H AFTA N IN YAZISI
Yazan: ELIA KAZAN
Tanımadığım, fakat hayran
olduğum bir sanatçı üzerine
Sevgili v a ta n d a ş la rım 1
Bu c ü m le c ik , A m e rik a lı p o litik a c ıla r ın g elen e k sel n u tu k ların ın ilk s ö z le ri - d ir .B u k e lim e le rd e n so n ra d in le y ic ile re y a ş a n tıla rın ın ne denli kötü lü k ler ve yan lış lık la r la dolu olduğunu, b aşa g eçtik ten s o n ra n e le r y a p a c a ğ ın ı,h e r şeyi n a sıl d ü zelteceğ in i s ö y le r.
Son y ılla rd a ş a ş ıla c a k d e re c e d e ve olağanüstü b ir şek ild e güçlenen, yukarda sözünü e ttiğ im iz bu ad am , şim d i de b a ş ka ü lk e le rin v a ta n d a ş la rın a se s le n m e k ve ö n e rile rd e bulunm ak gibi te d irg in edi ci b ir a lışk a n lığ a sa p la n d ı. B aşka ülke - le r in " Ç ık a r la r ı" iç in ö y lesin e kaygılan dı k i,s a n a y il e r in i ,p a r a l a r ın ı düzenlem e y e , a s k e r i g ü ç le rin i en yeni A m erik an s ila h la rıy la daha da g ü çlen d irm ey e ko - yuldu.
H a y ır,b e n s i z le r e T ü rk iy e ve T ürki y e 'n in s o ru n la rın d a n söz edip .ö n eril er de bulunm ayacağım . Bu s o r u n la r,d ü n y a nın tüm ü lk e le rin d e olduğu gibi v a r d ır , o r t a d a d ı r .. .S in em an ız ya da tiy a tro n u z , şöyle ya da böyle o lm a lı da d em iyece - ğ im .. .
H a y ır, ben s i z le r e ,b ir k a ç cüm leyle b irin d en söz ed eceğ im . B ir T ürk s a n a t - ç ıs m d a n .. . T an ım ad ığ ım , am a h a y ra n o l- duğum b ir s a n a t ç ı .. .
Y oo,yoo, Y aşar Kem al değil bu.Evet, ona da h ay ran ım am a , tüm so ru n la rın ı ö y lesin e h a lle tm iş b ir hali v a r k i,k im - se n in onun iç in b ir ş e y le r y azam ay acağ ı k an ısın d ay ım . Am a yine de s i z le r e ile t - mek is te d iğ im şu d ü şü n c e le re o yol aç -
t i .
G eçtiğim iz hafta Y aşar K em al'le İz m ir 'in d a r so k a k la rın d a d o laşıy o rd u k . İl giden uzak k alam ıy acak b ir y a ra tığ ın ö - nünden geçtik .
"G üzel k ız" dedim .
Y a ş a r h e r hangi güzel b ir şey i gö - zünden k a ç ır m ıy o r.
"K öylü” diye cevap v e rd i.
Bu ana d ek ,k ö y lü sözünün, a rk a d a - şım için g ü z e li, en iyi y i, en olum luyu yan s ıttığ ın ı ö ğ re n m iştim . Y a ş a r 'la iyi dos - tu z. Benim iç in güzel b ir şey söylem ek iste d iğ in d e , sö y led iğ i şey in beni e tk ile - y ip ,k o la y kolay a k lım d a n ,k a lb im d e n ç ık
-m a-m asın ı is te d iğ in d e ,b a n a "Köylü ço - cuğu " d e r .
H ay ır,k ö y lü d e ğ il. B ir o rta s ın ıf a ile nin a şa ğ ı tab ak asın d an y e tiş tim . New - Y ork'un k e n a r m a h a lle le rin d e , ç e ş itli ır k la r ın ve m ille tle rin b ir a ra d a k ay n aşm a ya ç a lış tık la r ı, am a k a y n a şa m a d ık la rı ;i- y ile r i ( yani kendinden o la n la rı) k o ru - m ay ı, kötüyü (yani k e n d ile rin d e n başka h e rk e s i) lân etlem ey i ö ğ re te n b ir o r ta m d a, böyle b ir sa v a ş m eydanında büyüdüm,
Am a Y a şa r iç in ,o n u n a ç ık ,s ıc a k ve k o cam a n , sevgi dolu k alb i iç in b ir köy - lüydüm .
Bu k elim e ü z e rin d e çok düşündüm . A nlam ı neydi ? T abii ki "Köyde doğan , köyden g e le n " d e m e k ti. Ama yine tab ii ki bundan çok daha g en iş b ir an lam ta ş ı - yordu.
Köylü o lm a k .. . Y a ş a r 'ın hiç b ilm e - d iğ i, tan ım ad ığ ı b ir o rta m a g ir ip b irk a ç dakika için d e o ra d a k ile r le d o st o lm a s ı n ı,h iç g ö rm ed iğ i k iş il e r le , sanki d o ğ duğundan b e ri b e ra b e r m iş gibi an la şm a s ın ı sağ lay an n it e l i k t i r .. .
