Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt 4, Sayı 2, 2001
ÇEŞİTLİ YÖNLERİYLE HELICOBACTER PYLORI
*Yrd. Doç. Dr. Hakan DEVELİOĞLU **Yrd. Doç. Dr. Rüştü GEDİKÖZET
Mikroorganizmalar en temel ve önemli enfeksiyon ajanları olup, insan oral boşluğunda doğal olarak bulunabilirler.Bun-lardan bir tanesi Helicobacteri pylori'dır.Bilgilerimize göre, H. Pylori bazı enfeksiyon hastalıklarına neden olabilmektedir. Ma-kalemizde bu bakteriyi çeşitli yönleriyle açıklamayı amaçladık.
Anahtar kelimeler: Helicobacter pylori, gastrointestinal kanal, oral boşluk.
SUMMARY
Mıcroorganisms are the majör and important infection agents and can be found naturally in the human oral cavity. One of these is Helicobacter pylori. To our knowledge, H. Pylori can be cause some infectional diseases. In our paper we aimed to explain this bacteria in various aspects.
Key Words: Helicobacter pylori. gastrointestinal tractus, oral cavity
GENEL ÖZELLİKLER
Ağız ortamında 300'e yakın mikroorganizma olduğu bildirilmiştir.12 Bunlar arasında yer alan H. Pylori'nin bir çok bakımdan özel bir yeri bulunmak-tadır. Başlangıçta, Campylobacter pyloridis, sonra da Campylobacter pylori olarak adlandırılmıştır. H.pylori iki kıvrımlı sarmal görünümlü 4 adet kir-pikle karakterize Gr(-) bir bakteridir.
Çikolatamsı ağar ve kanlı agar mikroaerofilik bir ortamda 37 derecede 3 günde 1 mm çapında pigmentsiz koloniler oluşturur. Nitratları etkilemez, glikozu fermente etmez ve ayrıca indol olumsuz etki yapar. En iyi mide biyopsi hemojenizatların-dan Skirrow campylobacter besiyeri, çikolatamsı besiyerlerinde üretilir. Ayırtıcı olarak, Vankomycin 6mg/1, Nalidixic asit 20 mg/1 ve Amphothericin B 2 mg/1 gibi antibiyotikler eklenir. % 7-10 C02 or-tamda 37 derecede 4-7 günde üreme gösterir.4
H. pylori dental plakta ve gastrointestinal boşlukla bulunabilmektedir.2,3,13,14,16,17 Gastrit ve mide ülserli olguların çoğundan yapılan mide bi-yopsilerinden soyutlandığı bildirilmiştir.21 Bununla beraber otuz yaşından küçük erişkinlerin mide mu-kozasında H.pylori %20 civarında rastlanabilirken yaşın ilerlemesiyle bu kolonizasyon, asemptomatik kimselerde bile, 60 yaşından sonra % 40 s- 60 ve gelişmekte olan ülkelerde hatta %80 oranında rastlanır. H. pylorinin ülser ve gastrit oluşturması-nın bir kısım suşlarıoluşturması-nın taşıdığı Cağ. A geni ve buna bağlı, oluşturduğu bir sitotoksinin varlığı ile ilgili olduğu sanılmaktadır. Gastrokopik biyopsilerin Warthin-Stary boyası ile boyanmasında S harfi bi-çiminde görülür. Giemsa ile de boyanır.
Bakterinin mide mukozasına koloni olabilme mekanizması kesinlikle bilinmemektedir.Gastrik mukozanın uzun süreli kolonizasyon ve enflamas-yona maruz kalması sonucu peptik ülser ve gastrik malignitelerin gelişebileceği ileri sürülmüştür,9 As-lında mide asidik derecesinde H. pylorinin da-yanması veya en azından bu pH derecesinde üre-
*C.Ü Dişhekimliği Fakültesi P eriodontoloji AD ** C,Ü Dişhekimliği Fakültesi Oral Diagnoz ve Radyoloji BD
mesi olanaklı değildir. Ancak mide mukozasının asidi geçirgenliği olmadığı gibi aynı zamanda bu-na karşı bir tampon görevi yaparak mukusun altın-daki mukoza epiteline yerleşen baktreriyi koruyan etkisi vardır.Bilindiği gibi mukusun mide lümeni kısmındaki pH'ı 1.0-2.0 iken mukusun altında 7.4 civarındadır.
