A. O. Vet. Fak. Derg.
35 (2-3) : 370-380, 1988
ELAZIG ÇEVRESiNDEKi BAZI BROYLER İŞLETMELERİNDE YAŞAMA GÜCÜ YEM TÜKETİMİ CANLı AGıRLIK VE EKONOMİK VERİMLİLİK
Mustafa Sarıl Nihat Yıldız2 Hikmet Can3
The mortality rate, feed intake, final Iive weight and economical rentabillty of some broiler chicken enterprises in Elazığ Provincc.
Summary: This study has been conducted to reveal the mortality rate, feed intake, final live ıveight and economical rentability in same broiler chick(m enterprises in Elazığ Prol'ince. At the end of the experi-ments, conducted over 5 periods in 4 enterprises, ıvith the capacity of about 80 thousand broiler chickens, it was found that the average values were: mortality rate 6,5
%,
final leve weight 1698 g, total feed intake per clıick 4150 g, feed canl'ertion ratio 2, 429 and economical rentability 106 227 TL. In conclusion, there was not any statistical differences between the enterprises when above mentioned parameters taken into cansideration.Özet: Bu araştırma, Elazığ çevresindeki bazı brayler işletmelerinde piliçlerin yaşama gücü, canir ağırlık, yem tüketimi ve ekonomik verimlilik durumlarına eğilmiştir. Toplam 80 bin civciv kapasiteli 4 işletmede 5 dönem üzerinden yapılan besi denemeleri sonunda genelortalamalar ola-rak, ölüm oranı
%
6, 5, erişilen canlr ağırirğm 1698 g, piliç başma tü-ketilen yemin 4150 g, yenıden yararlanma derecesinin 2,429, işletmeler gelir-gider farkmın 106 227 TL olduğu tcsbit edilmiştir. Sonuçta, sonusu parametreler açlS1ndan işletmeler arasmda istatistik bakımmdan önemli bir farkldık giirülmemiştir.Giriş
Tavuk yetiştiriciliği öteki hayvancılık dallarına oranla, döl verimi ve yemden yararlanma kapasiteleri daha yüksek olan, çağdaş teknoloji
1 Doç. Dr., F.Ü. Veteriner FaküIıesi Ö~retim Üyesi, Elazığ 2 Yrd. Doç. Dr., F.Ü. Veteriner Fak. Öğretim Üyesi, Elazığ.
M. SARI - N. YILDIZ - H. CAN 371
sayesinde hemen her türlü iklim ve arazi şartlarında uygulanabilen bir hayvancılık koludur. Böylesine üstünlükleri bünyesinde taşıyan tavukçuluğun ülkemizdeki durumuna göz atıldığında, devlet desteği n-den gereği kadar yararlanamadığı dikkati çekmektedir. Nitekim, ta-rımsal krediler içerisinde hayvancılığın payı
%
l5, bunun içerisinde de tavukçuluğun payı%
3,8 kadardır (3, LO). Yeterli devlet desteğinden uzak olması dışında, bu hayvancılık sektörü kaliteli yem ve verim gücü yükse k damızlı k bul m a sıkıntısı, hastalıklar, kred i ve pazarlam a gibi çeşitli darboğaz ve olumsuz faktörlerle de karşı karşıya bulunmaktadır.Bütün bunlara rağmen, tavukçuluğumuz son yıllarda oldukça önemli
aşamalar göstermiştir. N itekim, i950 öncesi dönemde daha çok gele-neksel köy tavukçuluğu niteliğinde olan bu sektör, özeııikle son 30 yıl içerisinde büyük sıçramalar yapmıştır. Bu süre içerisinde tavuk sayısın-da
%
221, yumurta sayısında%
476, tavuk eti üretiminde ise%
1361 gibi artışlar sağlanmıştır (3, 7). Bunlar arasında broyler yetiştiriciliği-nin daha hızlı geliştiği göze çarpmaktadır. Tavuk eti üretimindeki bu hızlı artışa karşılık, ülkemizde kişi başma tüketilen tavuk eti hala 5kg dolayında bulunmaktadır (12). Oysa, AET ülkelerinde tüketilen
tavuk eti miktarının yaklaşık 14 kg düzeyinde olduğu görülmektedir (LO).
