T.C
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLİĞİ BÖLÜMÜ
SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE
BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Danışman
Yrd. Doç. Dr. Zeki ATÇEKEN
Hazırlayan
Oğuz ARSLAN
Öğrenci No
034214032009
İÇİNDEKİLER KISALTMALAR ...iii ÖNSÖZ ...iv I. BÖLÜM GİRİŞ 1- PROBLEM ...3 2- AMACI ve ÖNEMİ...5 3- VARSAYIMLAR ...6 4- SINIRLILIKLAR ...6 II. BÖLÜM 1- SOSYAL BİLGİLER DERSİ İLE İLGİLİ KAVRAMLAR...6
2- SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE MATERYAL...8
3- BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM HAKKINDA GENEL BİLGİLER ...14
4- BİLGİSAYARIN ÖĞRETİMDE KULLANILMASINA NEDEN İHTİYAÇ DUYULDU...17
5- BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM UYGULAMALARINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER ...19 1- Yazılımın Etkisi...19 2- Öğretmen Faktörü...23 3- Planlama...27 4- Donanım ...28 5- Yayın Araştırma ...30
6- BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİMİN FAYDALARI...31
7- BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİMİN SINIRLILIKLARI...32
8- DERS İŞLENİŞLERİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR...33
8.1. Öğrenci Kazanımları/Hedef Ve Davranışlar ...35
8.2. Ünite Kavramları ve Sembolleri/ Davranış Örüntüsü ...35
8.3. Öğretme Öğrenme Yöntem ve Teknikleri ...36
8.4. Kullanılan Eğitim Teknolojileri, Araç Gereçler ...36
8.5. Kaynakça ...36
8.6. Dikkati Çekme...36
8.7. Güdüleme ...38
8.9. Ölçme ve Değerlendirme...44 8.10. Geri Bildirim ...46
III. BÖLÜM
1- YÖNTEM...47 IV. BÖLÜM
1- ÖRNEK DERS İŞLENİŞLERİ ...50 SONUÇ ve ÖNERİLER ...90 BİBLİYOĞRAFYA ...96
KISALTMALAR
a.g.e : adı geçen eser a.g.mkl : adı geçen makale A.Ü : Anadolu Üniversitesi c : cilt
M.E.B. : Milli Eğitim Bakanlığı s : sayfa
Sy : Sayı
ÖNSÖZ
Dünyamızda meydana gelen hızlı gelişim, insanların eğitim konusundaki ihtiyaçlarını etkilemekte ve değiştirmektedir. Günümüzde bilgi çağından ve bilgi toplumundan bahsedilmektedir. Gelişen bilgi ve iletişim teknolojisinin etkisiyle insanlar, bilgi denizinde yaşar hale gelmişlerdir. Bu gün önemli olan sadece bilgileri ezberlemek ve tekrar etmek değil bilgileri anlamlandırıp yorumlayarak yeni bilgiler elde etmektir. Günümüz okulları, öğrencilere kalıp bilgilerin öğretildiği, bilgi ve tutumların dayatıldığı yerler değil; “öğrenmeyi öğrenme”nin oluştuğu, yeteneklerin en üst düzeyde ortaya çıkıp geliştiği yerler olmalıdır. Okullarda öğretmen merkezli bir eğitim öğretim anlayışından ziyade bireysel öğrenmenin esas alınması gerekmektedir. Okullarda bireysel öğrenmenin gerçekleşebilmesi için değişik görüşler ileri sürülmektedir. Eğitim hayatımızda öğretme-öğrenme ortamının en verimli hale dönüştürülmesini amaçlayan eğitim teknolojisine ihtiyaç duyulmaktadır.
Bireysel hızda öğrenmeyi gerçekleştirmek için kullanılabilecek eğitim teknolojilerinden birisi de bilgisayardır. Bilgisayarın öğretim faaliyetlerinde kullanılmasının değişik metotları bulunmaktadır. Biz çalışmamızda bilgisayarı sistemi tamamlayıcı ve güçlendirici bir araç olarak kullanmayı tercih ettik. Bilgisayar sınıf ortamında öğretmenin yerine geçen değil ona yardımcı olan ve öğretimi destekleyen araçtır.
Araştırmamız Milli Eğitim Bakanlığı’na Bağlı ilköğretim okullarında 6 ve 7. sınıflardaki Sosyal Bilgiler Dersinde yer alan müfredattan oluşmaktadır. Araştırmamızda Sosyal Bilgiler dersinde bilgisayar destekli öğretimin önemini ve onu etkileyen faktörleri ele alma imkânı bulduk.
Sosyal Bilgiler Dersinde Bilgisayar Destekli Öğretim konulu araştırmamızda Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı ilköğretim okullarında ders
olarak verilmekte olan Sosyal Bilgiler dersi müfredatından yola çıkarak öğrencilerin hayata hazırlanmalarında bilgisayarın tamamlayıcı bir araç olarak kullanılmasını; Sosyal Bilgiler dersinde karşılaşılan problemleri tespit etme ve bunlara çözüm yolları üretmeyi; öğrencilere istendik davranışların kazandırılmasında günün teknolojik imkânlarından faydalanmayı; bilgisayar destekli öğretim ile Sosyal Bilgiler dersinin işlenişini zenginleştirmeyi hedefledik.
Araştırmamızda sonuçlara ulaşmak için öncelikle bilgisayarın eğitimde kullanılmaya başlanması ve bilgisayar destekli öğretimin uygulama alanları hakkında bilgiler verildi. Bilgisayar destekli öğretime etki eden faktörlere değinilerek ders işlenişlerinde dikkate alınması gereken noktalar açıklığa kavuşturuldu. Bilgisayar destekli öğretimin faydaları konu edilmekle birlikte sınırlılıkları hakkında da bilgiler verildi. Çalışmamızda bilgisayar destekli öğretimin sınırlılıkları aşılmaya çalışıldı. Sosyal Bilgiler dersi için hazırlanan örnek ders işlenişlerinden ilköğretim yedinci sınıf planları, ders ortamında uygulanarak öğrencilerin bilgisayar destekli öğretim konusundaki tutum ve başarıları elde edilmeye çalışıldı.
Çalışmamıza olan katkılarından dolayı değerli danışman hocamız Yrd. Doç. Dr. Zeki ATÇEKEN’ e; görüşleri ile çalışmama katkıları bulunan Yrd. Doç. Dr. Zekeriya BÜLBÜL’e ve Yrd. Doç. Dr. İsa KORKMAZ’a teşekkürü bir borç bilirim.
I. BÖLÜM GİRİŞ
İnsan her gün yeni bilgilere ihtiyaç duymaktadır. Bugün olduğu gibi eğitim yarın da önemini korumaya devam edecektir. Her geçen gün gelişen ve değişen dünyada eğitim sistemimizin aynı kalması mümkün görünmemektedir. Eğitim sistemimizin çağı yakalaması eğitimde yapılacak yeniliklerle sağlanacaktır. Her gün gelişen çağımızda bilgi birikimi sürekli olarak artmaktadır. İnsanların daha kısa zamanda daha çok bilgiye sahip olması gerekmektedir. Bunu gerçekleştirmek için yapılan eğitim süresinin uzatılması ve ders sayısının artırılması gibi çözümler, soruna cevap vermekten uzaktır.
Araştırmamızda gelişen dünyanın eğitim ihtiyaçlarına cevap verebilmesi amacıyla bilgisayarın sosyal bilgiler dersinin öğretimi sırasında kullanımı ve örnek ders işlenişleri üzerinde durduk.
Araştırmamız Milli Eğitim Bakanlığına bağlı ilköğretim okullarında 6 ve 7. sınıflarda ders olarak verilmekte olan Sosyal Bilgiler dersi müfredatını esas almaktadır. Sosyal Bilgiler dersinde işlenen ünitelerden örnek ders işlenişleri yapılarak öğrencinin öğrenme karşısındaki tutumu öğrenilmeye çalışıldı.
Sosyal Bilgiler Dersinde Bilgisayar Destekli Öğretim konulu yüksek lisans alan araştırmamız dört bölümden oluşmaktadır:
Birinci bölümde araştırmamızın problemi, amacı ve önemi, varsayımlar, sınırlılıklar üzerinde durulmaktadır.
İkinci bölümde, sosyal bilgiler dersi ile ilgili kavramlar üzerinde durulduktan sonra materyal kullanımının gerekliliği anlatılmaktadır.
Bilgisayar destekli öğretim ile ilgili genel bilgiler verildikten sonra bilgisayar destekli öğretime neden ihtiyaç duyulduğu, bilgisayar destekli öğretime etki eden faktörlerin neler olduğu, bilgisayar destekli öğretimin faydaları ve zararlarının neler olduğu anlatılmaktadır. Sosyal Bilgiler dersinin bilgisayar destekli öğretim yöntemi ile öğrenilmesi sırasında dikkat edilmesi gereken noktalar üzerinde durulmaktadır.
Üçüncü bölümde araştırmada kullandığımız yöntemler üzerinde duruldu.
Dördüncü bölümde hazırlanan örnek ders işlenişlerinin uygulanması ve ortaya çıkan sonuçlar üzerinde duruldu. Sosyal Bilgiler dersinde örnek ders işlenişleri hazırlanarak örnek işlenişler Kahramanmaraş Selimiye İlköğretim okulunda uygulanıp sonuçlar elde edilmiştir. Alınan sonuçlar değerlendirilerek teklifler geliştirilmiştir.
Araştırmamızın sonunda bibliyografya bölümü yer almaktadır.
