Bilgi Toplumu, Ekonomik Kalkınma ve Bilgi Yönetimi

(1)

Bilgi Toplumu, Ekonomik

Kalkınma ve Bilgi Yönetimi

Yaşar Tonta

Hacettepe Üniversitesi

tonta@hacettepe.edu.tr

(2)

2

Plan

• Bilgi Toplumuna giden yol

• Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin rolü

• Her yerden bilgiye erişim

• Kişiselleştirme

• Bilgi mimarisi

(3)

Bilgi Toplumuna Giden Yol

Toffler (1981)

Güç

Süre (yıl)

Tarım Devrimi insan

1000

Sanayi Devrimi makine

300

(4)

4

Bilginin Değişen Rolü

• Tarım Toplumunda bilgi sorun çözmede

yardımcı olan kritik bir “girdi” idi

• Sanayi Toplumunda ticari bir ürün, en

temel ekonomik kaynak, “kalkınmanın can

damarı” haline gelen bilgi “çözümün”

kendisi oldu.

• Bilgi Toplumunda ise yaratılabilecek,

iletilebilecek, depolanabilecek sınırsız bilgi

giderek bir “sorun” haline gelmeye başladı.

(5)

Bilgi Teknolojisi Dünyayı Nasıl Değiştiriyor?

• Eşli, aygıttan aygıta ağ bağlantısı

• Her aygıt ve uygulamada kesin yerel

mekan bilgisi de gömülü

• Sıcaklık, hareket, basınç, hızlanma,

akış, elektrik kullanımı, ışınım,

kimyasal kompozisyonu ölçen

algılama aygıtlarının bütünleştirilmesi

(6)

6

Bilgi Ekonomisi

• Ekonomi: Kıt kaynakların tahsisi

• “. . . Bilginin yeni rolü tam olarak

değerlendirilmeden, zenginliğin rolü

konusundaki hiçbir tahmin tutarlı

olmayacaktır.”

• “. . . İşleri hızlandırarak zamanla ilişkimizi

değiştirdiğimizde, bilginin bir bölümünü

kaçınılmaz bir şekilde eskitiyoruz.

Dolayısıyla, etrafımızda sürüklediğimiz

eski bilgi miktarını artırıyoruz.”

(7)

Bilgi Patlaması - 2002

• 5 Exabyte (5 x 10

18 _byte)

• 2002’de dünyada üretilen yeni bilgi miktarı (5

x 10

18 _byte)

• 5 Exabyte’lık bilgi = 37,000 yeni Kongre

Kütüphanesi!

(8)

8

Bilgi Patlaması - 2006

(9)

5 Exabayt Æ 161 Exabayt

(10)

10

Depolama Kapasitesi

(11)

Bilgi Toplumu Ölçütleri

• Teknolojik

– yoğun bilgi teknolojisi kullanımı

• Toplumsal

– yaşam kalitesini artırıcı öge bilgi

• Ekonomik

– bilgi anahtar ekonomik faktör

• Politik

– bilgi edinme özgürlüğü, artan katılımcılık ve uzlaşma

• Kültürel:

– bilginin ulusal ve bireysel gelişmede kültürel değeri

(12)

12

Bilgi Alt Yapısı

(13)

Internet, Telefon Değildir

• Internet: Potansiyel bir eşitlik aracı

• Bağlantılılık

• İçerik üretimi ve dağıtımı

– Web’in etkin ve etkili kullanımı

– Web kapsamı

– Arama becerilerinin eksikliği

– Dil ve okur yazarlık engelleri

• Mevcut olma - erişilebilir olma

arasındaki fark

(14)

14

Sayısal Uçurum

• Küresel uçurum

– Sanayileşmiş ülkelerle daha az gelişmiş

ülkeler arasındaki farklar

• Toplumsal uçurum

– Bir ülkedeki insanlar arasındaki eşitsizlikler

• Demokratik uçurum

– Kamu yaşamına katılmak için sayısal

teknolojileri kullananlarla kullanmayanlar

arasındaki farklar

(15)

Herkes İçin Bilgi Toplumu

• Dünya Bilgi Toplumu Doruk Toplantısı, Cenevre,

10-12 Aralık 2003

– Herkesin bilgi yaratabildiği, bilgiye erişebildiği,

bilgiden yararlanabildiği ve bilgi paylaşabildiği

– insan odaklı, kapsayıcı ve kalkınma yönelimli Bilgi

Toplumu kurma ortak arzusu ve adanmışlığı

• Herkes İçin Bilgi Toplumunun ana ilkeleri

saptandı

• Bin Yıl Kalkınma amaçlarını gerçekleştirmek için

bilgi ve iletişim teknolojilerinin (BİT) kullanılması

kararlaştırıldı

(16)

16

eAvrupa+ 2005

• Modern online kamu hizmetleri

• E-devlet

• E-öğrenme

• E-sağlık

• E-iş

Ve bunları geliştirmek için

• Ucuz ve yaygın genişbant erişim

• Güvenli bir bilgi alt yapısı

(17)

(18)

18

2007 e-hazırlıklılık endeksi

(19)

(20)

20

(21)

(22)

