Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 1, 2000
HiBRiD iYONOMER MATERYALLERiN DİŞ DOKULARINA TUTUNMASI
Mustafa DEMiRCi*,ÖZET
Geleneksel cam iyonomer simanlarının sahip olduğu en önemli avantaj/ardan biri; diş yapılarına kimyasal olarak bağ-lanmalarıdır. Hibrid iyonomerlerin kimyasal olarak dişe tutun-maları yanında, ışık uygulaması sonucu, polimerizasyonla bir-likte bir mikromekanik bağlanma meydana getirmeleri, bu ma-teryallerin geleneksel cam iyonomer simanlarına oranla dişe daha iyi bağlanmasını sağlamaktadır.
Anahtar Sözcükler:Hibrid ionomer, bağlanma.
Mete ÜÇOK**
SUMMARY
One of the most important advantages of traditional glass ionomer cements is that they can bond to tooth tissue chemically. In addition to bonding of hybrid ionomer to tooth chemically, the creation of a miromechanical bond by polyme-rization and hybrid ionomers as a result of the application of light supplies a better bonding of these materials than traditional glass ionomer cement.
Key Words: Hybrid ionomers, bonding.
GiRiŞ
Cam iyonomer simanlarında yeni bir kuşak olan hibrid iyonomer materyaller, bu simanlarda yeni bir aşama olarak ortaya çıkmıştır. Sınıflama olarak, geleneksel cam iyonomer simanları ile kompozit reçineler arasına yerleştirilen bu materyalIerin kimyasal formülleri de oldukça farklılık göstermekte ve yapı olarak cam iyonomer simanına daha yakın olanların özellikleri, bu simanlara ben-zemekte,kompozit reçine formülüne benzeyen ör-neklerde ise bu reçineye özgü özellikler daha belir-ginleşmektedir.
DİŞ DOKULARINA TUTUNMA
Hibrid iyonomer materyallerin diş yapılarına tutunma mekanizmasını aydınlatacak bilgiler şu anda yeterli düzeyde değildir.22 Bu materyallerin; geleneksel cam iyonomer simanlarına benzer şe-kilde, dentine komşu olarak meydana gelen iyon değişim tabakası aracılığıyla dişe tutundukları ifade edilmektedir.22 Secondary ion mass spectrometry
incelemeleri sonucunda, hibrid iyonomerle dentin yüzeyi arasında bir iyon değişimi olayının meydana geldiği ve simandan dentin içine ya da dentinden simana iyon akımı olduğu gösterilmiştir.13
Yüzey işlem materyallerinin, hibrid iyono-mer materyallerin diş yapılarına bağlanmasında çok önemli rol oynadıkları belirtilmektedir.5 Hibrid iyonomerlerin,monomer içerikleri nedeniyle, dentin yüzeyine tutunmaları azalmakta ve yüzey işlemi uygulaması sonucu bağlanma proçesleri dentin içi-ne uzanmaktadır. Işık uygulaması sonucu, polime-rizasyonla birlikte bir mikromekanik bağlanma meydana gelmekte ve bu olay, hibrid iyonomerin
dentine tutunmasında çok önemli bir yer tutmakta-dır.5 Wilder ve ark.28, bir hibrid iyonomer materyal
(Fuji II LC)'in toz\likit oranı 2.25 den 3.0 yükseltildi-ğinde film kalınlığının da 75 m'dan 150 m'a çıktığını açıklamışlardır.Araştırıcılar, düşük tozllikit ora-nındaki (2.25) materyalin tutuculuğu olmayan V. sınıf kavitelerin duvarlarına uyumunun daha kolay olacağını, etkili bir hibrid tabaka oluşturacağını ve bununda mikromekanik bağlanmaya neden olaca-ğını ileri sürmektedirler.
McCaghren ve ark.14, ışıkla sertleşen bir cam iyonomer simanının makas kuvvetlere karşı bağlanma direncinin minede 12 MN m-2 , dentinde ise 9 MN m-2 olduğunu bildirmişlerdir.Araştırıcılar mine ve dentine en düşük bağlanma direncinin, ışıkla sertleştirildikten 15 dakika sonra elde edildi-ğini ve materyalin sertleşme reaksiyonunun ışık uygulamasından sonra tamamen bitmediğini belirt-mektedirler. Ayrıca bağlanma direncinin, klinik şullarda, uzun bir zaman diliminde sürekliliğini ko-ruduğunu ileri sürmüşlerdir. Hinoura ve ark.8 ise, üç sertleşmeli bir hibrid iyonomer materyal (Vitre-mer)'in kalınlığının artmasıyla bağlanma direncinin azaldığını bildirmişler, siman karışımı ve dentin pri-merine ışık verme süresinin artmasıyla bağlanma direncinin yükseldiğini belirtmişlerdir. Araştırıcılar, bu maddenin in hem ışık uygulamasıyla, hem de kendi kendine sertleştiği iddiasına rağmen, simanın bağlanmasının daha çok yeterli ışık uygulamasına bağlı olduğunu ifada etmektedirler.