Eğitim sistemimize yeni bakış açıları kazandırılarak ülkemizin muasır çağı yakalamasına yardımcı olmayı hedefledik. Bu çalışma sonucunda bilgisayar destekli öğretim ile öğrencilerin derse olan ilgilerinin daha da artığı müşahade ettik. Günümüz okullarında yaşanan eğitim kalitesinin düşmesine bir önlem olarak bilgisayar destekli öğretime dikkat çekebiliriz. Öğrenciler bilgisayar destekli öğretim ile hem bireysel öğrenmeyi sağlayacak hem de günün teknolojisini kullanmayı öğrenerek bilgiyi keşfedecektir.
Araştırmamızda bilgisayarın sosyal bilgiler dersinde bir materyal olarak nasıl kullanılabileceği üzerinde durulmaktadır. Bilgisayar destekli öğretimin değişik şekilleri mevcuttur. Biz bu araştırmamızda bilgisayar destekli öğretimde konunun bilgisayar yardımıyla öğretildiğini, öğretmenin ise öğrenme eksikliklerini tartışma yöntemi ile giderdiği, öğrencileri
denetleyerek hatalarını düzelttiği yöntemi benimsedik. Çünkü bu yöntemle öğrenciler kendilerini ifade edebilme, karşısındaki arkadaşını dinleme gibi özellikleri kazanabilmektedir.
Bu araştırmamızla bilgisayarın eğitimde kullanılmasıyla öğretim kalitesinin artacağı yönünde görüşlerin doğruluğu anlaşılmış olacaktır.
1- PROBLEM
Toplum yapısındaki değişmeler ve farklılaşmalar, eğitimin temel modelini de etkilemektedir. Günümüz eğitim sistemi, öğretme-öğrenme ortamının en verimli hale dönüştürülmesini amaçlayan eğitim teknolojisine ihtiyaç duymaktadır.1
Eğitim Teknolojisi, daha etkili bir öğretme-öğrenme sağlamak amacıyla insanın öğrenmesi ve iletişim ile ilgili araştırmalara dayalı olarak, insan gücü ve insan gücü dışı (araç-gereç ortamlar) kaynakların tümünden yararlanarak öğretme-öğrenme süreçlerini sistematik olarak planlama, uygulama, değerlendirme ve geliştirme olarak tanımlanmaktadır.2
İçerisinde bulunduğumuz bilim ve teknoloji çağı, bilgi teknolojisinin hızla gelişmesine zemin hazırlamıştır. Bilginin ve öğrenci sayısının hızla artması bir takım sorunları beraberinde getirmiş, eğitim sürecinin ve niteliğinin gelişmesinde önemli rol oynayan yeni teknolojilerinin eğitim kurumlarına girmesini zorunlu hale getirmiştir. Söz konusu yeni teknolojik sistemlerden birisi de en etkili iletişim ve bireysel öğretim aracı olarak nitelendirilen bilgisayarlardır.3 Bilgisayarların eğitim sistemine girmesiyle
1 Süleyman DOĞDU, Zülfikar ARSLAN, Eğitim Teknolojisi ve Eğitim Araç ve Gereçleri,
Tekışık A.Ş. VEB Ofset Tesisleri, Ankara 1993,s. 16
2 Savaş BÜYÜKKARAGÖZ, Cuma ÇİVİ, Genel Öğretim Metotları, Atlas Kitapevi, Konya
1994, s. 152
3 Salih UŞUN, Dünya’da ve Türkiye’de Bilgisayar Destekli Öğretim, PagemA Yayınları,
eğitim öğretim sürecine ve bilgi akışına yeni boyutlar getirmiş ve kalıplaşmış bilgi aktarımına dayanan eğitim sistemlerinde köklü değişikliklere yol açmıştır.
Sosyal bilgiler dersinin; öğrencinin karar verme mekanizmalarını kullanabilme, ailesini arkadaşlarını vatanını milletini insanlığı sevebilme, iyi bir üretici ve tüketici olabilme, demokrasiyi benimseyebilme, çok boyutlu düşünebilme, bilimsel yöntemi kullanabilme, ulusunun ve insanlığın tarihi ile ilgili temel olguları bilme, temel tarihi olguları kavrayabilme4 hedeflerine günümüz ihtiyaçları çerçevesinde ulaşabilmek için bilgisayar destekli öğretim yapılması zorunlu hale gelmiştir.
Bilgisayar destekli öğretimin çeşitli modelleri vardır. Bazı modeller öğretimi, tamamen bilgisayar kontrolüne bırakmaktadır. Bu durum öğrencinin sosyalleşememesine sebep olmaktadır. Öğretmenin sistem dışında tutulacağı görüntüsü öğretmenlerin bilgisayar destekli öğretim üzerinde olumsuz ön yargılar beslemesine sebebiyet vermektedir. Günümüz şartlarında ders kitapları değişen bilgileri ihtiva etmediğinden bilgisayar destekli öğretimle bilgilerin güncelleşmesi kolaylaşacaktır. Sosyal bilgiler dersinin işlenişinde öğrencilerin dikkatlerinin dağılması, tarihi olayların kalabalık sınıf ortamlarında canlandırılmasında ortaya çıkan güçlükler, öğrencilerin bilgiye ulaşmayı bilmemesi, sınıf başarılarının düşük olması sosyal bilgiler dersinde bilgisayar destekli öğretimi zorunlu hale getirmiştir.
4 Veysel SÖNMEZ, Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Öğretmen Kılavuzu, Milli Eğitim Bakanlığı
2- AMACI ve ÖNEMİ
Araştırmamızın amacı, Sosyal Bilgiler dersinin işlenişi sırasında ortaya çıkan güçlüklerin giderilmesinde bilgisayar destekli öğretimin sağlayacağı katkıları ortaya koymaktır. Bu çerçevede;
1- Sosyal Bilgiler Dersinin işlenişinde ortaya çıkan problemleri tespit etmek ve bunlara çözüm yolları üretmek
2- Dünyamızda yaşanan değişim ve farklılaşmanın beraberinde getirdiği yeniliklere öğrencileri hazırlamak
3- Bilgisayar destekli öğretim ile Sosyal Bilgiler dersinin işlenişini zenginleştirmek
4- Öğrenciye istendik davranışların kazandırılmasında günün teknolojik imkânlarından faydalanmak
5- Öğrencinin eğitim ortamında fiziksel, zihinsel ve duyuşsal olarak katılmasını sağlamada bilgisayar destekli öğretimin önemini öğrenciye kavratma
6- Öğrencinin öğrenmeden zevk alabilmesi, öğrenmede aktif olabilmesi amacıyla öğretimin gelişim özelliklerine, öğrenme yol ve biçimlerine, öğrenme ilgi ve gereksinimlerine uygun hale getirilmesi gibi hususlar açığa kavuşturulacaktır.
Bu amaçlar çerçevesinde araştırmanın önemi şu şekilde ortaya konulabilir:
1- Bu çalışmada Sosyal Bilgiler dersinde bilgisayar destekli öğretimin nasıl yapılacağı ortaya konmaktadır. Böylece Sosyal Bilgiler dersinin işlenişi zenginleştirilmektedir.
2- Bu çalışma Sosyal Bilgiler öğretmenlerine, bilgisayar desteğinde Sosyal Bilgiler dersinin nasıl işleneceği konusunda yol gösterici niteliktedir.
3- İlköğretim Sosyal Bilgiler dersi programı çerçevesinde hazırlanan örnek ders işlenişleri öğretmenlere emsal teşkil edecektir.
4- Sosyal Bilgilerle ilgili çalışma yapanlara, özel öğretim yöntemleri alan çalışma yapanlara yardımcı olacaktır.
3- VARSAYIMLAR
1- Örnek ders işlenişinde öğrencilerin tartışma ortamında gerçek düşünce ve kabiliyetlerini ortaya koydukları varsayılmaktadır. 2- Ders işlenişi sırasında verilen test soruları, öğrenciler tarafından
okunarak cevaplandırılmıştır.
4- SINIRLILIKLAR
Çalışmamız Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı İlköğretim okullarının 6 ve 7. sınıflarında okutulan Sosyal Bilgiler dersinin bilgisayar destekli olarak verilmesi üzerine yapılmış bir araştırmadır.
Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı ilköğretim okullarında okutulmakta olan diğer ders müfredatları araştırma konumuz dışındadır. Ayrıca İlköğretim okullarında 4 ve 5. sınıf öğretmenleri tarafından okutulmakta olan Sosyal Bilgiler dersi; 8. sınıf İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi ile 7 ve 8. sınıflarda okutulmakta olan Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi dersleri de araştırmamız dışında kalmaktadır.
II. BÖLÜM
1- SOSYAL BİLGİLER DERSİ İLE İLGİLİ KAVRAMLAR
Toplumsal ihtiyaçlarını karşılamak için insanlar, tarihi süreç içerisinde eğitime sürekli ihtiyaç duymuşlardır. İnsanlar, ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitli eğitim yöntemleri aramışlardır. Günümüzde eğitimin çeşitli tarifleri yapılmaktadır. Bunlardan yaygın olarak kullanılanlardan biri “Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı dolayısıyla kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme süreci” ifadesiyle verilen tanımdır.5 Veysel SÖNMEZ, “Eğitim, fiziksel uyarımlar sonucu beyinde istendik biyo-kimyasal değişimler oluşturma süreci” olarak tanımlamaktadır.6 Eğitim, insanlarda var olan bazı davranışları belli amaçlar doğrultusunda değiştiren ve yine bu amaçlar doğrultusunda bireylere yeni bazı davranışların kazandırılmasını sağlayan bir sistemdir.
