Ahmet bin Abdülfettah el-Mucrî el-Melvî'nin "el-Kavlu'l-Fasl fî Esrâri'l-Fasl ve'l-Vasl" adlı eserinin tahkiki

(1)

AHMET BİN ABDÜLFETTAH EL-MUCRÎ EL-MELVÎ’NİN “EL-KAVLU’L-FASL FÎ ESRÂRİ’L-FASL VE’L-VASL” ADLI ESERİNİN TAHKİKİ

Ali ALMASOUD

Yüksek Lisans Tezi

Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Arap Dili Ve Belagatı Bilim Dalı Tez Yöneticisi: Dr. Öğr. Üyesi Mesut IŞIK

(2)

ﺔـــــﯿﻛﺮﺘﻟا ﺔــــﯾرﻮﮭﻤﺠﻟا

ﻢــﯿِھاﺮــﺑإ ي ِﺮـْﻏآ ﺔــﻌـﻣﺎﺟ

َﭼ

ـ

َﭽ

ْﻦـ

ﺔـــﯿﻋﺎــﻤﺘــﺟﻻا مﻮــﻠﻌﻟا ﺪـــﮭﻌـــﻣ

مﻮﻠﻌﻟا ﻢﺴﻗ

ﺔــﯿﺳﺎﺳﻷا ﺔﯿﻣﻼﺳﻹا

ﺎﮭﺘﻏﻼﺑو ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﺔﺒﻌــﺷ

ﮫﺘطﻮﻄﺨﻣو يﻮﻠﻤﻟا يﺮﯿﺠﻤﻟا حﺎﺘﻔﻟا ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﺣأ

ﻞﺻﻮﻟاو ﻞﺼﻔﻟا راﺮﺳأ ﻲﻓ ﻞﺼﻔﻟا لﻮﻘﻟا

ﺔﺳاردو ًﺎﻘﯿﻘﺤﺗ

ﺮﯿﺘﺴﺟﺎﻣ ﺔﻟﺎﺳر

ْﻖِﺷِإ دﻮﻌﺴﻣ :رﻮﺘﻛﺪﻟا فاﺮﺷإ

دﻮﻌﺴﻤﻟا ﻲﻠﻋ :داﺪﻋإ

يﺮﻏآ

2020

T.C.

AĞRI İBRAHİM ÇEÇEN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

TEMEL İSLAMİ BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI ARAP DİLİ VE BELAGATI BİLİM DALI

(3)

Ali ALMASOUD

AHMET BİN ABDÜLFETTAH EL-MUCRÎ EL-MELVÎ’NİN

“EL-KAVLU’L-

FASL FÎ ESRÂRİ’L-FASL VE’L-VASL”

ADLI ESERİNİN TAHKİKİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

TEZ YÖNETİCİSİ: Dr. Öğr

. Üyesi Mesut

IŞIK

(4)

IV

TEZ ETİK VE BİLDİRİM SAYFASI

SOSYAL BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE

Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliğine göre hazırlamış olduğum “AHMET BİN ABDÜLFETTAH MUCRÎ EL-MELVÎ’NİN “EL-KAVLU’L-FASL FÎ ESRÂRİ’L-FASL VE’L-VASL” ADLI ESERİNİN TAHKİKİ “ adlı tezin tamamen kendi çalışmam olduğunu ve her alıntıya kaynak gösterdiğimi taahhüt eder, tezimin kağıt ve elektronik kopyalarının Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü arşivlerinde aşağıda belirttiğim koşullarda saklanmasına izin verdiğimi onaylarım .

Lisansüstü Eğitim-Öğretim yönetmeliğinin ilgili maddeleri uyarınca gereğinin yapılmasını arz ederim .

∆ Tezimin tamamı her yerden erişime açılabilir .

(5)

ﺺﺨﻠﻣ

ﺮﯿﺘﺴﺟﺎﻣ ﺔﻟﺎﺳر

"ﻞﺻﻮﻟاو ﻞﺼﻔﻟا راﺮﺳأ ﻲﻓ ﻞﺼﻔﻟا لﻮﻘﻟا" ﮫﺘطﻮﻄﺨﻣو يﻮﻠﻤﻟا يﺮﯿﺠﻤﻟا حﺎﺘﻔﻟا ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﺣأ

ﺔﺳاردو ًﺎﻘﯿﻘﺤﺗ

دﻮﻌﺴﻤﻟا ﻲﻠﻋ

ْﻖِﺷِإ دﻮﻌﺴﻣ رﻮﺘﻛﺪﻟا :ﺚﺤﺒﻟا ﻰﻠﻋ فﺮﺸﻤﻟا

دﺪﻋ

:تﺎﺤﻔﺼﻟا

)

111 )+(

X

(

:ﻢﯿﻜﺤﺘﻟا ﺔﻨﺠﻟ

رﻮﺘﻛﺪﻟا

دﻮﻌﺴﻣ

ْﻖِﺷِإ

رﻮﺘﻛﺪﻟا

ﺪﻤﺣأ

ﻞﯿﻠﺨﻟا

رﻮﺘﻛﺪﻟا

ﺪھﺎﺠﻣ

ﻟا

تﻮﺤ

ﻢﺛ ﻦﻣو ﺔﯿﺸﺤﺘﻟاو حﺮﺸﻟاو ﻒﯿﻟﺄﺘﻟاو ءﻮﺸﻨﻟا ﺎﮭﻨﻣ ﻞﺣاﺮﻣ ةﺪﻌﺑ تﺮﻣ ﺔﯿﻣﻼﺳﻹا مﻮﻠﻌﻟا نإ

ﺪﻗ ﺖﻟﺎﻧ ﻲﺘﻟا مﻮﻠﻌﻟا هﺬھ ﻦﻣو ،ﮫﺗﺄﺸﻧو ﻢﻠﻌﻟا ﺐﺴﺣو رﻮﺼﻌﻟا ﺮﺒﻋ رﺎﺼﺘﺧﻻاو حﺮﺸﻟاو ﻢﻈﻨﻟا

ﻦﻣ ًار

ﻀﻌﺑ ﻒﯿﻨﺼﺘﻟا نﺎﻛ مﻮﻠﻌﻟا ﻦﻣ هﺮﯿﻐﻛ ﻮھو ﺔﻏﻼﺒﻟا ﻢﻠﻋ ﻢﻈﻨﻟاو ﻒﯿﻨﺼﺘﻟا

ﻲﻓ ﮫﻀﻌﺑو ًﺎﻌﻣﺎﺟ ﮫ

ﻧ

عﻮ

ﻦﯾﺬﻟا ﺔﺒﻠﻄﻟاو ﻦﯿﻔﻟﺆﻤﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻛو ،ةﺮﻐﺼﻣ تﺎﻣﻮﻈﻨﻣو ﻞﺋﺎﺳﺮﻛ ﮫﺋاﺰﺟأ ﻦﻣ ءﺰﺟو ﮫﻋاﻮﻧأ ﻦﻣ

ﻈﻋأو ﺮﯿﺧ ﺔﻌﻣﺎﺠﻟا ﻒﯿﻟﺂﺘﻟا نﺄﺑ ٍﻦظ ﻰﻠﻋ ﻞﺋﺎﺳﺮﻟا نﻮﻠﻤﮭﯾو ﺔﻌﻣﺎﺠﻟا تﺎﻔﻟﺆﻤﻟا ﻰﻟإ نﻮﮭﺠﺘﯾ

،ةﺪﺋﺎﻓ ﻢ

ﻟا اﺬﻛو ،ﺎھﺮﯿﻏ ﻲﻓ ﺲﯿﻟ ﺎﻣ ﺪﺋاﻮﻔﻟا ﻦﻣ ﻞﺋﺎﺳﺮﻟا ﻲﻓ نأ ﻢﮭﻨﻋ بﺎﻏ ﺎﻤﺑﺮﻟو

ةﺮﻐﺼﻤﻟا تﺎﻣﻮﻈﻨﻤ

تﻮﺣ

تﺎﻔﻟﺆﻤﻟا ﻲﻓ ﺲﯿﻟ ﺎﻣ ﻖﺋﺎﻗﺪﻟاو ﻞﯿﺻﺎﻔﺘﻟا ﻦﻣ

،ﺔﻟﺎطﻹا ﻦﻣ ﺎﮭﯿﻔﻟﺆﻣ ﺔﯿﺸﺧ ةﺮﯿﺒﻜﻟا

ﺪﻤﻋ اﺬﻟو

ﻰﻟإ ت

ًاءﺰﺟ لوﺎﻨﺘﺗ ﻲﺘﻟاو ﺔﻏﻼﺒﻟا ﻢﻠﻋ ﻲﻓ ﻞﺋﺎﺳﺮﻟا ىﺪﺣإ

ﺎﺼﺘﺧاو ﺔﻣﻮﻠﻌﻤﻟا ةراﺰﻐﺑ ﺔﻏﻼﺒﻟا ﻦﻣ

،ﺎﻌﻣ ر

:ﺔﻟﺎﺳر ﻲھو ،ﺎﻌﻣ لﺎﻤﻜﻟاو لﺎﻤﺠﻟا ﻊﻤﺟ ﺆﻟﺆﻟ ﺪﻘﻌﻛ ﺖﻧﺎﻜﻓ ،ﺎﻤﻈﻧ ﺖﻧﺎﻛ ﺎﮭﻧﻷ

ﻞﺼﻔﻟا لﻮﻘﻟا

ﻓ

راﺮﺳأ ﻲ

ﻞﺻﻮﻟاو ﻞﺼﻔﻟا

ﺮﺸﻋ يدﺎﺤﻟا نﺮﻘﻟا ءﺎﻤﻠﻋ ﻦﻣ ﻮھو يﻮﻠﻤﻟا يﺮﯿﺠﻤﻟا حﺎﺘﻔﻟا ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﺣﻷ

ﺚﯿﺣ ،يﺮﺠﮭﻟا

ﺖﻓﺮﺸﺗ

ﻘﻣ ﺔﻠﺼﻔﻣ ﺔﺳارد ﮫﺘﺳاردو ﮫﻘﯿﻘﺤﺘﺑ

ًﺎﻣﺪ

ﮫﻟ

ﺔﺳارد

ﺔﯾﻮﻐﻟ

ﻦﻣو

ﻢﺛ

ًﺎﻘﯿﻘﺤﺗ

ﺪﻗو ﮫطﻮﻄﺨﻤﻟ

ﺖﻤﺴﻗ

ﺚﺤﺒﻟا

ﻰﻟإ

:ﻦﯿﺑﺎﺑ

بﺎﺒﻟا

لوﻷا

ﺖﻔﻗو

ﺔﻔﻗو ﮫﯿﻓ

ﺔﻌﯾﺮﺳ

ﻰﻠﻋ

ةﺎﯿﺣ

ﻟﺆﻤﻟا

ﻒ

ﮫﺗﺎﻔﻟﺆﻣو

ﺎﺗ ﻦﻋ ةﺰﺟﻮﻣ ﺔﺤﻤﻟ ضﺮﻋ ﻊﻣ ،ﺔﯿﻨﯾﺪﻟاو ﺔﯾﺮﻜﻔﻟا هءارأو ﮫﺗﺬﻣﻼﺗو ﮫﺧﻮﯿﺷو

ﻼﺒﻟا ﺦﯾر

ﺔﻏ

،ﺔﯿﻏﻼﺒﻟا تﺎﻣﻮﻈﻨﻤﻟاو

بﺎﺒﻟاو

ﻲﻧﺎﺜﻟا

ﮫطﻮﻄﺨﻣ ﺔﺳارﺪﺑ ﺖﻤﻗ

ﻖﯿﺛﻮﺘﺑ ًﻼﺼﻔﻣ

طﻮﻄﺨﻤﻠﻟ

ﻦﻣو

ﻢﺛ

ﮫﺘﺳارد

ًﺎﯾﻮﻐﻟ

حﺮﺷو

ﻖﻠﻐﻤﻟا

ﻮﺤﻧو ﮫﻨﻣ

ﻚﻟذ

ﻰﻠﻋ

ﻲﺗﺄﯿﺳ ﺎﻣ

.ًﺎﻘﺣﻻ

:ﺔﯿﺣﺎﺘﻔﻤﻟا تﺎﻤﻠﻜﻟا

ا ،ﺔﻣﻮﻈﻨﻣ ،ﺔﻏﻼﺑ ،ﻖﯿﻘﺤﺗ ،ﻞﺼﻔﻟا لﻮﻘﻟا ،ﻲﻛﺎﻜﺴﻟا ،يﻮﻠﻤﻟا يﺮﯿﺠﻤﻟا

ﻞﺼﻔﻟ

.ﻞﺻﻮﻟاو

(6)

ÖZET

Yüksek Lisans Tezi

AHMET BİN ABDÜLFETTAH EL-MUCRÎ EL-MELVÎ’NİN

“EL-KAVLU’L-

FASL FÎ ESRÂRİ’L-FASL VE’L-VASL”

ADLI ESERİNİN TAHKİKİ

Ali ALMASOUD

Danışmanı: Dr. Öğr. Üyesi Mesut IŞIK 2020, sayfa: (111)+(X)

Jüri:

Dr. Öğr. Üyesi Mesut IŞIK

Dr. Öğr. Üyesi Ahmad ALKHALİL Dr. Öğr. Üyesi Mücahit ELHUT

İslami ilimler asırlar boyunca doğuşundan günümüze çeşitli merhalelerden geçmiştir. Bu merhaleler telif, derleme ve telif eserlerin izahı mahiyetindeki şerhler olarak zikredilebilir. Daha sonra yapılan bu çalışmalar çeşitli ilim dallarına göre tefsir, hadis, fıkıh, kelam, siyer, belagat vb. şeklinde tasnif edilmiştir. Sınıflandırılan bu ilimlerden Belagat ilmi hakkında müstakil çalışmaların yanı sıra risale/kitapçık tarzı kısa ve öz eserler kaleme alınmıştır. Ne var ki ilim talebeleri hacimce kısa fakat içerik bakımından son derece zengin olan bu risalelerden ziyade cami kitaplarını tercih etmişlerdir. Bunun sebebi ise ilim camiasında küçük risalelerin daha az faydalı olarak görülmesidir. Fakat bu kısa risalelerde büyük cami kitaplarda olmayan çok önemli bilgiler mevcuttur. Belagat ilmini, kısa fakat yoğun edebi bir dille ele alan ve belagat kaidelerini adeta inci taneleri gibi şiir mısralarına dizen “el-Kavlu’l-Fasl fî Esrâri’l-Fasl ve’l-Vasl” hacimce kısa içerik olarak hazine kıymetinde değerli risalelerdendir. Eserin müellifi hicri XI. Asrın değerli âlimlerinden Ahmet bin Abdülfettah Mucrî el-Melvî’dir. Bu çalışmamızda müellifin zikri geçen eserini tahkik ettik. İki bölüm halinde yaptığımız çalışmada birinci bölümde yazarın hayatı, hocaları, öğrencileri ve dini düşünceleri hakkında bilgi verdik. İkinci bölümde ise eseri tahkik ederek okuyucuya sunduk.

Anahtar Kelimeler: el-Mucirî, es-Sekkâki, el-Kavlu’l-Fasl, Belagat, Nazm, el-Fasl ve’l-Vasl.