Yeterli devlet desteği sağlandığı taktirde, daha da hızlı gelişecek
olan tavukçuluğumuz, kuşkusuz, hem nüfusumuzun dengeli
beslenme-sinde biyolojik değerliliği yüksek bir protein kaynağı, hem de ihracat kalemlerirniz içerisinde önemli bir potansiyel oluşturacaktır.
Piliç eti üretimine ilişkin yurt içi ve yurt dışında pek çok araştır-ma yapılmıştır. Bunlardan son yıllarda çeşitli yaklaşımlarla broyler civcivler üzerinde 7-8 hafta süreli yapılan araştırmalarda, son canlı ağırlığın 1069-1773 g, bu süre içerisinde tüketilen yem miktarının 2768-4734 g, yemi ete çevirme derecesinin ise 2, l6-3, 39 arasında değiştiği bildirilmektedir (I, l6). Bu arada, Bostan (7), İstanbul çev-resinde piliç eti üreten l55 işletme üzerinde yaptığı bir araştırmada, ortalama ölüm oranını
%
5, 4, besi döneminde i kg canlı ağırlık için tüketilen yem miktarını 2,947 kg, piliç başına elde edilen son canlı ağırlığı ise l888 g biçiminde bulmuştur.Bu çalışmanın amacı, Köy-Tür Elazığ Tavukçuluk Sanayi T.A.Ş.
denetiminde yürütülen Elazığ çevresindeki bazı broyler işletmelerine ilişkin yaşama gücü, canlı ağırlık, yem tüketimi ve ekonomik verimlilik durumlanna bir ölçüde ışık tutmaktır.
372 EL.AZfCi ÇEVRESiNDEKi BAZI BROYLER
Matcrya i ve Metot
Bu çalışmanın materyalini, Türkiye Kalkmma Vakfına bağlı
olan Köy-Tür Elazığ Tavukçuluk Sanayi T.A.Ş. kontrolu altında Ela-zığ çevresindeki bazı broyIer işletmelerinde beslenen i985 çıkışlı etlik ticari hibrit civciv ve piliçler oluşturmuştur. Adıgeçen yörede sayıları 61 kadar olan işletmelerden, ortak dönemli ve yaklaşık 80 000 civciv kapasiteli 4 işletme ele alınmıştır.
Deneme yeri olarak seçilen barınaklar, tek tip ve betonarme olup geceleri 40 watt'lık ampullerle m2 ye 3, 5-4, O watt düşecek biçimde
aydınlatılmıştır. Kışın odun ve kömür sobaları ile ısıtılan kümesler baca ve pencereler yardımı ile havalandırılmıştır. KümesIerde kullanım alanı 9x36 = 324 m2 kadardır. Söz konusu bu alan, civcivlerin kümese
girmelerinden itibaren ilk
ı
O günı
/3, ikinciı
O gün için 2/3, daha son-raki devrede ise 3/3 oranlarında kullanılmış; kuııanılan alanlar, kul-lanılmayan alanlardan branda bezleri ile ayrılmıştır. Altlık olarak da buğday samanı veya hızar talaşmdan yararlanılmıştır.jşlctmelerde rasyon olarak kuruluşu Tablo J, kimyasal bileşimi de Tablo 2 de sunulan etlik ci"civ ve piliç ince karma yemleri kuııanıl-mıştır.
Tablo ı. ince Karma Yemlerin Kuruluşları, % Yemler Civciv Yemi Piliç Yemi
---- ..._-_._-- --- --_.
__
._-Buğday 12.60 30.30
Mısır 44.00 38.20
Pamuk tohumu küspcsi 16.00 ']6.00 Soya fasülyesi küspesi 14.20
-Balık unu 4.00 7.60 Mısır proteini 3.50 3.90 Et - kemik unu 4.00 2.70 Mozayik tozu 1.00 0.60 Tuz 0.25 0.25 Coxistac O. lO O. LO Vitamin premiksi 0.25 0.25 Mineral premiksi 0.10 0.10
Karma yemlerdeki ham protein, ham yağ, ham kül miktarları
A.O.A.C. (2), ham seııüloz ise Crampton ve Maynard (9) yöntemlerine göre belirlenmiştir.