Eğitimin bir parçası da Sosyal Bilgiler eğitimidir. İlköğretim okulları programında yer alan sosyal bilgiler dersi, bireyin yaşamında karşısına çıkacak olan çeşitli sorulara en uygun cevabı verebilmesi için bireyi hayata hazırlamayı, ona hayatın içinden olaylarla bu olaylardan nasıl ders alması gerektiğini, sosyal insan ve vatandaş olarak görev ve sorumluluklarını hatırlatır, öğretir.7 Sosyal Bilgiler, toplumsal gerçekle kanıtlamaya dayalı bağ kurma süreci ve bunun sonunda elde edilen dirik bilgiler olarak tanımlanabilir. Toplumsal gerçek denildiğinde toplumsal yaşamı düzenleyen her türlü etkinlik akla gelebilir. Sosyal Bilgiler, disiplinler arası bir disiplin olarak ele alınabilir.8 Sosyal bilgiler öğretiminde metot, etkinlik
5 Yaşar BAYKUL, İlköğretimde Ölçme ve Değerlendirme, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları,
Ankara, 2001, s. 1
6 Veysel SÖNMEZ, Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Öğretmen Kılavuzu, Milli Eğitim Bakanlığı
Yayınları, İstanbul, 1998, s. 20
7 Behsat SAVAŞ, Perihan ÜNİVAR; Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi, Milli Eğitim
Bakanlığı Yayınları, Burdur, 1999, s. 1
ve strateji kavramları birbiriyle ilişki olmakla beraber farklı kavramlardır. Bütün bu kavramlar “öğrenme” ve “öğretme” yi en verimli hale getirmeyi amaçlar.9
Öğrenme, birey ile çevresi arasındaki karşılıklı etkileşimle oluşan kalıcı izli yaşantı ürünlerinin bireyde oluşturduğu davranış değişimini ifade eder. Öğretme, öğrenmenin kılavuzlanması, sağlanması veya belirlenmiş özel hedeflere ulaşma için gerekli bir seri öğrenme görevinin planlanması, organizasyonu ve uygulanmasıdır.10
Öğretim sözlük anlamı olarak bir iş veya sanat için gerekli bilgileri öğretme işidir. 11 Sosyal Bilgiler dersinde öncelikle nelerin öğretileceği hesaplanmalıdır. Öğretilecek olanlar hangi içerikle kişiye kazandırılacaksa onlar belirlenir. Daha sonra ise bunlar öğrenciye nasıl, hangi yolla, ne kadar zamanda, hangi araç-gereç, öğrenme öğretme strateji yöntem ve teknikleriyle ve nerede kazandırılacağı belirlenmelidir. Bu işlemlerden sonra “öğrenci istendik davranışları kazandı mı kazanmadı mı, ne derece kazandı?” sorularının yanıtını bulmak gerekir. En son basamakta istendik davranışları kişi kazanmadıysa “başka neler yapılabilir, ya da bu yapılanlardan hangileri değiştirilip yerine neler konabilir?” soruları araştırılır.12
2- SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE MATERYAL
Sosyal Bilgiler dersinin öğrenci tarafından daha iyi anlaşılıp öğrenilmesi amacıyla öğrenme sürecinde materyal kullanımına önem
9 Nuri KÖSTÜKLÜ, Sosyal Bilgiler ve Tarih Öğretimi, Günay Ofset, Konya, 1999, s. 33 10 Cevat ALKAN, Eğitim Teknolojisi, Ankara, 1995, s. 111
11 Mehmet DOĞAN, Büyük Türkçe Sözlük, Bahar Yayınları, İstanbul 1996, s. 873 12 Veysel SÖNMEZ, a.g.e, s. 20
verilmektedir. Öğretim materyali en genel anlamıyla eğitim öğretim sürecini etkili kılmak için kullanılan her türlü malzemedir.13
Sosyal Bilgiler dersine kullanılan materyalleri şöyle sıralayabiliriz: 1- Ders kitapları ve yayınlar
2- Yazı tahtası
3- İki boyutlu materyaller 3.1. Fotoğraflar ve resimler
3.2. Haritalar, grafikler, zaman şeritleri — Afrika siyasi haritası
— Afrika fiziki haritası — Asya siyasi haritası — Asya fiziki haritası — Avrupa siyasi haritası — Avrupa fiziki haritası — Dünya siyasi haritası — Dünya Fiziki haritası — İstiklal savaşı haritası — Kıbrıs haritası
— Türkiye siyasi haritası — Türkiye fiziki haritası
— Osmanlı imparatorluğu kuruluş, yükselme ve dağılma dönemini gösteren haritalar
— Göç yolları haritası
— İlkçağda Anadolu medeniyetleri haritası
— İlkçağda Orta Asya’da kurulan Türk devletleri — İslamiyet’in yayılışı haritası 14
13 Rauf YILDIZ, “Öğretim Materyalleri Hazırlama İlkeleri”, Öğretim Teknolojileri ve Materyal
4- Üç boyutlu materyaller 5- Elektronik araçlar 6- Tepegöz 7- TV- video 8- Radyo kasetçalar 9- Slayt makinesi 10- Episkop 11- Bilgisayar 12- Bilgisayarlı tepegöz
13- Nokta gösterici ( lazer Printer) 15
Öğretimde öğretmen belli bir eğitim programının yürütülmesi sırasında eğitim durumlarını düzenlerken bazen kaynak olarak; çoğu zamanda çeşitli iletişim kaynaklarının programın gereklerine göre düzenleyici olarak görev yapar. Kaynak olarak görev aldığında öğreteceği şeyleri çeşitli semboller kullanarak kodlar ve çeşitli araç ve yöntemlerle öğrenciye iletir.
Öğretmen hangi konumda bulunursa bulunsun mesleğinde başarılı olması için iletişimde ve eğitimde kullanılan araç, yöntem ve tekniklerin neler olduğu, bunların birbirleriyle ilişkileri, belli hedef ve davranışları oluşturacak, yaşantıları nasıl seçileceği ve bunları kazandıracak eğitim durumlarını nasıl düzenleyeceğini bilmesi gerekir. 16
İnsanlar:
— Okuduklarının % 10 unu
14 Süleyman DOĞDU, Zülfikar ARSLAN, Eğitim Teknolojileri Uygulamaları ve Eğitim
Araç Gereçleri, Ankara 1993, s. 322
15 Nuri KÖSTÜKLÜ, a.g.e, s. 106–131
16 Mehmet TAŞDEMİR, Eğitimde Planlama ve Değerlendirme, Ocak Yayınları, Ankara 2000, s.
— İşittiklerinin % 20 sini — Gördüklerinin % 30’unu
— Hem görüp hem de işittiklerinin % 50’sini — Söylediklerinin % 70’ini
— Yapıp söylediklerinin % 90’ını hatırlamaktadır.
Eğer ders anlatımdan meydana geliyorsa öğrencilerimiz duyduklarının % 20’sini hatırlayacaklardır. Görsel materyallerin kullanılması öğrendiklerinin % 50’sini hatırlamasına yardımcı olacaktır. Öğrencilerin derse katılması öğrendiklerinin % 70’sini hatırlamasına yardımcı olacaktır. Bir ödev ya da etkinlik tamamlandığında öğrenciler öğrendiklerinin % 90’ını hatırlayacaklardır. Dolayısıyla araç gereçlerin kullanımı öğrenme işlemine katılan duyu sayısını arttırarak daha fazla ve kalıcı öğrenmenin gerçekleşmesine yardımcı olacaktır. 17
Öğretim materyalleri icra ettikleri fonksiyonlar göre dört grupta incelenebilir:
1- Hafıza ve meta bilişsel süreçleri destekleyen materyaller
2- Bireyin beynini daha üst düzey düşünme becerileri için kullanmasını sağlamak amacıyla öğrenme sürecindeki daha düşük bilişsel becerileri kazanmada ona destek sunarak birey üzerindeki bilişsel yükü hafifleten materyaller
3- Yokluklarda öğrencinin bilişsel etkinliğe katılması çok zor olan bazı etkinliklerde öğrencinin katılımına imkân sağlayan materyaller
4- Öğrencilere problem çözme yöntemi aracılığıyla hipotez oluşturma ve bu hipotezleri test etme imkânı sağlayan materyaller
18
17 Halil İbrahim YALIN, Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Nobel Yayınları, 4.
Baskı, Ankara 2001, s. 82
Öğretim materyalleri öğrenci ile öğretmen arasında iletişim kurarak eğitimin başarılı olmasına yardımcı olmaktadır. Bir öğretim etkinliği sırasında eğitim araç ve yöntemlerinin kullanılması ise öğretime aşağıdaki nitelikleri katar:
1- Verbalizmi önler
2- Anlamların karıştırılmasını önler 3- Algılamamayı önler
4- İlgi duymamayı önler 5- Hayal kurmayı önler
6- Fiziksel çevreden gelen rahatsızlıkları önler 7- Bedensel ve ruhsal rahatsızlıkların etkisini azaltır 8- Öğrenilenlerin unutulmasını önler
9- Öğrencilerin öğretime etkin katılımını sağlar 10- Düşüncenin devamlılığını sağlar
11- Öğrencileri okul dışı etkinliklere yönlendirir
12- Sözel sembollerle kazandırılamayacak zengin yaşantılar kazandırır 13- Eğitim monotonluğunu gideri
14- Eğitimi verimli ve ekonomik hale getirir 19
Öğretimde materyal kullanımından faydalanırken amaçlarımıza uygun seçimler yapmalıyız. Böylece doğru seçilmiş olan materyal öğretimi zenginleştirecek, zamandan tasarruf sağlayacak, dikkati toplayacak, öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlayarak hatırlamayı, dersin anlaşılmasını kolaylaştıracak, güvenli gözlem yapma imkânı vererek soyut şeyleri somutlaştırarak öğretimde başarıyı artıracaktır. Bu nedenle öğretim materyallerinin kullanılmasında seçici davranılmalıdır. En yüksek verimi sağlayacak materyalin seçimine azami özen gösterilmelidir.
