k ja jiia . ı u Y tU I G U M İNO. 71
J3ir> İcapmış...
S 3 i r Z /o /lr n u L Ş ..
f
t
C
E
l
L
H
âS
âYazarı : S e rm e l M u h ta r
<K. Haşan efendinin Davul ile sahneye çıkışı.
(Bu resim merhum sanatkâr Baha bey Yara lından o devirde yapılmıştır.
B
İZ İM ç o c u k lu ğ u m u z d a a d ı K el H a s a n d l. A b d i s a ra y a a- lın d ık ta n so n ra , ra k ip siz k a lınca, itib a rı a rtm ış, K. H a ş a n o lm u ş tu. S o n ra la rı ( K e f ’te n ) d e s ıy rıla ra k y a l n ız k o m ik i şe h ir H a ş a n d iy e a n ılm a ğ a b a ş la d ı.K ü ç ü k y a ş ta n b e ri k e lm iş; f a k a t bu- ru n su z lu ğ u için, m u h te lif riv a y e tle r v a r.
B ir k a v le g ö re, g û y a şa b ıe m re tiığ iıı- d e, z a m a n ın m e şh u re si k a n to c u P e ru - za tu tu lm u ş; o, tiy a tr o y a se d iy e ile g i d ip g e lirk e n p e şisıra ta k ip e d e r, y a n ıp y a n ıp tu tu şu rm u ş. G ü n ü n b irin d e , P e- ru z u n b e lâ lıla rın d a n b iri, k a h v e c i s a n d a ly e sin i k a p tı m ı k a fa s ı b u d u r d e y ip y a p ıştırm ış. B içare g e n ç te b u ru n g it m iş. B ir b a ş k a k a v le g ö re , ç o c u k ik en ç o k y a ra m a z m ış ; a ğ a ç la r d a n inm ez, d ü z d u v a r la r a tırm a n ırm ış. B irg ü n y ü k se k b ir cev iz a ğ a c ın d a n d ü şm ü ş; taş ö lçerim , b u rn u p a r a m p a r ç a olm uş.
A n a d a n d o ğ m a b u ru rısu z d iy e n le r, k e m ik h a sta lığ ın a h a m le d e n le r d e v a r dı. H a n g isi d o ğ ru , h a n g isi y a la n , A l la h a m alû m . B en im işittiğ im v e m e v su k iy e tin e e- m in o ld u ğ u m cih et ş u d u r:
B izim kiler, 1 2 9 7 , 1 2 9 8 se n e le rin d e , (y a n i b u n d a n 5 3 , 5 4 se n e e v v e l) , K ı zıl to p ra k ta , F e y z i p a ş a n ın k ö ş k ü n d e y azlık k ira c ı im işler. O z a m a n la r, o ci v a r h alk ı, a k ş a m la rı K u y u b a ş m d a k i a- ğ açlık lı se te ç ık a rla r, k ilim le r y a y ıp o- tu ru rla r, g e le n g e çen i se y re d e rle rm iş . B azan d a, Z iv e rb e y y o k u ş u n d a n inip, d e ıe b o y u n d a , ş im e n d ife r k ö p rü s ü n ü n
K. Hasan efendinin son Senelerine ait bir fotoğrafı.
K. Haşan efendi meşhur boş tenekesi ve saplı süpürgesi ile.
(Fahir beyin muvaffakiyetli bir karikatürü) a ltın d a k i ç im e n le rd e , k u rb a ğ a sesi d in le m e ğ e g id e rle rm iş.
