*Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi, Pedodonti Anabilim Dalı, SAMSUN. **
Selçuk Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi, Pedodonti Anabilim Dalı, KONYA.
GEÇİCİ OVERDENTURE PROTEZLER İLE REHABİLİTE EDİLEN AMELOGENEZİS İMPERFEKTA: OLGU SUNUMU
AMELOGENESIS IMPERFECTA REHABILITATED BY TEMPORARY OVERDENTURES: A CASE REPORT
Alp Erdin KOYUTÜRK* Firdevs KAHVECİOĞLU** Yağmur ŞENER** Alparslan GÖKALP**
ÖZET
Amelogenezis İmperfekta mine dokusunu ilgilendiren herediter bir hastalık olup hipoplastik, hipokalsifiye, hipomatüre ve taurodontizm ile beraber gözlenen hipomature-hipoplastik olmak üzere 4 esas tipi vardır. Bu dört ana grup klinik, histolojik, radyolojik ve genetik özelliklere göre alt gruplara da ayrılmaktadır. Amelogenezis İmperfekta’nın süt ve daimi dişlerde estetik görünüm, fonksiyon, oklüzyon, fonasyon ve dişeti sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri, geleneksel diş tedavilerinden daha farklı yaklaşımları gündeme getirmektedir. Bu olgu sunumunda Amelogenezis İmperfekta olgusunun overdenture protezler ile geçici olarak tedavisi anlatılmaktadır. Dişlerdeki görünüm bozukluğu şikayetiyle kliniğimize başvuran üç hastanın yapılan muayenesi sonucunda Amelogenezis İmperfekta tanısı konuldu. Dişlerdeki aşınmalar sonucunda dikey boyut azaldığı gözlendi ve hastalara geçici olarak kullanmaları amacıyla overdenture protezler yapıldı. Protezlerin uygulamasından sonra yüzün dikey boyut ilişkilerinde ve yumuşak doku profilinde olumlu değişiklikler olduğu gözlendi. Daha iyi bir estetik görünüm ve fonksiyon sağlamış olan bu tedaviden gerek hastalar gerekse ebeveynleri memnundu.
Anahtar kelimeler: Amelogenezis imperfekta, overdenture protezler
SUMMARY
Amelogenesis Imperfecta is a hereditary disorder that is characterized by a generalized defect in enamel formation of the primary and/or permanent dentition. This disorder has been divided into four main types -hypoplastic, hypomaturation, hypocalcified, hypomaturation-hypoplastic with taurodontizm- and subtypes according to clinical, histological, radiographic, and genetic features. It is a rare dental disease but presents a major challenge to the dentist to treat the patient. In these patients various treatment plans might be considered. In these cases the aim is to acquire esthetic function and fonation features which the patient had lost. Three patients applied to our clinic with the complaint of unpleasant appearance were diagnosed Amelogenesis Imperfecta. Because of tooth attrition, the patient’s vertical dimension was decreased so overdenture prosthesis was applied to patients temporarily for their use. After the application of prosthesis it was observed positive changes in the vertical dimension relations of face and soft tissue profile. Thus the treatment approach providing more esthetic appearance and function was found satisfactory for both parents and patient.