Elde edilen veriler, aritmetik ortalamalar üzerinden değerlendiril-miş olup işletmeler arasmdaki farklılıklar, variyans analizleri ile kont-rol edilmiştir (14).
M. SARI - N. YILDIZ - H. CAN ,17"
Bulgular
Çalışmada kullanılan rasyonların ham besin maddelerine ilişkin analiz verileri Tablo 2 de gösterilmiştir.
Tablo 2. inee Karma YemIerin Kimyasal Bileşimleri, %
Ham Besin Maddeleri Civeiv Yemi Piliç Yemi
Kuru madde Ham protein Ham sellüloz Ham yağ N suz öz maddeler Ham kül Organik madde 90.20 22.40 4.64 4.03 53.13 6.00 84.20 92.30 20.0R 5.20 4.05 56.91 6.06 R6.24
Öte yandan, yaşama gücü, canlı ağırlık kazancı, yem tüketimi, gelir ve giderlerin dağılımı, başlıca giderlerin toplam giderler içerisin-deki payları ile bunlarm işletmelere ait ortalama değerleri, sırasıyla, Tablo 3, 4, 5 ve 6 da sunulmuştur.
Tartışına ve Sonuç
1- Yaşama Gücü
1985 çıkışlı civcivlerle bunlardan elde edilen piliçlere ilişkin ölüm oran ortalamaları, dönemlere göre sırasıyla,
%
9, 48, /~ 6,9i, 'Yo 2,63,%
6,71,%
6,78, genelortalama olarak da%
6,50 biçiminde tespit edil-miştir (Tablo 3). Genelde, en yüksek ölümler%
9,48 ile Ocak, en dü-şük ölümler ise%
2,63 ile Mayıs dönemlerinde gözlenmiştir. Bu du-rum, özellikle civcivler için gereken optimum barınak ısısının eldeki imkanlarla Ocak döneminde yerine getirilemeyişi ile açıklanabilir.jşletmelerde ölüm oranları da, ortalama olarak sırasıyla,
?<.
10,40,%
5,17,%
5,30 ve%
5,13 biçiminde bulunmuştur (Tablo 6). Tablodan da görüleceği üzere, yaşama gücü açısından işletmeler arasında istatis-tik olarak önemli bir farklılık tespit edilmemiştir.Ölüm oranı,
%
2-3 sınırlarında normalolarak kabuledilmek-tedir (13). Araştırmamız sonunda elde edilen ortalama
%
6,50 lik ölüm oranı, Bostan (7) tarafından İstanbul çevresinde yürütülen geniş ta-banlı araştırmanın ortalama değeri olan%
5,4 ten daha yüksek bulun-muştur. Ölüm oranını etkileyebilen hastalıklar, yem kalitesi,barınak-Tablo 3. Civciv ve Piliçlerde Yaşama Gücü, Canlı. Ağırlık ve Yem Tüketimi Değerleri.