(7)

ABSTRACT

Master’s Thesis

AHMET BİN ABDÜLFETTAH EL-MUCIRI EL-MELVİ'S "EL-KAVL EL-FASIL Fİ ESRAR EL-FASIL AND EL-VASIL" EDITION CRITICS OF JUSTICE

Ali ALMASOUD

Advisor: Assist Prof. Dr. Mesut IŞIK 2020, Pages: (111)+(X)

Jury:

Dr. Mesut IŞIK

Dr. Ahmad ALKHALİL

Dr. Mücahit ELHUT

The Islamic sciences went through several stages, including formation, authorship, explanation, annotation, and then composing, explanation, and abbreviation through the ages, based on the science and its origins. Among these sciences, which obtained a degree of classification and composition, is rhetoric. It is like other sciences, the classification of which was sometimes combined and other times like messages and mini compositions. Many authors and students turned to collective literature and neglected messages, thinking that collective literature was the best and of the greatest benefit. They might not have known that messages had benefits that did not exist in other types, and so was the case with mini compositions that contained details and minutes that did not exist in major compositions as their authors were afraid of prolongation. Therefore, I chose one of the messages in rhetoric, which deals with part of the rhetoric by abundance of information and abbreviation together, because it was composition, and it was like a necklace of pearls gathering beauty and perfection together. This message is "Qawl Fasl fi Asrar Al-Fasl Wal Wasl by Ahmed bin Abdul-Fattah Al-Mujiri Al-Mallawi, who is one of the scientists of the twelfth Hijri century. I had the honor to examine and study it in detail, providing it with a linguistic study and then examined its manuscript. The research was divided into two parts: In Chapter One, I had a quick pause on the life of the author, his writings, sheikhs, students and intellectual and religious views, with a brief overview of the history of rhetoric and rhetorical systems. In chapter Two, I studied a manuscript in detail, documenting the manuscript and then studying it linguistically and explaining the closed text of it, etc. as explained later.

Keywords: el-Muciri, es-Sekkaki, el-Kavlu’l-Fasıl, Belagat, Nazm, el-Fasl and el-Vasl.

(8)

ﺔﻠﻤﻌﺘﺴﻤﻟا تارﺎﺼﺘﺧﻻاو زﻮﻣﺮﻟا

ت

ﻲﻓﻮﺗ

ص

ﺔﺤﻔﺻ

م

يدﻼﯿﻣ

ه

يﺮﺠھ

ط

ﺔﻌﺒط

(9)

ﺔﯿﺣﺎﺘﻔﻣ ﺔﻤﻠﻛ

ﷲ ﺪﻤﺣأ

هﻼﻋ ﻲﻓ ﱠﻞﺟ

ﻲﻠﺻأو

ﻰﻠﻋ

ﺮﯿﺧ

ﮫﻘﻠﺧ

ﺎﻧﺪﯿﺳ ﻖﻠﺨﻟا ﺪﯿﺳ هﺎﻔﻄﺼﻣو

ﺤﻣ

ﺪﻤ

،ﮫﻟﻹا ﺐﯿﺒﺣ

ﻦﻣو

ﮫﻌﺒﺗ

ﻦﻣ

ﻞھأ

ﻢﻠﻌﻟا

حﻼﺼﻟاو

ﻦﯾﺬﻟا

ﻮﻌﺳ

ا

ﻰﻟا

لﺎﺼﯾإ

ﻢﻠﻌﻟا

ﯿﻟإ

ﺎﻨ

اﻮﻟﺬﺑو

ﮫﻟ

ﺞﮭﻤﻟا

حاورﻻاو

.

ﺪﻌﺑو

ﺮﯿﺒﻜﻟا ﻢﻟﺎﻌﻟا ﻒﯿﻟﺄﺗ ﻞﺻﻮﻟاو ﻞﺼﻔﻟا راﺮﺳأ ﻲﻓ ﻞﺼﻔﻟا لﻮﻘﻟا ﺚﺤﺒﻟا اﺬـﮭﻓ

ﷲ ﮫﻤﺣر يﻮﻠﻤﻟا يﺮﯿﺠﻤﻟا حﺎﺘﻔﻟا ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﺣأ

ﻲﻓ ﻊﻗو ﺎﻤﻟ

ﯿﻈﻋ ﻦﻣ تﺪﺟوو يﺪﯾ

ﺛأ ﻢ

هﺮ

ةﺪﻤﻌﻟا نأ ﺎﻤﺑو ﺔﻏﻼﺒﻟا ﻢﻠﻋ ﻲﻓ هاﻮﺘﺤﻣ ﻞﯿﻠﺟو

سﺎﺳﻷاو

ﻮھ طﻮﻄﺨﻣ ﻞﻛ ﻦﻣ

ﮫﺟوﺮﺧ

سﺎﻨﻠﻟ

ةدﺎﻔﺘﺳﻻاو

ﮫﻨﻣ

ﺪﻌﺑ

ﻦﯿﯿﺒﺗ

ﮫﻠﻀﻓ

ﮫﺘﻧﺎﻜﻣو

ﮫﺑﻮﻠﺳأو

ﻦﻣ

لﻼﺧ

ﯿﻠﺴﺗو ﮫﻘﯿﻘﺤﺗ

ءﻮﻀﻟا ﻂ

ﻢﻟ اذإ ًﺎﺻﻮﺼﺧو ﮫﻧﻮﻨﻜﻣ ﻰﻠﻋ

ﺢﺘﯾ

ﺪﺣﻷ

ةدﺎﻔﺘﺳﻻا

ﺔﻗدﺎﺼﻟا

ﮫﻨﻣ

ﺖﯾأر ﺪﻘﻓ

ًﺎﻣاﺰﻟ

ﻰﻠﻋ

ﻲﺴﻔﻧ

فﻮﻗﻮﻟا

ﮫﯿﻠﻋ

ﻖﯿﻘﺤﺗو

ﮫﻨﺘﻣ

حﺮﺷو

ﻖﻠﻐﻤﻟا

،ﮫﻨﻣ

ًﺎﯿﺟار

نأ

نﻮﻜﯾ

ﻚﻟذ

ﻲﻓ

ﺔﻣﺪﺧ

بﺎﺘﻛ

ﷲ

ﮫﺘﻐﻟو

ﺔﻔﯾﺮﺸﻟا ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا

،

ﺖﻌﺒﺗاو

ﻲﻓ

ﻲﻘﯿﻘﺤﺗ

ﮫﻟ

ﺎﻣ

:ﻲﻠﯾ

1 -ﻖﯿﻘﺤﺗ

اﺬھ

طﻮﻄﺨﻤﻟا

،ﺔﻤﯿﺘﯾ ﺔﺨﺴﻧ ﻰﻠﻋ

ﺖﻧﺎﻛ

ﺔﺨﺴﻧ

ﺔﺒﺘﻜﻤﻟا

ﺔﯿﻧﺎﻤﯿﻠﺴﻟا

ﻚﻟذو

،ىﺮﺧأ ﺔﺨﺴﻧ ﻰﻠﻋ ﻲﻨﻀﻤﻟا ﺚﺤﺒﻟا ﺪﻌﺑ رﻮﺜﻌﻟا مﺪﻌﻟ

ﺖﻨﻜﻓ

لوأ

ﻦﻣ

ﺎﮭﻘﯿﻘﺤﺘﺑ مﺎﻗ

ﺐﺴﺣ

ﻲﻤﻠﻋ

ﻰﻠﻋ

ﺔﺨﺴﻨﻟا هﺬھ

.

2 -ﮫﺘﻧرﺎﻘﻣ

) ﻲﻨﯾوﺰﻘﻟا ﺐﯿﻄﺨﻠﻟ حﺎﺘﻔﻤﻟا ﺺﯿﺨﻠﺗ ﻊﻣ ﮫﺘﻠﺑﺎﻘﻣو

.ت

739 ﻞﻜﺸﺑ (ه

مﺎﺗ

ﺦﯿﺸﻟا نﻷ ﻚﻟذو ﺔﯿﺷﺎﺤﻟا ﻲﻓ ﺺﯿﺨﻠﺘﻟا ﻦﺘﻣ تﺎﺒﺛإو

ﺗا

ﱠـــــ

ﺬﺨ

ﻨﺘﻣ ﺺﯿﺨﻠﺘﻟا

ًﺎﺳﺎﺳأ ًﺎ

ﺮﯿﺜﻜﻛ ًﺎﻤﻈﻧ ﮫﻏﺎﺻو

ﻦﻣ

،ًاﺮﻌﺷ نﻮﺘﻤﻟا اﻮﻏﺎﺻ ﻦﯾﺬﻟا ءﺎﻤﻠﻌﻟا

ﻮﮭﺗو ًﻼﯿﮭﺴﺗ

ﻨﯾ

ًﺎ

بﻼﻄﻟا ﻰﻠﻋ

ﻆﻔﺤﻟا ﻲﻓ

ﻧﻮﻘﯿﺒﻟا ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﺮﻤﻋ مﺎﻣﻺﻟ ﺔﯿﻧﻮﻘﯿﺒﻟا ﺔﻣﻮﻈﻨﻤﻟﺎﻛ ؛

ﻲ

ت)

1080

ت) ﻲﻜﻟﺎﻤﻟا ﻲﻧﺎﻘﻠﻟا ﻢﯿھاﺮﺑإ ﺦﯿﺸﻠﻟ ﺪﯿﺣﻮﺘﻟا ةﺮھﻮﺟو (ه

1041

(ه

.ﻢھﺮﯿﻏو

3 -ﺔﺑﺎﺘﻛ

تﺎﻤﻠﻜﻟا

ﻖﻓو

ﺪﻋاﻮﻘﻟا

ﺔﯿﺋﻼﻣﻹا

،ﺔﺜﯾﺪﺤﻟا

ﺔﺻﺎﺧ

ﺎﻤﯿﻓ

ﻖﻠﻌﺘﯾ

ﻢﺳﺮﺑ

ﻟا

ةﺰـﻤﮭ

ﻒـﻟﻷاو

ةرﻮﺼـﻘﻤﻟا

ﮫﯿﺒﻨﺘﻟاو

ﻰﻠﻋ

ﺎﻣ

نﺎﻛ

ﻻإ ًﺎﻔﻟﺎﺨﻣ

ﺎﻣ

نﺎﻛ

ﻻ

ﺔﺟﺎﺣ

ﯿﻟا

ﮫ.

4 -ﻞﯿﻜﺸﺗ

ﺎﻣ

نﺎﻛ

ﺔﺟﺎﺤﺑ

ﻰﻟا

ﮫﻠﯿﻜﺸـﺗ

.

(10)

5 -ﺔﯾآ دورو ىﺪﻟ

ﺔﯿﻧآﺮﻗ

وأ

ةرﺎﺷا

ﺎﮭﯿﻟا

ﺔﻤﻠﻜﺑ

وأ

ءﺰﺟ

ﺎﮭﻨﻣ

ﺗدروأ ﻢﻈﻨﻟا ﻲﻓ

ﺎﮭ

ﻲﻓ

ﺔﯿﺷﺎﺤﻟا

ﺔﻠﻣﺎﻛ

ﻢﺳﺮﻟﺎﺑ

أ ﻦﻣ ﻢﯾﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟا ﻲﻓ ﺎﮭﻌﻗﻮﻣ نﺎﯿﺑ ﻊﻣ ،ﻲﻧﺎﻤﺜﻌﻟا

ةرﻮﺳ ي

.ﺔﯾﻵا ﻢﻗرو

6 -ﺞﯾﺮﺨﺗ

،ﺔﯾﺮﻌﺸﻟا ﺪھاﻮﺸﻟا

ﻖﻓو

ﺔﻘﯾﺮﻄﻟا

ﺔﯿﺗﻵا

:

وﺰﻋ

ﺪھﺎﺸﻟا

ﻰﻟإ

،ﮫﻠﺋﺎﻗ

ﺮﺷو

ح

.هﺮﺤﺑ نﺎﯿﺑو ،ﮫﺒﯾﺮﻏ

7 -ﺔﻤﺟﺮﺘﻟا

ﻦﺘﻣ ﻲﻓ ﻢھؤﺎﻤﺳأ ةدراﻮﻟا مﻼﻋﻷا ﺔﻓﺎﻜﻟ نﺎﻜﻣﻹا رﺪﻗ ﺔﻠﻣﺎﺸﻟا

ﻤﻟا

طﻮﻄﺨ

ﮫﺗﺬﻣﻼﺗ وأ ﮫﺧﻮﯿﺷ ﻦﻣ وأ

.

8 -ﻒﯾﺮﻌﺘﻟا

ناﺪﻠﺒﻟﺎﺑ

ﻦﻛﺎﻣﻷاو

ﺐﺘﻜﻟاو

تﺎﻔﻟﺆﻤﻟاو

رﺪﻗ

.عﺎﻄﺘﺴﻤﻟا

9 -حﺮﺷ

ﺐﯾﺮﻏ

ﺔﻐﻠﻟا

ﺔﺻﺎﺧ تﺎﻤﻠﻜﻟاو تﺎﺤﻠﻄﺼﻤﻟاو

ﺔﻣﻮﻈﻨﻣ طﻮﻄﺨﻤﻟا نأ

ﻟ دﺎﺘﻌﻤﻟا ﺮﯿﻏ ﻰﻠﻋ وأ ﺔﺒﯾﺮﻏ ﺔﻤﻠﻛ ﺎﮭﯿﻓ دﺮﺗ ﺪﻗ ﺔﯾﺮﻌﺷ

ﺔﯾﺮﻌﺸﻟا ةروﺮﻀﻠ

.

10 -عﺎﺒﺗإ

بﻮﻠﺳﻷا

ﻲﻤﻠﻌﻟا

ﻲﻓ

ﻖﯿﺛﻮﺗ

،تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا

وﺰﻋو

لاﻮﻗﻷا

ﻰﻟإ

ﻓ ﺎﮭﺑﺎﺤﺻأ

ﻲ

.ﺔﯿﻠﻔﺴﻟا ﻲﺷاﻮﺤﻟا

11 -ﻊﺿو

تﺎﻣﻼﻋ

ﻢﯿﻗﺮﺘﻟا

ﺐﺴﺣ

ﺎﻣ

ﮫﯿﻀﺘﻘﯾ

ﺞﮭﻨﻣ

ﺚﺤﺒﻟا

.ﻲﻤﻠﻌﻟا

ﻲﻓو

ﺔﯾﺎﮭﻨﻟا

ﮫﺟﻮﺗأ

ﻰﻟإ

فﺮﺸﻤﻟا

ﻛﺪﻟا

ْﻖِﺷِإ دﻮﻌﺴﻣ رﻮﺘ

ﺺﻟﺎﺨﺑ

يﺮﻜﺷ

ﻲﻧﺎﻨﺘﻣاو

تﻮﺤﻟا ﺪھﺎﺠﻣ رﻮﺘﻛﺪﻟاو ﺔﻌﻓﺎﻨﻟا ﮫﺗﺎﺒﯾﻮﺼﺗو ةﺮﯿﺜﻜﻟا ﮫﺗﺎﮭﯿﺟﻮﺘﻟ

ﮫﻧﻮﻜﻟ

نﺎﻛ

ًارﻮﺒﺻ

ةﺮﺜﻜﺑ

يددﺮﺗ

ﮫﯿﻠﻋ

ةدﺎﻔﺘﺳﻻاو

ﮫﻨﻣ

ﻞﻛو

ﻦﻣ

نﺎﻛ

ﻲﻟ

ًﺎﻧﻮﻋ

ﻲﻓ

اﺬھ

ﺚﺤﺒﻟا

ًﺎﯿﺟار

ﷲ

ا

لﻮﺒﻘﻟ

ﻖﯿﻓﻮﺘﻟاو

داﺪﺴﻟاو

.

