde öneri getirilmiştir. (İlhan ve ark. 2006–Çelikel ve ark. 2008)
4. ULUSAL SAĞLIKLI YAŞAM SEMPOZ-YUMU
Anoreksiyadan obeziteye yeme bo-zuklukları 12-15 Şubat 2015
Yeme bozuklukları ve obezite epide-miylojisi: Dün- Bügun-Yarın
Prof.Dr.A Gülden Pekcan