Kültür yöntemleri için jelöz ve skirrow besi-yerinde ekilip uygun atmosfer ortamında üretme uygulanır.Ekimlerden birisinin Crystensen'in üre je-lozuna yapılması ile 20-30 dakika içinde alınan olumlu üreaz sonucunun tanı açısından önemi vardır. H. pylori ile enfekte olan hastalarda başlan-gıçta Ig M sınıfı antikorlar oluşur. Sonraları hem sistemik hem de mide mukozasında lokal olarak Ig G ve Ig A antikorlar oluşur. Serolojik olarak özgül antikorların saptanması yöntemleri geliştirilmiştir. Bunlar arasında ELISA metodu en duyarlı olmakla birlikte sonuçların değeri sınırlıdır.4
Oral boşluktaki izolasyonu Krajden8, Sha-mes ve ark. larınca yapılmıştır. Ayrıca Krajden ve ark., H. pyloriyi ilk defa gastritli olan hastaların 29'unda, 1'in (3.4 %) dental plaklarında göstermiş-lerdir. Diğer incelemelerde dental plakta bulunma-sını oral kavitenin bir rezervuar olabileceğine işa-ret etmişlerdir. Ayrıca bu patojen bakterinin oral boşluktaki varlığı dişhekimleri için bir risk faktörü olarak görülebilmektedir. Gastrik mukozada koloni-ze olmasıyla enflamasyon ve gastrik enfeksiyonu davet eder.Bu enflamasyon da peptik ülser, gast-rik malignite ile sonuçlanabilir.20 Salina ve feçeste de H.pylori bulunabilmektedir. Son çalışmalar in-sanlarda, H.pylorinin feçal-oral, oral-oral yollarla geçebileceğini göstermiştir.
Gelişmiş ülkelerde H.pylori seroprevalansı (% 10'dan) yeni yetişkinlerde % 70 'e, yetişkin bi-reylerde % 40'a gastritlilerde % 80'e ve gastrit ve duodenal ülserlilerde % 90-100'e ulaşabilmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde hemen hemen tüm ço-cuklar 10 yaşlarında infekte olmaktadırlar.7’15
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2001 CİLT: 4. SAYI 2
Majör risk faktörleri, fakir beslenme koşulları (çocukluk döneminde)dır. Ancak seksüel orjantas-yon, diet, alkol, nonsteroid antienflamatuvar ve si-gara kullanımıyla bir ilişki bulunmamıştır.13
Teda-vide genel olarak H. pylorinin eradikasyonu için genellikle antibiyotikler tercih edilmektedir. (Özel-likle amoksilinler ve metronidazole). Bunlara ila-veten bizmut nitrat ve proton pompa inhibitörleri ( omeprazole veya lonsoprazole) üçlü bileşimler kul-lanılmaktadır. Bazı araştırıcılar, dental plaktan gantrik mukozaya gerçekleşen rekolonizasyonu, yetersiz antibiyotik terapisine veya bireylerin aile içindeki veya dışındaki başka bireylerle gerçekleş-tirebilecekleri sıkı kontağa bağlanmaktadırlar.5 Aşı
terapisi görünümünde henüz gelişim aşamasında olup, H. pylorinin üreaz antigenitesine bağımlıdır. Güçlü H.pylori üreazı, insan ve hayvan örneklerin-de, gastrik H.pylori için önemli bir virülans faktörü olarak dikkat çekmektedir. Değişik tipte çeşitli üre-az genleri tanımlanmıştır. Bunlar, Üre A,Üre l, Üre B, Üre F. Üre G ve Üre H 'dır. Ayrıca tanımla-nan bu genler. Escheschia coli'den üreaz salınımı için gerekli olduğu tesbit edilmiştir.6 H. Pylorinin
üreaz enzimi E.coli'de inaktif rekombinant proteini olarak salınır.10
H.PYLORİ ENFEKSİYONLARI
H. pylorinin çeşitli enfeksiyonlarla ilişkilerinin araştırıldığı değişik çalışmalar yapılmıştır. Lin ve ark.11 bu amaçla dişhekimlerinin, hemşirelerin ve dişhekimliği öğrencilerinin yer aldığı bir çalışmala-rında, katılanlardan venöz kan alarak, H. pylori Ig A (antikoru) düzey ve varlıklarını incelemişlerdir. Sonuçta, H. pylori enfeksiyon prevalansı dişhekim-lerinde %23, hemşirelerde % 18, 5. sınıf öğrencile-rinde % 18 ve 1. sınıf öğrencileöğrencile-rinde de % 16 ora-nında belirlenmiştir. Bu sonuçlar, popülasyondaki normal bireylerle karşılaştırılınca, istatistiki bir fark bulunamamıştır. H. pylorin infeksiyonunun, oral kavitede çalışan dental personelde nadir olduğu vurgulanmıştır.