19 Mehmet TAŞDEMİR, a.g.e, s. 175
Geliştirilecek materyalin işin gereksinimlerine uygunluğu demek öğretilecek bilgi ve becerinin öğrenilebilmesi için gereksinim duyulan ortamın materyalce karşılanması demektir. Materyalin kullanıcı düzeyine uygunluğu demek o yaş grubunun bilişsel ve psikomotor gelişiminin çok üzerinde karmaşıklığa sahip olmaması anlamını taşır. 20
Araç gereç seçimini etkileyen önemli faktörlerden birisi de öğretim ortamının büyüklüğü, niteliği ve öğrenci sayısıdır. Öğretim ortamı, öğretim ve öğrenmenin gerçekleşebileceği fiziksel çevredir. Öğretim için seçilen ortam öğretimin kalitesini doğrudan doğruya etkiler. Çünkü bazı konular en iyi sınıf ortamında bazı konularda ise en iyi laboratuar ortamında öğrenilmektedir. Uygun olmayan bir ortamda planlanan öğretim, teorik olarak gerçekleşecek fakat pratikte istenilen verimi almak mümkün olmayacaktır.
Araç gereçlerin teorik faydaları ne olursa olsun bunların kullanımı belirli düzeyde bilgi ve beceriyi gerektirir. Eğer öğretmen bu araç ve gereçleri kullanma becerisine sahip değilse onları kullanmakta istemeyecektir. 21
Öğretim esnasında kullanılan en etkili öğretim materyallerinden birisi de bilgisayarlardır. Günümüz teknolojik gelişmeleri içerisinde öğretimde faydalı olma yolunda bilgisayarlar önemli rol almaya adaydır.
Eğitimde bir araç olarak kullanılan bilgisayar, belirli verileri kendisine verilen komutlar doğrultusunda işleyen bir elektronik veri işleme aracıdır. Bilgisayarlarla bu veriler üzerinde aritmetik işlemler, karşılaştırma, değerlendirme ya da yorumlar yapılabilir; belirli yorum ve kararlar üretilebilir. Eğitimde bilgisayar gereksinmesi artan bilgiyi artan öğrenci sayısına tam ve dengeli olarak ulaştırabilme, karmaşıklaşan içeriği
20 Mehmet TAŞDEMİR, a.g.e, s. 16 21 Halil İbrahim YALIN, a.g.e, s. 93,95
kristalize ederek öğrenciye kazandırabilme, nitel ve nicel yönden öğretmen yetersizliği ve bireysel farklılıklar gibi nedenlerden ortay çıkmıştır. 22
Bilgisayarın öğretimde materyal olarak kullanılmasıyla eğitimin öğrencilere uygun bireyselleştirilebilmesi sağlanmaktadır. Anlaşılması zor olan soyut kavramlar somutlaştırılabilmektedir. Eğitimde etkinlik ve verimliliğin ise bir ölçüde yapılan bilimsel araştırma sonuçlarına dayalı olarak çağdaş yapılanmaların sağlanması ile gerçekleşebileceği açıktır.23
Öğretim sırasında doğru ve bilinçli olarak kullanılacak materyaller hem öğrenmeyi artırırken hem de zamandan kazandırarak öğretimi daha ekonomik hale getirecektir.
3- BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM HAKKINDA GENEL BİLGİLER
Günümüz dünyasında meydana gelen teknolojik gelişimi, eğitim sistemine uygulayarak kaliteli öğretim verilebileceği öngörülmektedir. Teknoloji alanında meydana gelen gelişmelerin öğretim sistemine olan en önemli katkısı bilgisayarların kullanımında görülmektedir.
Günümüz öğretim teknolojileri için iki farklı tanım sunulmaktadır. Bunlardan birincisi öğretim teknolojilerini, televizyon, bilgisayar, teyp, kitap gibi donanımların ve iletişim araçlarının uygulanması olarak gösterdiği tanımdır. İkinci tanımında ise daha kapsamlı olarak öğretim teknolojilerini, davranış bilimlerindeki araştırma bulgularının öğretim problemlerine uygulanması süreci olarak tanımlanabilir.24 Öğretim teknolojilerinin bize sunduğu bilgisayar ise bizim asıl konumuzdur.
22 Rauf YILDIZ, a.g.e, s. 117 23 Rauf YILDIZ, a.g.e, s. 33
24 Tuğba YANPAR ŞAHİN, Soner YILDIRIM, Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme,
Bilgisayarın öğretim sistemine uygulanmasına değişik isimler verilmiştir. İlgili literatürde bu konuya ilişkin şu kavramlara rastlanılmaktadır:
Bilgisayarla Eğitim, Kompüterle Öğretim, Bilgisayar Vasıtasıyla Öğrenme, Bilgisayar Destekli Öğretim, Bilgisayarla Düzenlenmiş Öğretim, Bilgisayara Dayalı Öğretim, Bilgisayarla Eğitim, Bilgisayar Yardımıyla Öğretim, Bilgisayarla Düzenlenen Öğretim, Bilgisayar Destekli Öğrenme, Bilgisayar Yardımlı Öğretim, Bilgisayar Yardımıyla Eğitim Öğretim, Bilgisayarlı Öğretim, Bilgisayar Öğretim Aracı Uygulamaları, Bilgisayar Denetimli Öğretim, Bilgisayara Dayalı Öğretim.25
Bilgisayar ile yapılan öğretim türlerini üç grup altında toplamak mümkündür.
1. Bilgisayar Denetimli Öğretim 2. Bilgisayara Dayalı Öğretim 3. Bilgisayar Desteli Öğretim
1. Bilgisayar Denetimli Öğretim: Herhangi bir konuda öğrencinin, öğrenme süreçlerinin bilgisayarla yönetilmesidir. Her öğrencinin, öğretimin amaçladığı davranışları kazanıncaya kadar yapması gerekenleri gösterir ve yaptıklarının kaydını tutar.
2. Bilgisayara Dayalı Öğretim: Herhangi bir konuda diğer öğretim donanımlarından bağımsız tek başına yeterli öğretici bir kaynak olarak bilgisayarın eğitimde kullanılmasıdır. Cooper, BDÖ ve Bilgisayar yönetimli öğretimin iki temel fonksiyonu olarak ele almıştır.
25 Alişan HIZAL, Bilgisayar Eğitimi ve Bilgisayar Destekli Öğretime İlişkin Öğretmen
3. Bilgisayar Destekli Öğretim: Öğretim sürecinde bilgisayarın seçenek olarak değil sistemi tamamlayıcı, sistemi güçlendirici bir öğe olarak kullanılmasıdır.26
Bilgisayarın, öğretim üzerine uygulanmasını 1920 li yıllara kadar götürmek mümkündür. Bilgisayarın potansiyel ve özelliklerini dikkate alarak öğrenme öğretme makinesi olarak kullanılabileceğine dair düşünceler eskilere dayandırılmaktadır. Bunun başlangıcını Pressey’in 1920’lerde yaptığı test değerlendirme makinesine kadar götürmek mümkündür. Ancak bu makinenin gelişimi 1950’lere kadar pek taraftar toplamamıştır.
Bilgisayarların öğretme makinesi olarak kullanılmasına öncülük eden çalışmalar Skiner’in 1950’lerde programlı öğretim denen bireysel olarak öğrenme imkanı sağlayacak yöntemin, geliştirilmesi ve dünya eğitimcilerine sunulması ile öğretme makinesi ve bilgisayarların gündeme gelmesine yol açmıştır. Nitekim 1960’larda Montmallin “Bilgisayar, programlı öğretimi nitelik yönünde olduğu kadar nicelik yönünden de geliştirecektir.” demiştir. 27
1950’li yıllardan itibaren bilgisayar ile öğretimin önemi bilim adamlarınca benimsenmiş ve bu yönde çalışmalarda bulunmuşlardır. Günümüz teknolojisi ise 1950’li yıllara oranla oldukça ilerlemiştir. Buna paralel olarak da bilgisayar teknolojisi gelişmiş ve eğitimde verimlilik düzeyinin artmasına daha fazla imkank sağlama gücüne ulaşmıştır.
Buradaki asıl konumuz bilgisayar destekli öğretimdir. 1950’li yıllardan günümüze kadar geçen dönemde bilgisayar destekli öğretim kavramı da gelişmiştir.
26 Salih UŞUN, Dünya’da ve Türkiye’de Bilgisayar Destekli Öğretim, PAgem A Yayınları,
Ankara 2000, s. 50
Bilgisayar Destekli Öğretimde bilgisayarın öğretim sürecine bir seçenek olarak değil, sistemi tamlayıcı ve güçlendirici olarak girmesi esastır. Bu yöntemle bilgisayarın bir öğretim aracı ve öğrenmenin meydana geldiği bir ortam olarak kullanılması söz konusudur. Bilgisayar, öğretim hizmetini büyük bir hız ve sabırla yerine getirmektedir. Öğrenme materyali öğrenciye bilgisayar aracılığı ile verilmekte, öğrenci sürekli etkin durumda ve öğretmeye katılgan durumda bulunmaktadır. Bilgisayar destekli öğretim yöntemi, kendi kendine öğrenme ilişkilerinin bilgisayar teknolojisiyle birleşmesinden oluşmuş bir öğretim yöntemi olarak da kabul edilmektedir.
