Bursa ekolojik koşullarında ekmeklik buğdaylarda (triticum aestivum L.) verim ve verime etkili bazı özelliklerin korelasyonu ve path analizi

(1)

Ulud. Üniv. Zir. Fak. Derg., (2001) 15: 11·18

Bursa Ekolojik Koşullarmda

Ekmeklik

Buğdayla

r

da

{Triticum aestivum

L.) Verim ve Verime Etkili

Bazı

Özelliklerin Korelasyonu ve Path Analizi

Köksa

l

Y AG

D

I

*

ÖZET

Bur

sa e

k

o

l

oj

ik

koşullarmda 1

994 ,

1

99

5 ve

1 996 y1

1l

ar

m

da ondö

r

t

farklı

ek

m

e

kl

i

k b

uğday

geno

tip

i

il

e yü

r

ü

t

ülen

çalişmada,

d

e

kara

t

a

ne

v

e

r

i

mi,

b

itki boyu

,

başakla

tan

e say

1 s1

,

başakla

t

a

n

e

ağ1rlığ1,

J

OOO

t

a

ne

ağ1rhğ1

v

e

h

e

k

t

o

litre

ağ1rlığı

a

r

as

md

a

ki k

o

r

e

las

yo

nl

ar

il

e b

u

öz

elli

k

lerin

deka

r

a

t

a

ne

ver

i

mi ü

ze

rin

e do

ğrudan

ve d

o/aylı

e

t

k

il

eri

araştmlm1ştrr. Çal1şma

s

o

n

u

c

un

-d

a

başakla

tan

e

ağ1rlığınm

dekara

t

a

n

e v

e

r

imi ü

z

er

i

ne en e

tki

l

i öze

lli

k o

ldu-ğu

ve

B

u

r

sa

koşullarmda

yü

rütüle

ce

k

ıslah

pr

ogra

ml

ar

m

da

başakla t

a

ne

ağırlığının selek~·iyon

kriteri

o

l

a

rak

e

l

e

almabileceği

so

nuc

u

n

a

ulaşılmıştir.

Anahtar S

özcükler:

E

km

ek

lik

buğday.

v

e

rim. kor

e

lm,

yo

n v

e

pa

th

a

-na

li

z

i

ABSTRACT

T

h

e Co

rr

e

!

a

ti

o

n

and Pa

th

C

o

e

ffici

e

nt

A

n

a

l

y

sis

f

or

Y

i

el

d

a

n

d So

m

e

Y

i

eld Co

mp

o

n

e

n

ts o

f

Co

mm

o

n

W

h

eat

(Triticunı

a

es

tivum L.)

in

B

u

rsa Eco

l

og

ical

Co

n

d

i

t

i

o

n

s

.

T

he c

o

rrelati

o

n

s a

m

o

ng see

d yi

el

d p

e

r d

ec

a

r

a

n

d p

la

n

! heig

h

t

, s

ee

d

n

u

m

be

r

p

e

r s

pi

k

e,

seed we

i

g

ht p

e

r sp

ik

e,

1

00

0 s

ee

d w

eig

ht

and

hect

o

lit

er

ıveight,

a

nd dire

c

t

a

nd in

d

ir

ee

l

eff

e

c

t

s of

the

se

t

rai

l

on

see

d

y

iel

d w

e

r

e

i

n

-Doç. Dr. Uludağ Üniversitesi. Ziraat Fakültesi. BURSA

(2)

h t

Wl

.th

14

dıifj~"~"erenı genotypes

in

19

94. 1995

and

.

t

d

·n

comman

w

ea

'.1' .

vestıga

e

1

_d"

_.

_{A a}

_r

_esul

_ts

_{seed w}

_e

_{ight per}

_{spıke was}

_the

_m

_os

_t

996 ·

B

sa con

rtıons

s

•

1 m ur_

d

.

Id per decar

and it was concluded

that

ıhis tra

it

e·

"fjicient

rrart on

see

yıe

.

d

"

d

'.IJ

·d

d

selection

criterıa

m

bree

ıng

programme un

e

r

co

uld be

cons

r

ere

as

Bursa condit

ion

s.

.

Key Wo

r

ds:

Comman

wheat

,

yie

ld

.

corr

e

latıon

and

path

coffi

c

ı

e

nt

.

GİRİŞ

Günü

mü

z

de bü

yük

bir

hızla

artan Dünya nüfusu

giderek

yoğun bir

biçimde yetersiz

beslenme ve

açlık

p

r

ob

l

emi ile

~arşıbka

1

rşdı

~~ kaklmd~(

a~ı-~.

Her

yıl

93 m

il

yon

insanın

Dü

n

ya

nüfusu

n

a

~atıldıg~ ~a

_

u

.

e

ı

me te

ır

_

_ ..

u-rür

1994).

Bu

yüzden

arta

n

besi

n

maddelerı gereksınımını karşılama

yo

nun-den tahıl

üretimi

ve öze

ll

ikle

buğday

üretimi bü

yük

önem

taşımaktadır.

Çün

-kü.

buğday, tahıllar

içer

i

s

i

nde i

l

k kültü

r

e

alınan, dünyada ekim alanı,

üretimi

ve

tüketimi en fazla olan

kültür b

i

tki

s

i

dir. Yurdumu

zda

da

toplam

tarım

ala

-nının%

67.22'si

buğdaya ayrılmıştır.

199

7

yılı verilerine

göre

9 .500.

000 ha

alanda

buğday ekilmiş

ve

18 .

650.000 ton üretim

gerçekleştirilmiştir

(Ano-nim,

1997).