Köylü o lm a k ,ü lk e n in , h e r toplum una, h e r k iş is in e ilgi d u y m a k tır. N itekim , yol culuğum uz boyunca a rk a d a ş ım ın bana i - le ttiğ i en k a rm a şığ ın d a n en b a sitin e dek tüm b ilg ile r bu ilg in in ürünüydü. Yine a rk a d a ş ım ın ansiklopedik b ir kafaya ve so n su z b ir coşkuya sa h ip o lm asın ın n e deni bu ilg iy d i.
E v et, ü ste lik bu d o stu m b ir "K ö y lü "- y d ü .Ş im d i an lıy o r musunuz ne d e m e k is - ted iğ im i ?
"Köylü" sözünü b ir sa n a tç ı i ç i n k u l - lan d ığ ın ız d a , bu k e lim e , b ir iş ç i, b ir köy lü ya da b ir e n te lle k tü e lle ayni k o la y lık ta ve ayni çabuklukta iliş k i k u ra b ile n b i r in i y a n s ıtıy o r. Y a ş a r 'm ,ç o k şe y b ilm e sin e ra ğ m e n , b ir e n te lle k tü e l olduğunu sa n m ıy o ru m . A y rıca e n te lle k tü e lliğ in çok, am a çok önem li b ir şey olduğuna da in an m ıy o ru m .
Ö nem li olduğuna inandığım ve hay - r a n olduğum ş e y ,k iş in in d e rin d u y g u lara sah ip o lm a sı ve bu d u y g u ların ı b a ş k a la r ın a a k ta r a b ilm e s i. Yani sa n a tç ı o lm a sı. S an atçı k en d isi iç in k o n u şam ay an la r ı n y e rin e k o n u şa n d ır.K im olduğum uzu,
ne olduğum uzu, n e re d e olduğum uzu top lum daki s a n a tç ıla r a ra c ılığ ıy la ö ğ re n i r i z . N eler düşündüğüm üzü,duyduğum u - zu , n e le r d u yacağım ızı b iz le re an latm ak ö ğ re tm e k o n la rın g ö re v id ir.
B ir toplum a d u y g u la rı, d ü ş ü n c e le ri a k ta rm a n ın sö z le rd e n çok daha etk ili o l duğu b ir ş e k il v a rd ır.S in e m a san atın d an söz e d iy o ru m .S in e m a ,k e lim e le re d ö k e - m ed iğ im iz ö ğ e le ri r e s im ve s e s le v e rir.
Bu yönüyle sin e m a g ü ç lü d ü r, te k tir . B irk a ç ay önce P a r is S in e m a te k 'in - de b ir film g ö s te ris in e d av etliy d im . Çok e tk ile n d iğ im , h âlâ da etk isin d e olduğum b ir film . ..A d ı " L 'E s p o ir 'd ı. Ve ad ın ı hiç duym adığım b ir T ü rk yönetm eni ta ra fın dan y a p ılm ış tı.
Y önetm enin adı Y ılm az Güney ¿ ilm in ki "UMUT"
Y ö n e tm e n in ,k iş ile re ve halkına bakı ş ı ö y lesin e iç te n ,ö y le s in e g e rç e k ve ö y le s in e e k sik siz d i k i,f ilm i iz le rk e n p e r - dedeki a d a m ,p e rd e d e k i aile iç in ,o n la r ın g e le c e k le ri iç in kaygılanm aya b a şla d ım . F ilm sona e rd ik te n s o n ra da e n d iş e le n - m eye devam e ttim . Bu ad am a ne olacak diye düşündüm . Ya ç o c u k la rı? Ç ocukla r ın a ne o la c a k ? B izim ç o c u k la rım ız a ,h e p im iz in ç o c u k la rın a ? T ü rk iy e 'y e ne ola - cak ? D ünya'ya ne olacak ?
E v re n s e lliğ e giden tek yol k iş is e llik ten g e ç e r.
E n d işe e tm ek , k aygılanm ak, m e ra k e t m e k ,s o rm a k bence s a n a tın ile tm e s i g e re k e n en önem li ş e y .K e s in y a r g ıla r ge - t i r m eşinden çok daha ön em li.
Y ılm az Güney, halkını bunca sevdiği iç in ,o n la r ın yalnız d ış değil iç d ü n y ala r ı m da bunca u s ta lık la v e re b ilm işti.K e n di oyunculuğu ö y lesin e in a n d ırıc ıy d ı ki , öyle olm adığını öğ ren in cey e dek, onu b ir a r a b a c ı sa n d ım .
F ilm in tüm üne can lılık k a ta n , yönet m enin halk ın a olan se v g isiy d i. B u rad a , en b a sitin d en b ile o ls a "T o p lu m sal e le ş t i r i ” tü ründen h erh an g i b ir şe y yoktu . F ilm in ken d isi toplum du.
A ncak sa n a tç ın ın a s ıl g ü çlü lü ğ ü ,sev gi dolu g ö z le rle baktığı h e r ş e y i,b u n la - r a d ış a rd a n bakan b ir yabancı gibi değil, o la y la rın için d en ,d ö v ü şü n o rta sın d a n , s o ru m lu lu k la rın için d en bakıp bize i l e t m esiy d i.
B ence Y ılm az Güney b ir "K öylü"dür. B ir toplum iç in bu tü rd e b ir san atçı dan daha d e ğ e rli ne o la b ilir ?
K ulağa "A f” dan d aha ta tlı g elen b ir söz v a r m ıd ır ?
E v et, ö z g ü r l ü k:
