Bilgi toplumunda dijital bölünme

Bilgi

Toplumunda

Dijital

B0liinme

Yrd.

Doq. Dr.

Erhan

AKYAZI

6zet

Toplurnlar siirekli bir ddnilgtim ve geligim igerisindedir. Bu de!iqimi qekillendiren ise iiretim kaynaklan oltnuqtur. Bilgi toplumunu yagadrlrmrz giiniimiizde de en 6nemli tiretim kaynagr bilgidir. Toplumsal d<intigiimler dogal olarak toplumlan olugluran bireyler iizerinde de <inemli etkilere yol aqrnrqtrr. lginde bulundulumuz bilgi toplumu da bu

etkilerdcn payrnr almrqtrr. Dijital bdlilnme bu etkilerden birisidir. Bireyler arasrnda siirekli var olan bdlUnmiigl[k bilgi

toplumunda da kendini bu gekilde gdstermiptir. Bilgi ve bilgi tcknolojilerine eriqim konusunda bireyler arasrndaki

farkhla;mayr tarifleyen dijital bdliinme azalmasr beklenirken artma egilimi gdstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Bilgi, Bilgi Toplumu, Dijital Btiliinme.

Abstract

Societies are continiously in a change and development process. Production sources shapes this process.

Nowadays that we realize inlbrmation society, most important source is information. Social transformations naturally

caused important effects on individuals that constitutes societies. Information society impressed from these effects too.

Digital divide is one ofthe these effects. Being divided that has been continiously between individuals indicates itselfthis way in the inlbrmation age. Digital divide, that defines diversity between individuals indicates a increasing tendency

while expecting decreases.

Keywords

lnformation, Information Sociefy, Digital Divide.

1. Girig

insanlar tarih boyunca stirekli ya$amlannl kolaylagtrrma arayl$mda olmuglar ve bu

arayr$lannrn sonucunda da geqitli evrelerden gegmiglerdir. Avcrhk ve toplaylclhkla gegim srraslnda insanrn iggiicii <in planda iken, zamanla insan giictinfin yerini makinenin almasr ile

birlikte

yeni

bir

ddneme gegilmigtir. Son olarak

da

yegane

giig

olan

bilgi

geligimin

degigmez unsuru olmuq ve

bilgiyi

tireten birey rin plana gegmigtir.

Bilgiyi

igleyecek aruQlar

bir

artrg giistererek insanoplunu yeni

bir

toplumsal forma sokmu$tur. Bu yeni formun adr

"Bilgi

Toplumu"dur.

2. Bilgi Toplumu

Pek gok kaynakta

bilgi

toplumu sanayi sonrasr toplum olarak da adlandrrrlmaktadrr.

Bunun

yanl

slra "Sanayi Sonrast Toplum Olarak

Bilgi

Toplumu" adh eserinde Yoneji Masuda toplumlarrn

bir

yaprdan bagka yaprya gegi$ini saglayan ozelligi sosyal teknoloji olarak ifade etmetedir ve sosyal teknoljiyi de; toplumun btiti.iniine etki ederek onu bagka bir sisteme ddni.igttirecek derin sosyal etkiler yaratan bir teknoloji

tiirii"

olarak tarif etmektedir. ($en ve Kog, 2002)

Adrna

bilgi/biligim

toplumu denilen

bu

toplurnsal formda ise adr gegen sosyal

teknoloji gorevini biliqim teknolojileri gormektedir.

Bilgi

toplumu, sosyo-ekonomik faaliyetlerin giderek etkilegimli sayrsal iletigim

aglanntn katrhmryla veya

bu

iletigim

aplannrn

yogun

kullanrmryla gergeklegtirilmesi yanlnda,

bu

amagla kullanrlan her

tiirlii

teknolojinin

ve

uygulamanrn tiretilmesi olarak tanrmlanabilir. (Fink ve Kenny, 2003).

