Mehmet Akif

Düşünce ve eylem adamı

Ölümünün 50’nci yılında Mehmet Akif Ersoy anılıyor

□"M ehm et Akif, düşünce ve ey­

lemleriyle her zaman tartışılagel-

miştir. Ancak onun Tevfık Fikret,

Nazım Hikmet, Necip Fazü gibi bir

düşünce ve eylem adamı olduğu­

nu dikkate almamak, şiirini de an­

lamamaya götürür

1

873 yılında İstanbul’da doğan Mehmet Akif Ersoy, ilk şiirlerini Resimli Gazete’- de yayınlamıştır... Mülkiye Baytar Mektebi mezunu olduğu için çeşitli okullarda ho­ calık yapan Mehmet Akif çeşitli dergiler­ de sürekli yazılar ve şiirler yazmıştır.. B i­ rinci Dünya Savaşı’nda İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin gizli örgütü olan Teşkilat-ı Mahsusa tarafından Berlin’e gönderilen Akif, burada Alınanlara esir düşmüştür. Bu dönemde ülkeyi inceleme olanağı bu­ lan şair çok iyi bildiği İslam dünyası ile kı­ yaslamalar yapmıştır.

Kurtuluş Savaşı’na katılan Akif, eylem­ leriyle önemli rol oynamıştır.. Burdur me­ busluğu da yapan şair, 1921’de İstiklal Marşı’nı yazmıştır. Laik cumhuriyetiyle fi­ kir ayrılığına düşen Mehmet Akif, Mısır’­ da yaşamayı seçmiş. 1936’da İstanbul’da ölmüştür.

Mehmet Akif, düşünce ve eylemleriyle herzaman tartışıla gelmiştir.. Ancak, onun Tevfik Fikret, Nazım Hikmet, Necip Fa­ zıl gibi bir düşünce ve eylem adamı oldu­ ğunu dikkate almamak, şiirini de anlama­ maya götürür... O, Sartregibi, Aragon gi­ bi, Mayakovski gibi şiiriyle düşüncesi ve eylemi arasında yakın ilgiler, köprüler olan bir şairdir.

Mehmet Akif

AHMET KABAKLI ]

Ç anakkale ’nın ve is tik lâ l S ava­ şı 'mızın yegâne şairi ve tek sanat­ kârı, M e hm e t A k if'tir. Öyle ki, C um h uriye tim izin kuruluş tem eli ve b u g ün kü vatan üzerinde sö z g ö tü rm e z sarıipliğim izin ş a h id i olan bu ik i ‘g a z a ’ 'nın d u y g u ve h eyeca n belgeleri, sad ece A k if’­ in “ S a fa h â t’in d a bulunuyor. Ede­ biyatım ızdan o şiirle ri çıkarsanız,

elim izd e b ir a ske rî tarihten ve yazılm am ış b irk a ç m ankıbe- den başka b irş e y kalm ayacaktır. B u çeh re siyle  kit, Türki­ ye C u m h u riye ti’h in en b ü y ü k destan şairidir. F

A kif, Türk “ M e h m e tç ik ” ini, zam an, in a n ç ve im a n ö lç ü le ­ rim iz içinde en g üzel değerlendiren şairdir. O rdum uza, A k if ’- * ten gelen destanhk övgüler, başka h iç b ir sanatkârım ızda gö ­ rülm üyor. Ş ehitlerim izin başına “ b ü tü n yıldızları İle gök-

k u b b e y i” türbe yap m ak “ K âbe ’y i m e za r taşı g ib i oraya

d ikm e k ve “ ru hu n un v a h y in i’ ’ k ita b e g ib i y a z m a k isteyen b u b ü y ü k insan, “ Tarihe bile s ığ m a ya c ak ’ ’ askerim ize ni­ h ayet en yüce s in e yi layık g örm ekted ir:

Ey ş e h id o ğlu ş e h id İstem e b e n d e n m ak b e r Sana ağ u şu n u açm ış d u ru y o r P eygam ber.

M e hm e d Akif, h e p si de h âlâ devam etm e kte olan so sya l ıstıraplara, haksızlık, yolsuzlu k ve cah illikle re karşı en tiz, isyan çığlıkları ata n sanatkârım ızda. M a h alle K a h v es i’nin

M eyhane nin sefaletleri, o ku m aya h a s re t iken, sırtındaki ’“ K ü fe ” ile e km e k p ara sı çıka rm a ya m a hkûm yavrular, k u ­

lüb e sin de yalnız ve hasta “ S eyfl B a h a 'la r, c e n a z e si “ H a ­

s ır’'a sarılan fa k ir yaşlılar, soka kla rınd an “ yüzm e b ilm e k ­ s iz in ” g e çilm e ye n ke n a r m a ha llelâ r vs. O ’n u n “ S a fa h â t’ Tn

da, re a list-n a tu ra list sanatın tadarıdır.