دﻮﻌﺴﻤﻟا ﺎﯾﺮﻛز ﺪﻤﺤﻣ ﻲﻠﻋ

نﻮﺳﺮﯿﻏ

01 -04

-2020

(11)

İÇİNDEKİLER

TEZ ETİK VE BİLDİRİM SAYFASI ...

... ...

IV

TEZ KABUL VE ONAY TUTANAĞI

.

HATA! YER İŞARETİ TANIMLANMAMIŞ.

ﺺﺨﻠﻣ ... ... ... ... . V ÖZET ... ... ... ... VI ABSTRACT ... ... ... ... VII تارﺎﺼﺘﺧﻻاو زﻮﻣﺮﻟا ﺔﻠﻤﻌﺘﺴﻤﻟا ... ... ... VIII ﺔﯿﺣﺎﺘﻔﻣ ﺔﻤﻠﻛ ... ... ... ... IX İÇİNDEKİLER ... ... ... ... XI ﻞﺧﺪﻣ ... ... ... ... .... 1 لوﻷا بﺎﺒﻟا ﮫﺘﻧﺎﻜﻣو ﺔﻏﻼﺒﻟا ﻢﻠﻋ ﻲﻓ ﺎﮭﺘﻧﺎﻜﻣو ﮫﺘطﻮﻄﺨﻣو ﮫﺗﺎﻔﻟﺆﻣو هؤارآو ﮫﺗﺎﯿﺣ ﻒﻟﻮﻤﻟا ... 4 1.1 ﻒﻟﺆﻤﻟا ةﺎﯿﺣ ... ... ... ... 4 1.1.1 ﮫﺒﺴﻧو ﮫﻤﺳا ... ... ... ... 4 2.1.1 ﮫﻤﯿﻠﻌﺗو ﮫﻤﻠﻋ ... ... ... ... 5 3.1.1 ﮫﺧﻮﯿﺷ ... ... ... ... 6 4.1.1 ﮫﺗﺬﻣﻼﺗ ... ... ... ... 9 1.4.1.1 ﺮھزﻷا خﻮﯿﺷ : ﮫﺗﺬﻣﻼﺗ ﻦﻣ ... ... ... 10 5.1.1 ﺔﯿﻨﯾﺪﻟاو ﺔﯾﺮﻜﻔﻟا هؤارأ ... ... ... .. 13 6.1.1 ﮫﺗﺎﻓو ... ... ... ... 13 2.1 ﮫﺗﺎﻔﻟﺆﻣ ... ... ... ... 14 3.1 ﻞﺻﻮﻟاو ﻞﺼﻔﻟا ﻲﻓ ﮫطﻮﻄﺨﻣ ﻦﻋ ﺚﯾﺪﺤﻟا ... ... ... 18 4.1 يﺮﯿﺠﻤﻟا ﻰﻟإ ﺔﯾاﺪﺒﻟا ﻦﻣ ﺔﻏﻼﺒﻟا ... ... ... 19 1.4.1 ًﺎﯿﺨﯾرﺎﺗ يﺮﯿﺠﻤﻟا ﻰﻟإ ﺔﯾاﺪﺒﻟا ﻦﻣ ﺔﻏﻼﺒﻟا ... ... ... 22 2.4.1 ﺔﻏﻼﺒﻟا ﻢﻠﻋ ﻲﻓ ﻒﯿﻟﺄﺘﻟا ﻞﺣاﺮﻣ ... ... ... 25 3.4.1 ﺔﻏﻼﺒﻟا ﻲﻓ تﺎﻣﻮﻈﻨﻤﻟا ... ... ... . 28 5.1 ًﺎﯾﻮﻐﻟ يﺮﯿﺠﻤﻟا ... ... ... ... 31 1.5.1 ًﺎﻣﻮﻤﻋ ﺔﻐﻠﻟا ﻢﻠﻋ ﻲﻓ هﺮﺛأ ... ... ... 31 2.5.1 ﻞﺻﻮﻟاو ﻞﺼﻔﻟا ﻲﻓ ﮫطﻮﻄﺨﻣ ﺔﯿﻤھأ ... ... ... 31 ﻲﻧﺎﺜﻟا بﺎﺒﻟا ِﻞْﺻ َﻮﻟاَو ِﻞْﺼَﻔﻟا ِراَﺮْﺳأ ﻲـﻓ ُﻞْﺼَﻔﻟا ُلﻮَﻘﻟا ... ... ... 36 ﺔﻤـﺗﺎﺧ ... ... ... ... . 78

TÜRKÇE GENİŞ ÖZET ...

... ...

(12)

SUMMARY ... ... ... ... 88 ﻊﺟاﺮﻤﻟا ... ... ... ... 96 ÖZGEÇMİŞ ... ... ... ... 100

(13)

ﻞﺧﺪﻣ

ﺔﯿﻠﻌﻟا ﺔﯿﻧﺎﻤﺜﻌﻟا ﺔﻟوﺪﻟا ﻢﻜﺣ ﺖﺤﺗ يﺮﺠﮭﻟا ﺮﺸﻋ ﻲﻧﺎﺜﻟا نﺮﻘﻟا ﻲﻓ ﺮﺼﻣ ﺖﻧﺎﻛ

ﺔﻨﺳ ﻲﻓ ﺮﺼﻤﻟ ﺎﮭﻤﻜﺣ أﺪﺘﺑا ﻲﺘﻟا

923 ه-1517

ﻦﻣ ﻢﮭﻘﺒﺳ ﻦﻣ ﺞﮭﻧ ﻰﻠﻋ اورﺎﺳ ﻦﯾﺬﻟاو م

ﺮھزﻷا ﻲﻓ ﺔﯿﻋﺮﻤﻟا عﺎﺿوﻷا ﻰﻠﻋ اﻮﻈﻓﺎﺤﻓ ، ﺎﮭﺋاﺮﻣأو ﺮﺼﻣ ﻦﯿطﻼﺳ

ﺮﺒﺘﻌﯾ يﺬﻟا

ﺔﮭﺟاو

ﺮﺼﻣ ﻲﻓ ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا ةﺎﯿﺤﻟا

ﮫﻠھأ ﺢﻟﺎﺼﻣ ﻰﻠﻋ ﺮﮭﺴﻟاو ﮫﻧوﺆﺷ ﺔﯾﺎﻋﺮﺑ اﻮﻤﺘھاو

ﻲﻤﻠﻌﻟا ﺪﮭﻌﻤﻟا اﺬﮭﻟ اﻮﻓﺮﻌﻓ نﺎﻤﺜﻋ لآ ﻦﯿطﻼﺴﺑ ﺮﺼﻣ ﻲﻓ نﻮﯿﻧﺎﻤﺜﻌﻟا ةﻻﻮﻟا ىﺪﺘﻗاو

ﻋﺮﻟا ﻦﻣ ﮫﻘﺣ ﻲﻣﻼﺳﻹا ﻲﻨﯾﺪﻟا

ﺮﯾﺪﻘﺘﻟاو ﺔﯾﺎ

، ﮫﺘﻌﻗر ﻦﻣ اﻮﻌﺳوو ، ﮫﺗرﺎﻤﻋ ﻲﻓ اودازو ،

ﺪﻟا لﺎﺟر رﺎﺒﻛو ةﻻﻮﻟاو ءاﺮﻣﻷا ﻒﻗوأو

كﻼﻣﻷاو لاﻮﻣﻷا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻜﻟا نﺎﯿﻋﻷاو ﺔﻟو

تﺪﯾاﺰﺗو ، ﮫﺘﺒﻠطو هءﺎﻤﻠﻋ ﻰﻠﻋ تارﺎﻘﻌﻟاو

ﻊﻣﺎﺠﻟا تادراو

و ﺮھزﻷا

ﺔﻌﻗر ﺖﻌﺴﺗا

ﻦﻣ ًﺎﯿﻓاو ًﺎﻤﻋد ﻰﻘﻠﺗ نأ ﺪﻌﺑ ًاﺮﯿﺜﻛ ﮫﻓﺎﻗوأ

ﻦﯿطﻼﺳ

نﺎﻤﺜﻋ لآ

نﺎﻤﯿﻠﺳ نﺎﻄﻠﺴﻟا ﺔﺻﺎﺧو

ﺮﯾإ ﮫﺤﻨﻣ ﺎﻤﻣ ﻲﻧﻮﻧﺎﻘﻟا

ﺔﻠﺋﺎھ تادا

ﺔﯿﻠﻌﻟا نﺎﻤﺜﻋ لآ ﺔﻟود ترﺮﻗ ﺪﻘﻓ ،

ﺪﮭﻋ ﻲﻓ

نﺎﻄﻠﺴﻟا

ﻲﻧﻮﻧﺎﻘﻟا نﺎﻤﯿﻠﺳ

ﻢﺴﻗ ﺺﯿﺼﺨﺗ

ﻦﻣ ﺮﯿﺒﻛ

تادراو

ﯿﺸﻟاو ءﺎﻤﻠﻌﻠﻟ ﺔﯾﺰﺠﻟا

ﻮ

ﻦﯾروﺎﺠﻤﻟا خ

ﺑ

ﺮھزﻷﺎ

1

ﮫﻠھأ ﺢﻟﺎﺼﻣ ﺖﺒﻌﺸﺗو ،ﮫﺗرادإ ﺖﻌﺴﺗﺎﻓ

ﻰﻟإ ﺔﺳﺎﻣ ﺔﺟﺎﺤﻟا ﺖﺤﺒﺻأو ،

دﺎﺠﯾإ

ًﺎﺳأر نﻮﻜﯾو ،ءاﻮﺳ ﺪﺣ ﻰﻠﻋ ﺔﯾرادﻹاو ﺔﯿﻨﯾﺪﻟا حﺮﺼﻟا اﺬھ نوﺆﺷ ةرادﻹ غﺮﻔﺘﻣ ﺐﺼﻨﻣ

ﻟﻤ

ﺸ

ﺎ

ﻷاو ﺐھاﺬﻤﻟا ﺦﯾ

ﺔﻗور

ﺮﺋﺎﺳو ،

ﻟا

ءﺎﻤﻠﻌ

ﮫﯿﻓ

و ﮫﺑﻼطو

ﺮﺷﺎﺒﻣ ﻞﻜﺸﺑ ﺔﯿﻟوﺆﺴﻤﻟا ﻞﻤﺤﺘﯾ

هﺎﺠﺗ

ﻦﯿطﻼﺴﻟاو ةﻻﻮﻟا

ﺖﻨﺴﺤﺘﺳﺎﻓ ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا ﺮھزﻷا مﺎﺴﻗأو ﺔﻣﻮﻜﺤﻟا ﻦﯿﺑ لﺎﺼﺗا ﺔﻘﻠﺣو ،

ﻊﺑﺎﺴﻟا) يﺮﺠﮭﻟا ﺮﺸﻋ يدﺎﺤﻟا نﺮﻘﻟا ﺔﯾﺎﮭﻧ ﻞﯿﺒﻗ ﺔﯿﻠﻌﻟا ﺔﻟوﺪﻟا

ﻦﱠﯿﻌُﯾ نأ (يدﻼﯿﻤﻟا ﺮﺸﻋ

مﻮﻤﻋ ﺦﯿﺷ)) :ﺮھزﻸﻟ

ﯾو ، ﮫﻧوﺆﺷ ﺮﯾﺪﯾ ((

اﺮ

ﺐﻘﻠﯾو ﺎھﺮﯿﻏو ﻢﯿﻟﺎﻌﺗ ﻦﻣ هرﻮﻣأ ﺐﻗ

ﺦﯿﺸﺑ :

،ﺮھزﻷا ﻊﻣﺎﺠﻟا

2

ﻲﺣﻮﺗو

ﻞﻛ

تارﺎﺷﻹا

ﻰﻟإ

نأ

ﻊﻣﺎﺠﻟا

ﺮھزﻷا

ﻲﻓ

ﺔﯾﺎﮭﻧ

ﺮﺼﻋ

ﻚﯿﻟﺎﻤﻤﻟا

ﻢﻟ

ﻦﻜﯾ

ﻟا ﺪﻌﯾ

ﺔﺴﺳﺆﻤ

ﻟا

ﺔﯿﻤﯿﻠﻌﺘ

ﻰﻟوﻷا

ﻲﻓ

،ﺮﺼﻣ

دﻮﺟﻮﻟ

ﻞﯿﻠﻘﻟﺎﺑ ﺲﯿﻟ دﺪﻋ

ﻦﻣ

سراﺪﻤﻟا

ﻲﺘﻟا

ﮫﻣﺪﻘﺘﺗ

ﺔﻟﺰﻨﻣو ًﺎﻤﻠﻋ

ﻛ

سراﺪﻤﻟﺎ

ﺔﯿﺤﻟﺎﺼﻟا

ﺶﻤﺗﺎﻏﺮﺻو

ﺔﯿﺳﺮﺒﻄﻟاو

1 ﺦﯿﺷ ﻊﻣﺎﺠﻟا ﺮھزﻷا ﻲﻓ ﺮﺼﻌﻟا ﻲﻧﺎﻤﺜﻌﻟا ،ﻲﻄﻌﻤﻟا ﺪﺒﻋ ﺪﻤﺤﻣ مﺎﺴﺤﻟ ﺔﺒﺘﻜﻣ ،ﺔﯾرﺪﻨﻜﺳﻻا 2016 ، ص 15 . 2 مﺎﻋ ﻒﻟأ ﻲﻓ ﺮھزﻷا ﻟ ،ﺢﺒﺻ ﻲﻠﻋ ﻲﻠﻋو ﻲﺟﺎﻔﺧ ﻢﻌﻨﻤﻟا ﺪﺒﻋ ﺪﻤﺤﻤ ،ةﺮھﺎﻘﻟا ،ثاﺮﺘﻠﻟ ﺔﯾﺮھزﻷا ﺔﺒﺘﻜﻤﻟا 011 2 ، 1 / 224 .