+
Dönem sonu toplam canlı ağırlık - Kesim yerine gelinceye kadar ölen piliçlerin ölemeden önceki toplam canlı ağırlıkları -i- -i- Yemin etkinlik derecesi =Tüketilen Yem Miktarı, kg IKazanılan Canlı Ağırlık, kgDeneme Deneme Deneme Ölüm Kesilen Beside Kesim Yeri Orta- Yemin
İşlet- Başında Sonunda Süresi Top- Oranı Piliç Kazanılan Girişi Canlı lama Tüketilen Piliç Basma Etkinlik meler Dönemler Civciv Piliç Gün lam % Sayısı Can Ağ., Agırlık, kg Can. Yem, kg Yenı Tüke- Derecesi
sayısı sayısı ölenler kg ( -I) M.,g timi, kg (-1--1-)
--- --- ---- --- --- ._.---~. --_._--- ---- ---_._. -- ---Ocak 4 380 3 521 50 869 19.84 3521 6 339 6 339 i 805 15 770 4.479 2.488 Mart 5 500 5 125 51 375 6.82 5053 5204 8 073 1 598 21 700 4.234 2.645 i Mayıs 4 060 3 809 50 217 5.34 3780 6 562 6 466 i 711 14 820 3.891 2.260 Temmuz 4 067 3 435 52 508 12.49 3430 5 708 5 618 i 638 14 3~6 4.171 2.510 Eylül 4 ISO 3 831 50 312 7.52 3818 7 150 7 113 i 863 16 645 4.345 2.328 -- --- _0_-- ---- - --- ---..._-- --- ____ o --- --- 0_--- --.- ---,-- ---Ocak 4 500 4461 49 39 0_87 4461 7 445 7 444 i 669 17 370 3.894 2.330 Mart 4000 3 665 53 339 8.48 3661 7000 6 992 i 910 17 250 4.707 2.464 2 Mayıs 4260 4 225 50 35 0.82 4197 6 986 6 921 i 649 17 070 4.040 2.440 Temmuz 4000 3 620 51 256 6.40 3618 5 236 5 094 J 408 13 680 3.779 2.610 EyFil 4 076 3 584 48 379 9.30 3561 4 933 4 837 i 359 12 240 3.415 2.480 ----.- ---"--- ._---
--
___ o --- --- --- -- ____ o --- ----. --- .- ---"--._.. ---Ocak 4 500 4 324 52 176 3.91 4324 7 485 7 485 i 731 17 020 3.936 2.274 Mart 3 700 3 402 50 298 8.05 3392 6.291 6277 i 851 15 850 4.659 2.519 3 Mayıs 4 100 3 961 51 69 1.68 3922 7 104 6 912 i 763 J6 950 4.279 2.350 Temmuz 4000 3 684 52 193 4.83 3674 5 661 5 488 i 494 14 160 3.844 2.540 Eylül 4 080 3 539 49 328 8.04 3539 6 513 6 334 i 790 15 230 4.303 2.340 --- --._---- ---- ____ o -_ .._-- -- ..._-. --_._--._"--- ---._.- ---- ---- ---"--_..- --_._- -Ocak 4 250 3 685 51 565 13.29 3655 6 091 6 053 i 656 15 150 4.11i 2.487 Mart 4400 4 :.ı61 52 189 4.30 4247 7 503 7 476 i 760 19 050 4.471 2.539 4 Mayıs 4 220 4 102 49 IJ3 2.68 4094 7 053 7 030 i 718 16 680 4.066 2.360 Trmmuz 4 100 3 217 51 128 3.12 3215 5 690 5 540 i 723 13 260 4.122 2.350 Eylül 4 080 3 939 49 i 92 2.25 3935 7442 7 362 i 871 16 740 4.250 2.250 ---- --- --._- - ---,--. -1-;-- ___ o- -- --_._ ••--1--- ..----. - ___ ---- ----Isıetmeler Ortalaması Ocak 4 408 3 988 i51 412 9.48 3988 6 840 6 830 i 715 16 328 4.105 2.395 Mart 4400 4 113 52 300 6.91 4088 7 250 7 205 1 780 18 463 4.518 2.542 Mayıs 4 160 4 024 50 109 2.63 3988 6926 6 382 i 710 16069 4.069 2.353 TemmuzEyliil 4042 3 489 52 271 6.71 3484 5 561 5 435 i 566 13 857 3.979 2.503 4 097 3 723 49 278 6.78 3713 6 510 6 412 1 721 15 214 4.078 L.350 GENF.L 4 194 3 867 i 51 274 6.50 3854 6 617 6 563 i 698 16048 4.150 2.429Tablo 4. İşletmelerde Gelir ve Giderlerin Dağılım', TL
Civcivin Kümese Yem Diğer Toplam Piliç Sa- Gelir - Gider