Yine incelemeleri sonucunda, kişiden kişiye olan H.pylori enfeksiyonunda gastrik sekresyonun, salivaya göre daha önem taşıdığı görülmüştür. Daha iyi olan korunma metotları H. pylori pozitif hastalarla karşılaştırıldığın da bu H. Pylori'den ko-runma açısından daha önemlidir. Dental plak veya protezler H. pylori açısından rezervuar özellikte değillerdir. Ayrıca, gelişmiş ülkelerde mikroorga-nizmanın transferi açısından önemli bir faktör ola-rak görülmemektedir.
Konuyla yakından ilgili olarak başka bir ça-lışmada , Avucu ve ark.1 uzun süreli olarak yap-tıkları bir çalışmada, B12 vitamin eksikliği bulunan bireyleri oral hijyen ile gastrik ve oral H. pylori ara-
sındaki ilişki araştırılmıştır. Bu amaçla gastrik mu-kozalarında H. pylori pozitif olan ve B 12 vitamin eksikliği olan bireyler çalışmaya alınmıştır.Sonuç-ta denalınmıştır.Sonuç-tal plakalınmıştır.Sonuç-ta H. Pylori bulunanlarla OHI ile iliş-kili bulunmuştur.Bu ilişki, hijyeni kötü olanlarda %100 oranında tespit edilmiştir.H. pylorinin eradi-ke edilmesiyle mevcut aneminin gerilediği, ve se-rumların da artmış oranda B 12 vitamini belirlen-miştir. Yine OH kötü bulunanlarda H. pylori rekür-rensi %58.3 beklenmiştir. Çalışmalarının sonu-cunda H. pylori B 12 vitamin eksikliği anemisi için etyolojik bir faktör olarak gösterilmiştir. Bu, H. pylo-rinin eradike edilmesiyle değişen parametrelerden anlaşılmıştır. Tam etkili bir oral hijyenin plaktaki H. pyloriyi elemine edecek şekilde olmalıdır. Kısaca, dental plaktaki H. pylorinin kontrol edilmesini H. plorinin reküreninin kontrol edilmesi açısından ge-rekli olduğu göstermişlerdir.
Krajden ve ark.8 H.pylori'yi oral boşluktan,
dental plaktan ve salivadan aldıkları örneklerle bir-likte incelemeye ve açıklamaya çalışmışlardır. Bu amaçla bireylerden alınan örnek sonuçlarında, oral biopsi örneklerinin % 40.8'inde pozitifken, diğer örneklerde bulamamışlardır. Buna bağlı olarak dental plak ve salivanın H. pylori için önemli bir re-zervuar özelliği taşımadığı belirtilmiştir.
Oral boşluktaki H. pylorinin varlığı veya yokluğu değişik görüşlerle irdelenmiştir. Bir görüşe göre, H. pylorinin eleminasyonundaki yetersizlik. bu bakterinin gastrointestinal sistemde de görüle-bileceğine işaret ederken bir diğer karşıt görüş de gastro özofagal reflü yoluyla H. pylorinin oral kavi-teye taşıyabildiği yönündedir. Diğer bir görüşe gö- re de salivada H. Pylori varlığı veya yokluğu geli-şen reflü dönemleri veya veya örnek alınma za-manı önemli olarak görülmüştür.17
Bernander ve ark.3 da H.pyloriyle ilgili olarak oldukça değişik sonuçları elde etmişlerdir, incele-mede, dispeptik H. pylori (+) hastalarda gastrik mukoza ve dental plak örneklerinde histolojik ve serolojik testlerle H. pylori bakmışlar ancak, gastrik mukozada rastlanmasına rağmen büyük bir ço-ğunlukta dental plakta rastlamamışlardır. Burada polimeraz zincir reaksiyonunun (kullanılmış) farklı sonuçlar verebileceği ileri sürülmüştür.
Diğer yandan feçeste H. pylori Thomas ve ark.19'ca incelenmiştir. Çalışmalarında Gambia toplumunda feçesle enfekte olmuş bireylerde, H. pyloriye tesbit edilmiştir. Fecal-oral taşınmanın ancak sosyoekonomik yönden düşük durumdaki toplumlarda önemli olduğu vurgulanmıştır. Ayrıca insanlarda rastlanan, H. pylorinin kronik bir enfek-siyon olarak bilinmekle beraber, taşınmasının de-tayları veya etken faktörler tam olarak bilinmemek-tedir. Feces PCR ( polymerase chain amplicati-
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2001 CİLT: 4, SAYI: 2
on)'si ve kültür kombinasyonu, dental plak PCR'si ile birlikte ele alınınca, H. pylorinin aileler ve top-lumdaki yayılımının incelenmesi açısından güçlü bir strateji sağlayabilir görüşü hakim olmuştur.