(14)

،ﺔﯾوﺎﻐﺒﻗﻷاو

3

كاﺬﻧآ لﺎﺤﻟاو

نأ

ﺮﺜﻛأ

ﻞﺋﻻﺪﻟا

ﺦﯾرﺎﺘﻟا ﻚﻟذ ﻲﻓ

ﻰﻠﻋ لﺪﺗ

نأ

مﺪﻘﺘﻟا

ﺮﺒﻛﻷا

ﺮھزﻸﻟ

ﻞﺼﺣ

لوﻷا ﻒﺼﻨﻟا ﺔﯾﺎﮭﻧ ﺪﻌﺑ

نﺮﻘﻟا ﻦﻣ

سدﺎﺴﻟا

،يدﻼﯿﻤﻟا ﺮﺸﻋ

ﻦﻜﻟو

ﺎﻣ

ﺔﻧﺎﻜﻣ ﻲﻓ رﻮﻄﺘﻟاو مﺪﻘﺘﻟا ﺐﺒﺳ

ﺮھزﻷا

نﺎﺑإ

هﺬھ

؟ ةﺮﺘﻔﻟا

ىﺪﻟ ﮫﻧأ باﻮﺠﻟاو

لﻮﺧد

ﺮﺼﻣ

ﺖﺤﺗ

ﻲﻧﺎﻤﺜﻌﻟا ﻢﻜﺤﻟا

ﺖﻧﺎﻛ

ةﺪﻋ كﺎﻨھ

ﻋ

ﻞﻣاﻮ

ﻲﺴﯿﺋﺮﻟا ﺐﺒﺴﻟا ﻲھ

ﺮﻘﮭﻘﺗ ﻲﻓ

سراﺪﻤﻟا

ﺔﯿﻛﻮﻠﻤﻤﻟا

مﺪﻘﺗو

ﺔﻧﺎﻜﻣ

ﺮھزﻷا

ﺔﯿﻤﯿﻠﻌﺘﻟا

ﻲھو

:

ًﻻوأ

:

ﺮﺧﺄﺗ

تادراو

ﻚﻠﺗ

سراﺪﻤﻟا

طﻮﺒھ ﺐﺒﺴﺑ

ﺔﻤﯿﻗ

،ﺔﻠﻤﻌﻟا

و

ضﺮﻌﺗ

ﻢﻈﻌﻣ

فﺎﻗوأ

ﻚﻠﺗ

رﺎﻣﺪﻠﻟ سراﺪﻤﻟا

،

ﻢﻟو

ﻂﻌﯾ

ﻻ

ةﻻو

ﻻو ﺔﯿﻧﺎﻤﺜﻌﻟا ﺔﻟوﺪﻟا

ءاﺮﻣأ

ﻤﻟا

ﻚﯿﻟﺎﻤ

ﻎﻟﺎﺑ

ﺔﯿﻤھﻷا

ﻤﻋﺪﻟ

ﺎﮭ

ءﺎﻤﺳﺄﺑ ةﺎﻤﺴﻣ ﺎﮭﻧﻮﻜﻟ

ﻦﯿطﻼﺳ

وأ

ءاﺮﻣأ

ﻦﻣ

ﺔﻟود

ﻚﯿﻟﺎﻤﻤﻟا

ﺎﺒﻟا

ةﺪﺋ

،

ﻊﻣو

ﻦﻣﺰﻟا مﺪﻘﺗ

ﺖﻧﺎﻛ

ﻚﻠﺗ

سراﺪﻤﻟا

ةﺬﺧآ

ﺎﮭﻘﯾﺮط

ﻲﻓ

ﻊﺟاﺮﺘﻟا

ًﺎﯿﻤﻠﻋ

مﺎﻣأ

ﺔﻤﯿﻗ

زﻷا

ﺮھ

ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا

.

ﺎًﯿﻧﺎﺛ

:

ﻊﺟاﺮﺗ

عاﺮﺼﻟا

ﻲﺒھﺬﻤﻟا

ﻞﻜﺸﺑ

،ﺮﯿﺒﻛ

ﺪﻘﻓ

ﺖﻧﺎﻛ

ﺐﻠﻏأ

هﺬھ

سراﺪﻤﻟا

ةدﻮﺟﻮﻤﻟا

ﻲﻓ

ﺮﺼﻣ

لﻼﺧ

ﺮﺼﻌﻟا

ﻲﻛﻮﻠﻤﻤﻟا

ﺲﯾرﺪﺘﻠﻟ ﺔﺼﺼﺨﻣ

ﻰﻠﻋ

ةﺪﻋﺎﻗ

ﺺﺼﺨﺘﻟا

،ﻲﺒھﺬﻤﻟا

ﻲﻓ

ﺖﻗو

حﺎﺗأ

ﮫﯿﻓ

اﺬھ

ﻊﺟاﺮﺘﻟا

ةﺪﯿﺟ ﺔﺻﺮﻓ

ﻦﯿﺳراﺪﻠﻟ

ﻲﻓ

ﺮھزﻷا

ﺔﺳارﺪﻟ

ﮫﻘﻓ

ﺔﻤﺋﻷا

ﺪﻘﻓ ،ﺔﻌﺑرﻷا

ىدأ

ماﺪﺨﺘﺳا

ﺔﻟوﺪﻟا

ﺔﯿﻧﺎﻤﺜﻌﻟا

ﺔﻌﺑرﻷا ﺐھاﺬﻤﻠﻟ

ﻞﺧاد

ﻢﻛﺎﺤﻤﻟا

ﻰﻟإ

ﺔﺒﻏر

بﻼﻄﻟا

ﻦﯿﺳراﺪﻟاو

ﻲﻓ

ﻢﻠﻌﺗ

ﮫﻘﻓ

ﺔﻤﺋﻷا

ﺰﯿﻤﺘﻓ ، ﺔﻌﺑرﻷا

ﺮﺼﻌﻟا

ﻲﻧﺎﻤﺜﻌﻟا

ﻊﺟاﺮﺘﺑ

عاﺰﻨﻟا

ﻲﺒھﺬﻤﻟا

ﻰﻟإ

ٍّﺪﺣ

،ﺮﯿﺒﻛ

بﻼﻄﻟا ﺬﻤﻠﺘﺗو

ﻰﻠﻋ

ﺦﯾﺎﺸﻣ

ﻊﯿﻤﺟ

،ﺐھاﺬﻤﻟا

ﻊﻣو

نﺮﻘﻟا

ﻦﻣﺎﺜﻟا

ﺮﺸﻋ

نﺎﻛ

كﺎﻨھ

دﺪﻋ

ﺮﯿﺒﻛ

ﻦﻣ

ﻲﺠﯾﺮﺧ

ﺮھزﻷا

نﻮﺘﻔﯾ

ﻰﻠﻋ

ﺐھاﺬﻤﻟا

ﺔﻌﺑرﻷا

؛

ﺔﺻﺎﺧ

نأ ﺪﻌﺑ

ﺖﻌﺳﻮﺗ

ﺔﻟوﺪﻟا

ﻲﻓ

ءﺎﺸﻧإ

داﺪﻋأ

ةﺮﯿﺒﻛ

ﻦﻣ

ﻢﻛﺎﺤﻤﻟا

ﺎﻤﻣ

نﺎﻛ

ﺢﯿﺘﯾ

ﻦﯿﺳارﺪﻠﻟ

ﺔﺻﺮﻓ

ةﺪﯿﺟ

ﻲﻓ ﻞﻤﻌﻠﻟ

هﺬھ

،ﻢﻛﺎﺤﻤﻟا

ﺔﺻﺎﺨﺑو

ﮫﻘﻔﻟا

ﻲﻔﻨﺤﻟا

يﺬﻟا

نﺎﻛ

ﺐھﺬﻣ

ﺔﻟوﺪﻟا

،ﻲﻤﺳﺮﻟا

ﺬﻨﻣو

ﻒﺼﻨﻟا

نﺮﻘﻠﻟ ﻲﻧﺎﺜﻟا

سدﺎﺴﻟا

ﺮﺸﻋ

ﺮﯿﺸﺗ

ﺐﺘﻛ

ﻢﺟاﺮﺘﻟا

ﻞﻜﺸﺑ

ﺢﺿاو

ﻰﻟإ

ﺔﺳارد

بﻼﻄﻟا

ﮫﻘﻔﻠﻟ

ﻰﻠﻋ

ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا ﺐھاﺬﻤﻟا

ﻞﺧاد

ﻊﻣﺎﺠﻟا

،ﺮھزﻷا

ﺚﯿﺣ

ﺬﻤﻠﺘﺗ

بﻼﻄﻟا

ﺔﯿﻌﻓﺎﺸﻟا

ﻰﻠﻋ

ءﺎﻤﻠﻋ

ﺐھﺬﻤﻟا

ﻲﻜﻟﺎﻤﻟا

ﻟاو

نإو ،ﻲﻔﻨﺤ

اﻮﺼﺼﺨﺗ

ﻲﻓ

ﺐھﺬﻤﻟا

،ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا

3 تﺎﺴﺳﺆﻤﻟا ﺔﯿﻤﯿﻠﻌﺘﻟا ﻲﻓ ﺮﺼﻣ نﺎﺑإ ﺮﺼﻌﻟا ﻲﻧﺎﻤﺜﻌﻟا ﺎھرودو ﻲﻓ ةﺎﯿﺤﻟا ﺔﯿﺳﺎﯿﺴﻟا ﺔﯾﺮﻜﻔﻟاو ﻞﻣﺎﻜﻟ ﺪﻤﺤﻣ ةدﻮﻓ يﺰﻏ ﺔﻟﺎﺳر ، ﺮﯿﺘﺴﺟﺎﻣ ﺮﯿﻏ ،ةرﻮﺸﻨﻣ ﺔﯿﻠﻛ ،بادﻵا ﺔﻌﻣﺎﺟ جﺎھﻮﺳ ، 1995 ص ، 46 .

(15)

ﺪﻘﻓ

ﺢﺒﺻأ

ءﺎﻤﻠﻌﻟا

نﻮﻠﺼﺤﯾ

ﻰﻠﻋ

تازﺎﺟإ

ﻦﻣ

رﺎﺒﻛ

ءﺎﻤﻠﻌﻟا

ﻊﯿﻤﺟ ﻲﻓ

ﺐھاﺬﻤﻟا

ﺔﯿﮭﻘﻔﻟا

ﺔﻔﻠﺘﺨﻤﻟا

ﻞﺧاد

،ﺮھزﻷا

ﺪﻗو

ﻢﮭﻌﺠﺷ

ﻰﻠﻋ

ﻚﻟذ

ﺔﺻﺮﻓ

ﻞﻤﻌﻟا

ﻲﻓ

ﻲﺘﻟا ﻢﻛﺎﺤﻤﻟا

تﺮﺸﺘﻧا

ﻲﻓ

ةﺮھﺎﻘﻟا

نﺪﻤﻟاو

ﺔﯿﻤﯿﻠﻗﻹا

ﻞﻜﺸﺑ

ﺮﯿﺒﻛ

ﻲﻓ

ﻚﻟذ

،ﺖﻗﻮﻟا

4

ﺄﺸﻧ يﻮﻠﻤﻟا يﺮﯿﺠﻤﻟا مﺎﻣﻹﺎﻓ

ﺔﻟوﺪﻟا ﻦﻣ ةﻻﻮﻟاو ﻦﯿطﻼﺴﻟا نﺎﻀﺣأ ﻲﻓ ﻢﻠﻌﻟا ﮫﯿﻓ عﺮﻋﺮﺗ يﺬﻟا ﺮﺼﻌﻟا اﺬھ ﻲﻓ

ﺦﯿﺸﻟا : ﻢھو ﺮھزﻷا ﻊﻣﺎﺠﻟا خﻮﯿﺷ ﻦﻣ هﺬﯿﻣﻼﺗ ﺮﺑﺎﻛأ ﻦﻣ ﺔﺛﻼﺛ نﺎﻜﻓ ﺔﯿﻠﻌﻟا ﺔﯿﻧﺎﻤﺜﻌﻟا

مﺎﻣﻹا

ﺪﻤﺤﻣ

ﻦﺑ

ﻢﻟﺎﺳ

يوﺎﻨﻔﺤﻟا

ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا

ﻲﺗﻮﻠﺨﻟا

)

.ت

1181

ـھ

(

،

5

و

مﺎﻣﻹا

ﺔﻣﻼﻌﻟا

ﺸﻟا

ﺦﯿ

ﺪﻤﺣأ

ﻦﺑ

ﻰﺳﻮﻣ

ﻦﺑ

دواد

ﻮﺑأ

حﻼﺼﻟا

ﻲﺳوﺮﻌﻟا

ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا

) يﺮھزﻷا

.ت

1208

،(ـھ

6

و

ﺦﯿﺸﻟا

مﺎﻣﻹا

ﺔﻣﻼﻌﻟا

ﺪﺒﻋ

ﷲ

ﻦﺑ

يزﺎﺠﺣ

ﻦﺑ

ﻢﯿھاﺮﺑإ

ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا

يﺮھزﻷا

ﺮﯿﮭﺸﻟا

يوﺎﻗﺮﺸﻟﺎﺑ

)

.ت

1225

ه(

،

7

ﺮھزﻷا خﻮﯿﺷ ناﻮﻨﻋ ﺖﺤﺗ ًﻼﺼﻔﻣ ﻢﮭﺘﻤﺟﺮﺗ ﻲﺗﺄﺘﺳ ﻦﯾﺬﻟا

.يﻮﻠﻤﻟا يﺮﯿﺠﻤﻟا مﺎﻣﻹا ﺬﯿﻣﻼﺗ ﻦﻣ

4 ﻖﺋﺎﺛﻮﻟا ﺔﯿﻧﺎﻤﺜﻌﻟا ﺔﺳارد ﺔﯿﻔﯿﺷرأ ﺔﯿﻘﺋﺎﺛو تﻼﺠﺴﻟ ﺔﻤﻜﺤﻣ بﺎﺒﻟا ﻲﻟﺎﻌﻟا ﯿﻣ ﻲﻠﻋ ىﻮﻠﺴﻟ دﻼ ص ، 134 . 5 ﺦﯾرﺎﺗ ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ﻲﻓ ﻢﺟاﺮﺘﻟا رﺎﺒﺧﻷاو ﻌﻟ .ت) ،ﻲﺗﺮﺒﺠﻟا ﻦﺴﺣ ﻦﺑ ﻦﻤﺣﺮﻟا ﺪﺒ 1237 (ـھ 1 / 353 . 6 ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ،ﻲﺗﺮﺒﺠﻠﻟ 2 / 162 7 ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ،ﻲﺗﺮﺒﺠﻠﻟ 3 / 375

(16)