i
Işletmeler Dönemler Teslim Maliyeti Bedeli Giderler Giderler llŞ Bedeli Farkı (Karlılık)---
-_
...._-- -- --- - ---_ ..'- ---Ocak 569 400 i 620 580 283 512 2 486 347 2 345 430 -140 917 Mart 715 000 2 224 000 140 542 3 078 595 3 035 480 -43 115 Mayıs 525 800 i 575 120 114944 2 227 415 2 510 885 283 470 Temmuz 520 000 i 566 094 155 981 2 198 748 2 166 395 -32 353 m Eylül 539 500 i 858 765 191 089 2 534 399 2 747 745 213 346 r:> --- --- --- _._._-_ .."---- ---- -"_.._----"_ .. N Ocak. 585 000 i 783 980 185 738 2 547 198 2 754 280 207 082 ö< Mart 520 000 i 733 250 175 498 2 484 514 2 590 000 105 486 .(') 2 Mayıs 543 400 i 815 000 118 S40 2471 165 2 686 530 219 365 m Temmuz 509 600 i 496 160 125 913 2 092 434 i 961 960 -130 474 <;:o Eylül 520 000 i 418 160 113022 2 013 706 ı873 795 -139 911 m ----"-_. ---_ .. _. --- --- --- --- - ~. Ocak 585 000 747 080 114006 2 501 625 2 769 450 267 825 Z Mart 481 000 641 150 241 728 2 372 864 2 327 670 -45 194 Orrı 3 Mayıs 522 000 802 370 III 946 2 438 701 2 687 685 248 984 7\ Temmuz 509 600 549 440 125 759 2 142 434 2 iLS 270 -24 164 Eylül 520000 762 570 188 003 2 421 801 2 438 590 16 789 ::e:> --- --- --- ."-- ~ Ocak 478 160 i 534 669 269 224 2 236 979 2 253 670 16 691 i::ı:l Mart 572 000 2 005 981 160 056 2 728 812 2776110 47 298 ;:o 4 Mayıs 546 000 i 773 600 118410 2 430 OOR 2 711 940 273 932 O Temmuz 422 500 i 451 100 103 806 i 934 717 2 134440 199 723 -< Eylül 520000 i 892 580 144 652 2 500 483 2 837 450 336 967m
---_._ ..._--- - _._------1
;:o işletmeler Ortalaması Ocak 554 390 i 671 577 213120 2 443 037ı
2 530 708 87 671 i Mart 572 000 1 901 095 179456 2666 196 2 682 315 16 119 Mayıs 534 450 1 741 523 116035 2 391 822 2649 185 257 363 Temmuz 490 425 i 515 699 127 864 2 092 083i
2 095 266 3 183 Eyiül 524 875 1 733 019i
159 J92 2 3fı7 597 2 474 395 166 798 GENEL 535 228 i 712 583 159 133 2 392 147i
2 486 374ı
106 227 ..., ...• ciL:n6 M. SART - N. YILDIZ - H. CAN
Tablo 5. Dönemlere Göre işle1mclerde Toplam Giderler içerisinde Başlıca Giderlerin Payları, %
Dönemler
!
Yem Giderleri Civciv Giderleri Diğer Giderler (-,-)Ocak
--II'-~A2 -- -'-.
22.69-----s.n----Mart 71.30 21.45 6.73 Mayıs i 72.81 22.34 4.85 Temmuz
i
72.45 23.44 6.ıi Eylül . 73.20 22.17 6.72 Ortalama i 71.59 22.37 6.65(_!_) ilaç, ısıtma, elektrik, kredi faizleri, amortisman ve işci giderleri
ların hijyenik ve klimatolojik şartları gibi çeşitli faktörler göz önüne alındığında,
%
6,50 lik ölüın oranmı, sıralanan faktörlerden birisinebağlamak oldukça güç olmaktadır. Kanımızca, araştırmamızda bu
faktörlerden henüz hiç birisi gereken optimum koşulları taşımamak-tadır. Bununla birlikte, kitleler halindeki ölümlerde barınak-içi hij-yenik ve klimatolojik şartlar ile hastalıkların ağır bastığı söylenebilir.