H a şa n , o z a m a n la r a ğ a b e y isi p o lis H a c ı F itil’le b irlik te , y a k ın d a k i k â rg ir b ir k ü ç ü k e v d e o tu ru rm u ş ; 16, 17 y a ş la rın d a k a d a rm ış ; y o ğ u rt satarm ış. E k se riy a o a ğ a ç lık lı se te v e y a d e re b o - y u n a gelir, tü rlü n e k re lik le r, tu h a flık la r y a p a r, k o n u y u k o m ş u y u g ü ld ü rü r m üş. B izim ra h m e tli b ü y ü k te y z e : (B u g ü n k ü gibi g ö z ü m ü n ö n ü n d e d ir; o ld u m o la sıy a k el v e b u ru n su z d u . B ir g ü n o lu p -tiy a to ra c ı o la c a ğ ı d a h a o v a k itte n b e lliy d i!) d e rd i.
K e n d i h e sa b ım a , H a ş a n h a k k ın d a h a tırla d ık la rım a v e b ild ik le rim e g e lin c e : B e n im ç o c u k lu ğ u m d a , Ş e h z a d e b a - şın d a , şim d ik i (M illî s in e m a ) b inası. M ü şü r S a ffe t p a ş a z a d e H ü n k â r y a v e ri m ira la y E s a t b e y e aitti. B u ra y a e v v e l ce (M e h m e d in g a z in o s u ) d e rle rm iş :
s o n ra tiy a tro y a ta h v il ed ilm iş.
H a şa n ın (H a y a lh a n e i O sm a n i k u m p a n y a s ı) b u r a d a idi._ P e ru z , (S a h n e i
K L L H A Ş A N
1 1 inci ş a y ia d a n
-H a ş a n , a r a d a b ir ( M a m a ) d a , (L i- b a d e ) d e o rta o y u n u d a o y n a r, b a z a n H a m d i iie b irlik te d e K a v u k lu y a çık ar- dı. P e ş e k â rin k a rşısın d a m e n k ıb e sö y lem e, te k e rle m e sa v u rm a , rü y a a n la tm a g ibi h u su sla rd a , b ilh a ssa e sp ri v e ze-
ra fe tte , H a m d in in ç o k y ü k se k o ld u ğ u g ö z e ç a rp a rd ı. S a h n e d e ise, ö b ü r k o m ik le rd e n h e p sin in ü stü n ü , h a z ır c e v a b ı, z o ra k i o lm ıy a n ı H a s a n d ı.
M e k te b i S u lta n id e n çıkışım ın ertesi senesi, y a n i 9 0 7 d e . riy a z iy e h o cası m a ru f B ia n c h o n g ’u ( s o n r a G a la ta s a ra y m ü d ü rü sanisi o l a n ) , a rz u su ü zerin e, M a m a y a g ö tü rm ü ştü m . B izim çelebi, o g ü n k a rşılık lı m e y d a n a ç ık a n iki k a v u k lu y u sey retm iş, s ö y le d ik le rin i k a v a , d in le r g ibi d in le d ik te n so n ra H a m d in in m im ik le rin e h a y ra n k a ld ığ ın ı, b u a y a r d a b ir k o m iğ e F r a n s a d a b ile n a d ir te s a d ü f e d ileceğ in i sö y lem işti.
H a şa n , g ittik ç e k o m ik lik te ilerlem iş, m ü ste h c e n a ğ ız la rd a n , so ğ u k b a s m a k a lıp la rd a n o ld u k ç a v azg eçm iş, kılık k ıy a fe ti d e d eğ iştirm işti. B o ru g ib i fesi lim o n k a b u ğ u k a d a rın a , d a h a so n ra ta k k e y e çev irm iş, m a k iy a jı h a fifle t m iş, p a rç a lı b o h ç a y ı a n d ır a n e n ta riy i d e d a p d a r a c ık b ir c e k e te ta h v il e tm iş ti. G a z te n e k e sile s ü p ü rg e y i d e atm ıştı. R e p e rtu v a rın m şa h e se ri o la n ( R ü y a d a ta a ş ş u k ) ta , rü y a faslı e lh a k g ö rü le ce k v e g ü lü n e c e k şe y d i. T iy a tro n u n içi fo ri ( e lç ırp m a ) d a n y ıkılırdı. K e n d i m e n fa a tin e o la n y a h u t (ti- y a tr o p e r v e r a n e fe n d ile rin a rz u v e t a le p le ri) v e (z ü v v a rı k ira m ın e z h e r ci h e t m e m n u n k a la c a k la rın ı ilân e y lerim v e s s e lâ m ) k a y ıtla rile v e rile n ( g a la ) n e v in d e n o y u n la rd a , a rk a s ın d a fistan, b o y n u n d a k o s k o c a b ir d a v u l, k a n to y a d a ç ık a rd ı. Sesi g ü z e l v e y a n ık tı. K a n to la rı m u a y y e n : m a h u t (tu d u la r- d a çen g i ç ık a r ) , y a ğ lıc a b u m b a r, tu z lu c a b ü fte k n a k a r a tlı ( H e y p a ly a ç o ) . * * *
D a im î y a z lık tiy a tro su n u n , K u şaili- ç a y m h ın k ö ş e s in d e o ld u ğ u n u sö y le m iş tik.