Hava basıncı ile çalışan bir abrazyon aygıtı ile minenin aşındırılmasının hibrid iyonomerlerin bağlanma direncini arttırmadığı,dentinde yapılan aşındırmanın ise bağlanma direncini azalttığı belir-tilmektedir. 2 Mine ve dentine, aşındırmadan sonra,
*Dr., İ.Ü. Diş Hekimliği Fakültesi Konservatif Diş Tedavisi Bilim Dalı ** Prof. Dr., İ.Ü Diş Hekimliği Fakültesi Konservatif Diş Tedavisi Bilim Dalı
C.Ü. DişHEKiMLiGi FAKÜLTESi DERGiSi 2000
yüzey işlemi uygulanmasının bağlanma direncini arttırdığı ileri sürülmüştür. 2 Rinaudo ve ark.21 ise,
dentinin aşındırılmasının. hibrid iyonomerlerin bağ-lanma direncini anlamlı derecede azalttığını ve dentine yapılan yüzey işleminin bağlanma direncini etkilemediğini bildirmektedirler. Attin ve ark.1, hibrid iyonomerlerin yüzey işlemi uygulanmış mineye bağlanma dirençlerinin, yüzey işlemi yapılmamış mineye olan bağlanmadan daha yüksek olduğunu göstermişlerdir. Diğer taraftan dentin işlem madde-lerinin,hibrid iyonomer materyalin dentin bağlanma direncini geliştirdiği bildirilmiştir.15,17 Stattmiller veBurges23 ise, tükürük bulaşmasının Fuji II ve Fuji II LC'nin bağlanma direncini düşürdüğünü, fakat bunun istatistiksel olarak anlamlılık taşımadığını bildirmektedirler. Araştırıcılar, yüzey işlemi uy-gulanmış dentine tükürük bulaştığı zaman, dentinin hafifçe suyla yıkanmasını ve yeniden yüzey işlemi yapıldıktan sonra simanın uygulanmasını önermektedirler. Diğer taraftan Frieal ve ark.6, hibrid iyonomer materyallerin yüzeyel dentine, derin dentinden daha yüksek bağlanma gösterdiklerini ve nemin bağlanma direncini etkilemediğini açıkla-mışlardır.Araştırıcılar bağlanma direncinin, sadece yüzey işlemine bağlı olmadığını, aynı zamanda materyalin bileşimininde etkili olduğunu belirtmek-tedirler. Proda ve ark.20 ise, dentin yüzeyine fosforik asit veya poliakrilik asit uygulanmasının, ışıkla sertleşen bir cam iyonomer simanı (Fuji II LC)'nın dentine makas bağlanma direncinde bir farklılık yaratmadığını bildirmektedirler. Diğer taraftan Terata ve ark.25 sitrik asit ve demir klorit solüsyonlarının karışımıyla (Super Bond Dentin Activator ve Bondwell LC Conditioner) dentin işlem edildiği za-man, Vitremer ve Fuji II LC'nin çekme(tensile) bağ-lanma dirençlerinin anlamlı düzeyde arttığını açık-lamaktadırlar.Pereira ve ark.19da, hibrid iyonomer
materyaller dentin bağlayıcı maddelerle birlikte kul-lanıldığı zaman, bu materyallerin dentine bağlanma dirençlerinin geliştiğini belirtmektedirler.
Hibrid iyonomer materyallerin dentine bağ-lanma dirençlerinin geleneksel cam iyonomer si-manlarından daha yüksek olduğu bildirilmiş-tir.6,10,16.18,23,24 Hibrid iyonomer materyalllerinin
dentine bağlanma dirençlerinin zamanla arttığı be-lirtilmekte ve bu maddelerin sertleştirilmesinden hemen sonra elde edilen bağlanma direnci değer-lerinin, 24 saat sonunda ölçülen değerlerin % 50'si kadar olduğu ifade edilmektedir.16 Fuji II LC'nin sertleştirildikten sonra bağlanma direncindeki ilk artış süresi 20 dakika, Vitremer için ise 60 dakikadır.