لوﻷا بﺎﺒﻟا

و ﮫﺗﺎﻔﻟﺆﻣو هؤارآو ﮫﺗﺎﯿﺣ ﻒﻟﻮﻤﻟا

ﮫﺘطﻮﻄﺨﻣ

ﺔﻏﻼﺒﻟا ﻢﻠﻋ ﻲﻓ ﺎﮭﺘﻧﺎﻜﻣو

ﮫﺘﻧﺎﻜﻣو

1.1 ةﺎﯿﺣ

ﻒﻟﺆﻤﻟا

1.1.1 ﮫﺒﺴﻧو ﮫﻤﺳا

:وھ

أ

، َﺮﻤﻋ ِﻦﺑ َﻒﺳﻮﯾ ِﻦﺑ حﺎﺘﻔﻟا ِﺪﺒﻋ ُﻦﺑ ُﺪﻤﺣ

8

ﱡي ِﺮﯿ ِﺠـُﻤـﻟا

9

ﺮﺴﻛو ﻢﯿﻤﻟا ﻢﻀﺑ

ﻢﯿﺠﻟا

ﺎﻤﻛ

ﻟ

يﺮﺼﺒﻠ

10

ﮫﺘﺒﺛ ﻲﻓ

11

،

12

ُﻤـﻟا

ِﻮﱠﻠ

،ﱡي

13

،ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا

14

يﺮھزﻷا

،

15

يﻮﻠﻤﻟا ﻞﯿﻗو

ﺮﯿﻐﺼﻟا

،

16

،يﺮھﺎﻘﻟا

17

،مﺎﻣﻹا

،ﺔﻣﻼﻌﻟا

،ﻦﻘﺘﻤﻟا

،ﺮﻤﻌﻤﻟا

18

ﺪﻨﺴﻣ

19

،ﺖﻗﻮﻟا

20

ﺦﯿﺷو

8 مﻼﻋﻷا ﻲﻠﻛرﺰﻟا دﻮﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﻦﯾﺪﻟا ﺮﯿﺨﻟ ت) ، . 1396 (ـھ 1 / 152 ، ﻦﯿﻔﻟﺆﻤﻟا ﻢﺠﻌﻣ ﺎﺿر ﻦﺑ ﺮﻤﻌﻟ .ت) ،ﺔﻟﺎﺤﻛ 1408 (ـھ 1 / 172 ، تﻼﺴﻠﺴﻤﻟاو تﺎﺨﯿﺸﻤﻟاو ﻢﺟﺎﻌﻤﻟا ﻢﺠﻌﻣو تﺎﺒﺛﻷاو سرﺎﮭﻔﻟا سﺮﮭﻓ ﺤﻟا ﺪﺒﻌﻟ ﻜﻟا ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﻲ ﺮﯿﺒ :ﺔﻌﺒﻄﻟا ،ﻲﻧﺎﺘﻜﻟا 2 ، 1982 ، 2 / 559 ، ﺮﺸﻋ ﻲﻧﺎﺜﻟا نﺮﻘﻟا نﺎﯿﻋأ ﻲﻓ ررﺪﻟا ﻚﻠﺳ ﻟ ﺴﺤﻟا ﻲﻠﻋ ﻦﺑ ﻞﯿﻠﺧ ﺪﻤﺤﻤ ﻲﻨﯿ ، ت) . 1206 ،(ـھ 1 / 116 ، ﻌﻟا ﺔﯾﺪھ ﻦﯿﻔﻨﺼﻤﻟا رﺎﺛآو ﻦﯿﻔﻟﺆﻤﻟا ءﺎﻤﺳأ ﻦﯿﻓرﺎ ﯿﻣأ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﻞﯿﻋﺎﻤﺳﻹ ﻧﺎﺑﺎﺒﻟا ﻦ ﻲ .ت) ،يداﺪﻐﺒﻟا 1399 ،(ـھ 1 / 178 ، نﻮﻨﻈﻟا ﻒﺸﻛ ﻰﻠﻋ ﻞﯾﺬﻟا ﻲﻓ نﻮﻨﻜﻤﻟا حﺎﻀﯾإ ﯿﻣأ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﻞﯿﻋﺎﻤﺳﻹ ﺒﻟا ﻦ ﻲﻧﺎﺑﺎ ،يداﺪﻐﺒﻟا 1 / 153 ، ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ﻲﺗﺮﺒﺠﻠﻟ ، 1 / 335 ، ﺺﺘﺨﻤﻟا ﻢﺠﻌﻤﻟا ﻰﻀﺗﺮﻣ ﺪﻤﺤﻤﻟ يﺪﯿﺑ ﱠﺰﻟا ت) ، . 1205 (ـھ ، 1 / 80 ، ﺪﻨﺴﻟا ﺔﯿﻔﻟأ ،يﺪﯿﺑ ﱠﺰﻠﻟ 1 / 109 . 9 ﺘﻓ ﻲﻠﻋ ﺦﯿﺸﻟا هﺬﯿﻤﻠﺘﻟ ﮫﺗزﺎﺟإ ﺔﻣﺪﻘﻣ ﻲﻓ ﻚﻟذ ﺖﺒﺛأ ﮫﻤﻈﻨﺑ اﺬﻛو ﻢﺟاﺮﺘﻟا ﺐﻠﻏأ ﻲﻓ ﻆﻔﻠﻟا اﺬﮭﺑ تدرو اﺬﻜھ ﷲ ﺢ ﻲﻓ ﺔﺧرﺆﻤﻟا ﻲﺗوﺮﯿﺒﻟا 1172 ه، ﻲﻓ درو اﺬﻛو مﻼﻋﻷا ﻲﻠﻛرﺰﻠﻟ ، 1 / 152 ﺠﻟا ﺮﺴﻛو ﻢﯿﻤﻟا ﻢﻀﺑ يﺮﯿ ِﺠُﻤـﻟا ﻲﻓ اﺬﻛو ﻢﯿ سﺮﮭﻓ ﺔﯾﺮھزﻷا ﺔﺒﺘﻜﻤﻟا ﺺﻨﺑ : يﻮﻠﻤﻟﺎﺑ فوﺮﻌﻤﻟا ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا يﺮﯿﺠﻤﻟا ، 3 / 425 ﮫطﻮﻄﺨﻣ ﻊﻠﻄﻣ ﻲﻓ ﺎﻤﻛو : ﻟﻶﻟا ﺊ تﺎﮭﺟﻮﻤﻟا ﻢﻈﻧ ﻰﻠﻋ تارﻮﺜﻨﻤﻟا ﯿﻘﻔﻟا يﺮﯿﺠﻤﻟا لﺎﻗ: ﺎﮭﻌﻠﻄﻣ ﻲﻓ لﻮﻘﯾ ﻲﺘﻟا ﻲﺑر دﻮﺟﻮﻟا ﺐﺟاﻮﻟ ﺪﻤﺣأ ﺮ ﺪﻤﺣأ ، ﺔﯾﺮھزﻷا سﺮﮭﻓ ، 3 / 435 -738 رو ﺎﻤﻛو ا عﻮﺿﻮﻣ ﮫطﻮﻄﺨﻣ ﺔﮭﺟاو ﻲﻓ د ) ﺚﺤﺒﻟ ﻘﻟا لﻮ ﻞﺼﻔﻟا راﺮﺳأ ﻲﻓ ﻞﺼﻔﻟاا (ﻞﺻﻮﻟاو ﺔـّﯾﺮـﯿـ ِﺠُـﻤـﻟاو ، ٌﺔــﯾﺮــﻗ ﻲﻓ ﺎﻤﻛ َﺮﺼﻤـﺑ جﺎﺗ سوﺮﻌﻟا ﻦﻣ ﺮھاﻮﺟ سﻮﻣﺎﻘﻟا ،يﺪﯿﺑ ﱠﺰﻠﻟ 10 / 502 . 10 ﻮھ ﮫﺘﺒﺛ ﻲﻓ ﺎﻤﻛو ﻲﻓ داﺪﻣﻹا ﺔﻓﺮﻌﻣ دﺎﻨﺳﻻا ﻮﻠﻋ ، ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻲطﺎﯾﺮﻔﻟا ﺰﺋاﺪﻟا ﻲﺑﺮﻌﻟا : ،ضﺎﯾﺮﻟا :ﺮﺸﻨﻠﻟ ﺪﯿﺣﻮﺘﻟا راد ، ص 1 مﺎﻣﻹا ﻮھ . ﺪﺒﻋ ﻦﯾﺪﻟا لﺎﻤﺟ ﷲ .ت) ﻲﻜﻤﻟا يﺮﺼﺒﻟا ﻢﻟﺎﺳ ﻦﺑ 1134 .(ه 11 يﺮﺼﺒﻟا ﻢﻟﺎﺳ ﻦﺑ ﷲ ﺪﺒﻋ ﻦﯾﺪﻟا لﺎﻤﺟ مﺎﻣﻻا ﺖﺒﺛ ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا ﺔﯿﺷﺎﺤﻟا ﻲﻓ هﺮﻛذ دراﻮﻟا . 12 سرﺎﮭﻔﻟا سﺮﮭﻓ ﻲﻧﺎﺘﻜﻠﻟ ، 2 / 559 . 13 ﻲﻓ ﺎﻤﻛ واﻮﻟا ﺮﺴﻛو مﻼﻟا ﺪﯾﺪﺸﺗو ﻢﯿﻤﻟا ﻢﻀﺑ اﺬﻜھ ﻢﺠﻌﻣ ﻢﺟﺎﻌﻤﻟا تﺎﺨﯿﺸﻤﻟاو ،ﻲﻠﺸﻋﺮﻤﻟا ﻦﻤﺣﺮﻟا ﺪﺒﻋ ﻒﺳﻮﯿﻟ 2 / 134 ، ﺨﻣ ﺎﮭﻨﻣو ﺔﻋﻮﺒﻄﻤﻟاو ﺔطﻮﻄﺨﻤﻟا ﮫﺒﺘﻛ ﻦﻣ ﻊﺿﻮﻣ ﺮﯿﻏ ﻲﻓ ﮫﺴﻔﻧ ﻦﻋ ﺮﺒﺧأ ﺎﻤﻛ يِﻮﱠﻠُﻤـﻟﺎﺑ ﮫﺘﺒﺴﻧو ﺔطﻮﻄ ﻷا ﺎﮭﻌﻠﻄﻣ ﻲﻓ لﻮﻘﯾ ﻲﺘﻟا يﻮﻠﻤﻠﻟ لﻮﺻ ُﻤـﻟا ﺮﯿﻘﻔﻟا ﺪﻤﺣأ لﻮﻘﯾ : يﻮﻘﻟا ﮫﺑر ﻒﻄﻌﻟ ﻲﺠﺗﺮﻤﻟا يِﻮﱠﻠ . 14 بﺎﺘﻛ ﻲﻓ ﻲﻜﻟﺎﻤﻟﺎﺑ درو ﮫﻧأ ﻻإ ﺎﮭﺑ ﮫﺘﻤﺟﺮﺗ تدرو ﻲﺘﻟا ردﺎﺼﻤﻟا ﻊﯿﻤﺟو ررﺪﻟا ﻚﻠﺳ ﻲﻓ ﺎﻤﻛ ﺪﻗاﺮﻤﻟا ﺦﯾرﺎﺗ هرﺎﺼﻧأو ﮫﺘﯿﺑ ﻞھأ ﻦﯿﺴﺤﻟا ﻟ ،ﻲﺳﺎﺑﺮﻜﻟا ﺪﻤﺤﻣ قدﺎﺻ ﺪﻤﺤﻤ 7 / 213 ﻌﻓﺎﺸﻟا يﻮﻠﻤﻟا ﻦﯿﺑ ﮫﯿﻠﻋ ﺲﺒﺘﻟا ﮫﻠﻌﻟو ، ﺎﻨﻔﻟﺆﻣ ﻲ ﻮﺑأ ﻲﻜﻟﺎﻤﻟا يﻮﻠﻤﻟا ﻦﯿﺑو سﺎﺒﻌﻟا ﺪﻤﺣا ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻲﺑﻮﻘﻌﯾﻮﺒﻟا وﺮﻌﻤﻟا ف يﻮﻠﻤﻟﺎﺑ ﻲﻜﻟﺎﻤﻟا ) ﻦﻣ ءﺎﻨﺑأ ﻘﻟا نﺮ ﺚﻟﺎﺜﻟا ﺮﺸﻋ يﺮﺠﮭﻟا ( ﻲﻓ ﺎﻤﻛ ﻢﺠﻌﻣ تﺎﻋﻮﺒﻄﻤﻟا ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﺑﺮﻌﻤﻟاو ﺲﯿﻛﺮﺳ نﺎﯿﻟإ ﻦﺑ ﻒﺳﻮﯿﻟ ت) ، . 1351 ،(ـھ 2 / 1797 ﻤﻠﻋ نأ ًﺎ ﻟا ﮫﺑﺎﺘﻛ ﻲﻓ ﺮﻛﺬﯾ ﻲﺳﺎﺑﺮﻜﻟا رﻮﻛﺬﻤﻟا ﻒﻟﺆﻤﻟا ص ﺪﻗاﺮﻤﻟا ﺦﯾرﺎﺗ رﻮﻛﺬﻤ 221 ﮫﺼﻧ ﺎﻣ : ﺔﻨﺳ ﻲﻓ 1208 ﻟا نﺎﻛ ه ﺦﯿﺸ يﻮﻠﻤﻟا ﺪﻤﺣأ ﻲﻨﯿﺴﺤﻟا ﺪﮭﺸﻤﻟا ﻲﻓ ﺢﯿﺤﺼﻟا س ّرﺪﯾ ﻋ ﻲﺳﺎﺑﺮﻜﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻣ ﺔﻟﺎﺤﺿ ﻰﻠﻋ لﺪﯾ ﺎﻤﻣ ، ﻠﻤﻟا ﺦﯿﺸﻟا ﻦ يﻮ ﺔﻨﺳ ﻰﻓﻮﺘﻤﻟا 1181 ه . 15 ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ،ﻲﺗﺮﺒﺠﻠﻟ 1 / 335 اﻮﻣﺪﻗ ﻢﮭﻧﺄﺑ هﺬﯿﻣﻼﺗ ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻜﻟا ﺔﻤﺟﺮﺗ ﻲﻓ درو ﺎﻤﻛو يﺮھزﻷا ﺔﻐﯿﺼﺑ ﮫﺘﻤﺟﺮﺗ ﻲﻓ ﻲﻓ درو ﺎﻤﻛو هﺬﯿﻣﻼﺗ ﺮﻛذ ﻲﻓ ﻲﺗﺄﯿﺳ ﺎﻤﻛ يﻮﻠﻤﻟا ﺦﯿﺸﻟا ﻰﻠﻋ اؤﺮﻗو ﺮھزﻷا ررﺪﻟا ﻚﻠﺳ ،ﻲﻨﯿﺴﺤﻟا داﺮﻤﻟ 1 / 116 ﮫﻧأ : ﻞﺧد ﺮھزﻷا ﺐﻠطو ﻢﻠﻌﻟا خﻮﯿﺸﻟا ﻦﻣ ﺔﻠﻤﺟ ﻦﻋ ﺬﺧأو رد ﮫﻧأ يأ ، ا ﺮھزﻷا ﻲﻓ ﮫﺳ ّردو ﻢﻠﻌﻟا س ﻒﯾﺮﺸﻟ . 16 طﻮﻄﺨﻣ ﺔﮭﺟاو ﻰﻠﻋ اﺬﻛ ةﺎﻤﺴﻤﻟا ﮫﺘ يﻮﻠﻤﻟا حﺮﺷ ﺔﻣﺪﻘﻣ ﻰﻠﻋ ﺮﯿﻐﺼﻟا يﺪﻨﻗﺮﻤﺴﻟا تارﺎﻌﺘﺳﻻا ﻲﻓ ﻲﻓ ﺎﻤﻛو ، ﻢﺠﻌﻣ تﺎﻋﻮﺒﻄﻤﻟا ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﺑﺮﻌﻤﻟاو يﻮﻠﻤﻟا حﺮﺷ ةرﺎﺒﻌﺑ ،ﺲﯿﻛﺮﺳ نﺎﯿﻟا ﻒﺳﻮﯿﻟ نﺎﯿﺒﻟا ﻲﻓ ﺔﯾﺪﻨﻗﺮﻤﺴﻟا ﻰﻠﻋ ﺮﯿﻐﺼﻟا ،

(17)

خﻮﯿﺸﻟا

،

21

سﺎﺒﻌﻟا ﻮﺑأ ﻦﯾﺪﻟا بﺎﮭﺷ

22

ﻞﺻﻷا يﻮﻤﺣ

،

23

ﺄﺸﻨﻤﻟا و ةدﻻﻮﻟا يﺮﺼﻣ

.ةﺎﻓﻮﻟاو

ﺪﻟو

–

ﮫﻈﻔﻟ ﻦﻣ ﻲﻧﺮﺒﺧأ ﺎﻤﻛ

-24

) ﺔﻨﺳ نﺎﻀﻣر ﻲﻧﺎﺛ ﺲﯿﻤﺨﻟا مﻮﯾ

1088

،(

ﷲو

.ﺮﻐﺼﻟا ﻲﻓ ﻢﻠﻌﻠﻟ ﮫﻠﯿﺼﺤﺗو ﮫﺗﺄﺸﻧ ﻦﻋ دﺮﯿﺳ ﺎﻤﻛ ﺮﺼﻤﺑ ﻢﻠﻋأ

25

:هﺪﻟاو

ﺮﻤﻋ ﻦﺑ ﻒﺳﻮﯾ ﻦﺑ حﺎﺘﻔﻟا ﺪﺒﻋ

يﻮﻠﻤﻟا يﺮﯿﺠﻤﻟا

ﻦﺑ ﺮﻣﺎﻋ ﺖﻨﺑ ﺔﻨﻣآ ﮫﻣأو

ﻲﻨﺴﺤﻟا يواﺮﻐﻤﻟا ﻲﻠﻋ ﺐﻄﻘﻟا

.

