ASME V - makale 2 : radyografik muayene

TÜRKİYE ATOM ENERJİSİ KURUM U

ÇEKMECE NÜKLEER ARAŞTIRMA VE EĞİTİM MERKEZİ

Ç .N .A.E.M . T.R : 315 ASME V - MAKALE 2 RADY06RAFİK MUAYENE N.BAŞ, A.YILDIRIM Ş.EKİNCİ, A.F.AKGÜN ENDÜSTRİYEL UYGULAMA BÖLÜMÜ NİSAN 1994

TÜRKİYE ATOM ENERJİSİ KURUMU

ÇEKMECE NÜKLEER ARAŞTIRMA VE EĞİTİM MERKEZİ

Ç .N .A .E .M . T.R : 315

RADTOffitAFİK MUAYENE

N.BAŞ, A.YILDIRIM Ş.EKİNCİ, A .F.A K G Ü N

ENDflSTRİTEL ÜTOTLAMâ BÖLOmO

NİSAN 1994

ÖNSÖZ

Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK), Tahribatsız Test

personelinin sertifika almaya yönelik eğitimini amaçlayan bir projeyi 1987 yılında başlatmıştır. Bu proje Birleşmiş Milletler

Kalkınma Programı (BMKP), Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı

(UAEA) ve Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tarafından

des tekle nmek tedi r.

Bu proje kapsamında Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim

Merkezi (ÇNAEM), Endüstriyel Uygulama Bölümünde Radyografi,

Ultrasonik, Magnetik Parçacık, Sıvı Penetrant ve Girdap Akımları gibi tahribatsız test kursları çeşitli seviyelerde İngilizce ve Türkçe olarak yapılmaktadır.

Elinizdeki eğitim yayını, Radyografi kurslarında kullanılmak üzere "ASME, Section V Nondestructive Examination (1980 Edition)'*

kitabında bulunan Subsection A: Nondestructive Methods of

Examination Article 2: Radiographic Examination kodundan tercüme edilmiştir.

İÇİNDEKİLER

Sayfa No

T

-210

T-220 Genel Şartlar... . . 1

T-230 Endüstriyel Radyografi Araçları, Kayıt,Ekranlar ve Radyograflar... 2

T-240 X-ve Gama Isınının Seçimi... ..6

T-250 Radyografik Görüntünün Keskinliği... 8

T-260 Görüntü Kalite Göstergeleri (IQI)... 9

T-270 Radyografi Tekniği... ... ...15

T-280 Prosedür Şartları...19

M A K A L E 2

RADYOGRAFİK MUAYENE

T-210 KONU

Bu makale bir referans kod tarafından refers edildiğinde

tanımlanan radyografik muayene yöntemleri, Makale 1 (genel

gereksinimler), Ek A (tahribatsız muayenede kullanılan terimler

sözlüğü) ve Makale 2 (zorunlu olmayan Ek) ile beraber

kullanılacaktır.

T-220 GENEL ŞARTLAR

T-221 Yüzeyin Hazırlanması

T—221.1 Malzemeler

Malzemeler, süreksizlik belirtileri ile karışıklığa neden

olan veya onları maskeleyebilen yüzey bozukluklarını giderecek ve

malzeme yüzeyine uygulanan malzeme şartnamelerinin

gereksinimlerini sağlayabilecek şekilde isleme tâbi tutulmalıdır.

T-221.2 Kaynak Dikişleri

bir işlem ile temizlenmelidir. Böylece, oluşan radyografik

görüntüde süreksizliklerin görüntüsünün maskelenmesi veya

kaynağın yüzey şekilleri ile karışması önlenmiş olur.

T-221.3 Yüzey İşlemi

Bütün alın kaynak dikişlerinde, mekanik işlem görmüş kaynak

yüzeyi ana malzeme ile aynı hizada olmalı veya kaynak tepesi

yüksekliği refere edilen kod bölümünde tanımlanan değeri

açmamalıdır.

T-230 ENDÜSTRİYEL RADYOGRAFİ ARAÇLARI, KAYIT, EKRANLAR VE RADYOGRAFLAR

T-231 Film Secimi

Radyograflar, tavsiye edilen SE-94 Standardındaki Tablo 2 de verilen Tip 1 veya Tip 2 filmleri kullanılarak yapılmalıdır.

T-232 Ekranlar

Refere edilen kod bölümü kısıtlamadığı takdirde,

kuvvetlendirici ekranlar T-231 de tanımlanan film tipleri ile

kullanılabilir.