22

Genişbant Abone Yüzdesi

0

5

10

15

20

25

30

35 Den

ma

rk

Net

her

lan

ds

_Ice

lan

d

Ko

rea

Sw

itz

er

lan

d

Nor

way

Finl

an

d

Sw

ed

en

Can

ada

Be

lgiu

m

Un

ite

d Ki

ng

do

m

Lux

em

bo

ur

g

Fr

an

ce

Jap

an

Un

ite

d St

ate

s

Au

str

ali

a

Au

stri

a

Ge

rm

an

y

_Sp

ain Ita

ly

Ne

w Z

eal

an

d

Po

rtu

ga

l

Irel

and

Hu

nga

ry

Cz

ec

h R

ep

ub

lic

_Po

lan

d

Sl

ov

ak

R

ep

ub

lic

Gr

eec

e

Tu

rke

y

Me

xic

o

Source: OECD

DSL

Cable

Fibre/LAN

Other

OECD Broadband subscribers per 100 inhabitants, by technology, Dec. 2006

OECD average

(23)

DSL

OECD Key ICT indicators

4b. Availability of Digital Subscriber Lines (DSL) in OECD countries

* Data for 2003 ** Data for March 2004

Source: OECD Key ICT Indicators [www.oecd.org/sti/ICTindicators]

0 20 40 60 80 100 B e lg iu m Ko re a* Lu xe m bo urg N e th er land s UK D e nm a rk S w itze rlan d* S w ede n Fi nl an d Japa n* * Ic el an d Ne w Z ea la nd P o rtu gal F ra n ce Ge rm a ny N o rw ay Ir e la nd Ita ly A u stri a Sp ain Po la nd (T P SA) Au str ali a C zec h R ep . US A C a na da H u ng ar y S lov ak R ep. M e xi co * T u rk ey Gr ee ce % 2004 (Coverage, %) Mid-2005 (Coverage, %) http://www.oecd.org/dataoecd/19/43/34082819.xls

(24)

24

Internet’e erişim

OECD Key ICT indicators

6a. Households with access to the Internet (1) 2000-2005 (2), percentage of all households

0 20 40 60 80 100 A u str alia Aus tria B e lg iu m C a nada ( 3) C zech R e pub lic D e nm ar k F inl an d Fr an ce Ge rm an y G reece Hu_ngar y Ic el an d Irel an d It a ly Japan Kor ea ( 4) Lu xem b our g M exi co ( 5 ) N et her la nd s N e w Z e al and ( 6) No rwa y Pol a nd P o rtuga l S lovak R ep ubl ic Spa in S w e den S w itz erl an d (7 ) Tur ke y ( 8) U n ited K ing dom U n ited S tat es % 2000 2001 2003 2004 2005

8. Households in urban areas only

(25)

Türkiye’de e-dönüşüm

(26)

26

(27)

E-dönüşüm Stratejisi 2010

(28)

28

E-dönüşüm Stratejisi 2010

(29)

(30)

30

Morville ve Bilgi Teknolojileri

Cep telefonu-el bilgisayarı: küresel iletişim

ve bilgi ağlarına erişim (kablosuz e-posta,

mesajlaşma ve web tarama kolaylıkları)

Bilgiye erişim için yeni arayüz ve araçların

geliştirilmesi

Dijital ağlar aracılığıyla kişi, yer, ürün ve

mülk bilgilerine erişim (s.1-2)

(31)

Delicious Library

• iMac ve FireWire dijital video kamerası çokluortam

kataloglama sistemine dönüşüyor.

• Herhangi bir kitap, film, CD, video oyunu üzerindeki

çubuklu kodu okuttuğunuzda web’den toplanan tonlarca

bilgiyle birlikte kitabın/CD’nin vs. kapağı dijital rafınızda

yerini alıyor.

• Bu seksi, mekanın farkında olan, eşli (peer to peer)

kişisel ödünç verme kütüphanesi koleksiyonunuzu

arkadaşlarınız ve komşularınızla paylaşmanıza izin verir.

• RFID teknolojisi stok kontrolü kolaylaştırıyor. (s. 3-4)

• Vücudunuza gömülen yongalar kimliğinizi, nerede

olduğunuzu ve bankadaki hesabınızda kaç para

olduğunu biliyor.

(32)

32

(33)

(34)

34

(35)

(36)

36

(37)

37

Servis Yönelimli Mimari

Kullanıcı

hizmetleri

Küt. kataloğu Arama motorları

Ders yönetim sistemleri Kurumsal Portal’lar Meta arama Kişisel tarayıcı Çevreleri ve Masa üstü araçlar

Web

hizmetleri

Keşfet Topla Bul Yarat İste Paylaş Teslim

Metadata

Toplama ve tek tek

Sadece seçme/

güvenilir/arşivlenmiş

koleksiyonlar

için

Kütüphane

Yönetim

işlevleri

Sahip olunan fiziksel nesneler için MARC kayıtları, DC, ONIX, Minimal vs. Lısanslı elektronik nesneler için DC, VRA vs. Yerel olarak yönetilmeyen seçme kaynaklar için metadata SFX, Knowledge Base, vs. Fiziksel nesnelerin envanter denetimi Bulma, Ödünç verme Mevcutların Günlenmesi Statü değişiklikleri vs. için MARC kayıtları, DC, ONIX, Minimal vs. E-kaynakların envanter denetimi ERM vs. Satın alma Ödeme Sağlama vs. Faturalama Ücretlendir-me Cezalar vs.

(38)

38