6 Dolayısıyla bu materyallerin bağlanma
drençlerinin ilk artış süreleri arasındaki farklılık kı i-nikte önemlidir. Bu nedenle hibrid iyonomer resto-rasyonlara fonksiyonel kuvvet veya dış kaynaklı bir
CiLT: 3, SAYI: 1
stres uygulamadan önce bu maddelerin tamamen sertleşmelerine olanak tanınmalıdır.16 Swift ve
ark.24; hibrid iyonomerlerin dentine bağlanma
dirençlerininin 1,4 MPA dan (Photac-Fil)12,3 MPA (Fuji
IILC)'ya kadar bir diziliş gösterdiklerini bildir-mişlerdir. Photac-Fil dışında, Fuji II LC ve Vitremer, Vitremer ve Geristore, Geristore ve Variglass arasında anlamlı bir farklılık saptanmadığını belirt-mektedirler. Diğer taraftan bir hibrid iyonomer olan Photac-Fil'in bağlanma direncinin, istatistiksel olarak geleneksel cam iyonomer simanlarından anlamlı bir farklılık göstermediği bildirilmektedir.6,24 Diğer taraftan çekirdek (core) materyali olarak kullanılan bir hibrid iyonomerin(Variglass) bağlanma direncinin gümüşle güçlendirilmiş bir cam iyonomer simanı (Miracle Mix)'ndan yüksek olduğu, fluorür salan bir kompozit reçine( fluorocore)'den ise düşük olduğu belirtilmiştir.12 Termosiklus işleminden sonra ise
Variglass ve Miracle Mix'in bağlanma direncinin anlamlı ölçüde arttığı, FluoroCore ile Variglass arasında bağlanma direnci açısından anlamlı bir farklılık bulunmadığı bildirilmiştir.12
Kielbassa ve ark.11 hibrid iyonomer mater-yalIerin süt dişi dentinine bağlanma direçlerinin dü-şük olduğunu ve geleneksel cam iyonomer siman-ları ile bu maddeler arasında bağlanma direnci açı-sından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olma-dığını ifade etmektedirler.
Hibrid iyonomerlerde diş yapılarına bağlanma başarısızlığı kohezif tiptedir.12,20.24
SEM
göz-lemlerinde hibrid ve cam iyonomer örneklerde ,den-tin yüzeyinde ince bir materyal tabakası ile tanınan kohez!f tipteki kopmaya karşılık, kompozit mater-yalde ise diş-materyal ara yüzeyindeki kırılma ile belirgin adezif tipte kırılma saptanmıştır.12 Diğer taraftan Watson27, ışıkla sertleşen bir cam iyonomer kaide simanının (Vitrebond) toz likit oranının yükseltilmesiyle, polimerizasyon büzülmesinin azaldığını, bununla birlikte materyalin kohesif di-rencinin de düştüğünü bildirmektedir.
Kırık diş parçalarını yeniden birbirine bağla-mak için kullanılan bir hibrid iyonomer kaide desi (VariGlass Base), hibrid iyonomer astar mad-desi (VariGlass Liner) ve ışıkla sertleşen bir kom-pozit materyal (Universal Bonding Agent/TPH Composite Resin)'in uygulanan ayırma kuvvetlerine karşı direçieri (dislodgement strengths) arasında istatistikselolarak anlamlı bir farklılık tespit edil-memiştir.4 Ayrıca kırık tipi açısından bu üç materyal arasında istatistiksel düzeyde anlamlı bir farklılık bulunmamış, ve uygulanan ayırma kuvvetleri sonucu örneklerin %73'ünde koheziv tipte kırık gözlemlenmiştir.4
Compton ve ark.3, ortodontik yapıştırma ajanı
olarak kullanılan bir hibrid iyonomerin mineye bağ-67
C.Ü. DİŞHEKiMLiGi FAKÜLTESi DERGiSi 2000
anma direncinde bir saatten 24 saate kadar anlamlı bir farklılık tespit edilmediğini, bu materyalin bir ve 24 saatteki bağlanma direnci değerlerinin, geleneksel cam iyonomer simanlarından daha yüksek olduğunu bildirmektedirler. Araştırıcılar bu materyalin mineye bağlanma direncinin yüksek ve sürekli olmasının ve ayrıca hızlı sertleşme özelliği göstermesinin, ortodontik yapıştırma ajanı olarak kullanılması için yeterli olduğunu ileri sürmektedirler. Diğer taraftan Gordan ve ark.7, hibrid iyonomerlerin dentine bağlanmalarının, mineye bağlanmalarından daha iyi olduğunu belirtmektedirler.