Key words: Amelogenesis imperfecta, overdenture prosthesis
GİRİŞ
Amelogenezis İmperfekta (Aİ) süt ve daimi dişlerde mineyi etkilemesiyle karakterize genetik bir hastalıktır. Bu hastalık hipoplastik, hipokalsifiye, hipomatüre ve taurodontizm ile beraber gözlenen hipomature-hipoplastik olmak üzere dört ana tipte gözlenmektedir. Bu dört ana grup klinik, histolojik, radyolojik ve genetik özelliklere göre bir çok alt gruba ayrılmaktadır.1-4
Aİ’nın en sık görülen şekli hipoplastik tiptir. Bu tipin başlıca özelliği minenin yapıca normal fakat miktarca düşük olmasıdır. Mine gelişim sırasında normal kalınlığına ulaşamamaktadır. Mine üzerinde çukurcuklar ya da oluklar
gözlenir. Mine yüzeyi sarı, parlak, sert, kalınlığı belirgin şekilde azdır. Kuronlar konik veya silindiriktir. Genellikle dişler arasında temas yoktur. Radyolojik olarak dişin tüm yapıları gözlemlenir, ancak mine ya çok incedir ya da yoktur. Bu yüzden dişler prepare edilmiş gibi gözükürler.1,3,5-7 Nadir görülen bir hastalık olmakla birlikte Aİ’nın tedavisi diş hekimi açısından büyük zorluklar ortaya çıkarmaktadır. Aşırı atrizyon yüzünden bozulmuş bu tip hastalarda diş sistemini restore etmek için kompozit rezin veneerler, paslanmaz çelik kuronlar, adeziv dökümler, seramiklerin, porselen veneerler ve overdenture protezler kullanılmaktadır.8-12
Gelişimsel anomalili olguların birçoğunda ağız içi koşullar uygun ise overdenture protezler tedavi seçeneği olarak düşünülebilir. Protezin destek, stabilizasyon, retansiyonu artırma, rezorpsiyonun en aza indirilmesini sağlama, büyüme ve gelişim periyodunda izlenerek gereksinim duyulduğunda yenilenebilmesi ve hastaya maliyetinin düşük olması gibi avantajları vardır. Diş eksikliğine bağlı olarak vertikal boyutun azalması, bunun sonucu ortaya çıkan çiğneme fonksiyonu yetersizliği ve oluşabilecek TME sorunlarını gidermek amacıyla overdenture protez uygulamaları özellikle tercih edilebilir. Büyüme ve gelişme döneminde uygulanan overdenture protezler çocuklardaki ruhsal sorunların da çözümü için daha iyi bir alternatif olduğu düşünülmektedir.8,13-19
Aİ’nın süt ve daimi dişlerde estetik görünüm, fonksiyon, oklüzyon, fonasyon ve dişeti sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri geleneksel diş tedavilerinden daha farklı yaklaşımları gündeme getirmektedir. Böyle hastalarda amaç dişeti sağlığını koruyarak, hastanın yitirmiş olduğu estetik, fonksiyon ve fonasyon özelliklerinin yeniden kazandırılması olmalıdır. Bu nedenle bu olgu sunumunun amacı overdenture protezler ile tedavi edilen Aİ’ya sahip bu hastaların estetik, fonksiyon ve fonasyon özelliklerini kazandırmaktır.
OLGU 1
Daimi dişlerinin sürmediği ve estetik açıdan kötü görünüm şikayetiyle kliniğimize başvuran 11 yaşındaki kız hastanın yapılan klinik muayenesinde daimi dişlerinin sürmesinde gecikme, süt dişlerinin mine yapısının normal fakat kalınlığının belirgin şekilde az, mine tabakasının parlak ve sert olduğu saptandı. Süt dişi kuronlarının konik ve silindirik, dişlerin arasında kontak olmadığı gözlendi. Ayrıca hastanın ailesinin diğer üyelerinde böyle bir durum olmadığı öğrenildi. Radyolojik bulguları incelendiğinde hasta 11 yaşında olmasına rağmen bütün daimi dişlerinin sürmesinde gecikme olduğu ve tüm süt dişlerinin ağızda olduğu belirlendi. Süt ve daimi diş minelerinin ince olduğu saptandı (Resim 1).
Tanı
Hastanın klinik ve radyolojik bulguları incelendiğinde hastaya Hipoplastik tip Aİ tanısı kondu. Hastanın dişlerindeki aşınmadan dolayı dikey boyutun ve alt yüz yüksekliğinin düşük olduğu belirlendi.