28
4- BİLGİSAYARIN ÖĞRETİMDE KULLANILMASINA
NEDEN İHTİYAÇ DUYULDU
Bilgisayar destekli öğretim, günümüz dünyasında oluşan bilgi birikiminin öğrencilere verilmesinde bir seçenek olarak durmaktadır. Dünya üzerinde eğitim talebi ve ihtiyacı öngörülemeyen boyutlarda artmaktadır. Bu talebi etkileyen faktörler, nicelik ve nitelik açısından hızlı ve büyük bir değişim geçirmektedir. Teknoloji, bilgi ve beceri yoğunluğu düşük olan işleri ve istihdam alanlarını hızla insansızlaştırmaktadır. Bu durum bireylerin, toplumsal görevlerini yerine getirmek için sahip olmaları gereken bilgi ve beceri miktarını da artmaktadır. Eğitimdeki ihtiyaç artışı sadece eğitim süresini uzatarak karşılanamaz. Ayrıca Türkiye gibi nüfus artışı henüz dengeye ulaşmamış olan ülkelerde büyük ek problemler de ortaya çıkmaktadır.
Ayrıca yeni bilgi ve beceri ihtiyaçlarının ortaya çıkışı çok hızlanmıştır. Bu durum eğitimde büyük bir çeşitlenme ihtiyacı
doğurmaktadır. Üstellik istihdamdaki bu hızlı çeşitlenme sadece eğitimin çeşitlenmesini değil -eğitimle elde edilen bilgi ve becerilerin geçerlik süresini kısalttığı için- yeniden eğitim gerekliliğini de ortaya çıkarmaktadır. Bu da eğitim üzerindeki talep baskısını artırıcı bir faktördür.
Bireylerin sahip olduğu bilgi ve becerilerin geçerlilik süresinin kısalması eğitim sistemlerini toplumsal ihtiyaçlara, çok daha kısa süre içerisinde cevap vermek zorunda bırakmaktadır. Oysa Dünya’nın her yerinde eğitim sistemleri, diğer toplumsal kurumlardan çok daha yavaş değişen kurumlar olarak dikkati çekmektedir. Eğitim ihtiyacının hacmi artığı gibi çeşiti de artmakta; ayrıca sistemin tepki süresi de kısalmaktadır.
29
Gelişen Dünya şartları, eğitim sistemi üzerindeki yükü her geçen gün daha da artırmaktadır. Buna paralel olarak eğitim sisteminin sorunları da artmaktadır. Eğitim sistemlerindeki sorunların çözülmesi doğrultusundaki düşüncelerin günümüzde ulaştığı son aşama – başka pek çok sektörde olduğu gibi-sorunların çözümü için teknolojiden, özellikle iletişim teknolojisinden yararlanmanın kaçınılmazlığıdır. Bu amaçla ise çağımıza adını veren bilgisayarların, eğitime niçin girdiğine ilişkin olarak birçok neden ortaya atılmıştır. Örneğin sosyal gerçeklik; çocukların teknolojik toplumda teknolojiyi profesyonelce kullanabilecek şekilde hazırlanmaları gerektiğini ileri sürmektedir. Pedagojik gerçeklik ise bilgisayarların öğrenme ve öğretme ortamını zenginleştireceğini savunmaktadır. 30
Bilgisayar Destekli Öğretimin amaçları şunlardır: 31
1- Geleneksel öğretim yöntemlerini daha etkili hale getirmek 2- Öğrenme sürecini hızlandırmak
29 Cemalettin N TAŞÇI, “Bilgisayar Destekli Eğitim Konusunda Araştıra Yapmak”, Bilgisayar
Destekli Eğitim Çalışma Raporları, A.Ü. Yayınları, Eskişehir 1993, s. 99,100
30 Salih UŞUN, a.g.e, s. 45 31 Salih UŞUN, a.g.e,, s. 53
3- Zengin bir materyal sağlamak
4- Ucuz ve etkili bir öğretimi gerçekleştirmek 5- Gereksinmeye dayalı öğretimi gerçekleştirmek 6- Telafi edici öğretimi sağlamak
7- Öğretimde sürekli olarak niteliğin artmasını sağlamak 8- Bireysel öğretimi gerçekleştirmek
Yukarıda açıklanan amaçlar bilgisayar destekli öğretim yönteminde, öğrenme öğretme süreçlerinin öğrenci merkezli düzenlendiği ve bilgisayarın bu yöntemde öğretim sistemini tamamlayıcı ve güçlendirici olarak kullanıldığını göstermektedir.
5- BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM UYGULAMALARINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER
Bilgisayar Destekli Öğretim uygulamalarına etki eden faktörleri iyi analiz edebildiğimiz oranda Bilgisayar Destekli Öğretim başarıya ulaşacaktır. Çünkü bilgisayar öğretimin tamamlayıcı güçlendirici bir unsuru olarak yer aldığı için ona etki eden faktörlerin de en iyi şekilde hazırlanması gerekmektedir. Bilgisayar Destekli Öğretim uygulamalarına etki eden faktörleri başlıklar altında değerlendirelim.
5.1. Yazılımın Etkisi
Teknolojik özellikleri göz önüne alındığında bilgisayar yazılımların geliştirilmesi, uzman kişilerin ve gerekli teknolojinin bir araya getirilmesini gerektirmektedir. Bu sebepten öğretmenlerin bu tür materyalleri kendi başına geliştirmeleri yazılı, asetat, ses kasetleri gibi materyalleri geliştirmeye kıyasla çok daha zordur. Bu da bu tür materyallerin öğretim
ortamına taşınmasında öğretmeni, piyasada mevcut yazılımların alımına ve kullanılmasına zorlamaktadır. 32
Bilgisayar destekli öğretimde, programa alınacak içerik belirlendikten sonra işlemlerin öğretim sırasına göre sıralanması gerekmektedir. İşlemleri, öğrenciler için anlamlı olacak şekilde sıralamak ve işlemleri öğretimde verimliliği sağlayacak şekilde düzenlemek gerekir.
Geliştirilecek program için uygun olan işlemler belirlendikten sonra bunların öğretim sırasına göre sıralanması gerekmektedir. İşlemleri öğretim sırasına göre düzenlemek oldukça karmaşık bir süreçtir. İşlemlerin öğretim için sırasını belirlerken dersin niteliği, öğrencilerin özgeçmişi, gerçek yaşamdaki uygulamalar, öğrenme kuramları gibi dikkate alınacak birçok unsur bulunmaktadır. İşlemleri öğretim sırasına göre düzenlemekten amaç, belirli zaman diliminde ve belirli bir yerde; en verimli ve en etkili bir öğretim ortamı meydana getirmektir. 33
Günümüzde artan bilgi miktarı ve zamanın kısıtlı olması bize en az zamanda en çok bilginin kazanılması hedefini şart koşmaktadır. Bilgisayar Destekli Öğretim ile bunun gerçekleşmesi daha kolay olacaktır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken iyi bir yazılım ve içeriğin olmasıdır. Bilgisayar yazılımları hazırlanırken dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda sıralanmıştır: 34
5.1.1-Etkili bir yazılım içerdiği dersin hedeflerine göre
yapılandırılmıştır:
Hedefler yazılımların geliştirilmesinde tasarımcıya yol göstereceği gibi yazılımı kullanacak öğretmen ve öğrenciler için de varılacak noktayı göstermesi açısından yol gösterici olacaktır.
32 İsa HALİS, Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Nobel Yayınları, Ankara 2002, s.
129
33 Hıfzı DOĞAN, Eğitimde Program ve Öğretim Tasarım, Ankara 1997, s. 205,206
5.1.2- Etkili bir yazılım öğrenci özellikleriyle uyumludur:
Öğrencilerin fiziksel, bilişsel, duyuşsal, sosyo-kültürel ve pedagojik hazır bulunuşluk düzeyleri dikkate alınarak hazırlanmış bir öğretim ortamı öğrenciyi başarıya ulaştırmada önemli bir unsur olacaktır.
5.1.3- Etkili yazılım öğrenci katılımını ve etkileşimini artırıcı nitelikte
olmalıdır:
Diğer öğretim materyallerine kıyasla eğitim yazılımları bu özellikleri geliştirmede kullanılabilecek en etkili ve gelişmiş materyal türüdür.
5.1.4-Etkili bir yazılım bireysel öğretim sağlar:
Yazılımlar, öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyine uygun olarak dersin akış sırasını değiştirir ya da zorluk düzeyini ayarlayabilir. Böylece öğrenciler kendi kapasitelerine uygun düzeyde konuyu öğrenmeye başlarlar.
5.1.5- Etkili bir yazılım öğrenciyi güdüler ve bunu ders boyunca
devam ettirir:
Öğrencilere, sadece dersin başında değil ders boyunca onların derse karşı olan ilgilerini muhafaza eden öğretimsel faaliyetlerin sunulması gerekmektedir.
5.1.6-Etkili bir yazılım öğrenciye geri bildirim sağlamada yeterlidir:
Etkili bir yazılım öğrencilerin pedagojik düzeylerine uygun geri bildirim sağlamalıdır.
5.1.7-Etkili yazılım öğretim ortamına uygun, öğretmeni destekleyici
niteliktedir:
Yazılımlar, modüler düzeyde geliştirilse ve öğretmenin en az düzeyde müdahalesini getirse bile bazı yerlerde öğretmenin rehberlik sağlaması kaçınılmaz hale gelebilir. Bu durumlarda yazılımın gerçekten hareketle tasarlanması ve gerektiğinde öğretmenin rehberliğini destekleyici öğretim faaliyetlerini sunabilmesi gerekmektedir.
5.1.8- Etkili yazılım öğrenci performansını doğru ve uygun şekilde
değerlendirir:
Etkili bir yazılım öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyini ölçebilen ve öğrenci performansını değerlendirebilen özelliklere sahip olmalıdır. Öğrenci performansını doğru bir şekilde değerlendirme ışığında öğrencinin öğrenme ihtiyacını belirlemelidir.