T-233 Film-Banyo İşlemi T-233.1 İşlem Prosedürü

Tavsiye edilen SE-94 standardındaki Bölüm III, film-banyo

işlemi için kılavuz olarak kullanılmalıdır. T-233.2 Radyograflann Kalitesi

Mekanik, kimyasal veya diğer tip lekelerin, parpanın

karıştırılmaması veya maskelenmemesi için, bütün radyograflar bu tip hatalardan arınmış olmalıdır. Bu tip hatalar aşağıdakileri içermekle beraber, sadece bunlarla sınırlı değildir.

a) Sislenme

b) çizik, su izleri veya kimyasal lekeler gibi banyo işlem

hataları

c) çizikler, parmak izleri, kırılmalar, statik izler, lekeler ve yırtılmalar

d) Ekran-film temasından kaynaklanan detay kaybı

e) Hatalı ekranlar veya iç hatalardan kaynaklanan yanıltıcı belirtiler.

T-234 Radyografik Yoğunluk T-234.1 Yoğunluk Sınırları

Kullanılan penetremetrenin görüntüsü üzerindeki ve malzemenin incelenecek olan bölgesindeki film yoğunluğu, X-ışını kaynağı ile

yapılan tek film tekniği için minimum 1.8, gama ışını kaynağı

için minimum 2.0 olmalıdır. Çift film tekniğinde minimum yoğunluk

2.6, dolayısıyla her bir radyografin yoğunluğu minimum 1.3

olmalıdır. Tek veya çoklu film tekniği için maksimum yoğunluk 4

olmalıdır. Densitometrede a l m a n ölçüm değerleri arasındaki

değişimler için 0,05 lik bir yoğunluk toleransına müsaade edilir.

T-234.2 Radyografların Yoğunluk Sınırlarının Kontrolü

Film yoğunluğunu değerlendirmek için, bir densitometre veya basamaklı bloktan alınan karşılaştırma filmi kullanılmalıdır. Basamaklı bloktan a l m a n karşılaştırma filminin yoğunluğu ve

densitometre kalibrasyonu, bir ulusal standarda göre seçilerek

kalibre edilmiş basamaklı blok filmi ile karşılaştırılarak

doğ rulanmaİldir.

T-235 Saçılan Radyasyon

T-235.1 Geri Saçılma Kontrolü

Geri saçılan radyasyonu kontrol etmek için, en az 1/2 ine (13

mm) yüksekliğinde ve 1/16 inç (1.6 mm) kalınlığındaki kurşun "B~

harfi her film koruyucusunun (zarf, kaset, v.b) arkasına

konmalıdır.

T-235.2 Aşırı Saçılma

Eğer ”B" harfinin görüntüsü radyograf üzerinde çıkmışsa, geri

saçılma önlemi yetersiz demektir ve radyograf kabul edilemez

olarak değerlendirilmelidir.

T-236 İşaretleme Sistcmıi

Yapılan anlaşmaya, bileşene, kaynak veya kaynak dikişine veya parça numarasına bağlı olarak radyograf üzerinde kalıcı işaretler

oluşturacak uygun bir sistem kullanılmalıdır. Ayrıca, üreticinin

sembolü veya ismi ve tarih net bir şekilde radyograf üzerinde yer

almalıdır. Bu işaretleme sistemi, mutlaka radyografik görüntü

olarak çıkmayabilir. Her durumda bu işaretler incelenen bölgeyi engellememelidi r .

T-237 Yer Belirleme İşaretleri

Film üzerine radyografik görüntü olarak çıkacak olan yer

belirleme işaretleri (bak T-237), parça üzerine yerleştirilmeli

(kaset veya film üzerine konulmamalı) ve yerleri radyografisi

krokisi çizilerek de üzerinde gösterilmelidir. Yer belirleme işaretleri aşağıdaki gibi yerleştirilmelidir:

T-237.1 Tek cidar incelemesi

T-237.1.1 Radyasyon Kaynağı Tarafına Konulan İşaretler:

Aşağıdaki radyografi işlemleri yapılırken yer belirleme

işaretleri radyasyon kaynağı tarafına konulur.

a) Düz bileşenler, silindirik veya konik bileşenlerdeki

boyuna bağlantılar;

b) Radyasyon kaynağı-malzeme mesafesi, bileşenin iç yarı

çapından daha az ve konkav (iç bükey) tarafı radyasyon kaynağına doğru bakan eğrisel veya küresel bileşenler;

c) Konveks (dıs bükey) tarafı radyasyon kaynağına doğru bakan eğrisel veya küresel bileşenler;

T-237.1.2 Film Tarafına Konan İşaretler

a) Radyasyon kaynağı-malzeme mesafesi, bileşenin iç yarı

çapından daha büyük ve konveks (dış bükey) tarafı radyasyon

kaynağına doğru bakan eğrisel veya küresel bileşenlerde işaretler film tarafına konulmalıdır.

b) T-237.1.1 (a) veya (b) de belirtilenlere seçenek olarak,

eğer kalınlığı 1 1/2 inç (38 mm) veya daha az olan malzemelerde

işaretlerin radyograf üzerindeki görüntüsü en az 1 inç (25 mm)

geliyorsa ve radyasyon kaynağı ile malzeme arasındaki mesafe,

işaretler ile film arasındaki mesafenin en az iki katı ise,

işaretler film tarafına konulmalıdır.