Resim 1. Birinci olgunun panoramik radyografi
Tedavi
Hastanın 55, 65, 75, 85 numaralı dişlerine paslanmaz çelik kuronlar yapıldı. Hastada daimi dişlerin sürmesi geciktiğinden dolayı geçici olarak overdenture türü total protez yapımına karar verildi. Böylece hastanın dikey boyutu yükseltildi, dişlerdeki aşınma önlendi, estetiği sağlandı, fonksiyon yeniden kazandırıldı (Resim 2A,2B,2C,2D). Hasta 6 ayda bir düzenli olarak kontrol randevularına çağrıldı. İki yıl sonraki kontrollerinde daimi dişlerinin hala sürmediği gözlendi ve ortodontik tedavi görmesi gerektiği söylendi.
Resim 2. Birinci olgunun ağız içi görünümü (A,B,C) ve yapılan alt üst çene overdenture protezler (D)
OLGU 2
Dişlerindeki renk bozukluğu ve görüntüsünden memnun olmayan 16 yaşındaki kız hastanın yapılan ağız içi muayenesinde pek çok diş kayıpları, dişlerinde sarı kahverengi renklenmeler ve mine yapısında bozukluklar gözlendi. Ağızdaki mevcut dişlerde ince mine ve aralarında kontak noktalarının olmadığı görüldü. Radyolojik bulguları incelendiğinde 11,12, 16, 21, 22, 24, 36, 46, 47 numaralı dişlerin çekilmiş olduğu, diğer daimi dişler ve 75 numaralı dişin ağızda olduğu, 35, 45 numaralı dişlerin sürmediği belirlendi. Daimi diş minelerinin ince olduğu saptandı (Resim 3).
Resim 3. İkinci olgunun panoramik radyografi
Tanı
Radyolojik bulgular klinik muayene ile birlikte değerlendirildiğinde hastaya Hipoplastik tip Aİ tanısı kondu. Bu hastanın dikey boyutu oldukça düşük olduğu belirlendi.
Tedavi
Hastanın ağızda bulunan 17, 26, 37 numaralı dişlerine paslanmaz çelik kronlar ve düşük dikey boyutu yükseltmek, estetik ve fonksiyonu sağlamak için overdenture türü total protez yapıldı (Resim 4A,4B,4C,4D). Hasta 6 ayda bir düzenli olarak kontrol randevularına çağrıldı ve 2 yıl boyunca kliniğimizde takip edildi. Bu süre içersinde hasta protezlerinden herhangi bir şikayette bulunmadı.
Resim 4. İkinci olgunun ağız içi görünümü (A,B,C) ve yapılan alt üst çene overdenture protezler (D)
OLGU 3
Dişlerindeki renk bozukluğu ve görüntüsünden memnun olmayan 10 yaşındaki erkek hastanın yapılan klinik muayenesinde dişlerinde renklenmeler, mine kayıpları, diş kayıpları, dikey boyutta düşüş ve dişler arasında kontak kayıpları gözlendi. Radyolojik bulguları incelendiğinde 12,13, 15, 22, 23, 24, 33, 34,
35, 43, 44, 45 numaralı dişlerinin henüz sürmediği, diğer daimi dişler ve 55 numaralı dişin ağızda olduğu belirlendi. Diş minelerinin oldukça ince olduğu saptandı (Resim 5).
Resim 5. Üçüncü olgunun panoramik radyografi
Tanı
Klinik muayenesi ve radyolojik bulguları ile beraber değerlendirildiğinde hastaya Hipoplastik tip Aİ tanısı kondu. Hastanın dikey boyutunun ve alt yüz yüksekliğinin düşük olduğu belirlendi.
Tedavi
Hastanın ağızda bulunan 16, 26, 36, 46 numaralı dişlerine paslanmaz çelik kronlar, üst çeneye overdenture türü total protez, alt çeneye hareketli parsiyel protez yapıldı (Resim 6A,6B,6C,6D). Hasta 6 ayda bir düzenli olarak kontrol randevularına çağrıldı ve 2 yıl boyunca kliniğimizde takip edildi. Bu süre içersinde hasta protezlerinden herhangi bir şikayette bulunmadı.