Bilgi galrna damgastnt vuran kavramlar agafrdaki tabloda ozetlenmigtir. Kavramlar

Tablo-1. emel

Bilgisayar Devrimi Berkeley 1962

Bilsi

Ekonomisi Machlup 1962

Global Kdy

Mcluhan

1964

Bilimsel-Teknoloi ik Devrim Prag Akademisi 1973

Uqiincii Dalga Toffler 1980

Bilsi

Devrimi Jones 1982

Bilsicilik-informationalisation Castells 1989

AE Toplumu Castells 1989

Tablo incelendi$inde

biligim

teknolojileri dewimine

bilgi,

telekomunikasyon ve

bilgisayann damgasm \urdugu gdriilmektedir. (Williams, 2001)

Biligim

teknolojilerinin baqrnda gelen iletiqim aplanntn giderek elektroniklegmesi ara$tlrmayl tetikleyecek bilginin dolagrmrm kolaylaghrarak biligim toplumunun geligimine

katkrda

bulunmaktadtr.

Bu

ise

bilgi

kapitalizmine

ve

gebeke toplumuna dnderlik etrnektedir. Trpkr Manuel Castells'in

bili$im

teknolojilerinin yaratmrq

oldulu

toplumsal

yaprya vermi$ oldulu isim gibi; "network society-gebeke toplumu".

Biliqim teknolojilerinin yakm gelecekte fantastik ve insan <itesi yetenekler agtsmdan dnemli kazammlar saglayacagl muhakkaktrr. Ancak teknolojinin

ba;h

bagrna mutluluk

getirmeyeceli ortadadrr.

Teknoloji

ile

hayatlmtza

giren deligiklikler

o

kadar

htzh gergeklegmektedir

ki

toplumlar kendini bu yeni durumlara uydurmaya yeti$ememektedir.

Eski toplumlar gok fazla durapanhk arz ederken,

iimelin

insanlar ttim yaqamlarr boyunca edindikleri tecriibeler do!rultusunda tammlanmrg iglere ydnlenirken, giiniimiizde yeni tecriibeler kazanabilmek iqin gok yiiksek meblallar <idenmektedir. Bugiin pek gok karar

biligim

teknolojileri

tabamnda gah$an simiilasyon yaztltmlan destegiyle ahnmaktadtr.

Yakrn

gelecekte

bu

simiilasyon programlan

ttim

sosyal olaylarda devreye girecek ve

insanlar artrk bu yazrltmlar olmadan karar veremez duruma gelecektir' (Duch,200l)

Krsacasr iletigim ve bilisim teknolojilerindeki geliqmeler diinyayr algtlama geklimizi deligtirmigtir. Bu kiiresel k6y, bilgi ga$r ve arag mesajdrr terimlerini popiiler krlan Marshall

Mcluhan'rn bir iinermesidir. (Duch, 2001)

3.

Dijital

Biiliinme

Biligim

teknolojilerinin gtiniimiizde

bize en

fazla

gdriinen

yiiz0

olarak

ifade

edebilecegimiz Internet diinyayl deligtirmektedir. Her giin daha fazla kullamyor ve her giin

daha

fazla

_;ey

Olrenmekteyiz. Fakat diinyadaki herkesin

Intemeti kullandrlrnr

veya

kullanmaya hevesli oldulunu sriylemek

dolru

olmayacakhr.

Bu risk

ise

dijital

bdliinme denilen olguyu yaratmakta ve desteklemektedir. lntemet kullanrm oranlarl gok klsa bir siirede telefonun onlarca yrlda almrg

oldulu

mesafeyi kat etmigtir. Ancak bu inarulmaz

oranlarrn ardrnda

yine

inamlmaz

bir

egitsizlik

yatmaktadf.