S a la şın k a fe sli o la n ü st k a t lo c a la rı v e m e v k ile ri h a n ım la rın , a lt k a t ta b e y
lerin . E rk e k le rin m e d h a li g e rid e , h a - n ım la rın k i b e rid e . C u m a, p a z a r g ü n le ri, m e z a rlığ ın ö- n ü n d e k i to zlu , b e r b a t y o la , b o y lu b o y u n c a k o n a k a ra b a la rı sıra la n ır. T iy a t ro k a p ıs ın a y a n a ş a m a z la r, z ira a şa c a k y o l y o k ; ç u k u rla r, tü m s e k le r m an i. H e n d e ğ in a ra s ın d a k i y a m n y u m ru p a tik a d a n b in m ü ş k ü lâ tla ç ık arsın , y a n k a p ıy a v arırsın .
E rk e k le rin k işe sin d e re jisö r K âm il, h a n ım la rın k in d e H a şa n , b ile t k e serler. F a k a t d ir e k tö r k a tiy e n y e rin d e r a h a t d u ra m a z ; b o y n a b a r a k a d a n d ışa rı fır lar v e k elli felli h a n ım e fe n d ile ri k a r ş ı lar.
V ü k e lâ ta k ım la rın ın , y ü k se k k im s e lerin y aşlıc a h a tu n la rın a s a n d a ly e le r k o ştu ru lu r, k işe n in y a n m a o tu rtu lu p bir m ik ta r n e fe s a ld ırılır. K a lıp s ig a ra ları ik ra m ed ilir.
A rk a d a n , k o ltu k la r a g irilerek , heps; fira d e fira d e lo c a la rın a çık arılır. Beş d a k ik a g e ç m e d e n , gıcır gıcır s ü ra h ile r d e K a y ışd a ğ ı su ları, p ırıl p ırıl te p s ile r d e m ev sim y em işle ri k o ş tu ru lu r v e b ü feci, h e r b ir lo c a d a n m ü rü v v e te g ö ıe , bir m ecid iy e, iki m e c id iy e b ah şişi s a k a lın a sü rü p c e b e a ta r. D a h a a rk a s ın d a n , k o m ik i şehir, k i b a r ta b a k a y a m e n su p h a v a rin in lo c a ların ı b irb ir d o la ş ır; k a p ın ın y a n ın d a ki s a n d a ly e n in k e n a rın a b ira z ilişir. B irin d e to h a flık la r y a p a r, k a h k a h a la r k o y v e rttirir. (İlâ h i çok y aşa, sen ö lm e em i H a ş a n e fe n d i!) g ibi iltifa tla ra n a
il olur.