T-237.1.3 Her îki Tarafa Konan işaretler

Gerek radyasyon kaynağı tarafına, gerekse film tarafına konan

yer belirleme işaretleri, eğrisel veya küresel bileşenlerin

radyografisi yapılırken, eğer malzemenin konkav (iç bükey) tarafı radyasyon kaynağına doğru bakıyorsa ve radyasyon kaynağı-malzeme

mesafesi bileşenin iç yarı çapına eşitse kullanılabilir.

T-237.2 Çift Cidar İncelemesi (Çift Cidar Işınlama Tekniği) çift cidar incelemesi için, her ışınlamada en az bir tane yer

belirleme işareti kaynak dikişinin dış yüzeyine ve kaynağa

yapışacak şekilde veya malzemenin incelenen bölgesindeki yüzeyine konulmalıdır.

T-237.3 Kroki île Yer Belirleme

T-237.1 ve T-237.2 de belirtilen işaretlerin

yerleştirilmesine engel teşkil eden durumlarda, işaret yerini de

içeren bir kroki radyograflara eklenmelidir.

T-240 X-ve GAMA IŞINININ SEÇİMİ

T-241 X-Işini

T-243 de verilenin dışında muayenede kullanılacak voltaj

Şekil T-240 (a), (b) veya (c) de gösterilen değerleri

aşmamalıdır. Şekillerde gösterilen bu malzemeler dışındaki

malzemeler için T-243 uygulanmalıdır.

T-242 Gama Işını

T-243 de verilenin dışında, radyoizotopların

kullanılabileceği durumlarda tavsiye edilen minimum kalınlıklar aşağıda verilmiştir:

Minimum K a l ı n l ı k 1

Malzeme İrid y u m * 192 K o b a lt -6 0

çelik 0 .7 5 i n ç 1 .5 0 i n ç

Bakır veya yüksek

nikelli alaşım 0 .6 5 i n ç 1 .3 0 i n ç

Alüminyum 2 .5 0 i n ç —

NOT:

(1) Radyografik hassasiyet öncelikle aşağıdaki faktörlerden etkilenir:

(a) Film secimi

(b) Şiddetlendirici ekran secimi (c) Geometrik yangölge

(d) Film yoğunluğu

Radyoaktif izotopların kullanımı için maksimum kalınlık,

öncelikle ışınlama süresi ile belirlenir. Bu nedenle kalınlığın

üst limitleri gösterilmez. Eğer kullanılan radyografi tekniği,

şart koşulan radyografik hassasiyeti sağlıyorsa, tavsiye edilen minimum kalınlık sınırı azaltılabilir.

T-243 Özel Durumlar

Eğer radyografiyi, T-241 veya T-242 de açıklanan sınırlar

içerisinde yapmak pratik olmuyorsa veya Iı— 192 ve Co-60 dan başka

radyoaktif izotoplar kullanılıyorsa, radyografisi alınan

malzemenin en ince kalınlığı üzerine konulan penetremetre ile, uygulanan prosedürün doğruluğu ve yeterliliği gösterilmelidir.

T-250 RADYOGRAFİK GÖRÜNTÜNÜN KESKİNLİĞİ

T-251 Geometrik Yarıgölge Sınırları

Refere edilen kod tarafından öngörülmüşse, radyografin

geometrik yarıgölgesi aşağıdaki değerleri aşmamalıdır:

Malzeme Ug

kalınlığı (inç) Maksimum (inç)

X 2 den az ( X<2) 0.020 2-3 arası (2<X<3) 0.030 3-4 arası (3<X<4) 0.040 4 den büyük (4<X) 0.070 T-252 Geometrik Yarıgölge

Geometrik yarıgölge, radyasyon kaynağı boyutu ile malzeme

kalınlığı çarpımının, malzeme-radyasyon kaynağı arasındaki

uzaklığa bölümüne eşittir.