Hibrid iyonomer kaide materyallerinin dentine yapışmasında üç faktörün etkili olduğu belirtil-mektedir.13 İlk olarak materyal smear tabakası aracılığıyla ve dentin kanalları içine yayılmakta ve mikromekanik bağlanma meydana gelmektedir. Aynı zamanda dentin üzerinde güçlü, ince bir polimer tabakanın absorbsiyonu gelişmekte ve sonuçta dentinle hibrid materyal arasında bir iyon değişimi olmaktadır.13 Titley ve ark.26 yaptıkları SEM
in-celemesinde, bir hibrid iyonomer kaide simanının (Vitrebond) likit kısmının dentinle efervesan (kö-pürme) şeklinde bir kimyasal reaksiyona girdiğini, bunun dentin tubulusları içinde tıkaç oluşturduğunu ve bu oluşumların suyla ya da basınçlı suyla yı-kamayla tubuluslardan ayrılmadığını gözlemlemiş-lerdir. Araştırıcılar bu materyalin dentine adezyonunun esas olarak kimyasal yapıda olduğunu açıklamışlar ve yüzey demineralizasyonunun, simanın HEMA içeriğinin yüzeyi ıslatmasını ve penetrasyonunu arttıracağını,bunun da daha sonra meydena gelen mikromekanik bağlanmaya katkıda bulunabileceğini belirtmişlerdir. Simanın karıştırılması ve uygulanması ile ışıkla sertleştirilmesi arasında ge-çen sürenin uzaması, dentin ara yüzeyindeki simanın porozitesine neden olmakta ve simanın mekanik direncini tehlikeye sokmaktadır.26 Toza daha fazla likit katılarak karıştırıldıkları için hibrid iyorıomer kaide materyallerinin vizkoziteleri azalır. Böylece materyalin dentin yüzeyini daha iyi ıslatması ve daha büyük bir yüzeyle reaksiyona girmesi sağlanır. Bu nedenle dentine yüzey işlemi uygulanmadan kullanılırlar.5
Diğer taraftan bazı dentin işlem maddelerinin,hibrid iyonomer kaide maddesinin bağlanma direncini geliştirdiği bildirilmiştir. 9 Ayrıca simanın karıştırılması ile ışık uygulaması arasında geçen sürenin uzamasının bağlanma direncini azalttığı ileri sürülmektedir. 9 Watson27, dentin yüzeyine maleik asit
uygulanmasının, hibrid iyonomer kaide simanının bağlanma direncini arttırdığını bildirmiş ve simanın yalnız dentine ince bir tabaka halinde uygulanmasını, mine kenarlarına kadar uzanmamasını ve su kaybetmesine izin verilmemesini önermektedir.
--ı
CiLT: 3, SAYı: 1 KAYNAKLAR
1-Attin T, Buchalla W, Hellwig E. Influence of enamel conditioning on bond strength of resin -modified glass ionomer restorative materials and polyacid- modified composites. J Prosthet Dent 76(1 ):29-33, 1996.
2-Berry III EA. Berry LL. Powers JM. Bonding of hybrid ionomer to air-abraded enamel and dentin. J Dent Res 73 (Speciallssue):183 ( Abstr NO:654), 1994.
3-Compton AM, Meyers CE, Hondrum SO, Lorton L. Comparison of the shear bond strength of a light-cured glass ionomer and a chemically cured glass ionomer for use as an orthodontic bonding agent. Am J Orthod Dentofac Orthop 101(2):138-144,1992
4-Dean JA, Minutillo AL. A comparison of a hybrid light-cured glass-ionomer base and liner vs. a light-light-cured resin tooth fragment attachment. Pediatr Dent 20(1 ):49-52, 1998.
5-Erickson RL, Glasspoole EA. Bonding to tooth struc-ture: A comparison of glass ionomer and resin systems. In:Hunt PR, Ed. Glass 10nomers:The next generation.Proceeding of the 2 nd International Symposium on Glass 10nomers,Pennsylvania: International Symposia in Dentistry,PC,101-122, 1994.
6-Friedl K-H, Powers JM, Hiller K-A. Influence of different factor on bond strength of hybrid ionomers. Oper Dent 20(2):74-80, 1995.
7-Gordan vv, Boyer D, Soderholm KJ Enamel and den-tine shear bond strength of two resin modified glass ionomers and two resin based adhesives. J Dent 26(5-6):497-503, 1998.
8-Hinoura K, Imai H, Onose H, Moore BK. Factors influ-encing dentin bond a of tricured type II glass ionomer J Dent Res 73(Speciallssue):329 ( Abstr No:1815), 1994.