Yani

erigimi

olanlar ve

olmayanlar arasmda yani isveg ve Afrika arasmda. Peki gergekten bdyle bir bciliinme varsa

bu bir sorun te$kil etmektemidir? Intemetin kigiler arasrndaki etkilegimi de[igtirmesi ve ig

iliqkilerini dahi bu ortama ta$lmasrnm ardrndan bu durumun bir sorun olduEu s<ivlenebilir. (Gardner ve Oswald)

_

Giiniimiizde giderek poptiler hale gelen Intemet

bir

yandan bireyleri sonsuz bilgi

hawzu

ile

kugatrrken,

bir

yandan

_{da bilgi}

teknolojilerine

uzak

olan

bireyle-n

korkutmaktadrr.

Bir

taraftan insanlara iglemlerini uzaktan gOrme gibi yegil rgrk yakarken, '

bir taraftan da giivenlik ve bireyin toplumdan uzaklagmasr gibi _{sorunlarla insanlann tjniine}

kahn bir krrmrzr gerit gekmektedir. (Tezci)

Dijital

b<iliinme

farkh

sosyoekonomik seviyedeki

colrafik

bolgelerdeki bireyler

arasrndaki gok genig _{yelpazedeki aktiviteler igin Intemete ve dolayrsryla bilgiye ve iletigim}

teknolojilerine erigme konusundaki ugurumu tarif _{etmektedir. (Hiising, Selhofer ve Korte,}

200 r)

Tanm,

endtistri

ve bilgi

gallarr

giiphesiz

_{tarihin iiretim}

_{agrsrndan ddniim}

noktala'drr.

Toplumlarda

bu

_{ddni.im noktalanm baganyla}

_{tamamlayanlar ve} tamamlayamayanlar olarak aynma

tabi

rurulabilir.

Dijital

boliinme

de biligim

galrna

erigenler ve yol almrglarla erigemeyenler arasmda yagarunaktadr. _{Bu aynm}

"ndurt ii"9"-i9

ve endiistrile$memi$ veya sanayileqmig ve sanayilegmemig _{iilkeler arasindaki aynmrn yeni}

bir gdriinUmiidiir. (Koussa, 2002)

Dijital

bdliinmeye sadece biligim _{teknolojilerine sahip olma agrsrndan bakmamak} gerkmektedir.

_Temelini

_bu

_teknoloj

_er

_{ve bilgi}

_oluqturmak

_iiiere

_gegitli

eriqim sorunlanndan s6z edilebilir (Dijk, Hecker, 2003, s.317).

.

lihLns.el erigim;

yeni

teknolojilerin cazip gelmemesi, bilgisayar korkusu

ve ilgi

eksikli$inden _{kaynaklanan temel diizeyde dijital tecrtibeden yoksun olma.}

o

Maddi erigim; bilgisayar ve iletigim

alr

altyaprsma sahip olmama.

o

Tecrlibe erigimi; yetersiz

egitim,

yetersiz _{toplumsal destek}

_ve

_{kullamcr dostu}

olmayan teknolojik yaprlardan _{kaynaklanan tecriibe eksikliSi.}

o

_{Kullanrm eri$imi; Onemli kullanrm frrsatlannr yakalayamama.}

Geligmekte olan iletiqim

ve

biliqim

_{teknoloj erine toplumun}

_buyiik

_bir

_kesimi tarafindan sahip olunmamasr gu temel sebeplerden dolayr srkrnir yaratmakiadrr.

_on""tikr"

yeni iq.ortamlan

bu

_{teknolojilerin kullammrnr zorunlu krlmaktadrr.}

_ikinci

_{olarak bu} teknolojilere sahip olmama

veya

yeterli

beceriye sahip ormama

Intemet

tizerinden gergeklegtirilen bankacrhk

gibi

artrk

olalan giinliik

faaliyetlerin gdrtilmesinde srk'rtr

yaratmaktadlr. Son olarak da toplumun bu _{teknolojilere sahip ohnayan veya erigemeyen}

kesimi dogal olarak

geligmekte

_{olan yeni}

_{elektronik mii$teri portliiyiinde}

_yer

alamayacaklardrr.(Htising, _{Selhofer ve Korte, 2001)} 4. Sonug

Hemen hemen tiim toprumlarda uzun zamandrr stiregelen toplumdaki bazr bireylerin

drglanmasr _{olgusu hakimdir. Sosyal drqlama farkh donemleide farkir sebeplere}

bagh olarak

gelisebilmektedir.