Ug = Ft/D Burada:

Ug: Geometrik yarıgölge

F: Radyasyon kaynağı boyutu (inç) : Radyasyon yayan kaynağın,

radyografisi a l m a n malzeme veya kaynak dikişinden D

mesafesindeki düşey düzlem üzerine düşen maksimum projeksiyon boyutudur.

D: Uzaklık (inç): Radyasyon kaynağından radyografisi alınan

t: Kalınlık (inç): Radyografisi alınan malzemenin vsya kaynak dikişinin kalınlığıdır. Burada filmin kaynak dikişi voya maİzama

ile tam temas seklinde olduğu kabul edilmiştir. Aksi taktirde

malzeme kalınlığına film-malzeme arasındaki uzaklığın da ilave

edilmesi gerekir. Eğer radyografi T-272.1 e göre yapılıyorsa,

boru veya tüpün dıs çapı kalınlık (t) olarak göz önüne

alınmalıdır.

Not: Geometrik yarıgölgeyi belirleme yöntemi ipin tavsiye

edilen SE-94 standardı Bölüm 10'a bakınız. İstenirse tavsiye

edilen SE-94 standardında gösterilen nomogram (cetvel)

kullanılabilir.

T-253 Kalibrasyon

T-253.1 Kaynak Boyutunun Sertifikalandınİması

üretici firmanın sertifikasında verilen maksimum etkin kaynak boyutu kabul edilmelidir.

T-253.2 Radyasyon Kaynağı Boyutunun Belirlenmesi

Etkin kaynak boyutu, üretici firmanın sertifikasında

verilmemişse, radyograf üzerinde pok küpük delik (pinhole)

yöntemi ile belirlenmelidir.

T-260 GÖRÜNTÜ KALİTE GÖSTERGELERİ <IQI)

T-261 IQI (penetremetre) Duyarlığı

Radyografi, penetremetre görüntüsünü ve belli bir deliği

gösterecek şekilde duyarlı bir teknik ile yapılmalıdır.

Penetremetredeki deliklerin belirtileri radyografin görüntü

kalitesini belirler. Radyograflar aynı zamanda yer belirleme

T-262 IQI-Dizayn ve Seci» T-262.1 IQI Dizaynı

Penetremetreler, SE-142 Standardı ve ekinde belirtilen

»artlara ve seçeneklere göre hazırlanıp kodlanmalıdır. ASHE

Standart Penetremetreler! Tablo T-262.1 de belirtilen değerlere göre dizayn edilmelidir.

T-262.2 IQI Seçimi

Penetremetrelerin görünmesi gereken delik çapı v e

penetremetre kalınlığı Tablo T-262.2 veya Tablo T-272 de (hangisi

uygulanıyorsa) belirtildiği şekilde olmalıdır. Radyografinin

diğer bütün »artlarının sağlanması kaydıyla, tablolarda

belirtilenden daha küçük çaplı delik veya daha ince penetremetre kullanılabilir.

T-262.2.1 Kaynak dikişleri için penetremetre seçiminde göz

önüne alınacak kalınlık, malzemenin nominal cidar kalınlığı ile

refere edilen kod bölümünün müsaade ettiği kaynak dikişi

yüksekliğinin (kaynak çıkıntısının) toplamıdır. Penetremetre

seçiminde kaynak altlıklarının kalınlığı göz önüne alınmaz.

T-263 Radyografik Muayenede Penetremetrelerin Kullanılması

T-263.1 Penetremetrelerin Yerleştirilmesi

a) Kaynak dikişleri için radyasyon kaynağı tarafına konan

penetremetreler, kaynak dikişinin y a n m a yerleştirilmelidir.

Ancak, kaynak metalinin ana malzemeden farklı olduğu durumlarda

(SE-142 Ek Al de sınıflandırıldiği gibi) veya geometrik sekil

yerleştirmeye uygun değilse, bu durumlarda penetremetre kaynak metalinin üzerine yerleştirilmelidir.

tarafına konulan penetremetreler ilgili bölgeye yerleştirilmelidir.

c) Yukarıda (a) veya (b) de belirtildiği gibi, kaynak

tarafına konan penetremetrenin el ile yerleştirilmesine bir engel varsa, penetremetre parpanın film tarafına yerleştirilmelidir ve yer belirleme rakamlarıyla aynı büyüklükteki bir kurşun "F" harfi penetremetrenin y a n m a konulmalıdır.