Resim 6. Üçüncü olgunun ağız içi görünümü (A,B,C) ve yapılan üst çene overdenture protez, alt çene hareketli protez (D)
TARTIŞMA
Amelogenezis İmperfekta’nın estetik görünüm, fonksiyon, oklüzyon, fonasyon ve dişeti sağlığı
üzerindeki olumsuz etkileri geleneksel diş tedavilerinden daha farklı yaklaşımları gündeme getirmektedir. Yapılan çalışmalarda bu tip hastalar sabit porselen kronlar, kompozit restorasyonlar, paslanmaz çelik kronlar, laminete uygulamalar, onley uygulamaları, overdenture uygulamalar ile tedavi edilmektedir.3,6-9,20-22 Böyle hastalarda amaç dişeti sağlığını koruyarak, hastanın yitirmiş olduğu estetik, fonksiyon ve fonasyon özelliklerinin yeniden kazandırılması olmalıdır. Bizim hastalarımızda dikey boyutun düşük olması, dişlerdeki aşınmalar, diş kayıpları, bazı dişlerin sürmemiş olması, hastaların estetik kaygıları, hastaların yaşlarının küçük olmasından dolayı geçici olarak overdenture protezlerin yapımına karar verildi.
Bu tip hastalarda sorun olan estetik, fonksiyon, fonasyon ve dişlerdeki aşınma sebebiyle vertikal boyut düşüklüğünün tedavisinin gerekliliği bildirilmektedir.8-13 Bu vakalarda overdenture tipi total protez yapımının belirtilen sorunlara çözüm getireceği düşünülebilir. Tedavi öncesi ve tedavi sonrasında hastadan alınan filmler incelendiğinde, yumuşak dokularda ve yüzün vertikal boyutunda olumlu değişiklikler gözlendi. Hastaların yapılan kontrollerinde protezlerden memnun oldukları, estetik, fonksiyon, konuşmadaki sorunların giderildiği belirlendi. Protezlerin uygulamasından sonra yüzün dikey boyut ilişkilerinde ve yumuşak doku profilinde olumlu değişiklikler olduğu gözlendi. Daha iyi bir estetik görünüm ve fonksiyon sağlamış olan bu tedavi yaklaşımı gerek hastalar gerekse ebeveynleri tarafından olumlu karşılandı.
SONUÇ
Sonuç olarak bu tip hastaların tedavi planlamasında hastanın yaşı, sosyo ekonomik durumu, hastalığın tipi ve şiddeti tedavi sırasındaki ağız içi durumu gibi pek çok faktör etkili olmaktadır. Bu tür hastalarda zamanla birlikte doku yıkımı artması ve erken diş kayıplarının önlenmesi açısından tedaviye mümkün olduğunca erken yaşlarda başlamak önemlidir. Bu tip hastalarda uygun tedavinin belirlenmesi hastanın psikolojik olarak rahatlamasına ve kendine güveninin artmasını sağlayabilmektedir. Hastaların 6 aylık aralarla 2 yıl boyunca yapılan kontrollerinde overdenture protezlerinden hem estetik hem fonksiyon açısından oldukça memnun oldukları görüldü.
KAYNAKLAR
1. Langlais RP, Miller CS. Alterations in tooth structure In: Color atlas of common oral diseases. Philadelphia: Printed by Lea&Febiger; 1992. p.16. 2. Gülhan A. Pedodonti. İstanbul: İÜ Rektörlüğü Basımevi ve Film Merkezi; 1994. s.146.
3. Tanrıverdi FF, Belli S. Amelogenesis İmperfekta (3 olgu nedeniyle). SÜ Diş Hek Fak Derg 1994; 4: 100-5.
4. Witkop CJ. Amelogenesis imperfecta, dentinogenesis imperfecta and dentin dysplasia revisited: problems in classification. J Oral Pathol 1988; 17: 547-53.