5.1.9- Etkili yazılım öğretim tasarımı ilkeleri göz önüne alınarak
geliştirilmiştir:
Her türlü eğitim ortamı, öğrenmeyi gerçekleştirmek amacıyla planlanmış öğretimsel faaliyetler doğrultusunda tasarlanır ve geliştirilir. Bu faaliyetler; öğrenciyi güdüleme, dersi sunma, öğrencinin performansını değerlendirme gibi çeşitli öğretimsel faaliyetleri içerir. Bu faaliyetlerin planlı bir şekilde tasarlanması ve uygulanması, yazılımın etkili olmasında aranacak en önemli özelliklerdir.
Bu özelliklerin yanı sıra yazılımların hazırlanması sırasında ekran özelliklerinin iyi kullanılması gerekmektedir. Bir bilginin ekranda tüketilme süresinin alt sınırı 20 saniye iken üst sınırı 50–60 saniyedir. Ancak bu süreler istisnai durumlarda aşılabilmektedir. Bunlar ise animasyon ve soru sayfalarıdır. Bu gibi sayfalarda amaç ve araçlar temel belirleyici rol oynamaktadır. Ayrıca ekranda verilecek bilgiler bir kere ve bütün olarak verilmelidir. 35
Yazılımda kullanılacak renkler de hassas bir inceleme gerektirmektedir. Her renk bir özellik taşır. Nesneleri sınıflandırmada renkler yardım ederler. Kelimelerden daha fazla akılda kalır olduklarından, fark edildiğinden bu yana evrensel bir dili de sürdürmektedir. Kullanılan
35 Cemalettin N TAŞÇI, “Bilgisayar Destekli Eğitimde Ekran Tasarımı Probleminin
Taksonomisi”, Bilgisayar Destekli Eğitim Çalışma Raporları, A.Ü. Yayınları, Eskişehir 1993, s, 50,51
rengin kompozisyona uygun olmalı ve göndermek istediğiniz mesaja ters düşmemelidir.36
Yapılan araştırmalarda öğrencilerin kırmızı olarak gördüklerini daha uzun süre hatırladıkları ortaya konmuştur. Özellikle hatırlanması istenilen materyaller için kırmızı renk kullanılmalıdır. Diğer taraftan mavi renkler, dikkati en az çeken öğelerdir. Görsellerde az önemli olan öğeler için mavi renkler kullanılmalıdır. İnsanlar, ilk önce sarı nesnelere bakma eğilimindedir. Bir görselde önemli öğeler ya da anahtar kelimeler sarı renk kullanılarak ön plana çıkarılmalıdır. Ayrıca okunabilirlik açısından en iyi renk kombinasyonu sarı zemin üzeri siyah yazıdır. 37
Yazılımların hazırlanması daha önce de değindiğimiz gibi öğretmenin tek başına yapabileceği bir çalışma değildir. Çünkü yazılımların eğitim yönü olduğu gibi teknolojik yönleri de vardır. Bu nedenle yazılımlar profesyonel bir ekip tarafından hazırlanmalıdır.
5.2 Öğretmen Faktörü
Bilgisayar destekli öğretim, uygulamalarında verimin artırılmasında önemli rol oynayan faktörlerden biri de öğretmenlerin niteliğidir. Öğretimin içerisinden öğretmenin çıkarılması mümkün değildir. Çünkü edinilecek bilgilerin yorumlanması, tartışma ortamlarının oluşturulması ve kontrol edilmesi, öğrencilere rehberlik yapılması gibi konularda öğretmen vazgeçilmez unsurdur. Öğretmenin bilgisayar destekli öğretimdeki rollerini aşağıdaki şekilde de gösterebiliriz: 38
36 Ülkü ÖZCAN, “Bilgisayar Destekli Eğitim Ekranlarının Tasarımında Dikkat Edilmesi
Gereken Hususlar”, Bilgisayar Destekli Eğitim Çalışma Raporları, A.Ü. Yayınları , Eskişehir 1993, s.59
37Halil İbrahim YALIN, Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Nobel Yayınları, 4. Baskı, Ankara 2001, s. 172
38 Ayşen GÜRCAN NAMLU, Bilgisayar Destekli İşbirliğine Dayalı Öğrenme, Anadolu
Bilgisayar destekli öğretim, teknolojinin günümüze sağladığı bir fırsattır. Ancak çağdaş teknolojilerin sağladığı imkânlardan verimli bir biçimde yararlanmak personelin yeterli bir eğitimden geçmesine bağlıdır. 39 Öğretmenleri 40–50 saatlik kurslarda yetiştirerek; bilgisayar dışındaki gereçleri sağlamadan yapılacak yetiştirme etkinliğinden verim beklenemez. Bu yaklaşım, işin başında pek çok bireyi umutsuzluğa iter ve gelişmeyi engeller. 40
39 Alişan HIZAL, a.g.e, s.57
40 Alişan HIZAL, İlköğretim Uygulamalarında Eğitim Teknolojisinden Yararlanma İmkânları,
Türk Eğitim Sisteminde Bilgisayarlı Uygulamalara Etki Edebilecek Etmenler ve Çözüm Önerileri, A.Ü.
Eğitim Fakültesi Dergisi, c. 5, Sy. 1–2, Eskişehir 1992, s. 4
Danışmandır. * soru sorar. * koordine eder. * güdüler. * yardım eder. Yöneticidir. * öğrencilerin yeteneklerinin gelişmesini sağlar. Kolaylaştırıcıdır. * öğrenciye bilgi ve program desteği verir. Planlayıcıdır. * bilgisayara ayrılacak zamanı belirler. * eğitim hedeflerini belirler. Öğretmen Bir Katılımcıdır * bir grubun doğal üyesidir. * gözlemcidir. Modeldir. * esnek * güvenilir * duyarlı * anlayışlı * teşvik edici * espritüel
Öncelikle öğretmenler bilgisayar kullanmaya karşı bir önyargı beslememelidirler. Bu ön yargının oluşmasına etki eden faktörlerden biri, öğretmenlerin bilgisayar kullanımında olan yetersizlikleridir. Öğretmenlerimizin bilgisayar destekli öğretim içerisinde rollerinin azalacağına dair görüşler de doğru değildir. Bilgisayar destekli öğretim içerisinde öğretmenin rolü azalmaz; aksine geleneksel öğretim yöntemlerine oranla daha fazla artar.41 Bilgisayar destekli öğretimde öğretmenin rolünü altı ana başlık altında yukarıda toplamıştık.
Milli Eğitim Bakanlığı ise Bilgisayar Destekli Öğretim de öğretmen yeterliliklerini genel ve özel olarak iki düzeyde ele almıştır. Bunlar:
1. Genel Yeterlilikler
— Bilgisayar okuryazarlığı için temel becerilere sahip olma — Eğitsel ders yazılımlarını tanıma ve değerlendirme
— Eğitsel ders yazılımlarını dersinde kullanma
— Bir ders yazılımını kullanmada öğrencilere rehberlik etme 2. Özel Yeterlilikler
— Alanı ile ilgili ders yazılımlarını geliştirmede yazılımcılarla iletişim kurabilme
— Eğitsel ders yazılım senaryoları geliştirme 42
Bilgisayarlar öğretmenin yerine geçecek bir ders aracı olmayıp öğretmen-öğrenci etkileşimini kolaylaştıran, öğrencinin öğrenmede kendisine uygun bir hızla ilerlemesini ve onu özgürleştirmeyi sağlayan bir araç olarak değerlendirilmelidir. Bu uygulamalarda öğretmenin temel öğe olduğu unutulmalı ve öğretmenlere bu bilinç kazandırılmalıdır. Öğretmenlerin eğitimi, eğitimde bilgisayardan yararlanmayı önemli ölçüde
41 Ayşen GÜRCAN NAMLU, a.g.e, s. 9 42 Salih UŞUN, a.g.e, s. 130
etkilemektedir. Bu nedenle öğretmenlerin eğitimi sorununun çözümlenmesi gerekmektedir. 43
Bilgisayar destekli öğretimde öğrenci aktif olarak derste yer almaktadır. Sınıf içerisinde öğrencilerin derse ilgilerini çekmek ve onların motivasyonunu sağlayıp korumak öğretmenin görevleri içerisinde yer almaktadır.
Bilgisayar destekli öğretimde öğretmen, konuyu bilgisayar yardımıyla öğretir. Öğretmen, öğrenme eksikliklerini tartışma yöntemi ile giderebilir. Öğrencileri denetleyerek hatalarını düzeltebilir.44
Öğrenci, öğretim ortamında bilgisayar karşısında dalıp gitmemelidir. Bu nedenle öğrencinin motivasyonunun sürekli korunması gerekmektedir. Bilgisayar ekranındaki animasyonlar, sesler ve sorular ile öğrencinin dersten zihinsel olarak uzaklaşması engellenmelidir.
