T T - 5/ 2 Q 3 ?
*>%3B ■' « S i
.
Taşnak Partisi’nin bayrağı önünde Ermeni çeteleri
nnda herhangi bir geçimsizlik yoktu. Kendilerini Tüfklere Kumlardan daha yakın sayar lardı. Çarşıda, pazarda, hatta evlerinde Türkçe konuşurlardı. Şarkıları, türküleri Türkçe idi. Hele erkek Ermenilerin giyi nişleri Türklerden farklı değil di. Kanuna saygılı, devlete sâ dıktılar. Ama gün gelmiş, çe şitli yollarla ve durmadan Türk - İslâm düşmanlığı aşılana aşı- lana her Ermeni, patlamaya hazır bir bomba haline getiril
miş ve patlatılmıştır. Trabzon Başkomiserliği’nin İstanbul’a çektiği telgrafta şöyle deni liyor:
“ Geçen Cuma günü Ermeni- ler, Gümüşhane’de her taraftan Müslümanlar üzerine hücuma geçmişle; dir. Ermenilerle İs- lamlar arasındaki çarpışmalar da 9 ölü, 16 yaralı olduğu gibi üç ev de yanmıştır. Bazı dük kânların yağma edildiği G ü müşhane polis memurluğundan
şimdi alınan jurnal üzerine „ „ »»
arz.
Telgrafta sözü edilen bu o- lay, Gümüşhane’de 13 ekim 1311 (1895)'de olmuştur. Er- meniler, daha önceden fısıltı halinde, “ I^irkaç güne kadar mutasarrıflık m akamında biz oturacağız" gibilerden birta kım haberler yaymışlar, olay günü dükkânlarım açmamışlar, Haçi Nişan ve tsrailiyan adla rında iki komiteci Ermeni, ev lerinin pencerelerinden silah a- tarak olayı başlatmışlar ve Er meni Mahallesi halkını Türkle- rin üzerine y ürütm ü şlerdir. Sonra Haçi Nişan’ın kiracısı bulunduğu, bugün de yalnız duvarları kalmış olan Hatipo- ğullan’na ait Taş M ağaza’ya gidip Türklerin üzerine ateş et meye oradan devam etmişler dir. Mutasarrıflıktaki güvenlik güçlerinin yetersizliklerini bil dikleri için de eylemlerini sür dürmüşlerdir. Fakat güzel bir rastlantı olarak o sırada Erzin can’dan Trabzon’a geçmekte o- lan 4. Ordu Nakliye Taburu yardıma çağırılmış, ayaklanma ancak bu suretle bastınla- bilmiştir. Mutasarrıf Saadettin Paşa’nm raporuna göre olay beş saat sürmüş, 12 kişi ölmüş, birçok kişi de yaralanmıştır. Yaralananlar arasında elebaşı lardan azdı komiteci Haçi Hi- şan da vardı.
NAMA£ KILARKEN
KURŞUNLANDILAR
Bu olayların uzantısı olarak 15 Ekim 1311 (1895)’de Bay burt’a 8 çocuk, 7 kadın, 2 asker olmak üzere her iki taraftan şe hit ve ölü 171 kişidir. Bu ra kamlar Erzurum Valisi Şakir
Paşa’nm telgrafından alınmış tır
Rusların Gümüşhane'yi işgal ettikleri 16 Temmuz 1916, Ramazan’m 19, Perşembe gü nü Kızılköylü İbrahim Ağa. sahurdan sonra, köye bir zarar gelmesin diye, sopanın ucuna beyaz bir bez bağlayarak, Rus ların geçeceği yolun üstüne çıkmış, gün görmüş ihtiyarcık, elinde teslim bayrağı olduğu halde öncü Ermenilerin Türkçe küfürleriyle kurşunlanarak şe hit edilmiştir. Bu olaydan kısa bir süre sonra Müftüoğullann- dan Hoca İsmail Efendi, bahç esinde namaz kılarken Ermeni- ler tarafından keyif için kur şunlanmıştır. Rus işgali sıra sında Türk evlerini talan eden önce Ermeniler, sonra Rumlar olmuştur.
15 Şubat 1918’de Ruslar Gü müşhane’den çeküip de, Türk askeri gelinceye kadarki birkaç gün içinde vahşi bir iştah ile ci nayetler işlemek için Trabzon' dan yola çıkan bir Ermeni kafi lesi, alman tedbirler sebebiyle T o r u l’ da ve G üm üşhane’ de cinayet işlemeye fırsat bulama mışlar, o kızgınlıkla Bayburt’a varm ışlar, orada kendisine (Paşa) dedirten (Arşak) adında bir eşkiya başıyla birleşerek tüyler ürpertici cinayetler işle mişlerdir. 193 Türk'ü, (Sari Hamdi) Bey'in mağazalarına doldurup işkence yapa yapa öl dürmüşler, kinlerine doyama- mış, bir de kurşunlamışlar, bu nunla da yetinmemiş, üzerleri ne gaz dökerek ateşe vermişler dir. Hele Bayburt şubatmm o korkunç ayazmda 14 masum kadmı çırılçıplak yaparak so kaklarda sürüklemeleri ayn bir yazı konusudur. ■
O
ÎLK ERMENİ
k o m i t e l e r i
Osmanlı Devletl'nde, 19. yüzyılın sonlarında oluşmaya başlayan Ermeni sorununda, Ermenilerce kurulan bazı demeklerin büyük rolleri oldu. Gizil faaliyet gösteren bu demek-komltelerin başında “Taşnak” ve “Hınçak" gelir.
1877 Osmanlı-Rus Savaşı’nı fırsat bilen Er- menller, Patrik Nerses aracılığıyla İsteklerini Rus Çan’na bildirdiler ve Bulgarlarglbl Batılı ülkelerin de desteğiyle ayrı bir devlet kurmak İçin gizilce çalışmalara başladılar. Bu amacı gerçekleştirmek için oluşturulan Taşnhak ve Hınçak komiteleri,
Başkanlığını Patrik Izmlrllyan’ın yaptığı Hınçak, sosyal demokrattı ve Batı’da o günlerde yeni duyulmaya başlanmış olan Markslzmden etkilen mişti. Taşnak ise, Rus taraflısıydı ve Avrupa’ya isteklerini açıklayan yedi maddelik bir bildiri dağıttıktan sonra adını duyurmuştu.
Gene o dönemde bölgesel kuruluşların birleş tirilmesiyle oluşan Ramgavar Cemiyeti de, Türkiye sınırlan içerisinde çalışıyordu.
Günümüzde cinayet şebekeleri haline dönüşerek yurt dışındaki temsilcilerimizi öldürüp, Türkiye aleyhine çeşitli eylemlerde bulunan ASALA, Ermeni Davasını Savunma Komitesi gibi gizli kuruluşlar, geçen yüzyılda kurulan bu komitelerin uzantılarını oluşturuyor.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