26

2.1.1 ﮫﻤﯿﻠﻌﺗو ﮫﻤﻠﻋ

خﻮﯿﺸﻟا ﻦﻣ ﺔﻠﻤﺟ ﻦﻋ ﺬﺧأو ﻢﻠﻌﻟا ﺐﻠطو ﺮھزﻷا ﻞﺧد

ﻢھﺮﻛذ دﺮﯿﺳ

ﺮﮭﺘﺷاو

ﮫﺘﯿﺻ

،هﺮﻛذ ﻼﻋو

27

ُأ ﻦﻣ رﺎﺒﻜﻟا ﻦﻋ ﺬﺧأو ،ةﺮﯿﺒﻛ ﺔﯾﺎﻨﻋ مﻮﻠﻌﻟﺎﺑ هﺮﻐﺻ ﻦﻣ ﻰﻨﺘﻋا

ِﻟو

ﻰ

) ﺔﻨﺳ ﻦﯿﻣﺮﺤﻟا ﻰﻟإ ﻞﺣرو ،داﺪﺟﻷﺎﺑ دﺎﻔﺣﻷا ﻖﺤﻟأو دﺎﻨﺳﻹا

1122

ﻰﻠﻋ ﻊﻤﺴﻓ ،(

ِّيﺮﺼﺒﻟا

،

28

ِّﻲﻠﺨﻨﻟاو

،

29

،ِّﻲﻧارﻮﻜﻟا ٍﺮھﺎط ﺪﻤﺤﻣ ﺦﯿﺸﻟاو ،هازﺎﺟأو ،ﺔﺘﺴﻟا ﺐﺘﻜﻟا ﻞﺋاوأو

2 / 1273 ﺐﺒﺴﺑ ﮫﻟ ًﺎﻤﺳا عﺎﺷ ﺪﻗ ﺮﯿﻐﺼﻟا يﻮﻠﻤﻟا ﻢﺳا ﻞﻌﻟو ، دﻮﺼﻘﻤﻟا ﻦﻜﻟو ﺐﺘﻜﻟا ﻲﻓ ةﺮﺸﺘﻨﻤﻟا تارﺎﺒﻌﻟا هﺬھ ﺎﻣﻹا ﺮﯿﻐﺼﻟﺎﺑ دﻮﺼﻘﻤﻟا ﺲﯿﻟو ﻖﻧوﺮﻤﻟا ﻢﻠﺴﻠﻟ ﺮﯿﻐﺼﻟا حﺮﺸﻟاو ﺔﯾﺪﻨﻗﺮﻤﺴﻠﻟ ﺮﯿﻐﺼﻟا حﺮﺸﻟا ﻮھ ﺮﯿﻐﺼﻟﺎﺑ ﺎﻤﻧإو م ﺮﺼﺘﺨﻤﻟا يأ ﺮﯿﻐﺼﻟا حﺮﺸﻟا ﯿﺑ ﺮﮭﺘﺷا وأ ﻢﯿﻠﻌﺘﻟاو ﻢﻠﻌﻟﺎﺑ ﻞﻐﺘﺷا ﻦﻣ هداﺪﺟأ وأ ﮫﺋﺎﺑآ ﻦﻣ ﺪﺟأ ﻢﻟ ﻲﻧأ ًﺎﻤﻠﻋ ، ءﺎﻤﻠﻋ ﻦ ﺎﺤﻟا نﺮﻘﻟا يﺮﺠﮭﻟا ﺮﺸﻋ يد . 17 ررﺪﻟا ﻚﻠﺳ ﻟ ،ﻲﻨﯿﺴﺤﻠ 1 / 6 11 ، ﻦﯿﻔﻟﺆﻤﻟا ﻢﺠﻌﻣ ،ﻲﻘﺸﻣﺪﻟا ﺔﻟﺎﺤﻜﻟ 1 / 278 . 18 ﻼﻓ ﷲ ( َﺮَﻤَﻋ) هﺮﻤﻋ لﺎطأ ﺎﻧ ﺮﻤﻋو ،ًﻼھآ ﮫﻠﻌﺟ لﺰﻨﻤﻟا ﻂﯿﺳﻮﻟا ﻢﺠﻌﻤﻟا ﻟا ﻊﻤﺠﻤﻟ ،ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠ ةﻮﻋﺪﻟا راد ةﺮھﺎﻘﻟا : ، 2 / 626 . 19 ﺑ ﺪِﻨﺴُﻤْﻟا ﻟﺎ نﺎﻛ ءاﻮﺳ ،هدﺎﻨﺳِﺈِﺑ ﺚﯾﺪﺤﻟا يوﺮﯾ ﻦﻣ ،ﺮﺴﻜ ًﺎﻤﻟﺎﻋ ﻻإ ﮫﻟ ﺲﯿﻟ وأ ﮫﺑ ﻟا ،ﺔﯾاوﺮ حﺮﺷ ﻲﻓ يواﺮﻟا ﺐﯾرﺪﺗ يواﻮﻨﻟا ﺐﯾﺮﻘﺗ ، ﻟا ﻦﯾﺪﻟا لﻼﺠﻟ ت) ﻲطﻮﯿﺴ . 911 :ﻖﯿﻘﺤﺗ ،(ـھ ﻲﺑﺎﯾرﺎﻔﻟا ﺔﺒﯿط راد ،ﺪﻤﺤﻣ ، 1 / 30 . 20 ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ﻟ ،ﻲﺗﺮﺒﺠﻠ 1 / 335 . 21 ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ﻟ ،ﻲﺗﺮﺒﺠﻠ 1 / 335 . 22 ﻢﺠﻌﻣ ﻢﺟﺎﻌﻤﻟا تﺎﺨﯿﺸﻤﻟاو ،ﻲﻠﺸﻋﺮﻤﻠﻟ 2 / 133 . 23 مﻼﻋﻷا ،ﻲﻠﻛرﺰﻠﻟ 1 / 152 . 24 ﻲﻓ يﺪﯿﺑﺰﻟا ﻰﻀﺗﺮﻣ ﺪﻤﺤﻣ ﻆﻓﺎﺤﻠﻟ لﻮﻘﻟا ﺺﺘﺨﻤﻟا ﻢﺠﻌﻤﻟا ، 1 / 80 . 25 ا ةﺎﻤﺣ ﻦﻣ ﮫﺘﻠﺣر ﻰﻠﻋ لﺪﯾ ﺎﻣ ﻢﺟاﺮﺘﻟا ﺐﺘﻛ ﻊﯿﻤﺟ ﻲﻓ ﺪﺟﻮﯾ ﻻ ﺮﺼﻤﺑ ﮫﺗدﻻو ﻰﻠﻋ لﺪﯾ اﺬھو ﺮﺼﻣ ﻰﻟ . 26 ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ﻟ ،ﻲﺗﺮﺒﺠﻠ 1 / 335 . 27 ررﺪﻟا ﻚﻠﺳ ﻟ ،ﻲﻨﯿﺴﺤﻠ 1 / 6 11 -117 . 28 ﺦﯿﺸﻟا ﺪﺒﻋ ﷲ ﻦﺑ ﻢﻟﺎﺳ يﺮﺼﺒﻟا ﻲﻜﻤﻟا ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا ت) . 1134 ،(ه ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ﻲﺗﺮﺒﺠﻠﻟ ، 1 / 132 . 29 ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻲﻠﺨﻨﻟا ﺪﻟو ﺔﻜﻤﺑ .ت) ﺎﮭﯿﻓ ﻲﻓﻮﺗو ﺄﺸﻧو 1130 (ـھ ، ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ﻲﺗﺮﺒﺠﻠﻟ ، 1 / 135 .

(18)

ﻟا ﺲﯾردإ هزﺎﺟأو

ﱠﻼُﻣو ،ﻲﻧﺎﻤﯿ

ّﻲﻧارﻮُﻜﻟا سﺎﯿﻟإ

30

ﻢﯿھاﺮﺑإ ﺦﯿﺸﻟا ةزﺎﺟإ ﺖﺤﺗ ﻞﺧدو

مﻮﻤﻌﻟا ﻲﻓ ﻲﻧارﻮﻜﻟا

ﺮﺼﻣ ﻰﻟإ دﺎﻋو ،

؛

،ِتﻼﻜﺸﻤﻟا ِّﻞﺣ ﻲﻓ ﮫﯿﻟإ ُرﺎﺸﻤﻟا ِﮫِﺘﻗو ُمﺎﻣإ ﻮھو

ﺪﻌﺑ ًﻼﯿﺟو ،ٍﺔﻘﺒط َﺪﻌﺑ ًﺔﻘﺒط سﺎﻨﻟا ﮫﺑ ﻊﻔﺘﻧاو ،تﻻﻮﻘﻨﻤﻟاو تﻻﻮﻘﻌﻤﻟا ﻲﻓ ﮫﯿﻠﻋ ُل ﱠﻮﻌﻤﻟا

ﻞﯿﺟ

،

31

:لﻮﻘﯿﻓ يﺪﯿﺑﺰﻟا ﻊﺑﺎﺘﯾ

ﻋ ُتﺮﻀﺣ ﺎﻣ لوأ

) مﺎﻋ ﻲﻓ ﮫﯿﻠ

1167

ﻊﻣﺎﺠﻟا))ــﺑ (

ِّﻲـﻧﻮﻤـﺷﻸﻟ ((ﺔﯿﻔﻟﻷا حﺮﺷ)) ﻲﻓ ((ﺮھزﻷا

،

32

هﺮﯾﺮﺤﺗ نﺎﻛو ،ﻖﻠﻄﻤﻟا لﻮﻌﻔﻤﻟا ﺚﺤﺑ ﻲﻓ

) ﺔﻌﻤﺠﻟا مﻮﯾ ﻲﻓ ﻢﺛ ،هﺮﯾﺮﻘﺗ ﻦﻣ ىﻮﻗأ

22 ﺎﻨﯿﻠﻋ ﻰﻠﻣﺄﻓ ،ﮫﻟﺰﻨﻣ ُتﺮﻀﺣ ﻲﻧﺎﺜﻟا ﻊﯿﺑر (

،ًﺔﺻﺎﺧ ًﺔﻣﺎﻋ ةزﺎﺟإ ﺎﻨﻟ زﺎﺟأو ،ﺔّﯿﻟوﻷا ﺚﯾﺪﺣ

ﻢﯾﺮﻜﻟا ﮫﻤﺳا ﺖﺤﺗ ﮫﻤﺗﺎﺧ ﻊﺿوو

،

و

ﺪﻗ

ﮫﯾﺪﯾ ﻦﯿﺑ ًﻻﺎﺠﺗرا ﺎﮭُﺘﺒﺘﻛ

.

33

3.1.1 ﮫﺧﻮﯿﺷ

ﮫﺧﻮﯿﺷ ﻦﻤﻓ

ﻦﻣ :

ﺔﯿﻌﻓﺎﺸﻟا

:

،ِّﻲﻤﺠﻌﻟا ُﻦﺑ ُﺪﻤﺤﻣ ﺰﻌﻟا ﻮﺑأ

34

داﻮﺠﻟا ُﺪﺒﻋو

،ﱡﻲِّﻠﺤﻤﻟا

35

،ﱡيدﺎﯿﺗﻷا ٍﺮﻣﺎﻋ ﻦﺑ ﻲﻠﻋ ﺮﺑﺎﺟ ﻮﺑأ ﮫﻟﺎﺧو

36

ﻢﯿھاﺮﺑإ ﻦﺑ ﻲﻠﻋ ﺾﯿﻔﻟا ﻮﺑأو

،ﱡﻲﺤﯿﺗﻮَﺒﻟا

37

ﻟا ﻦﻤﺣﺮﻟا ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﺲﻧﻻا ﻮﺑأو

ـ

،ﱡﻲﺠﯿﻠﻤ

38

رﻮﺼﻨﻣ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣو

30 ﺦﯿﺸﻟا سﺎﯿﻟا ﻦﺑ ﻢﯿھاﺮﺑإ ﻲﻧارﻮﻜﻟا ﺪﻟو نارﻮﻜﺑ ﺔﻨﺳ ) 1031 و (ه ﺎﮭﯿﻓ ﻢﻠﻌﻟا ﻖﯾﺮط ﻚﻠﺳو ﻦﻋ ﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻛ ﺦﯾﺎﺸﻤ ﺞﺣو و ﻰﻟإ ﺮﻓﺎﺳ ﺮﺼﻣ مﺎﺸﻟاو ﺎﮭﯿﻓ ﺮﻘﺘﺳاو ﺎﻔﻛﺎﻋ ﻰﻠﻋ ﺲﯾرﺪﺗ مﻮﻠﻌﻟا ﺔﯿﻠﻘﻌﻟا ﺔﯿﻠﻘﻨﻟاو نﺎﻛو ًﺎﻋرو ًاﺪھاز ، و ﮫﻟ تﺎﻔﻟﺆﻤﻟا ﻲﺷاﻮﺤﻟاو . ﻲﻓﻮﺗ ) ﻖﺸﻣﺪﺑ 1138 (ـھ ، ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ﻲﺗﺮﺒﺠﻠﻟ ، 1 / 140 . 31 ﺺﺘﺨﻤﻟا ﻢﺠﻌﻤﻟا يﺪﯿﺑﺰﻟا ﻆﻓﺎﺤﻠﻟ ص ، 81 . 32 حﺮﺷ ﻲﻧﻮﻤﺷﻷا ﻰﻠﻋ ﺔﯿﻔﻟأ ﻦﺑا ﻚﻟﺎﻣ ﻟ ﻲﻠﻌ رﻮﻧ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ،ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا ﻲﻧﻮﻤﺷﻷا ﻦﯾﺪﻟا ) .ت 900 (ـھ ، ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ﻲﺗﺮﺒﺠﻠﻟ ، 1 / 134 . 33 ﺺﺘﺨﻤﻟا ﻢﺠﻌﻤﻟا يﺪﯿﺑﺰﻟا ﻆﻓﺎﺤﻠﻟ ص ، 82 . 34 مﺎﻣﻹا ﻮﺑأ ﺰﻌﻟا ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ بﺎﮭﺷ ﺪﻤﺣأ ﻲﺋﺎﻓﻮﻟا يﺮھﺎﻘﻟا ﺮﺧآ ﻦﯾﺪﻨﺴﻤﻟا ﻲﻓ ﺮﺼﻣ ) .ت 1031 ـھ ( ، ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ﻲﺗﺮﺒﺠﻠﻟ ، 1 / 134 . 35 ﺪﺒﻋ داﻮﺠﻟا ﻦﺑ ﻢﺳﺎﻘﻟا ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻲﻠﺤﻤﻟا يﺮﺼﻤﻟا تﺎﻣ ،ﺮﺴﻔﻣ ،ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا ﺮﺼﻤﺑ ﮫﻟ ، ﺔﯿﺷﺎﺣ ﻰﻠﻋ راﻮﻧا ﻞﯾﺰﻨﺘﻟا يوﺎﻀﯿﺒﻠﻟ ، ) 1057 -1097 ه( ، ﻦﯿﻔﻟﺆﻤﻟا ﻢﺠﻌﻣ ﻲﻘﺸﻣﺪﻟا ﺔﻟﺎﺤﻜﻟ ، 5 / 86 . 36 ﻦﻀﻣ ﺚﺤﺑ ﺪﻌﺑ ﮫﺘﻤﺟﺮﺗ ﻰﻠﻋ ﺮﺜﻋأ ﻢﻟ . 37 ﻲﻓ اﺬﻜھ ﺺﺘﺨﻤﻟا ﻢﺠﻌﻤﻟا ،ﻰﻀﺗﺮﻣ يﺪﯿﺑﺰﻠﻟ 1 / 81 ﻲﻓ درو ﺪﻗو ، رﺎﺛﻻا ﺐﺋﺎﺠﻋ ﺦﯾرﺎﺗ "ﻲﺠﯿﺗﻮﺒﻟا" ﻆﻔﻠﺑ ﻲﺗﺮﺒﺠﻠﻟ ، 1 / 335 ﻲﻓو ررﺪﻟا ﻚﻠﺳ "ﻲﺠﯿﺗﻮﺑﻻا" ﻆﻔﻠﺑ ﻲﻨﯿﺴﺤﻠﻟ ، 1 / 75 ، ت) ﻲﺠﯿﺗﻮﺒﻟا 1101 ﻦﺑ ﻲﻠﻋ (ه ﯿﺗﻮﺒﻟا ﻢﯿھاﺮﺑا ﻲﺠ يﺮﻤﻐﻟا ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا ﺘﻛ خﻮﯿﺸﻟا ﻦﻋ ﺬﺧﻷاو ﻢﻠﻌﻟا ﺐﻠط ﻲﻓ ﺔﻠﺣر ﻲھو ((ﺪﯿﺠﻤﻟا ﺐﻟﺎﻄﻠﻟ ﺪﯿﺠﻤﻟا ﻂﻤﺴﻟا)) ﮫﻟ ، ًﺎﻤﻈﻧ ﺎﮭﺒ ﺔطﻮﻄﺨﻣ ﮫﺧﻮﯿﺷ ﺮﻛذو هﺪﯿﻧﺎﺳأ ﺎﮭﻨﻤﺿو ًاﺮﺜﻧو ﺔﯾﺮﺼﻤﻟا ﺐﺘﻜﻟا راد ﻲﻓ 801 ﻊﯿﻣﺎﺠﻣ )ق ، 42 -85 ( ﻢﺟﺎﻌﻤﻟا ﻢﺠﻌﻣ تﺎﺨﯿﺸﻤﻟاو ،ﻲﻠﺸﻋﺮﻤﻠﻟ 2 / 44 . 38 ﺪﻤﺤﻣ ﻲﺠﯿﻠﻤﻟا ) نﺎﻛ ًﺎﯿﺣ 1106 ـھ ( ﻦﺑ ﺪﺒﻋ ﻦﻤﺣﺮﻟا ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا ﻦﻣ ،يﺮﺼﻤﻟا هرﺎﺛآ : ﺖﺒﺛ ﮫﻤﺳا روﺮﺳ ﺐﻠﻘﻟا ةﺮﻗو ﻦﯿﻌﻟا ﻲﻓ ﺔﻓﺮﻌﻣ بادﻵا ﻲﻓ رﻮﮭﻈﻟا نﻮﻄﺒﻟاو ﮫﻤﺗأ ﺔﻨﺳ 1106 ـھ ، ﻦﯿﻔﻟﺆﻤﻟا ﻢﺠﻌﻣ ﻲﻘﺸﻣﺪﻟا ﺔﻟﺎﺤﻜﻟ ، 10 / 137

