ŞAtRNAMELER ÜZERİNE
" Ş a i r n a m e l e r i
i yi
d e ğ e r l e n d i r m e k
m e c b u r i y e t i n d e y i z ;
o n l a r ,
s i h i r l i
m ı s r a l a r ı y l a
b i z i m
l oş
ı ş ı k l ı
y o l l a r ı m ı z ı
a y d ı n l a t a c a k
f e n e r l e r i m i z
g i b i d i r .
B e l k i
b ü t ü n ü y l e
b i z e
ı ş ı k
t u t a m a y a
c a k t ı r ,
a m a
hiç
de ğ i l s e
y e n i ye n i
b i l g i l e r y a k a l a m a m ı z a v e
s i l e
o l a c a k l a r d ı r . "
P r o f . D r . S a i m S A K A O Ğ L U *
"D ivân E d eb iy atı" d iy e belki de yan lış a d la n d ırd ığ ım ız b ir ed e b iy a tım ız v a rd ır. P ek ç o k la n , d ilin d e n , m a z m u n d ü n y a sın d a n v e d ah a da ötesi İslâ m î b ir h a v a ta ş ım a sın d a n ö tü rü bu e d e b iy a tım ız a k a rş ı ç ık a rla r v e d ah a da ile ri g id erek k ö tü le r le rd i. B u g ü n de b ö y le le rin e ra stla m a k m ü m k ü n . H a tta o n u n d ilin i a ş a ğ ıla m a k iç in , B â k î'n in , iç in d e h iç T ü rk çe k elim ey ç y e r v e rilm e y en b ir k ıta sın ı, Iran lı b ir şairinkiyle yan y an a g e tirip sorarlar: B unun hangisi B âkî'nindir?
B iz b u rad a K lasik E deb iy atım ızın m u h aseb e sin i y a p a c a k d e ğ iliz ; an c a k b ö y le b ir şa n sızlığ a u ğ ra m ış o lan b u e d e b iy a tım ız ın b aşk a b ir açıdan b a ş ın a d e v le t k u şu k o n m u ş g ib id ir: T e z k ire le r. G erçekten de, bu , bize göre p ah a b içilm ez k ay n ak lar, K lasik E d eb iy atım ızı o rtay a k o y an larla onların u slü p ve eserleri h ak k ın d a, bazıları son derece sü b je k tif b ile olsa, o ld u k ça geniş b ilg i v erm işlerd ir. Bu eserlerin b ir sözlüğünü o rtay a koyan D oç. Dr. (şim di Prof) H aluk İpekten ve arkadaşlarının g ay ret le rin i, h a z ırlık sa fh asın ı y ak ın d an b ild iğ im iz için, ne k a d a r tebrik etsek azdır.
Bu g ü z e l d u y g u la n m a b ir o rtak a n y o ru m . A caba, Â şık E d e b iy a tım ız için de b ö y le k ay n ak lar v a r m ıd ır? K im ler y az m ıştır? G ü n ü m ü zd e k im ler b u n la r a c a n v e r m e k te d ir ? K ıs a c a s ı S e h î’d en İp ek ten 'c uzanan çizginin p aralelin d e k im ler vardır? K im lere teşek k ü r etm eye h azırlan m ah y ız?
G e n ç a ra k d a ş la n m ız d a n D oğan K aya nın şa irn am eleri b ir aray a g etirip k itap halinde bizlere su n m a y a h a z ırla n d ığ ın ı ö ğ ren in ce elim d ek i bütün ş a irn a m e le ri k e n d is in e v e rm iştim . D ah a so n rak i y ılla rd a b ö y le b ir k ita b ın h a z ır o ld u ğ u n u h a b e r a lın c a d a, a ra ştırm a la n m a k ay n ak o lm ası için bir k o p y esin i rica ettim . G önderdi. Son aylarda kalem e a ld ığ ım b a z ı b i y o g r a f i l e r d e ş a ir n a m e le r d e k i g örüşlere da y e r v erm ey e başladım . B öylece b iz de b il n ev i a ş ık la n â şık la n n g ö zü y le d eğ erlen d irm ey e b aşlam ış olduk.
* S .Ü . E ğ i t im F a k ü l t e s i D e k a n ı .
 şık E d e b iy a tıy la u ğ ra şa n la r h a tırla y a c a k lardır, b ilin en şa im a m e le rin en e sk isi A şık Ö m er'e ait olanıdır. S adeddin N üzhet Ergun'un Ö m er'le ilgili kitabında y er alan bu şaim am ed e âşıkların dışındaki şa irle r de a n ılm ıştır. R u h sâtî'n in d e sta n ı d a, aşağı y u k a n 45 y ıl ö n ce y ay ım lan m ıştı. F ak at b izleri asıl sevindiren husus m uhterem h o cam ız Ş ükrü E lç in 'in H ız r î v e S u n 'î'n in ş a irn a m e le r in i y a y ım la m a s ı o lm u ştu r. B ö y le c e ş a im a m e le re k a r ş ı b ir ilg i b a ş la m ış o ld u H. İv g in - Ö . K a y a İ k ilis in in y ay ım lad ığ ı G u b ârî’nin destanı da e sk iliğ i açısından
bir değ er taşım aktadır.
D. K a y a n ı n , ö n ü m ü z d e k i y ıl iç in d e b a sım ın ın ta m a m la n a c a ğ ın ı tah m in e ttiğ im iz k ita bını gözden g eçirirk en p ek çok husu s gö zlerim izin öniinc scriliv erm ek ted ir. B aZ ılannı şöyle sıralam ak isterim :
1. B azı ş a im a m e le rd e şa irle rin (â şık la rın d e ğ il) a d la n h a n e le r h a lin d e istifle n m iş v e h ak- la n n d a hem en hem en hiç b ir d eğerlendirim eye g id il m em iştir. Bu tü r şa im a m e le rin fay d ası, b ize a d la n verm esidir: G ubârî, H ızrî vs.
2. Ş a ir le r h a k k ın d a b a z ı b ilg ile r v e re n şa im a m le rd e d ik k a ti çe k e n h u su s işle rin e , şa irle r a ra s ın d a k i y e rin e , sa z ç a lm a d a k i u s ta lık la n n a , ö lü m ü n e vs. y e r v e rilm e sid ir. B u d estan lard a bazı o rta k h ü k ü m le rin y e r a lm a s ı da a y n c a d ik k a ti çekm ektedir. A şık Ö m er, Sun'î, vs.
3. B ir âşık kolüna (R uhsatı k o lu ), b ir inanış sistem ine (B ek taşilik ), b ö lg e â şık la rın a (D oğu A n a d o lu , S iv a s, D a re n d e ) b a ğ lı o lan ş a im a m e le rin sa y ısı o ld u k ç a fa z la d ır. B u rad a v e rile n b ilg ile rin daha doğru olm asının yan ın d a daha fâzla o lm ası da d ik k atlerd en k açm am ak tad ır. G ü lh a n î, P ir Y ak u p , R eyhânî, vs.
4. B azı ş a im a m e le rd e g ö rü le n b ir şe k il ö z e lliğ i de a lfa b e tik o lm a la rıd ır. E sk i alfa b e m iz e göre o la n la n n y a n ın d a (F ery âd î, T a lip K ılıç), yeni alfabem ize göre o lan lar da (Ism etî) vardır. (D e v a m ı s.
1 6 'd a )