KAYNAKLAR
1. Avcu N. Avcu F, Beyan C.Ural UA.. The relationship between gastric-oral Helicobacter pylori and oral hygiene in pa-tients with vitamin B12-deficiency anemia. Oral Surg Oral Med Oral Path Oral Radiol Endod; 92 (2):166-91.2000
2. Banatvala N, Lopez CR,Owen R, Abdi Y.: Helicobac- terpylori in dental plague. Lancel;341: 380.,1993
3. Bernander S, Dalen J,Gastnn B.Hedenborg L.Lamke LO.Öhrn R.. Absence of Helicobacter pylori in dental plaques in Helıcobacter pylori positive dyspeptic patients. Eur J Clin Micro- biol. Infect Dis.; 12:282-285,1993
4. Bilgehan, H.: Klinik Mikrobiyoloji. Barış Yayınları,10. baskı ,İzmir .2000
5. Clayton CL.Kleanlhous H, Morgan DD.Puckey L.Ta-bagchali S.: Rapid fıngerprinting ot Helıcobacter pylori by merase chain reaction and restrjction fragment length poly-morphism analysıs. J Clin Microbıol:31:1420-1425,1993
6. Cussac V.Ferrero RL.Labigne A. . Expressıon of He-licobacter pylori urease gene in Escherichia coli grown under nitrogen limiting cnditıon. J Bacteriol; 178:2466-2473,1992
7.GİII HH, Shankaran K, Desal HG.: Helicobactat pylori in dental plaque of children and their famly members. J Assoc Physıcıans India,; 42: 719-72,1994
8.Kra|den S. Fuksa M.Anderson J,Kempston J : EKamı-nation of human stomach biopsies, saliva, and dental plaque for Campylobacter pylori. J Clin Microbıol Jun: 27(6):1397-1398.1989
g.Lambert JR, Lın SK, Aranda- Mıchel J.: Helıcobacter pylori. Scand J Gastroenterol; 30 Suppl 208: 33-46,1995
10.Lee CK,Weltzin R.Thomas WD.: Oral ırnmunisation with recombinant Helicobacter pylori urease induces secretory IgA antibodies and protect mice from challenge wıth Helıcobac-ter felis. J lnfect Dis;172:161-172.1995
11.Lin, KS, Lambert JR, Schembrı AM, Nicholson L, Johnson HL. : The prevalence of Helicobacter pylori in practi-sıng dental staff and dental students.Aust Dent J;43(1):35-39,1993
12.Lindhe, J. Karring. T., Lang, N.P: Klinische Parodon-tologıe und Implantologie. Übetsetzung: Reinhart Winkier. Ber-lin. Chicago, London. Paris. Tokıo, Barcelona, Moskau, Prag, Sao Raulo, Sofia. Warschau, Ouintessenz Verlag, 1999
13.Madinier MS, Fosse MT.Monteıl AR. : Oral carriage of Helıcobacter pylorı:A review. J Periodontol, Jan ;68(1):2-6,1997
l4.Marshall BJ.Armsrong JA.McGechıe DB, Glancy RJ. Attempt to fu fill Koch's postulates for pylorıdic Campylo-bacter. Med J ALJSI; 142:436-439, 1985
15.Megraud F.: Epidemiology of Helicobacter pylori in-tecfion. Gastroenteroi Clin North Am; 22: 73-88,1993
16.Morris A, Nicholson G.: Investıon of Campylobacter pylorıdis causes gastritis and raipes fastıng pH. Am J Gastron-terol; 82:192-199,1987
17.Nguyen AM.EI-Zaatari FA.Graham OY.: Helicobacter pylori in the oral cavity. A review of the literatüre. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod;76.705-709,1995
18.Shames B. Kra|den S, Fuksa M. . Evıdence for the occurence of the same strain of Campylobacter pylori in the stomach and dental plaque. J Clin Microbiol;27:2849-50,1989
19Thomas JE, Gibson GR, Darboe KM, Dale ,E,: Iso-latıon of Helicobacter pylori from human faeces. Lancet; 340(14);1194-95,1992
20.Tytgat GN, Wenderhulst RW. : Important acguisiti-ons in Helicobacter pylori intection. Curr Opin Gastroenterol ; 11 (Suppl.)-57-60.1995
21.Warren JR, Marshall B. : Unidentifıed curued bacili on gastric epithelium in actıve chronic gastrititis. Lancet; 1: 1273-5,1983
Yazışma Adresi:
Yrd.Doç.Dr. Hakan Develioğlu C.Ü Dişhekimliği Fakültesi Periodontoloji ABD
Tel:0346-2191010/2787 SİVAS