2- Canlı Ağırlık Kazancı
Besi sonunda elde edilen ortalama canlı ağırlık değerleri, dönem-lere göre sırasıyla, 1715, 1780, 1710,1566 ve 1721 g bulunmuştur (Tab-lo 3). Dönem ortalamalarına göz atıldığında, en düşük değerin 1566 g ile Temmuz, en yüksek değerin ise 1
no
g ile Mart dönemlerine ait olduğu görülür. Temmuz döneminde en düşük değer, barınak içerisin-deki termal stresin (terınal heat stress), yem tüketimini (Tablo 3), do-layısıy1c de canlı ağırlık artışını olumsuz yönde etkileyebileceğini (8) düşünd ürmektedir.işletmelere göre canlı ağırlık ortalamaları, sırasıyla, 1722, 1599, i726 ve 1746 g, genelortalama da 1698 g olarak tespit edilmiştir (Tab-lo 6). Canlı ağırlık ortalama değerleri iş1ctmeler arasında istatistik ba-kımdan önemli bir farklılık göstermemiştir.
Bu çalışmada elde edilen ortalama canlı ağırlık değeri (1698 g), yaklaşık aynı süreli ve değişik yaklaşımlarla yürütülen kimi araştırma verilerinden (4,11,16) daha yüksek, bazı bildirişlere (1,6) daha yakın, İstanbul çevresinde yapılan (7) araştırma ortalaması olan 1888 g dan ise daha düşük bulunmuştur.
3- Yem Tüketimi ve Yemden Yararlanma
Piliç başına tüketilen yem miktarı, dönem ortalamaları olarak, 41 11,4471,4066,4250 g, işletme ortalamaları olarak 4246, 3978, 4218
Tablo 6. işletmeler Ortalaması ve işletmelerarası Önemlilik Derecesi
işletme ı işletme 2 işletme 3 jşletme 4 Genel
ı
Özellikler X ::!: Sx X ::!: Sx X ::!: Sx X :i: Sx X ::!: Sx F--- --- _. _.
__
.__
.-- --- .- --"---- ----._--Piliç başına Yem tüketimi, g 4246+94.9 3978:.1:210A 4218=147.8 4217+:73.5 4158-1-92.6 0.78 Elde edilen Canlı ağırlık, g 1722:.1:49.7 i599:!: 99.5 1726::i: 61.2 i746::i:35 . 5 1698 :1:.35.O 1.03 Ölüm oranı, ~%; 10AO 2.65 5.17 ,L1.94 5.30c: 1.23 5.IH.: 2.07 6.50 ::l: 1. 12 i.@ Yemin etkinlik Derecesi (+) 2.446-1. 0.069 2.465 ::1:0.045 2.405:t 0.053 2.39HO.052
i
2.429::i: 0.040 0.30 Ekonomik Verimlilik, TL 56086::1:8ı518 52310 + 79072 92848+:68384 174922:1:62450 106227 +47746 0.45Yemin Etkinlik Derecesi (Yemden Yararlanma) Yem Tüketimi fCanlı Ağırlık
M L ;ı>-N cl< .(j M -<
.•.
;ı::ı LTı :!? z O LTı A t:ı:l ;ı>-~ t:ı:l ;ı::ı O-<
r-m ;ı::ı378 M. SARI - N: YILDIZ - H. CAN
ve 42 17 g, genelortalama olarak da 4158 g şeklinde tespit edilmiştir (Tablo 3, 6). İşletmeler arasında ortalama yem tüketimi değerleri açı-sından istatistik olarak önemli bir farklılık göze çarpmamıştır (Tablo 6). Öte yandan, 1 kg canlı ağırlık artışı için tüketilen yem miktarı, sırasıyla, dönem ortalamaları olarak 2,395, 2,542, 2,353, 2,505 ve 2,350 biçiminde (Tablo 3), işletme ortalamaları olarak 2,446, 2,465, 2,405 ve 2,397, genelortalama olarak da 2.429 biçiminde (Tablo 6) belirlen-miştir. Yapılan variyans analizine göre, yemden yararlanma değerleri işletmeler arasında önemli bir farklılık göstermemiştir.