d) Eğer şekil veya boyut, penetremetreyi radyografi alınacak

parpa üzerine koymaya uygun değilse, Standart Yöntem 8E-142 de

belirtildiği gibi penetremetre test parpası ile aynı cins ve

TABLO T-262.1

PENETREMETRE NUMARASI, KALINLIKLARI VE DELİK ÇAPLARI

Penetremetre Penetremetre İT Delicinin 2T Deliğinin 4T Deliğinin

Numarası Kalınlığı Çapı Çapı Çapı

5 0.005 0.010 0.020 0.040 7 0.007 0.010 0.020 0.040 10 0.010 0.010 0.020 0.040 12 0.012 0.012 0.025 0.050 15 0.015 0.015 0.030 0.060 17 0.017 0.017 0.035 0.070 20 0.020 0.020 0.040 0.080 25 0.025 0.025 0.050 0.100 30 0.030 0.030 0.060 0.120 35 0.035 0.035 0.070 0.140 40 0.040 0.040 0.080 0.160 45 0.045 0.045 0.090 0.180 50 0.050 0.050 0.100 0.200 60 0.060 0.060 0.120 0.240 80 0.080 0.080 0.160 0.320 ıoo 0.100 0.100 0.200 0.400 120 0.120 0.120 0.240 0.480 160 0.160 0.160 0.320 0.640 200 0.200 0.200 0.400 0.800

T-263.2 Penetremetre Sayısı

a) T-263.2 (b), (c) ve (d) de belirtilenlerin dışında her

radyograf için bir penetremetre kullanılmalıdır. Her penetremetre

radyografik yoğunluğun homojen olduğu bir bölgeyi temsil

etmelidir. Eder incelenecek bölgedeki radyograf yoğunluğu,

penetremetre görüntüsü üzerindeki yoğunluktan -%15 veya +%30 dan daha fazla değişiyorsa (bu minumum/maksimum müsaade edilebilir

yoğunluk aralığı T-234.1 de tanımlanmıştır), bu durumda

yoğunluğun her saptığı bölge veya bölgeler ipin bir penetremetre

kullanılmalı ve yeniden bir radyögraf alınmalıdır. Müsaade

edilebilir yoğunluk değişimini hesaplarken T-234.1 de tanımlanan aralıkta kalmak koşuluyla sonuçlar virgülden sonra bir haneye yuvarlatılabilir.

b) Birden fazla penetremetre kullanarak T-261*in şartları

sağlanıyorsa, penetremetrelerden bir tanesi ilgili en düşük

yoğunluklu bölgeyi, diğeri de ilgili en yüksek yoğunluklu bölgeyi temsil etmelidir. Radyograf üzerinde bu aralığa giren yoğunluklar kabul edilebilir yoğunluk olarak düşünülmelidir.

c) Bir ışınlama için bir veya daha fazla filmin kullanıldığı

silindirik kapların veya düz parçaların radyografisinde, her

radyograf üzerinde en az bir penetremetre görüntüsü gözükmelidir

(çıkmalıdır). Ancak radyasyon kaynağı parçanın eksenine

(merkezine) yerleştirildiğinde ve tüm çevrenin veya çevrenin bir kısmının tek ışınlama ile radyografisi yapılıyorsa, bu durumda en

az üç tane penetremetre yaklaşık 120 derece aralıklarla

yerleşti rilmelidir.

Radyasyon kaynağı, silindirik malzemenin eksenine

daha fazla film kapsadığı bölge) tek bir ışınlama ile

radyografisi alınıyorsa, 120 derece penetremetre aralığı

oluşturmak için malzeme çevresine ilave filmler koymak

gerekebilir. Aksi takdirde her radyograf üzerinde en az bir tane penetremetre görüntüsü çıkacaktır. Boyuna kaynakların çevresel

kaynaklarla birleştiği kısımları çevresel kaynakla aynı anda

muayene ediliyorsa, boyuna kaynak üzerine radyasyon kaynağından

en uzak noktaya gelecek şekilde ilave penetremetreler

konulmalıdır. Bir daire üzerindeki parçaların radyografisi

alınıyorsa, her malzeme görüntüsünde en az bir penetremetre görüntüsü çıkmalıdır.

d) Radyasyon kaynağının küresel kapların merkezine

yerleştirildiği durumlarda bir veya daha fazla film aynı anda ışınlanıyorsa, 360 derece çevresel kaynak dikişinin üzerine eşit aralıklarla üç adet penetremetre ve diğer her bir kaynak dikişine

ilave olarak bir penetremetre konmalıdır.

e) Eğer penetremetre görüntüsü, çift film tekniğinde tek bir

radyograf üzerinde görülmüyor, fakat iki filme birden

bakıldığında gözüküyorsa, değerlendirme iki film üst üste

getirilerek yapılmalıdır.