_Bu

_sebepler

_elitim,

_salhk,

_ekonomi

_ve

_statti

otarak

karslmza

glkabilmektedir.

Dijital

drglanma

da

bunlann

arasrnda

saytlabilir.

Bilgi

toplumuna

gegilmesiyle

birlikte, bilginin

ekonomideki

belirleyici

faktajr olmasr

para-mal-para

iOngusiinii

para-biJgi-para

gekline

ddni.iqttirmiiqtiir.

Bilgiye

dayal

ekonomi

olarak adlandrnlan bu ekonomik diizenin

varh[r

ise trpkr bundan onceki ekonorrik diizenlerde

oldulu gibi girdi

olarak kullantlan bilgiden oluqacak grktrlarr tiiketecek bireylerin yani

tiikeicillrin iarlgrna

bafhdrr. _{Qrktryr tiiketecek} birey ve bu bireylerde ttikehne kapasite

yoksa grktrnrn dolayrsryla girdinin de

bir

anlamr kalmayacakhr.

Dijital

biiliinme ise sdzij

edilen

anlamsrzhlr

kdrukleyici

bir

etki

yaratmaktadrr.

Bu

sebeple

yeni

biligim teknolojilerinin

toflu-un

tiim bireylerinin

bir

araya getrrrlmesindeki onemi pek 9ok iilke

tarafrndan kabul edilmig ve geleneksel politikalannrn birer parqasr haline getirilmi$tir.

Kaynakqa

Dijk, J.V., Hacker, K. (2003). "The Digital Divide as a Complex and Dynamic

Phenomenon". Tne Information Society, S.19, 315-326

Duch, W. (2001). Future of the information society and information technology'

http://www.phys.uni.torun.pl/publications/kmk/0lfuture.pdf (26 Ekim 2005)

Fink, G., Kenny, C.J. (2003) w(h)ither the Digital Divide?'

http://freeculture2.soc.american.edu/uploads/359/W-h-ither-DD-Jan-'pdf (27 Ektm

2005)

Gardner, J., Oswald, A., lntemet use: the digital divide'

http://www2.warwick.ac.uk/fac/soc/economics/staff/faculty/oswald/bsagol2.pdf (26 Ekim 2005)

Husing, T., Selhofer, H. ve Korte, W.B. (2001). Measunng The Digital Divide A

Proposal for a-New Index. http://www,sibis-eu.org/Iiles/DigDiv_Dusseldorf

01.pdf

(26 Ekim 2005).

Koussa, R.S., Urdaneta, C.F. (2002). lntemet and the Digital Divide http://ferran.net/Files/IM52002.pdf (24

Ekim2005)

.

$en, A., Koq, O. (2002). Bilgi Toplumunun Taqrdr!t Risk IJnsurlart' http://www.bilgiyonetimi.orglcm/pages/mkl-gos.php?nt=197 (24 Ekim 2005)'

Tezci, E., Dijital Boliimne ve Ortaya _Qrkardt!r Sonuglar

http://www.egm.gov.trlsempozyum2003/Bildiriler/Dijital-Bolunme-Ortaya-Cikardigi _Sonuclar.pdf (25 Ekim 2005)

What is The Global Information Society

http://www.poIity.co.uldcontent/BPL_Images/Content_store/SampIe_chapter/0745626

84X%5C001.Pdf (25 Ekim 2005)

Williams, K. (2001). What is the digital divide? http://www-personal.umich.edu/-katewill/kwd3workshop'pdf (26 Ekim 2005)'