çalışmamızda genelortalama olarak bulunan 2,429 değeri, Türki-ye ortalaması olan 2,5 değerine (3) yakın, İstanbul çevresindeki broyler işletmelerine ilişkin ortalama değer olan 2,947 den (7) ise daha düşük bulunmuştur. Yine, araştırmamızda elde edilen bu değer, ülkemizde farklı yaklaşımlarla boryler işletmelerinde yürütülen bazı araştırma verilerinden (4, ll, 16) daha düşük, bazı yabancı bildirişlere ise (6, 15) daha yakın bulunmuştur.
4- Üretim Maliyeti ve Ekonomik Verimlilik
işletmelerde toplam gelir-gider farkı, sırasıyla, dönem ortalamaları olarak 87 671, 16 119, 257 363, 3183 ve 166 798 TL biçiminde tespit edilmiştir (Tablo 4). Tablodan da görüleceği gibi, en yüksek gelir-gider farkı 257 363 TL ile Mayıs, en düşük olanı ise 3 183 TL ile Temmuz dönemlerine rastlamıştır. Bu bulgu, Mayıs döneminde kümes ısısının
en optimum olması, Temmuz döneminde ise aşın sıcakların yem
tü-ketimini olumsuz yönde etkiIemesine bağlı olarak canlı ağırlık artışını dolaylı yoldan düşürmesine bağlanabilir.
İşletmeler arası gelir-gider farkı, ortalama olarak sırasıyla, 56 086,
52 310, 92 848 ve 174 922 TL, genelortalama olarak da 106 227 TL
biçiminde bulunmuştur (Tablo 6). Gelir-gider farkı açısından işletme-ler arasında istatİstik olarak önemli fark görülmemiştir.
Toplam giderler içerisinde yem giderlerinin payı genelortalama olarak
%
71,59 biçiminde hesaplanmıştır (Tablo 5). Bu değer, Bostan (7) tarafından bildirilen%
59,79 değerinden daha fazla bulunmuştur. Bu durum, yöremiz yetiştiricilerine birim ağırlıktaki yemin daha paha-lıya malolması ile açıklanabilir. Toplam giderler içerisinde civciv gir-disi de ortalama%
22,37 gibi bir değerle yemden sonra ikinci sırayı almaktadır (Tablo 5). Bu değer, 155 broyler işletmesinin (7) ortalama değeri olan%
2ı,
14 e yakınlık göstermiştir.ELAZIG ÇEVRESiNDEKi BAZI BROYLER 379
Çevre şartları, yetiştirici eğitim düzeyi gibi ortak özellikleri göz önüne alınarak, çok sayıda işletme arasından seçilen dört işletmeye ait olan bu çalışmayı yeterli bulmak kuşkusuz olanaksız. Bununla birlikte, yaklaşık 80 bin civcivi içerisine alan bir değerlendirmenin de küçüm-senemiyeceği kanısındayız. Elde edilen bulgulara göre, Türkiye
orta-lamasından daha yüksek çıkan ölüm oranının nedenleriyle, ekstrem
iklim koşullarından aşırı soğukların yol açtığı ölümleri, sıcakların da yol açtığı dolaylı canlı ağırlık kayıplarını azaltmak bakımından, ban-nakların daha iyi izole edilmesinin üzerine eğilmekte yarar görmek-teyiz. Konuya ilişkin olarak ancak genel çizgileri ile bilgi üretilebilmiş olan bu çalışma, ele alınan parametrelerin daha ayrıntıya varan düzey-de incelenm e ve irdüzey-delenme gereğini ortaya koymuştur. Sonuç olarak, her ne kadar bu çalışmada elde edilen ölüm oranı ve yemden yarar-lanma değerleri, arzulanan ve hayvancılığı ileri ülkeler için bildirilen (13) değerlerden uzaksa da, bu haliyle bile, Köy- Tür'ün bu yöndeki hizmetleri hem ülke tavukçuluğuna, hem de dengeli insan beslt:nme-sinde önemli yer tutan beyaz et üretimine önemli katkılarda bulunduğu
ve çevreye örnek olduğu söylenebilir. i
Kayna)(lar
1. Akkıhç, M., Erdinç, H., Ergün, A. (1982). Türkiye'de üretilen dikalsiyum fosfatın etlik civcivlerde (Brayler) canlı ağırlık artışı ve yem tüketimi üzerine etkisi. F.O. Vet. Fak. Derg. 7: 125-138.