T-263.3 Penetremetrelerin Altına Konulan Ayar Pulları

a) Eğer kaynak çıkıntısı ve/veya kaynak altlığı alınmamışsa,

kaynak metali ile aynı özelliğe sahip malzemeden yapılmış bir

ayar pulu penetremetrenin altına yerleştirilmelidir.

b) Ayar pulu kalınlığı, penetremetre altında kalan bölgenin

kalınlığı, en az toplam kaynak kalınlığı ile aynı olacak şekilde seçilmelidir. Burada toplam kaynak kalınlığı, kaynak çıkıntısını, altlığı (eğer alınmamışsa) ve meme (nozzle) geometrileri gibi

diğer kalınlık değişimlerini de kapsamaktadır.

c) öngörülenden daha kalın ayar pulları kullanıldığında,

T-263(a) daki +%30 yoğunluk durumunda kısıtlamanın dışına

çıkılabilir. Bu durumda gerekli penetremetre duyarlığı sağlanmalı ve T-234.1 deki yoğunluk sınırlamasının dışına çıkılmamalıdır.

d) Ayar plu boyutu, penetremetre boyutunun dışına üç kenardan 1/8 inç (3.2 mm) dolayında taşmalıdır.

T-270 RADYOGRAFİ TEKNİĞİ

T-271 Tek-Cidar Tekniği*

T-271.1 Radyografi, malzemenin konfigürasyonuna (şekline)

bakılmaksızın uygulanabildiği sürece tek-cidar tekniği ile

yapılmalıdır. Penetremetre boyutu ve yerleştirilmesi de

uygulanabildiği sürece T-262 ve T-263'e göre olmalıdır.

T-271.2 Silindirik çevresel kaynak dikişlerinin tamamının

radyografisini almak için, radyasyon kaynağı malzeme dışına ve

film malzeme içine yerleştirilerek 90 derece aralıklarla en az dört ışınlama yapılmalıdır.

ml N0T3: Tavsiye edilen kaynak, film ve IQI konumlarını gösteren şekiller Bölüm 2 zorunlu olmayan ekte verilmiştir.

TABLO T-262.2

TEK CİDAR RADYOGRAFİ TEKNİĞİ İÇİN MALZEME KALINLIĞI, PENETREMETRE NUMARASI VE GÖZÜKMESİ GEREKEN DELİKLER

Penetremetre

Nominal Tek Cidar Kaynak Tarafına Film Tarafına

Malzeme Kalınlığı(X) Aralığı (İnç) 0<X£0.25 0.25<X<0.375 0.375<X<0.50 O .50<X<0.625 0.625<X<0.75 O .075<Xİ0.875 0.875<X<1.00 1 .00<X<1.25 1.25<X<1.50 1.50<X<2.00 2.00<X<2.50 2.50<X<3.00 3.00<X<4.00 4.00<X<6.00 6.00<X<8,00 8.00<X<10.00 10.00<X<12.00 12.00<X<16.00 16.00<X<20.00 Numarası Gözükmesi Gereken Delik 10 4T 12 4T 15 4T 15 4T 17 4T 20 4T 20 4T 25 4T 30 2T 35 2T 40 2T 45 2T 50 2T 60 2T 80 2T 100 2T 120 2T 160 2T 200 2T Numarası Gözükmesi Gereken Delik 7 4T 10 4T 12 4T 12 4T 15 4T 17 4T 17 4T 20 4T 25 2T 30 2T 35 2T 40 2T 45 2T 50 2T 60 2T 80 2T 100 2T 120 2T 160 2T

T-272.1 Çift-Cidar İncelemesi

Başka bir şekilde tanımlanmadığı sürece, nominal dıs çapı 3.5

inç (89mm) veya daha az olan boruların ve tüplerin ana

malzemelerinin ve kaynak dikişlerinin muayenesinde kullanılacak olan teknikte, radyasyon iki cidardan ve her iki cidardaki kaynak dikişinden geçmeli ve görüntü aynı film üzerine düsmelidir. Bu tip malzemelerin kaynak dikişleri için radyasyon demeti kaynak dikişinin alt ve üst kısımlarının görüntüleri film üzerinde üst üste çakışmayacak şekilde kaynak dikişi düzlemi ile belli bir açı yapabilir (açılı ışınlama). Bu durumda her kaynak bağlantısı 90

derece çevrilerek en az iki ışınlama yapılmalıdır. Ya da

radyasyon kaynağı, her iki cidarın görüntüsü üst üste çakışacak şekilde yönlendirilebilir. Bu durumda 60 derece aralıklarla en az üç ışınlama yapılmalıdır. Çift-Cidar incelemesi için penetremetre radyasyon kaynağı tarafına konulmalı ve T-263.1 de belirtildiği gibi yerleştirilmelidir.