(19)

ﱡﻲﺤﯿﻔطﻷا

39

و

ُﺪﻤﺣأ بﺎﮭﺸﻟا

ﺑ

،ﮫﯿﻘﻔﻟا ُﻦ

40

،ﱡيﻮﯾﺪﻟا ﮫِّﺑر ﺪﺒﻋو

41

،ﱡﻲﺘﻔﯿﻠﺨﻟا بﺎﮭﺸﻟاو

42

،ﱡﻲـﻓﻮُﻨَﻤـﻟا ٌرﻮﺼﻨﻣو

43

،ﱡﻲِﺳُﺮْﻤﱡﻨﻟا ٌﺪﯿﻋو

44

،ﱡﻲﺸﯿـﺒﺸﺒﻟا فوؤﺮﻟا ﺪﺒﻋو

45

بﺎھﻮﻟا ُﺪﺒﻋو

،ﱡيواﺪﺘﻨﻄﻟا

46

.ﱡﻲﺧﻮﻄﻟا ُناﻮﺿرو

:ﺔﯿﻜﻟﺎﻤﻟا ﻦﻣو

ﺦﯿﺸﻟا

َﻨﻟا ﺪﻤﺣأ

َﻔ

َﺮ

يِوا

،

47

ﺪﻤﺣأو

،ﱡﻲِﻛﻮُﺘْﺸﮭﻟا

48

،ﱡﻲِﺳﺎَﻤْﻠﺠِّﺴﻟا ﷲ ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣو

49

ِﻜﻟا ﷲ ﺪﺒﻋو

،ﱡﻲِﺴْﻜَﻨ

50

و

َﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ

39 ﺮﺧآ ﻦﯿﺛﺪﺤﻤﻟا ﺮﺼﻤﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ رﻮﺼﻨﻣ ﻲﺤﯿﻔطﻻا ﻲﺋﺎﻓﻮﻟا ) 1042 -1115 (ه ﻢﻠﻌﻟا ﻰﻘﻠﺗ ﻦﻋ ﻲﺴﻠﻣاﺮﺒﺸﻟا ﻲﻠﻋ ﻦﻋو ﺲﻤﺸﻟا ﻲﻠﺑﺎﺒﻟا نﺎﻄﻠﺳو ﻲﺣاﺰﻤﻟا ﺪﻤﺤﻣو ﺮﻤﻋ يﺮﺑﻮﺸﻟا ﺪﻤﺣأو ،ﻲﺑﻮﯿﻠﻘﻟا ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ،ﻲﺗﺮﺒﺠﻠﻟ 1 / 121 . 40 ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻲطﻮﻠﻔﻨﻤﻟا ﻞﺻﻷا يﺮھﺎﻘﻟا ﻤﻟا رﻮﮭﺸ ﻦﺑﺎﺑ ﮫﯿﻘﻔﻟا ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا ) 1064 -118 1 نﺎﻛ (ه ﺎﻣﺎﻣإ ﺎﻤﻟﺎﻋ ﺎﻋرﺎﺑ ﺬﯾﺬﻟ ﺮﯾﺮﻘﺘﻟا ﻖﯿﻗد ةرﺎﺒﻌﻟا ﻒھﺮﻣ ،ﺔﻈﻓﺎﺤﻟا ﻦﻣ ﮫﻔﯿﻟﺂﺗ ﺔﯿﺷﺎﺣ ﻰﻠﻋ ﻲﻧﻮﻤﺷﻷا ﻢﻟ ﺎﮭﮭﻨﯾ و أ ﺔﯿﺷﺎﺣ ىﺮﺧ ﻠﻋ ﻰ حﺮﺷ ﻦﺘﻣ ﻲﺑأ عﺎﺠﺷ ،ﺐﯿﻄﺨﻠﻟ ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ﻲﺗﺮﺒﺠﻠﻟ ، 1 / 124 . 41 مﺎﻣﻻا يﻮﯾﺪﻟا ﺮﯾﺮﻀﻟا ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا ﺪﺒﻋ ﮫﺑر ﻦﺑ ﺪﻤﺣا ﻞﺣر ﻰﻟا ةﺮھﺎﻘﻟا ﻰﻠﻋ سرﺪﻓ بﺎﮭﺸﻟا ﻲﺸﯿﺒﺸﺒﻟا ﺔھﺮﺑ ﻢﺛ ﺲﻤﺸﻟا ﻲﻠﺑﺎﺒﻧﺮﺸﻟا ﻲﻓ ﻟا ﺾﻌﺑ نﻮﻨﻔ نﺎﻛو ﻼﺿﺎﻓ ﺎﮭﯿﻘﻓ ﺎﯾﻮﺤﻧ ﺚﯾراﻮﻤﻟﺎﺑ ًﺎﻤﻟﺎﻋ ﺮﻌﺸﻟاو ًﺎﺑﻮﺴﯿﺣ ًاﺮھﺎﻣ ) .ت 1126 (ه ، ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ﻲﺗﺮﺒﺠﻠﻟ ، 1 / 126 . 42 اﺬﮭﺑ ﮫﻤﺳا درو يﺪﯿﺑﺰﻠﻟ ﺺﺘﺨﻤﻟا ﻢﺠﻌﻤﻟا ﻲﻓ ﻆﻔﻠﻟا ، 1 / 82 مﺎﻣﻹا ﻮھو ، ﺔﻣﻼﻌﻟا ﻮﺑأ سﺎﺒﻌﻟا ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﺮﯿﮭﺸﻟا ﻲﻔﯿﻠﺨﻟﺎﺑ ﺮﯾﺮﻀﻟا ) 1061 -1127 ﮫﻠﺻأ (ه ﻦﻣ قﺮﺸﻟا مزﻻ بﺎﮭﺸﻟا ﺒﻟا ﻲﺸﯿﺒﺸ هزﺎﺟأو ﺦﯿﺸﻟا ﻲﻤﺠﻌﻟا نﺎﻛو ﺎﺛﺪﺤﻣ ﺎﮭﯿﻘﻓ ﺎﯿﻟﻮﺻأ ﺎﯾﻮﺤﻧ ﺎﯿﻧﺎﯿﺑ ﺎﻤﻠﻜﺘﻣ ﺎﯿﺿوﺮﻋ ،ﺎﯿﻘﻄﻨﻣ ﺦﯾرﺎﺗ ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ﻲﺗﺮﺒﺠﻠﻟ ، 1 / 128 . 43 ﮫﯿﻘﻔﻟا ثﺪﺤﻤﻟا رﻮﺼﻨﻣ ﻦﺑ ﻲﻠﻋ ﮫﻘﻔﺗ ،ﻲﻓﻮﻨﻤﻟا ﻦﯿﺑﺎﮭﺸﻟﺎﺑ ﻲﺸﯿﺒﺸﺒﻟا ﻲﺑوﺪﻨﺴﻟاو ﻲﻠﺑﺎﺒﻧﺮﺸﻟاو و رﻮﺼﻨﻣ ﻲﺧﻮﻄﻟا ﻰﻠﻋ أﺮﻗو ﻲﺴﻠﻣاﺮﺒﺸﻟا مﻮﻠﻌﻟا و ﺚﯾﺪﺤﻟا ﺎھﺮﯿﻏو .ت) 1135 (ه ، ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ﻲﺗﺮﺒﺠﻠﻟ ، 1 / 129 . 44 ﺪﯿﻋ ﻦﺑ ﻲﻠﻋ يﺮھﺎﻘﻟا ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا ﺮﯿﮭﺸﻟا ﻲﺳﺮﻤﻨﻟﺎﺑ ﺬﺧأ ﻦﻋ ﺔﻋﺎﻤﺟ ﻦﻣ ﺔﻤﺋﻷا ﻢﮭﻨﻣ يﺮﺼﺒﻟا بﺎﮭﺸﻟاو ﻲﻠﺨﻨﻟا و ﻲﻠﺑﺎﺒﻧﺮﺸﻟا مﺪﻘﺗو ﻰﺘﻓأو أﺮﻗأو ﺖﻌﻤﺘﺟاو ﮫﯿﻠﻋ ﺔﺒﻠﻄﻟا ﮫﯿﻠﻋ أﺮﻗو ﺮﺑﺎﻛﻷا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻜﻟا ﻢﮭﻨﻣ ﺪﺒﻋ ﻦﻤﺣﺮﻟا ﻲﻜﻤﻟا ﺪﺒﻋو ﷲ يواﺮﯿﺸﻟا ﻢﺠﻨﻟاو ﺪﻤﺤﻣ ﻲﻨﻔﺤﻟا ﻢھﺮﯿﻏو ) .ت 1140 (ه ررﺪﻟا ﻚﻠﺳ ،ﻲﻨﯿﺴﺤﻠﻟ 2 / 53 . 45 مﺎﻣﻹا ﺔﻣﻼﻌﻟا ﺪﺒﻋ فوؤﺮﻟا ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻲﺸﯿﺒﺸﺒﻟا ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا ﺪﮭﺘﺟا ﻞﺼﺣو ﻦﻘﺗاو ﻦﻨﻔﺗو ﺬﺧأ ،دﺮﻔﺗو ﻦﻋ ﺪﻤﺤﻣ ﻲﺤﯿﻔطﻻا ﻲﻧﺎﻘﻠﻟاو ﻞﯿﻠﺧ ﻲﻧﺎﻗرﺰﻟاو و يﺮﻘﺒﻟا ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﻢﺳﺎﻗ ﻦﯾﺮﺧآو :ت) 1143 (ه ، ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ﺗﺮﺒﺠﻠﻟ ﻲ ، 1 / 234 . 46 ﺪﺒﻋ بﺎھﻮﻟا ﻦﺑ ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ تﺎﻛﺮﺑ ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا يﺪﻤﺣﻷا ﻞﯾﺰﻧ ،يوﺎﺗﺪﻨﻄﻟا ﺔﻜﻣ ،ﺔﻣﺮﻜﻤﻟا ىور ﺮﺼﻤﺑ ﻦﻋ ﺦﯿﺸﻟا ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﺔﯿﻄﻋ ﻦﺑ ﻲﺑأ ﺮﯿﺨﻟا ﻲﻔﯿﻠﺨﻟا ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا ،هﺮﯿﻏو ىورو ﻲﻓ ﻦﯿﻣﺮﺤﻟا ﻦﯿﻔﯾﺮﺸﻟا ﻦﻋ ﺪﻤﺣأ ﻲﻠﺨﻨﻟا و ﺦﯿﺸﻟا ﺪﺒﻋ يﺮﺼﺒﻟا ﷲ ﻦﺑ ،ﻢﻟﺎﺳ ىورو ﮫﻨﻋ نوﺮﯿﺜﻛ . ت) 1154 ،(ه ﻦﯿـﯿﻜﻤﻟا مﻼﻋأ ﷲ ﺪﺒﻌﻟ ﻦﻤﺣﺮﻟا ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﻢﯿﺣﺮﻟا ا ،ﻲﻤﻠﻌﻤﻟ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ةرﻮﻨﻤﻟا : ﺔﻌﺒﻄﻟا ﻰﻟوﻷا ، 1421 -2000 ، 1 / 215 . 47 ﺦﯿﺸﻟا يواﺮﻔﻨﻟا ﺪﻤﺣا ﻦﺑ ﻢﯿﻨﻏ ؛ ﺪﻟو ﺑ ةﺮﻔﻨ و ﺎﮭﺑ ﺄﺸﻧ ﻢﺛ ﻞﺣر ﻰﻟا ةﺮھﺎﻘﻟا ﮫﻘﻔﻟا ﻢﻠﻌﺘﻓ ﻦﻣو ، هرﺎﺛآ حﺮﺷ ﺔﻟﺎﺳﺮﻟا و ﺔﯾرﻮﻨﻟا ﺔﯿﻣوﺮﺟﻵاو .ت) 1125 (ه ، رﺎﺛﻵا ﺐﺋﺎﺠﻋ ﺦﯾرﺎﺗ ﻠﻟ ﻲﺗﺮﺒﺠ ، 1 / 127 ﻟﺎﻤﻟا يواﺮَﻔﱠﻨﻟا ﮫﺘﯿﻨﻛو ، ةدﺪﺸﻣ نﻮﻨﺑ ﻲﻜ ﻲﻓ ﺎﻤﻛ ﺔﺣﻮﺘﻔﻣ ﺔﻤﺠﻌﻣ ءﺎﻓو مﻼﻋﻷا ﻲﻠﻛرﺰﻠﻟ ، 1 / 192 ﻲﻓ ﺎﻤﻛ ﺮﯿﻐﺼﺘﻟﺎﺑ ﻢﯿﻨﻏو ، ﻦﯿﻓرﺎﻌﻟا ﺔﯾﺪھ ﻧﺎﺑﺎﺒﻠﻟ ﻲ ، 1 / 91 . 48 ﻮھ ﻲﻟوﺰﺠﻟا ﻮﺑأ ﻲﻠﻤﺘﻟا سﺎﺒﻌﻟا ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ،ﺪﻤﺤﻣ يرﻮﺼﻨﻤﻟا ،ًاﺪﻟﻮﻣ ﻲﻛﻮﺘﺸﮭﻟا ،ةﺮﮭﺷ ت) 1127 (ه سﺮﮭﻓ سرﺎﮭﻔﻟا ،ﻲﻧﺎﺘﻜﻠﻟ 2 / 1102 . 49 ،ﷲ ﺪﺒﻋ ﻦﺑا ﻲﺑﺮﻐﻤﻟﺎﺑ فوﺮﻌﻤﻟا ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻲﻜﻟﺎﻤﻟا ﻲﺳﺎﻔﻟا ﻲﺑﺮﻐﻤﻟا ﷲ ﺪﺒﻋ ، ﺔﺳﺎﻤﻠﺠﺳ ﻦﻣ ﮫﻠﺻأ ،ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻞﯾﺰﻧ ، ﺒﻨﻟا مﺮﺤﻟﺎﺑ س ّرد ةرﻮﻨﻤﻟا ﺔﻨﯾﺪﻤﻟﺎﺑ تﺎﻣو ﻒﯾﺮﺸﻟا يﻮ ، ت) ﻊﯿﻘﺒﻟﺎﺑ ﻦﻓدو 1141 (ه ، ﯿﺸﻤﻟاو ﻢﺟﺎﻌﻤﻟا ﻢﺠﻌﻣ تﺎﺨ ،ﻲﻠﺸﻋﺮﻤﻠﻟ 2 / 81 . 50 ﻲﻓ ﺎﻤﻛ ﮫﻧأ ﺮھﺎﻈﻟا سوﺮﻌﻟا جﺎﺗ ،يﺪﯿﺑﺰﻠﻟ 16 / 456 س ك ن ك ةدﺎﻣ : ، ُﺲْﻜَﻨِﻛ ﺑﻜ ﺴ ﺮ ﻟوﻷا ﻰ نﻮﻜﺳو ىﺮﺧﻷا ﯿﺑ ﻨ ﻤﮭ ﺎ نﻮﻧ ﺔﺣﻮﺘﻔﻣ : ةﺮﯿﺸﻋ ﻦﻣ ﺒﻟا ﺮﺑﺮ ، وَأ ﺔﻨﯾﺪﻣ ﻲﻓ دﻼﺑ ،ﻢھ ﮭﻨﻣ ﺎ ﺔﻣﻼﻌﻟا ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑا ﺪﺒﻋ ﷲ َﻘﻟا يﺮْﺼ ّﻲِﺴْﻜَﻨِﻜﻟا ، ﺪﺣ ث ﻋ ﻦ ﻲﻧﺎﺴﻤﻠﺘﻟا ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﺪﺒﻋ ﷲ ﻦﯾﺮﺧآو ، ﮫﻨﻋو ﺐُﮭّﺸﻟا ﺔﺛﻼﺜﻟا : ﺪﻤﺣأ (ﺎﻨُﻤـَﺟﺮﺘﻣ) ﻦﺑ ﺪﺒﻋ ﻔﻟا حﺎﺘ ، ﺪﻤﺣأو ﻦﺑ ﺪﺒﻋ ﻢﻌﻨﻤﻟا و ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﻦﺴﺤﻟا نﻮﯾﺮﺼﻤﻟا ﻲﻓ ﻚﻟﺬﻛ ﻆﻔﻠﻟا اﺬﮭﺑ ﮫﻤﺳا دروو ، رﺎﺛﻻا ﺐﺋﺎﺠﻋ ،ﻲﺗﺮﺒﺠﻠﻟ 1 / 605 ، ﻠﺳ ررﺪﻟا ﻚ ،ﻲﻨﯿﺴﺤﻠﻟ 2 / 8 ﻦﺑ ﺪﻤﺣأ يﻮﻠﻤﻟا ﺔﻤﺟﺮﺗ ﻲﻓ ﻲﺴﻜﻨﻜﻟا ﷲ ﺪﺒﻋ ﻆﻔﻠﺑ هﻼﻋأ ﺎﻨھ هدروأ يﺪﯿﺑﺰﻟا يأ ﻮھو ، ﻋ ﻲﻓ حﺎﺘﻔﻟا ﺪﺒ ﺺﺘﺨﻤﻟا ﻢﺠﻌﻤﻟا 1 / 81 ﻮﺤﻧ) :ﮫﺗﺎﻓو ، 1160 ﻲﻓ ﺎﻤﻛ(ه ،تﺎﺨﯿﺸﻤﻟاو ﻢﺟﺎﻌﻤﻟا ﻢﺠﻌﻣ 4 / 328 .