2. Anonymous. (1960). Official Methods of Analysis. Association of Agricultura/Chemists, Washington D.C., XX -i- 832.
3. Aral, S. (1986). Türkiye'de tavukçuluğun ekonomik gelişimi ve finansman sorunları. Türkiye IV. Tavukçuluk Kongresi. Tavukçuluk Derne~i Yayınları, Ankara, 31-45.
4. Atay, D. (1971). Kasaplık civciv rasyonlarında soya küspesi yerine pamuk tohumu küs-pesinin kullamlma imkanları üzerinde bir araştırma. A.O. Ziraat Fakültesi Yıııılıı. 21, 84-101.
5. Atay, D., Başar, N. (1971). Kasaplık civciv rasyonlarında soya küspesi yerine ayçiçeği tolıumu küspesiniıı kullanılma imkanları üzerinde bir raştırma. A.O. Ziraat Fakültesi Yıllı~ı. 21, 153-168.
6. Azalıan, E. (1984). Response of broilers to a restricition in feeding time. Mardi Research Bulletin. 12: 361-365.
7. Bostan, M. (1982). lstanbul ili tavukçuluk işletmeciliğinin ekonomik yapısı ı'e temel yönetim sorunları. i. Ekonomik analiz sonııçları. t.O. Vet. Fak. Derg. 8:97-1:!S.
8. Church, D.C., Pond, W.G. (1982). Basic Aııimal Nutrition and Feeding. Second Ellition. John Wiley and Sons, New York, pp. 273.
380 M. SARI - N. YILDIZ - H. CAN
9. Crampton,'E.W., Maynard, L.!;. (1938). The relation ofcellulose and lignin content to nutritil'e ralue of animClIleeds ..ı.Nutr. 15: 383.
10. Colakoğlu, D. (1986). Türkiye'de tamk eti üretimi re yuıııurta üretimi imkanları bu sektörün taııııııı ve gelişiiili ile ilgili öneriler. Türkiye IV. Tavukçuluk Kongresİ, Tavuk-çuluk Derneği Yayınları, Ankara, 47-52.
n.
Doğan, K., Yücelen, Y., Toker, E. (1979). Kocaelan (Sorgu/llmlgare) danesinin kasap-Irk piliç rasycnlarmda kullam/;;~a olanakları. L. Eneıji kaynağı olamk mısır yerine kul-. laııılması, Akul-.Ü kul-.kul-. Ziraat Fakiillesi Y,llığı, 29: 101-115kul-.'12. DPT. (1985). V. Beş yıllık kalkııııııa plaııı öncesinde gelişmeler. 1972-1983, Yayın No: 1975, Ankara, S. 156.
13. FeltweIl, R., Fox, S. (1978). Practical Pol/ltry Feeding. Faber and Faber. London and Bostan, 14-+ 302.
14. Soedecor, G.W. (1957). Slatisıiral MelllOds., The 10\\'a Slate Coııage Press, Ames, lowa, XIV -!- 534.
15. Thakur, R.S., Saxena, V.P. (1985). Slııdies onılıe associalil'e e/fiefency olcerıain agro-industrial by producıs for brolier prodııcıion. I. Sıııdies 011 different lerels of
s~'nglepro-teili slJtlrees. 1ndian Journal oi POlıltry Scienct'. 20: 255~258.
16. Yeldan, M., Yalç;n, L.t.(1982). Asiılcndirilmiş pamuk ıohııııııı soapsıock'ıl/lıııı kasaplrk piliç rasyonlarıııda değerlendirImesi ı/:ednde araşlırmalar. Dağa Bilim Dergisi. Yeıeri-nerlik Hayvancılık ve Tarım Ormancılık Seri D. 6: '73-83.