5. Collins MA, Mauriello SM, Tyndall DA, Wright JT. Dental anomalies associated with amelogenesis imperfecta. Oral Surg Oral Med Oral Pahtol Oral Radiol Endod 1999; 88: 358-64.
6. Sengun A, Ozer F. Restoring function and esthetics in a patient with amelogenesis imperfecta: A case report. Quintessence Int 2002; 33: 199-204.
7. Tulga F. Bir olgu nedeniyle amelogenesis imperfecta: Kalıtım şekli, klinik, histolojik bulguları ve tedavisi. AÜ Diş Hek. Fak Derg 1992; 19: 169-74.
8. Mumcu G, Genç A, Akyüz S, Özcan M, Küçükkeleş N, Atalay T. Oligodontili bir çocuk hastada overdenture protez uygulaması. Dişhek Klinik Derg 1997; 10: 255-9.
9. Yamaguti PM, Acevedo AC, de Paula LM. Rehabilitation of an adolescent with autosomal dominant amelogenesis imperfecta: case report. Oper Dent. 2006; 31: 266-72.
10. Dönmez N, Ünlü N. Amelogenesis imperfektalı hastalarda anterior dişlerin kompozit rezin ile restorasyonu: Olgu sunumu. CÜ Diş Hek Fak Derg 2005; 8: 105-9.
11. Turkun LS. Conservative restoration with resin composites of a case of amelogenesis imperfecta. Int Dent J. 2005; 55: 38-41.
12. Luzzi V, Bossu M, Cavalle E, Ottolenghi L, Polimeni A. Case report: clinical management of hypoplastic amelogenesis imperfecta. Eur J Paediatr Dent. 2003; 4: 149-54.
13. Joshi N, Parkash H. Oral rehabilition in dentinogenesis imperfecta with overdentures: Case report. J Clin Ped Dent 1998; 22: 99-102. 14. Licht WS, Leveton EE. Overdentures for treatment of severe attrition. J Prosthet Dent 1980; 43: 497-500.
15. Espesito SJ, Cowper TR. Overdentures in partial anadontia: Simple solutions for complex problems. Compend Contin Educ Dent 1991; 9: 172-7. 16. Pedersen KE, Hallett KB. Treatment of multiple tooth ankylosis with removable prosthesis: Case report. Pediatr Dent 1994; 16: 136-8. 17. Guler AU, Ceylan G, Ozkoc O, Aydin M, Cengiz N. Prosthetic treatment of a patient with facioscapulohumeral muscular dystrophy: a clinical report. J Prosthet Dent. 2003; 90: 321-4.
18. Mcdonald RE, Avery DR. Prosthodontic Treatment of the Adolescent Patient :In Dentistry for the child and adolescent. 6 th ed. St. Louis, Missouri: Mosby-Year Book; 1994. p. 585.
19. Mcdonald RE, Avery DR. Acquired and developmental disturbances of the teeth and associated oral structures: In Dentistry for the child and adolescent. 6 th ed. St. Louis, Missouri: Mosby-Year Book; 1994. p. 136-7. 20. Bakri H, Rapp R, Hadeed G. Clinical management of ectodermal dysplasia. J Clin Ped Dent 1995; 19: 167-72.
21. Bouvier D, Duprez JP, Pirel C, Vincent B. Amelogenesis imperfecta-a prosthetic rehimperfecta-abilitimperfecta-ation: A clinicimperfecta-al report. J Prosthet Dent. 1999; 82: 130-1. No abstract available.
22. Bouvier D, Duprez JP, Bois D. Rehabilitation of young patients with amelogenesis imperfecta: A report of two cases. ASDC J Dent Child. 1996 Nov-Dec; 63: 443-7.
Yazışma Adresi:
Yard. Doç. Dr. Alp Erdin KOYUTÜRK Ondokuz Mayıs Üniversitesi
Diş Hekimliği Fakültesi Pedodonti Anabilim Dalı 55139 Kurupelit / SAMSUN
Tel: 0 362 3121919 / 3020 Faks: 0 362 4576032