Öğrencilerin derse olan ilgilerini toplamanın yollarından birisi de sorulardır. Öğrencilere konu içerisinde sorulan sorular çoktan seçmeli olabileceği gibi öğrencinin klavye yardımıyla cevapları girmesi de istenebilir. Bugünkü teknolojik düzey açısından klavye ile girilen cevapların denetlenip değerlendirilmesi oldukça güçtür. Bu nedenle öğrenciye daha çok çoktan seçmeli sorular yöneltilmektedir. 45
Öğrencinin ders ile etkileşimini sağlayan diğer bir unsur da eğitsel oyunlardır. Oyun, bireylerin fiziksel ve zihinsel yeteneklerini geliştirici, hayatı zevkli kılıcı, sanatsal ve estetik nitelikleri ve beceriyi geliştirici niteliklerdir. Öğretmenler öğretim sürecinde, öğretim hedef ve konularına uygun olarak zaman zaman çeşitli eğitsel oyunlara yer vermelidir. Öğretim ortamında öğretmen, çocukta daha da baskın olan oyun güdüsünü, eğitsel
43 İsa HALİS, a.g.e, s. 59
44 Salih UŞUN, a.g.e, s. 55
45 Fethi B. ŞEHNİŞ, “Bilgisayar Destekli Eğitim Yazılımlarında Öğrenciyle Etkileşim”,
amaçlarına ulaşmak için bir araç olarak kullanabilmelidir. Öğretimde oyun tekniği ile konular ve etkinlikler ilgi çekici bir hale getirilebilir. Eğitsel oyunlar özellikle öğrenmeye yönelik olmalı ve bir amaç için uygulanmalıdır. 46
Öğretmen öğrencilerin ne kadar konuları bilgisayar ortamında öğrenmelerini sağlasa da onların toplumun bir parçası olduğunu unutmaması gerekir. Sınıf ortamında öğrencilerin de kendi aralarındaki diyalogları geliştirmeli, tartışma ortamları oluşturup kendini ifade etme yeteneği öğrenciye kazandırılmalıdır.
5.3. Planlama
Bilgisayar destekli öğretimin başarılı olabilmesi için M.E.B.‘ce belirlenen hedef ve davranışlara ulaşabilecek planlamaların yapılması gerekmektedir. Ülkemizde bilgisayar destekli öğretim konusunda planlılığın gerekliliği D.P.T.’ce hazırlanan raporda da dile getirilmiştir. Bu raporda, sorunu bütün boyutlarıyla kapsayan ciddi bir plan yapılmasının zorunluluk olduğu belirtilip özellikle bilgisayar destekli öğretimin bir projeye bağlanarak iki üç yıllık pilot uygulamalarla değişik bölgelerdeki değişik okullarda ilgili üniversitelerle işbirliği yapılarak yürütülmesi gerektiğini bildirmektedir. 47
UNESCO’nun 1978 yılında yayınladığı raporda da ülkelerin eğitimde bilgisayardan yararlanma konusunda ulusal politika oluşturması önerilmektedir.48
46 Mehmet TAŞDEMİR, Eğitimde Planlama ve Değerlendirme, Ocak Yayınları, Ankara 2000, s.
171,172
47 Alişan HIZAL, İlköğretim Uygulamalarında Eğitim Teknolojisinden Yararlanma İmkânları,
s.3
48 Alişan HIZAL, Bilgisayar Eğitimi ve Bilgisayar Destekli Öğretime İlişkin Öğretmen
Eğitimin her aşamasında olduğu gibi bilgisayar destekli öğretimde de planlı bir şekilde hareket edilmesi gerekmektedir. Gerek yazılımların belirlenmesi gerekse öğretmenlerin eğitimi, donanımların oluşturulması bilimsel olarak planlanmalıdır. M.E.B.‘in, eğitim konusunda birinci sorumlu olarak bu planlama görevine öncülük etmesi gerekmektedir.
5.4. Donanım
Her şeyden önce bir öğretim yazılımının kullanılabilmesi için mutlaka gerekli donanımın bulunması gerekmektedir. Öğretimsel yazılımların kullanılabilmesi için bilgisayara ek olarak özel donanımlara ihtiyaç duyulabilir. Diğer öğretim materyallerinin hiç birinde olmadığı kadar bilgisayar destekli öğretim ortamlarında donanıma ve yazılıma sürekli yatırım yapılması gerektiği gerekliliği göz ardı edilemeyecek bir gerçektir.49 Bu nedenle öğrenci sayısının 15 milyon olduğu ülkemizde bilgisayar destekli öğretim için gerekli donanımın oluşturulması ekonomik bir yük getirecektir. Özellikle ülkemizde kullandığımız bilgisayarlar dışarıdan alınmaktadır. Bunların seçiminde dikkatli davranmak gerekmektedir. Seçilecek bilgisayar, programdaki ve teknolojideki değişikliklerden dolayı hemen hizmet dışı kalmamalıdır. Bazı eklentilerle uzun süre kullanılacak bilgisayarlar edinilmeye çalışılmalıdır. 50
Donanımın en önemli parçası olan bilgisayar konusunda yapılacak doğru tasarruflar, bilgisayar destekli öğretimin ülke ekonomisine olan yükünü azaltacaktır. Her ders için ayrı bilgisayarlar alınması yerine bütün derslerde kullanılabilecek bilgisayarların elde edilmesi yerinde karar olacaktır. Sonuçta bilgisayar destekli öğretim, sadece sosyal bilgiler dersi
49 Tuğba YANPAR ŞAHİN, Soner YILDIRIM, a.g.e, s. 65
50 Alişan HIZAL, İlköğretim Uygulamalarında Eğitim Teknolojisinden Yararlanma İmkânları,
için uygulanamayacağına göre diğer dersler için de gerekli hazırlıkların yapılmış olması gerekmektedir.
Bilgisayarın yararlanmada önemli olan konulardan birisi de donanımların hizmete sunulma ortamıdır. Bilgisayar dâhil her kaynak kendisinden en çok yararı sağlamak amacıyla uygun bir ortamda uygun bir şekilde kullanılmalıdır. Buna gereken önemin verilmemesi, bu kaynaklardan yararlanma imkanlarınıklarını büyük ölçüde kısıtlayacaktır.51
Her okulda bilgisayar laboratuarlarında bilgisayar destekli öğretim yapmak yerine sınıflar bilgisayar destekli öğretime uygun olarak düzenlenmelidir. Öğrenciler sınıf içerisinde bilgisayar destekli öğretime uygun olarak bireysel öğrenmeye yönelmelidirler. Çünkü her öğrencinin öğrenme gücü farklılıklar gösterir. Bunun yanı sıra öğrencilerin okullarda sosyalleşmesi gerekmektedir. Kendisini ifade edebilme, karşısındakini dinleme özelliklerini kazanmalıdırlar. Öğrenciler konuları öğrendikten sonra oluşturulacak tartışma ortamında fikirlerini açıklayarak bilgilerini pekiştirmelidirler. Ders sonunda ölçme teknikleri kullanılarak ders tamamlanmalıdır. Bunların yapılması için en uygun yer sınıf ortamlarıdır.
Bilgisayar destekli öğretimi uygulamak için donanımlara ihtiyaç vardır. Bir sınıf içerisinde donanım olarak bulunması gereken aletler şunlardır: 52 — Ana bilgisayar — Kullanıcı bilgisayarları — Kablolar — Network bağlantısı
51 Alişan HIZAL, Bilgisayar Eğitimi ve Bilgisayar Destekli Öğretime İlişkin Öğretmen
Görüşlerinin Değerlendirilmesi, s. 71
52 Rauf YILDIZ, Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Atlas Kitapevi, Konya 2004, s.
— Yazıcı kabloları — Router (yönlendirici) — Dağıtıcı — Tarayıcı — Mouse — Modem — Mouse pad — Bilgisayar programları — Masalar — Uygun sandalyeler — Camlı dolap — İlan panosu — Disket kabı 5.5. Yayın Araştırma
Günümüzde gelişen teknoloji ile eğitim talebi ve ihtiyacı daha rahat karşılanabilecektir. Bireylerin sahip olduğu bilgi ve becerinin geçerlilik süresinin kısalması eğitim sistemlerini, toplumsal ihtiyaçlara çok daha kısa süre içerisinde cevap vermek zorunda bırakmaktadır. 53
Eğitimde bilgisayarların daha verimli kullanılabilmesi için gerekli araştırmaların yapılması gerekmektedir. Bu araştırmalar aynı zamanda devlet tarafından desteklenmelidir. Elde edilen sonuçlar yayınlarla paylaşılmalıdır.
Bilgisayar destekli öğretim konusunda Türkçe yayınlar yeterli değildir. Eğitimde bilgisayardan yararlanmayı konu alan yayınlar daha da
yetersizdir. Ülkemizde bilgisayardan eğitimde yararlanmanın değişik yöntemlerine ilişkin araştırmalar da sınırlıdır. 54
6- BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİMİN FAYDALARI
Bilgisayarın öğretim sistemine girmesinin gerek öğrenciler gerek öğretmenler açısından birçok faydaları mevcuttur. Öğrenciler böylece günün teknolojik imkânlarını kullanarak bilgiye daha kaliteli bir şekilde ulaşmaktadır.
Bilgisayar destekli öğretimin olumlu katkılarını şöyle sıralayabiliriz:55 1. Kalıcı öğrenmeler oluşur. Öğrenciler bilgisayar ile bireysel ve grup öğrenmeleri yaptıklarından kalıcı izli davranış değişiklikleri meydana getirebilir.
2. Yaşanamayacak deneyimler sağlar. Bilgisayarlar öğrencilerin yaşayamayacağı konular hakkında deneyimler sunarlar.
3. Bilgisayarın kullanımı kolay olduğundan sınıf ortamlarında ilgili eğitim öğretim faaliyetleri gerçekleştirebilir.
4. Öğretmenler eğitim öğretim faaliyetlerini desteklemek için bilgisayar kullanabilirler.
5. Bilgisayarlar, öğrencileri öğrenmeye karşı güdülerler.
6. Öğrenciler, bilgisayar ile eksik kaldığı bilgileri tamamlayabilirler. 7. Bilgisayarlar, hemen hemen her ünitenin öğretilmesinde kullanılabilirler.