(20)

،ﱡﻲِـﻧ ُوﺎﻄﱠﺘﻟا مﻼﺴﻟا ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﺮﻤﻋو ،ﱡﻲﻧﺎﻗرﺰﻟا ﺪﻤﺤﻣو ،ﱡيزازرﻮﻟا

51

ُﻲﻨﯿَﺼﺤﻟا نﺎﻤﯿﻠﺳو

،

ﻢھﺮﯿﻏو

.

.((رﺪﻨﻜﺳا))ــﺑ ﺮﯿﮭﺸﻟا ﱡﻲﻨﺴﺤﻟا ﻲﻠﻋ ﻦﺑ ﻲﻠﻋ :ﺔﯿﻔﻨﺤﻟا ﻦﻣو

52

غﺎﺻ ﺎﻤﻛ

هﺬﯿﻤﻠﺗ

ﮫﺑﺎﺘﻛ ﻲﻓ ًاﺮﻌﺷ ﮫﺧﻮﯿﺷ يﺪﯿﺑﺰﻟا ﻰﻀﺗﺮﻣ ﺪﻤﺤﻣ ﻆﻓﺎﺤﻟا

ﺔﯿﻔﻟأ

ﺪﻨﺴﻟا

: لﺎﻘﻓ

َو

ِﻣ

ُﮭﻨ

ُﻗ ﻢ

ُﺐﻄ

َر

َﺣ

ُﻌﻟا ﻰ

ُﻠ

ِمﻮ

َو

َﻋ

ُﻢﻟﺎ

ُﻄﻨﻤﻟا

ِقﻮ

ﻟاو

ـ

ُﮭﻔﻤ

ِمﻮ

ُﺦﯿﺷ

ﱡﺸﻟا

ِخﻮﯿ

ﻟاـ

ُﻤ ﱠﻠ

ِﻮ

ي

ُ أ

ُﻣ

َﺮﻔ

ُد

َﻋ

ِﺮﺼ

َﻌﻟا

ِﻢﻟﺎ

ﻟا

ُ

َ ّ

ُ

_َﻠ

_َﻋ

_{ِﺑ ِﮫ}

_َﻓﺎ

_ﱠﺮﺷو

_ِﮫ

_ِﻈﻔ

_َﻠ

_{ِﺑ ﻲ}

_{ﻧ ِـ}

_َزﺎ

_َﺟ

_َأ

ُتﻮ

ﻟا ﻲﻓ

ـ

َﻌﻤ

ﻟﺎ

ِـ

ﻲ

َﺷ

ﺎﻓ

_ِﮫ

_ِﺨﯿ

_{َﺷ ﻦ}

_{َﻋ ى}

_َو

_{َر ﺪ}

_{َو َﻗ}

ﻜﻟا

َ ْﻜ

َﻌﻟاو

ِﻢﻟﺎ

ِﺪﻟا

ُﻣ يﻮﯾ

ـ

ِّﻠﺠ

ﻲ

ﱠﻠﻟا

ْ

_ﺔﻟ

_ﺎ

_َﺳ

_ِّﺮﻟا

_ِح

_ِرﺎ

_{َﺷ ﻲ}

_ِﻜ

_ِﻟﺎ

_َﻤ

_ﻟاـ

_َو

ِّﺴﻟاو

ِﺠ ْﻠ

َﻤ

ِﺳﺎ

َﻓ ﻲ

َﺘ

ﻟا ﻰ

ـ

َﺠ

َﻼ

َﻟﮫ

َﻋو

َﻓ ﻦ

َﺘ

َھ ﻰ

ُﺘﺸ

َكﻮ

ْﻋأ

ِﻨ

ﻲ

أ

ا

ﱠﻄﻟاو

ِھﺎ

ُﺮ

ُﻜﻟا

ِدﺮ

ُﻗ ي

ْﻞ

ُ

ﱠ َ

ا

_َﺷ

_َو

_ﻲ

_ِﺸ

_ِﺒﯿ

_ْﺸ

_{َﺑ ﻰ}

_َﺘ

_{َﻓو ﮫﯿ}

_ِﻘ

_َﻔﻟا

_ِﻦﺑا

_َو

ُحرﺎ

َﺗ

ْﺼ

ِﻠ

ِﺔﯿ

ﻟاـ

ِﺸﻤ

ِﺸﯿ

ﻲ

َﻋو

ﺑأ ﻦ

ـ

ِﻌﻟا ﻲ

ِّﺰ

َﻣﻹا

ِمﺎ

ُ ﻟا

ﻓ

َو

َﻋ

ﺟ ﻦ

َـ َﻤ

ِلﺎ

َﻋ

ْﺼ

ِﺮ

ِه

ﻟا

ُﻨ

ﻓ

_ِهﺮ

_ْﺼ

_َﻋ

_ِمﺎ

_{َﻣإ ﻦ}

_َﻋو

ُ ﻟا

َﺘ

ﺎ

ﻣـ

ِﺪﻤﺤ

ﺣأ

ﻦﺑ

ـ

ﺪﻤ

ﻟا

َ

ا

_ِه

_ِﺪﺣ

_َو

_ِﺞﯿﺴ

_َﻧ

_ﻦ

_َﻋو

ﱡ ﻟا

َﻗﺎ

َﻔﻟاو

ِﺿﺎ

ﻞ

ُﻄﻟا

ِﺧﻮ

يأ ﻲ

ْ

ا

_ُﺖﯿﻨ

_{َﻋ ﻲ}

_ِﻔﯿ

_ِﻠ

_َﺨ

_ـ

_{ﻟا ﻦﺑاو}

أ

َا

َو

َﻋ

َﻓ ﻦ

َﺘـ

َأ ﻰ

ِﻔط

ُﻗ ﺢﯿ

ْﻞ

ُ

َ

ﱠ َ

ا

_َﻋ

_َو

_ِﺢﯿ

_ِﻠ

_{َﻣ ﻰ}

_َﺘـ

_{َﻓو ﻲ}

_ِﺳ

_{ُﺮﻤﻨﻟاو}

َﺑأ ﻦ

ـ

َﻔﻟا ﻲ

ِﺾﯿ

َﻓ َﺘ

ـ

ﻰ

ُ

ﺗ

_يﺮ

_ْﺼ

_َﺒﻟا

_{ُﻆﻓﺎﺤﻟاو}

ﱠﻟا

ﻠ

َو ُﻟ

ﱠﺘﻟا ﺲﻜ

َﻄ

ُوﺎ

ِن

ْﺻﻷا

ِﻞ

َﻋ ﮫﻟﺎﺧو

ّﻲﻠ

َﻋ ﻦﺑ

ِﻣﺎ

ﺮ

َﻋو

ِﺑﺎ

ُﺪ

َﻮﻟا

ﱠھ

ِبﺎ

ِذ

ي

ﻟا

َﻔ

ﺎ

_َكاﺬ

_َﻛ

_ِن

_ا

_َﺪﯿ

_{ـ َﻤ}

_ِﺑﻟﺎ

_ِدا

_َﻮ

_َﺠ

_ﻟاـ

_ُﺪ

_{ِﺑﺎﻋو}

ِإ َﯿﻟ

َسﺎ

َﻓ

ُﻛ ﻰﺘ

نارﻮ

َﻋو

َﻓ ﻦ

َﺘـ

َﺻ ﻰ

َﺪﻌ

ْيأ ة

إ

ﱠﺸﻟاو

َﺒـ

ْﺮ

ﺘﯿﺧ

ـ

ﺣأ

ﻲ

ـ

ﺪﻤ

ﱠﻨﻟا

ﻔ

_ﻲﻠ

_َﻋ

_{ِﻦﺑ ﻲﻠ}

_{َﻋ ﻦﻋو}

ﻟا

ََﻨ

ﻔ

َو

َﻏ

ـﯿـ

ُﺮ

ُﻛ ﻦﻣ ﻢھ

ِّﻞ

ِذ

ي

َﺗ َﻘ

ﱡﺸ

ﻒ

53 51 ﺲﻛﻮﻟ مﻼﺴﻟا ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﺮﻤﻋ -ﺑ ﻷا ﻢﻀ ﻰﻟو ﻟا ﺢﺘﻓو ﺔﺜﻟﺎﺜ ﻷا نﻮﻜﺳو ةﺮﯿﺧ -ﻲﻧاﻮﻄﺘﻟا ﺺﻔﺣ ﻮﺑأ ، ﮭﻓ سرﺎﮭﻔﻟا سﺮ ،ﻲﻧﺎﺘﻜﻠﻟ 2 / 1007 . 52 ﻲﻠﻋ ﻦﺑ رﺪﻨﻜﺳا ﻲﺳاﻮﯿﺴﻟا ﻰﻔﻨﺤﻟا ﺪﯿﺴﻟا ﻒﯿﻔﻜﻟا ﻰﻠﻋ أﺮﻗ ﺪﻤﺣأ ىﺮﺑﻮﺸﻟا ﻲﻟﻼﺒﻧﺮﺸﻟاو ﺮﮭﺘﺷاو ﻦﯾﺮﺧآو رﺪﻨﻜﺳﺎﺑ ﻷ ﮫﻧ نﺎﻛ س ّرﺪﯾ ﺪﺠﺴﻣ ﻲﻓ رﺪﻨﻜﺳا ﺎﺷﺎﺑ ﺔﻘﻄﻨﻣ ﻲﻓ بﺎﺑ قﺮﺨﻟا نﺎﻛو ﺔﯾآ ﻲﻓ ءﺎﻛﺬﻟا ﻆﻔﺤﻟاو و ةﻮﻗ ﻢﮭﻔﻟا و لﺎﻤﺟ ﺔﺑﺎﻄﺨﻟا ت) . 1148 (ه ، ﺐﺋﺎﺠﻋ رﺎﺛﻵا ﻲﺗﺮﺒﺠﻠﻟ ، 1 / 232 . 53 ﺪﻨﺴﻟا ﺔﯿﻔﻟأ يﺪﯿﺑ ﱠﺰﻠﻟ ، ﻖﯿﻘﺤﺗ : ،زوﺰﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﺑا راد مﺰﺣ ﻦ : توﺮﯿﺑ ، ﻰﻟوﻷا ﺔﻌﺒﻄﻟا 1427 ه-2006 م ، ص / 109 -110 -111 .