T-272.2 Tek-Cidar İncelemesi:

a) Nominal dış çapı 3.5 inç (89 mm) den daha büyük olan boru ve tüplerin ana malzemeleri ve kaynak dikişleri için radyografik

muayene yalnızca tek cidar tekniğine göre yapılmalıdır.

Malzemenin tamamını kapsayacak şekilde yeterli sayıda ışınlama yapılmalıdır.

b) Nominal dış çapı 3.5 inç (89 mm) veya daha az olan boru ve tüplerdeki kaynak dikişleri için T-272.1 de açıklandığı gibi, radyasyon kaynağı kaynak düzlemi eksenine açılı gelecek şekilde (açılı ışınlama) tek cidar incelemesi yapılmalıdır. Bu durumda

120 derece aralıklarla en az üç ışınlama gereklidir. Penetremetre

film tarafına konulmalı ve T-263.1 (c) ve (d) de gösterildiği

gibi yerleştirilmelidir.

T-272.3 Penetremetre Seçimi

Çift cidar ışınlaması için Tablo T-272’ den seçilen

penetremetre kalınlığı nominal tek cidar kalınlığına göre esas

alınmalıdır.

TABLO T-272

ÇÎFT CİDAR RADYOGRAFİ TEKNİĞİ İÇİN MALZEME KALINLIĞI, PENETREMETRE NUMARASI VE GÖZÜKMESİ GEREKEN DELİKLER

Penetremetre

Nominal Tek Cidar Malzeme Kalınlığı(X) Aralıgı(lnç) Numarası Görünmesi Gereken Delik 0<X<0.375 10 4T 0.375<X<0.625 12 4T 0.625<X<0.875 15 4T 0.875<X<1.00 17 4T 1.00<X<1.50 25 2T 1.50<X<2.00 30 2T 2.00<X<2.50 35 2T 2.50<X<3.00 40 2T 3.00<X<4.00 45 2T 4.00<X<6.00 50 2T

T-280 PROSEDÜR ŞARTLARI

T-281 Yazılı Prosedüre Bağlı Olmayan Prosedür

Kullanılan prosedürün yeterliliği, radyograflar alınırken

yoğunluğun ve penetremetre görüntüsünün uygunluğu olarak

düşünülmelidir. Radyografların alınmasında yoğunluk ve

penetremetre görüntüsü şartları, kullanılan prosedürün

yeterliliğinin kanıtı olarak düşünülmelidir.

T-282 Yazılı Radyografi Prosedürü Şartları

İlgili kod bölümü öngördüğünde yazılı bir prosedür en az aşağıdaki teknik değişkenleri içermelidir:

a) Malzeme ve kalınlık aralığı

b) Kullanılan izotop veya maksimum X-ışını voltajı c) Minimum radyasyon kaynağı-film mesafesi

d) Maksimum radyasyon kaynağı boyutu e) Film markası veya tipi

f) Kullanılan ekranlar

T-290 RADYOGRAFLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

T-291 Radyograf İnceleme Sistemleri

Radyograf inceleme sistemlerinde, radyograf üzerine etraftan

gelebilecek yansımalar, gölgeler ve pırıltı gibi etkenler

olmamalıdır. Radyograflan yorumlamak amacıyla incelemede

kullanılan ekipman, yeterli bir ışık kaynağına sahip olmalı ve istenilen yoğunluk aralığında penetremetrenin görülmesi gereken

deliği gözükmelidir. İnceleme şartları öyle olmalıdır ki,

gelebilecek ışık, yorumlamayı etkilememelidir.

T-292 İmalatçı Tarafından Yapılan Değerlendirme

Muayeneyi yapan kişi kabul için karar vermeden önce, ilgili

kod gözönüne alınarak radyograflar malzeme imalatçısı tarafından

kontrol edilmeli ve yorumlanmalıdır. İmalatçı, bir inceleme

formuna radyograflarla birlikte her radyografin yorumunu ve

muayene edilen malzemenin şeklini kayıt etmelidir. T-293 Radyografi Sistemi Hakkında Bilgi

Radyografların uygun bir şekilde yorumlanmasına yardımcı

olmak için kullanılan radyografi muayene sistemi hakkmdaki

bilgiler, her bir grup radyografin yanına ilave edilmelidir. Eğer

muayeneyi yapan kişi, radyografi sisteminin detaylarını kolayca

elde edebiliyorsa, bu sistem referans olarak verilebilir. En az aşağıdaki bilgileri içermelidir:

a) Film sayısı

b) T-236 ve T-237.3 (eğer uygulanıyorsa) de tanımlanan

Z3 Q Ş E K . T -2 3 7 Y E R B E L İ R L E M E İ Ş A R E T L E R İ N İ N G Ö S T E R İ L M E S İ

<H *-N 4 J=> 0) CM o • B rA § 3 >> »5 u S S, Sİ •Ö C0 at u tf « t*-CM_I IH 44_d 3^ • + â t e ıı d i to» § a *J5İ_{d t»} O -H O) b H E 3 ü « ti ı* if Ö 0) CO 04 ÎH P4 4 T -2 3 7 Y E R B E L İ R L E M E İ Ş A R E T L E R t f t l ü G Ö S T S R İ L M S S İ