54 Alişan, HIZAL İlköğretim Uygulamalarında Eğitim Teknolojisinden Yararlanma İmkânları, s.
7
55 Alişan HIZAL, Bilgisayar Eğitimi ve Bilgisayar Destekli Öğretime İlişkin Öğretmen
Görüşlerinin Değerlendirilmesi, s. 117; Tuğba YANPAR ŞAHİN, Soner YILDIRIM, a.g.e, s.63; Salih, a.g.e, s. 57; Aytekin İŞMAN, Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Değişim Yayınları, İstanbul 2003, 298; Halil İbrahim YALIN, a.g.e, s. 82
8. Öğrenciye soru sorma, cevapları düzeltme yönlendirme gibi imkânları sağlar.
9. Geri besleme imkânı sağlar. 10. Sembolik temsil imkânı sağlar.
11. Her öğrenciye kendi öğrenim hızında bir öğrenme sağlar.
12. Öğrenci, kendi çalışmasına rağmen öğretmen tarafından sürekli denetlenebilir ve gerektiğinde müdahale edebilir.
13. Öğretmeni dersi tekrar etme, ödev düzeltme vb. görevlerden kurtararak öğretmene öğrencilerle daha yakından ilgilenme ve verimli çalışma imkanı sağlar.
14. Öğrencinin bir konu üzerinde harcadığı zaman ve gösterdiği performans bilgisayar tarafından kayıt edilebilir ve istendiği zaman öğretmenin kullanımına sunulabilir.
15. Birey, birçok işi aynı anda yapabilme becerisi kazandırır.
16. Ders yazılımında çok değişik sürprizlere yer vererek eğitim zevkli ve çekici bir hale getirilebilir.
7- BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİMİN SINIRLILIKLARI
Bilgisayar destekli öğretimin eğitim öğretim faaliyetlerine olan yararlarına değinmiştik. Bilgisayar destekli öğretimin faydaları olmakla birlikte bazı sınırlılıkları da beraberinde getirmektedir.
Bilgisayar destekli öğretimin sınırlılıklarını şöyle sıralayabiliriz : 56
1. Bazı uzmanlara göre bilgisayarın öğretimi bireyselleştirebilmesi, öğrencinin sınıf içinde arkadaşları ve öğretmenleriyle olan etkileşimini azaltmaktadır. Bu durum öğrencilerin sosyo-psikolojik gelişimlerini engellemektedir.
56 Tuğba YANPAR ŞAHİN, Soner YILDIRIM, a.g.e, s. 64,65; Rauf YILDIZ, a.g.e, s. 140;
2. Bilgisayar destekli öğretimin özel donanım ve beceri gerektirmesi, eğitimde bilgisayar kullanımının maliyetini de artırmaktadır.
3. Piyasada bulunan eğitim yazılımları, her ne kadar teknolojik nitelikleri bakımından gelişmiş materyaller olsa da eğitim programlarıyla bir tutarlılık göstermediği gibi; öğretmen tarafından geliştirilmesi zor ve pahalı olan materyallerdir.
4. Bilgisayar yazılımlarının sayısı sınırlıdır.
5. Okulların pahalı bir uygulamayı nasıl yüklenebileceği tartışma konusudur.
6. Öğretmenlerin ve yöneticilerin gerek hizmet öncesi gerekse hizmet içi eğitimlerle yeterince yetiştirilip yetiştirilemeyeceği tartışma konusudur.
7. Bilgisayarın eğitim ve öğretimde etkin bir şekilde kullanımı her şeyden önce servis, yedek parça ve onarım garantisinin olmasına bağlıdır.
8. Bilgisayar kullanırken sınıf yönetimi zordur.
8- ÖRNEK DERS İŞLENİŞLERİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Programda yer alacak davranışların belirlenmesi, öğretim için sıralanması ve gerekli içeriğin saptanması, davranışların ünite veya modül oluşturacak şekilde gruplandırılması ve her işlemin basamaklar ve bilgi tabanı bakımından analiz edilmesi yeterli değildir. Etkili bir öğretim için bir günlük dersle ilişkili tüm öğelerin, dersin yapısını meydana getirecek şekilde ayrıca düzenlenmesi gerekir. Bir davranışın öğretilmesi ve değerlendirilmesi için tüm öğretim ve değerlendirme öğelerinin bir bütünü meydana getirecek şekilde bir araya getirilmesi gerekir 57
57 Hıfzı DOĞAN, a.g.e, s. 265
Bilgisayar destekli öğretimde ise dersin yapısını geliştirmek klasik öğretim yöntemlerinden farklılıklar göstermektedir. Klasik öğretim metotlarında öğrencilere verilecek bilgi planlara yazılırken; bilgisayar destekli öğretimde işlem basamakları ekrandaki sıradır. Çünkü bilgisayar destekli öğretim de bilgisayar içeriğin sunulduğu, uygulama yapıldığı ve değerlendirildiği bir ortamdır.
Bilgisayar destekli öğretim geliştirilirken izlenecek temel aşamalar şunlardır : 58
— Öğretimin amacını yazın
— Dersin yapısını geliştirin. Her işlem için işlem basamaklarını ve bilinmesi gerekli bilgileri belirleyin.
— Sunuda uygulamada ve değerlendirme de dikkate alınacak içeriği geçici olarak doğrusal akış şeması ile gösterin.
— Dersin her aşaması için hangi bilgisayar alt programlarının kullanılacağını ve bilgisayarın yanında kullanılabilecek diğer öğretim kaynaklarını saptayın
— Bilgisayardaki her alt program vasıtasıyla sunulacak içerikle ilgili geçici olarak metin ve grafikleri belirleyin.
— Gerekirse her alt program için içeriğin akış şemasını değiştirin — Her ekran için içerik ve grafikleri belirleyin. Ekranları öğretim için sıralayın. Ekranlar sunu, uygulama ve değerlendirme aşamasındaki içeriği kapsamalıdır. Her alt program için karar noktalarını belirleyin gerekirse kollara ayırmayı gerçekleştirin.
— Tüm sistemi ve her alt sistemi gözden geçirin. Tüm içeriğin kapsandığından ve alt sistemler arasındaki koordinasyonun tam olduğundan emin olun.
— Uygulama aşamasını planlayın.
58 Hıfzı DOĞAN, a.g.e, s. 299
İlköğretim okullarında derslerin hangi esaslara göre planlanacağı M.E.B tarafından belirlenmiştir. Bir dersin planlanması; öğrenci kazanımları hedef ve davranışlar, davranış örtüsü, öğretme öğrenme yöntem ve teknikleri, kullanılan eğitim teknolojileri araç ve gereçler, kaynakça, dikkati çekme, güdüleme, gözden geçirme, derse geçiş, bireyse ve grupla öğrenme etkinlikleri, ölçme ve değerlendirme ve geri bildirimden oluşur. 59
Şimdi bunlar üzerinde kısaca duralım
Planlarımıza dersin adını, sınıfını, ünitenin adı/ numarasını, konuyu, önerilen süreyi ve tarihi yazdıktan sonra şu başlıklar altında ders işleyişimizi oluşturabiliriz.
8.1. Hedef ve Davranışlar
MEB’e bağlı ilköğretim kurumlarında Sosyal Bilgiler Dersinde öğrencilere kazandırılacak olan hedef ve davranışların 2504 ve 2563 sayılı Tebliğler Dergilerinden alınması gerekmektedir. Ders planları yapılırken amaçlardaki ifadelerin anlaşılabilir nitelikte olmaması, değişik ifadelere yol açabilecek ifadelerin kullanılması ve özellikle amaçların öğrenci davranışı açısından ifade edilmemesi değişik tartışmalara yol açmaktadır. 60
8.2. Ünite Kavramları ve Sembolleri/ Davranış Örüntüsü
Bu bölümde öğrencilerin konu içerisinde öğreneceği kavram ve semboller yazılarak davranış örüntüsü oluşturulmalıdır.
59 Tebliğler Dergisi, Milli Eğitim Bakanlığı, S. 2551
60 Sebahattin DİKMEN, Örneklerle Eğitim ve Öğretim Planları Rehberi, Öğretmen Kitapları
8.3. Öğretme Öğrenme Yöntem ve Teknikleri
Bu bölümde öğretimde kullanılacak yöntem ve teknikler hakkında bilgi verilir. Bilgisayar destekli öğretimde yöntem olarak programlı öğretim yöntemi kullanılmaktadır. 61 Bilgisayar dışında eksik kalan veya anlaşılamayan konular da tartışma, soru cevap yöntemiyle de aşılabilir.
8.4. Kullanılan Eğitim Teknolojileri, Araç Gereçler
Bilgisayar destekli öğretimde kullanılacak en önemli öğretim teknolojisi bilgisayardır. Bilgisayarda kullanılacak yazılım diğer aracımızdır. Öğrenciler bilgisayar üzerinde test çözebilecekleri gibi basılı testler de çözebilirler. Öğrencilerin bilgisayardan istedikleri çıktıları alabilmeleri için yazıcı bulundurulmalıdır. Öğrencilerin bilgisayardaki programları takip edebilmeleri için kulaklık bütün bilgisayarlarda bulunmalıdır.
8.5. Kaynakça
Bilgisayar destekli öğretimde yazılımlar araç olarak kullanılabilecekleri gibi kaynak olarak da kullanılabilirler. Ders kitabı, basılı diğer eserlerde kaynak olarak kullanılabilir.
8.6. Dikkati Çekme
Bir öğretim faaliyetinin başarılı olabilmesi için öğrencinin konu üzerinde merak duymasını sağlamak gerekir. Öğrenme dikkat süreciyle başlar. Öğrenmede ilk adım dikkat etmedir. Dikkat gerek bireyin içsel
61 YILDIZ Rauf, a.g.e, s. 121