İslâm î yanlış anlayanlara, “ te v e k k ü l” inancını te m b e l­

lik le b ir tutanlara, sorum su z aydınlara, yaşadıkları çağ ı id ­

ra k edem eyenlere en s e rt h ü c u m la r da yine M e h m e d A k if’­ in eserindedir. ...

A kif, ka ra k te rin i şiirine yansıtm ış ve ş iirin i b iz z a t yaşam ış olan adam dır. Ş a h s i dertleri, endişe ve tasaları, çıka r ve ko r­ kuları, s a fa h â t’ına asla uğram am ış ola n b u ka ra k te r anıtı­ nın:

Üç b u ç u k soysuzun ard ın d a zağarlık yapam am H e le hak nâm ın a haksızlığa ölsem tapam am .

g ib i düsturları, okullarım ızın, m ebatlerim izin, re s m î d aire le ­ rim izin alınlıklarına yazılsa yeridir.

M EH M ET AKİF ER S O Y ’ D A N ..._________________________

Ne eser, ne de semer

“ Ö le n in s a n m ıdır, o n d a n k a la c a k ş e y : e s e ri; B ir e ş e k g ö ç tü m ü, o n d a n d a n ih â y e t; s e m e ri." A ta la r b ö y le b u y u rrflu ş d iye , b in le rc e alın, N e te h a lü k le d ö k e r, d ö k tü ğ ü b îç â re te ri! Ş u b e k a h ırsın a a k l e rd ire m e m , b ir türlü, Sonsalar, b e n ce , te m a y ü lle rin en d e rb e d e ri: H adi, to p ra k ta s ilin m e z b ir izin var, ne çıkar. B a ğ lı o ld u k ç a te lâ k k iy e h a k îk î d e ğ e ri? D ün, b e y in le rd e k ıy â m e t k o p a ra n " h ik m e t” ! al, B u g ü n ü n z e v k in e s o r: b e ş p a ra e tm e z c iğ e ri! G ü n d ü zü n , b a ş la rın ü s tü n d e g e z e n “ ş a h -e s e r” in, G e c e şâ y e t, a ra ş a n , m e z b e le d ir b e lk i y e ri! İs te y e n a lm a y a b a k s ın b o y u n u n ö lç ü s ü n ü , G e ri d u r s e n ki, p e ş im a n , a tıla n la r ileri. B ilirim : “ H e p d e s e m e rm iş !” d iy e c e k is tik b â l, T e km e le rke n ş u k a b a rm ış sıra k ü m b e ltile ri. O n e ç o k b ilm iş a d a m d ır k i: g id e r s e s s iz c e , N e e se rm iş , ne se m e r, k im s e n in o lm a z h a b e ri!

H ilv a n 21 M a rt 1346 (1 9 3 0 )

Sanat Çizelgesi

• SERGİ

Ankara Turkuaz Sanat Ga- lerisi’nde Burhan Yıldınm’- ın 2.kişisel sergisi açılıyor. Genellikle “nü" resimleri­ ni sergileyecek olan sanat­ çının yapıdan 14 Ocak tari­ hine dek izlenebilecek.

• KONFERANS

Ankara Müli Kütüphane’de saat 10.00’da Mehmet Akif Ersoy bilimsel sempozyu­ mu başlayacak. Sempoz­ yum 29 Aralık'ta sona ere­ cek.

Ankara Gençlik Parkı Kül­ tür Sarayı'ndaki Tiyatro

Sa-lonu nda saat lU.UO'da Ata­ türk’ün Ankara’ya gelişinin 67.yıldönümü dolayısıyla "Ankara ve Atatürk” sem­ pozyumu düzenlenecek.

• GÖSTERİ

İstanbul Fransız Kültür Mer- k e zi'n d e saat I8 .0 0 'd e N.Nurdan Eren’in diapora­ ma gösterisi yer alıyor.

• FİLM

İstanbul Fransız Kültür Mer- kezi’nde saat 15.00’de René Clair’in yönettiği 1930 yapı­ mı “Sous les toits de Paris” adlı film gösterime giriyor.

• KONSER

İstanbul Devlet Opera ve Balesi saat 16.00-19.15 ara­ sında ”Carmen”i sahneli­ yor.