K i l o v o l t l a r w e v 30 0.1 0.15 0.2 0.3 0.4 0.6 0.8 1.0 1.5 2 3 4 5 6 7 8 10 15 20

Minimum Kalınlık, (inç)

K t l o v o l t l a r

ŞEK. 1-240(1)) BAKIR VE/VEYA YÜKSEK Ut KELLİ ALAŞIMLAR İÇÎN MAKSİMUM VOLTAJ

K i l o v o l t l a r 0.050 0.070 0.1 0.15 0.2 0.25 0.4 0.5 0.8 1.0 1.5 2 3 5 7 8 9 10 Minimum Kalınlık,(inç)

ŞEK. T-240(c) ALÜMİNYUM VE ALÜMİNYUM ALAŞIMLARI İÇİN MÜSAADE EDİLEN MAKSİMUM VOLTAJ

MAKALE 2

SHC 0İU4R BADKOOUfl B U İK U B İ1 Boru Da 9 Ç*pı 3 1/2 İnç * ten büyük I çınlama Tekniği Tek cidar T-271 Radyograf İncelemişi

Radyasyon Kayna ğı-Kaynak Dİkifi-Bilm DUaenegi Tek oidaz önden Görünüp Yandan Görünüş t m * , Içınlama Posiayonu - k IQI Panotremetre Seçim T-262.2 te Tablo T-262.2 m m tarafına 5-263.1(0) Yerleş­ tirme Kaynak tarafına T-263.1 ( a) Ver beİr* leme işa­ retlerinin .yerloşti- riİneri Her iki tarafa 'i‘-23?â3 T-237âl*3 Tek cidar T-271 3 1/2 inç' ten büyük Tek cidar Plim Işınlama Pozisyonu - B Kaynak tarafın T-263.1(a) T-262.2 ve Tablo T-262*2 Plim tarafına 7-237.1 *2 (n ) PİlîT: tarafına 1-263*1(c) 3 1/2 inç1 ten büyük Tek cidar T-271.1 90° aralıklar­ la en az 4 ışınla­ ma Tek cidar T-262.2 ve Tablo T-262.2 kayr.ak tarafına 2 6 3 . 1 ( a ) Fi İn tarafına T-243.l(c Kaynak ta r a fın a 1-237.1. .■c) Içınlama Pozisyonu - C

c m CİDAR KADXOQRAfi TEKMİÜÎ'' Boru dav çapı Işınlama Tekniği Radyograf İncelemesi

Radyasyon Kaynağı-Kaynak Dikişi-Fil» Düzeneği önden Görünüş Yandan Görünüş IQI Penetrernetre Seçim Yerleş­ tirme tor belir­ leme işa­ retlerinin yerleşti- rilmosi Kaynak 3 1/2 inç'ten büyük Çift cidar T-272.2 120° aralıklar­ la en az 3 ışınlama Tek cidar Kaynak tarafına T- 2r>3.1(a T-272.3 ve Tablo T-272 Pilci tarafım T-237.1.2 (o) Film Film tarafına T-263.1(c Işınlama Pozisyonu - D Kaynak 3 1/2 inç veya daha az Çift Cidar: T-272.1 90° aralıklar­ la en az 2 ışınlama Çift cidar (elips): Kaynak tarafı ve film tarafı görüntüle­ ri ayrı T-272.3 ve Tablo T-272 Kaynak tarafına T-272.1 Her iki tarafa T-237.2

Işınlama Pozisyonu . i Film Kaynak 3 1/2 inç veya daha az Çift Cidar: T-272.1 60° ara­ lıklarla en az 3 ışınlama Çift Cidar: Kaynak tarafı ve film tarafı görüntüle< ri çakışık. /" \ Kaynak tarafına T-272*1 '^'^îşınlamaTozj^yTnu -T T

ı

n— ı

M----S

_\

§

\

s

\

s

Ssir

m

m

(1) Yukarıdaki şekiller önerilen tekniklerdir.Mzkate2(Article 2) deki şartlar sağlanmak kayûı.vla başka ışınlama pozisyonları da uygulanabilir.