9-Hinoura K, Miyazaki M, Onose H. Dentin bond strength of light-cured glass ionomer cements. J Dent Res 70(12):1542-1544, 1991.
1 O-Holtan JR, Nystrom GP, Olin PS, Rudney J, Douglas WHo Bond strength of a light-cured and two auto-cured glass io-nomer liners. J Dent 18(5):271-275, 1990.
11-Kielbassa AM, Wrbas K-T, Hellwig E. Inilial tensile bond strength ol resin-modilied glass ionomers and polyacid-modilied resins on pertused primary dentin, ASDC J Dent Child 64(3):183-187; 1997.
12-Levartovsky S. Goldstein GR, Georgescu M. Shear bond strength of several new core materials. J Prosthet Dent 75(2):154-158,1996.
13-Lin A, Mclntyre NS, Davidson RD. Studies on Ihe adhesion ol glass ionomer cements to dentin. J Dent Res 71 (11 ):1836-1841, 1992.
14-McCaghren RA, Retiel DH, Bradley EL, Denys FR. Shear bond strength ol light-cured glass ionomer to enamel and dentin. J Dent Res 69(1 ):40-45, 1990.
15-Miyazaki M. Iwasaki K, Onose H, Moore BK. Resin-modilied glass ionomers:effect ol dentın primer application on the development ol bond strenght. Eur J Oral Sci 107(5):393-399,1999.
16-Miyazaki M, Iwasaki K, Soyamura T, Onose H, Moore BK. Resin-modilied glass ionomers: Dentin bond strength versus time, Oper Dent 23(3):144-149,1998.
17-Nakanuma K, Hayakawa T, Tomita T, Yamazaki M. Effect of the application of dentin primers and a dentin bonding agent on the adhesion between the resin-modified glass ionomer cement and dentin. Dent Mater 14(4):281-286, 1998.
18-Pawlus MA, Swift Jr EJ, Vargas MA. Shear bond strengths ol resin ionomer restorative materials. J Dent Res 73(Speciallssue):328 (Absır. No:1812), 1994.
19-Pereira PN, Yamada T, Inokoshi S, Burrow MF, Sano H, Tagami J .Adhesion ol resin-modified glass ionomer cements using rezin bonding systems. J Dent 26(5-6):479-485, 1998.
20-Proado C, Triana R, Liena C, Forner L, Garro J, Garcia-Godoy F. Influence of acid etching on modified ionomer denlin bonding.' J Dent Res 73(Special Issue):328 (Abstr. No:1807),1994.
C.Ü. DİŞHEKiMLiGi FAKÜLTESi DERGiSi 2000 CİLT: 3, SAYI: 1
21-Rinaudo PJ, Cochran MA, Moore BK The effect of air abrasion on shear bond strength to dentin with dental adhesives. Oper Dent 22(6):254-259, 1997.
22-Sidhu SK, Watson TF.Resin-modified glass ionomer materials.A status report for the American Jornal of Dentistry. Am J Dent 8(1):59-67,1995.
23-Stattmiller SP, Burgess JO. Shear bond strength of two glass ionomers to contaminated dentin. J Dent Res 73(Speciallssue):328 (Abstr. No:1814), 1994.
24-Swift Jr EJ, Pawlus MA, Vargas MA. Shear band strength of resin-modified glass-ionomer restorative materials. Oper Dent 20(4):138-143,1995.
25-Terata R, Nakashima K, Yoshinaka S, Kubota M. Ef-fect of dentin treatment with citric acid/ferric chloride solutions on glass ionomer bond strength. Am J Dent 11 (1 ):33-35, 1998.
26-Titley KC, Smith OC, Chernecky R. SEM observations of the reactions of the compnents of a light-activated glass polyalkenoate(ionomer) cement on bovine dentine. J Dent 24(6):411-416, 1996.
27-Watson TF. A confocal microscopical study of some lactors affecting the adaptation of a light -cured glass ionomer to tooth tissue. J Dent Res 69(8):1531-1538,1990.
28-Wilder AD, Boghosian AA, Bayne SC, Heymann HO, Sturdevant JR, Roberson TM. Effect of powder/liquid ratio on the clinical and laboratory performance of resin-modified glass-ionomers. J Dent 26(4):369-377, 1998.
Yazışma adresi: Dr. Mustafa Demirci İ.Ü. Diş Hekimliği Fakültesi
Konservatif Diş Tedavisi Bilim Dalı, Çapa, İstanbul.
Tel: 0212 5346800-302 Fax: 0212 5250075