Ankara Devlet Opera ve Ba­ lesi saat 16.00’da Cavallerin Rusticane adlı operayı sah­ neliyor.

• TİYATRO

Fatih Şehir Tiyatrosu saat 11.00’ae “Dans Eden Eşek” adlı çocuk oyununu, saat 15.00 ve saat 18.30’da "Han­ çe r” adlı oyunu sergiliyor.

Toron Kocaoğlu Tiyat­ rosu Haldun Taner’in Hu­ zur Çıkmazı adlı oyununu Bahariye Akyıldız Tiyatro- su’nda sergilem eye baş­ ladı. Aile yaşamındaki ay­ rı dünya görüşlerinin ve kişilik çatışmalarının konu alındığı oyun bugün saat 15.30 ve 21.00 de, yann 15.00 ve 18.30 da sergile­ niyor.

Uzun yıllar Şehir Tiyat­ rolarında çalıştıktan sonra 1980 yılında genç yaşta emekliye ayrılan Toron Karacaoğlu, daha sonra Almanya'ya gitti

Edebiyatımızın ilk

eleştirel gerçekçi yazarı

1

~

TUĞRUL TANY0L

İ

N S A N O Ğ L U N U N kafa yapısı ikilikti b ir şekilde iş led iğin ­

den ince lem e lerim izi hep karşıtlıklara d ayan arak yaparız.

N azım7 Yahya K e m a l’le karşılaştırm ak nasıl sevilen b ir yön­

tem se A kif de h e p F ik r e t’le karşılaştırılm aktan kurtu lam a ­ mıştır. A kif, ya ş ola ra k Fikret ve C e n a p la çağdaştır.

B ununla b irlikte ş iir ve yazı hayatına o nla rda n ç o k sonra başlam ıştır. Öyle k i S a fa h a t’a giren ilk şiirle ri artık Fikret'in olgunluk dönem i şiirlerine rastlar. Fikret, düşünce olarak ha ­ tıra d ır. A kif, ise İslam cı. B u zıtlık onların d ü şü n ce d ü n ya la ­ rı ile ilintilidir. O ysa ş iirs e l yapı o la ra k A kif, F ik re t’in izleyi­ cisidir. A ru z ’u n e s ir’e Fikret dökm üştür. A kif, ise sü rd ü r­ m üştür. C en a p 'ın şiirlerinde ise düz yazıyı andıran hava yok gibidir. Yani b u ü çlü n ü n içind e şiirin ilkelerine en sadık k a ­ fan C en ap olm uştur. B ununla b irlikte F ik re t’le C enap ’ın d il­ leri bugün artık anlaşam ayacak derecede eskim işken A k if’in

Türkçesi d ö n e m i için o ld u kça tem iz sayılır.

A k if’in İslam cı dünya görüşü hem en bütün şiirlerinde ege­

m endir. A ile yapısı, yetiştiriliş b iç im i ve İsla m iyetin o günün top lum unda d ağılan O sm a n lI’yı b irle ş tire b ile ce k b irk a ç d ü ­ şünce akımından b iri olması A k if’in bu akım lar içinde en g ü ç­ lü tab an a s a h ip olanını seçm e sin e neden olm uştur. B un u n ­ la b irlikte şiirle rind eki en b ü y ü k e le ştiri kaderciliğe, işlerini

Tanrı’ya bırakan M ü slü m a nla ra yöneliktir. A kif, insanı za- ^ m an zam a n ürpe rte n zam a n zam a n g ü lü m se ten b ir uslüp- * ta to p lu m d a ki aksaklıkları ve se fa le ti dile g etirm e kte n g e ri durm am ıştır. D aha S a fa h a t’ın ilk k ita b ın d a k i “ K Ü F E " adlı şiirde bile derin b ir to p lu m s a l e le ş tiri ve g e rç e kç ilik yatar.

G erek A kif, gerekse Fikret, ş iirs e l ta v ır açısından o lm a ­ sa bile şiirlerinin b elirli bildirileri içerm eleri açısından en azın­ d an N azım ’ın ilk dönem şiirleriyle ola n ilişkile ri tartışılm alı­ dır. A kif, b irin c i sınıf b ir ş a ir o lm ayabilir. Yine de o n u b ütün sıfatlarından soyu tla ya ra k ele aldığım ızda o rtaya inançların­ d an en kü ç ü k b ir ödün verm eyen n am u slu b ir insan ta b lo ­ su çıkar. D üşü n ce le rin i beğenelim ya da beğ en m eye lim inançlarını ko rka k ve dönek çağında onun bu yürekli kişiliğ i en azından saygıyı gerektirir.