Y az ıla rım ın b irin d e k ısa c a b a h s e tti ğim gibi, tiy a tro k a p ıla rın ın a n a b a b a g ü n ü n e d ö n e n b ir z a m a n ın d a , b ir d e b a k a rs ın ki, e rk e k ta ra fın ın b ile t k u lü besi ö n ü n d e , k a n ta r lıla r sa v ru lu y o r, to z d u m a n a k a rışıy o r. (İto ğ lu it, p a r a m la d e ğ il m i g ireceğ im . A l ç e y re k le şu iki m eteliğ i, k e s b ilâ tı h e rg e le !) d i y e b ir ağ ız d a la ş ı; itişm e, k a k ış m a ...
İç e rid e o tu ra c a k s a n d a ly e d eğ il, k e d i y a v ru s u sin ecek y e r y o k . . . y a h u t h erifçio ğ lu , b e ş b u ç u ğ u v erm iş. G ü rü l tü y e g e tirip 1 1 lik b irin ci m e v k ie k a - v a n ç a o la c a ğ ı e sn a d a , k o n tr o l d u ra n ilâ n c ı ile g ırtla k g ırtla ğ a g e lm iş; a lt a l ta , ü stü ste b o ğ u şu y o rla r.
D e rh a l şıra k şıra k b ir ta r a k a o r ta lı ğı ç m la tırd ı. Ç e rk e z M e h m e t p a ş a n ın o r ta n c a o ğ lu F lü n k â r y a v e ri y ü z b a şı T a lâ t, k o lla rı sıvam ış, a v u c u n a tü k ü rü ğü b a sm ış v e m e y d a n ı v e g a y c girişm iş. A lla h y a r a ttı d e m iy o r, ö n ü n e g ele n e v u ru y o r silleyi, b a s ıy o r to k a tı; d a h a g ö zü k ız a rsa , ç iz m e sin d e k i fil k u y ru ğ u k am çıy ı..
O a n d a , fa re d e liğ i b ir p a ra y a , h e r k es ç ily a v ru su g ibi d ağ ılır, o rta lık ta sü t lim a n lık o lu v e rird i.
Y a v e ri h u su sî z a d e , a rk a s ın d a k a rta l
k a n a t se tre , b o y n u n u k ıra k ıra , afili a- fili, s a h n e y e b itişik lo c a sın a d ö n e r, fesi sol kaşınır» ü stü n e y ık ıp k o ltu ğ u n a k u ru lu r, h e m e n p a k e ti ç ık a rıp y a n ın d a k i tu lu m b a reisi k ılık lı d a lk a v u k la r a sig a r a la r fırla tırd ı. M e ğ e rse b u d e lik a n lı, k a n to c u T e - r e z a ’y a tu tk u n m u ş. K u m p a n y a n e re d e o y u n o y n u y o r, o d a o ra d a . T a n rın ın h erg ü n ü , K u şd ilin i, B ağ la rb a şın ı, L ib a- d ey i, M am ay ı, F ın d ık su y u n u , B ak ır- k ö y ü n ü , tiy a tro iie b e r a b e r ç a rk ç e v ir m e d e ...
H a ş a n , ilân ı m e şru tiy e te y a k ın se n e le rd e , a d a m a k ıllı k a la n to rla şm ıştı.
A ltın d a , b ir ç ift d o r u k a d a n a y a k o şu lu m ü k e lle f b ir fa y to n , a rk a s ın d a k a b u k g ib i e lb iseler, şal y e le ğ in d e a l tın s a a t k ö ste k , p a r m a k la r ın d a 5 3 lü k
k e h rib a te şb ih , â d e t a lo r tta n fark sız h a le gelm işti. B ir k e r e y a z m ıştık a m a sırası ik e n y in e te k r a r e d e lim : (H a y a lh a n e i O s- m a n î) n in f ia t listesi d e , ö b ü r tiy a tr o la rın eşi id i: B irinci sınıf lo c a la r 5 5 ; ikinci sın ıf la r 4 4 ; b irin ci m e v k i 1 1 ; ikinci m ev k i 5,5 k u ru ş. ( K ü s ü r a t D a rü la c e z e re s m id ir ) . S e rm e t M u h ta r
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