Buğdayda,

üzerinde en

çok

durulan

öze

llik tan

e

verimidir. Tane

ve

-riminin

arttırılması

hemen tüm

ıslah programlarında

esas hedef

olmaktadır.

Bu özellik

yö

nünden

yapılacak

seleksiyon

çalışmalarında

tane

veriminin

diğer

agronom

i

k

öze

ll

ik

l

er

l

e

o

l

an

ilişkilerinin

bilinme

s

i

büyük

önem

taşı maktadır.

Verimi e

t

ki

l

eye

n

öze

ll

ik

l

er

arası ilişkilerin

b

e

lirlenmesinde

gene

l-likle korelasyon

katsayısı kullanılmaktadır.

Bununl

a

beraber korelasyon

katsayısı değerleri

il

e daha ço

k

bağımsız

özel

l

ikler

arasındaki etkileşimierin old~ğu

d_a

~ilin~n bir

gerçek

tir.

Oysa

tarımsal

olarak

ö

n

e

mi

olan bir çok

ö-zellık, bırbırlerıyle ilişkili

o

l

an

bazı

karakterlerin

birlikte etkileri

so

nu

cu

o~ay~ çıkma~tadır.

Bu

y

üzden

,

sadece korelasyon

katsayılan

ile

verime

yo

n

e

lık

sel~

ks

ı

yon

ça

lı

şma

l

arında yeterince bilgi

e

lde

edi

l

ememektedir.

Ya-p~lac~k

seçımierde başarılı olabilmek

için

verimi belirleyen

öze

lliklerin

bir-bırlerıy

l

e

o~an

doğrudan ve do

t

aylı

etkilerinin bilinmesi

çok ö

n

emlidir.

Bu

amaçla

etkıler

ve

so

n

u

ç

T

k

"

l

·

· ı

ı ış 'ı erının tanımlanmasında

Path

ana

li

zi

yaygın

oa

_.

rak kullanılmaktadır

T

,

_{( 1989 )}

.

.•.

.

1 h

· uran

ın

a

,

bıldırdıgıne

gö

re

yöntemın

teorı-sı

vi~

1 •s

~

ta

ku

ll

anımı

,

i

l

k

olarak

Li

(

1968)

tarafınd

an

verilmiştir.

Ancak

ana

ız erın yapılmasında

v

1 ( 1959) ..

_{, onem}

₁

.

_ı

k k

_at

_ıl_ar_s_ağlam

e

sonuç

_ı_ş_la

_d

arın

_K

yorumlanmasında _ı

Dewey

ve Lu

ve

dolaylı

e

t

k"

l

· .

b·ı

r

ır.

o

r

e asyon

katsayılarının doğrudan

ge

ne

l

o

l

arak

s~ae:~:·

r

~

i

z~ e:~~

1

l

e~e

ayrı

l

~asına o

lan

ak

sağ

l

ayan

Path

analizi

!anmaktadır ve

a

r

aşt

1 ı

l

m

ı

ş

k_ısmı

regre

syo

n

katsayısı

olarakta

tanım-ırıcı

ara

h

e

r

b

··

11

·

•

·

· etkisi

hakkında fık"ır

.

k

.

ır

oze

ıgın verım

v.b.

öze

llikle

r üzerine

ve

rm

e

tedır.

(3)

Buğdayda bitki boyu, başaktatane sayısı ve ağırlığı, m2_'debaşak _sa

-yısı ve 1000 tane ağırlığı gibi özelliklerin dekara tane verimi üzerine etkili olduğu ve ıslah programlarında bu karakterlerin seleksiyon kriterleri olarak

göz önünde tutulması gerektiği çok sayıda araştırıcı tarafından ortaya kon-muştur (Racininski, 1971; Bux ve ark., 1971, Watson, 1972; De Pa u

w

ve Shebeski, 1973; Denison, 1 975; Genç, 1974 ve 1978; Yürür ve ark., 1981 ).

MA

TER

YAL

ve

YÖNTEM

Araştırma 1994, 1995 ve 1996 yıllarında U. Ü. Ziraat Fakültesi A

-raştırma ve Uygulama Merkezi tarlalarında yürütülmüştür. Denemenin ya-pıldığı yerin toprağı killi nitelikte olup, pH'sı nötr ve tuz konsantrasyonu zararsız düzeydedir. Organik maddesi düşük olan toprağın alınabilir fosfor

ve potasyum miktarı yüksektir (Katkat ve ark., 1985).

Denemenin yürütüldüğü 1994, 1995 ve 1996 yıllarında yetiştirme mevsimi (Kasım-Haziran) boyunca toplam olarak sırasıyla 484, 637 ve 518

mm yağış oluşmuştur (Anonim, 1996).

Üç yinelemeli tesadüfblokları deneme deseninde kurulan denemede,

parsel alanı 1 .2xl0 m2_'_dir_._{Bitki materyali}_o_l_a_r_ak_{U.Ü. Zi}_ra_a_{t F}_akü_lt_esi_'_nde

geliştirilen 12 hat ile Bursa ve çevresinde yoğun olarak yetiştirilen Saraybosna ve Gönen çeşitleri kullanılmıştır.

Denemede; tane verimi ve buna etkide bulunduğu diğer araştırıcılar

tarafından ileri sürülen bitki boyu, başaktatane sayısı, başakta tane ağırlığı, 1000 tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı özellikleri ele alınmıştır. Özelliklere ait elde edilen sayısal verilerin önce korelasyon analizleri, daha sonra da doğru dan ve dolaylı etkilerin araştırılınası amacıyla path analizleri yapılmıştır

(Turan, 1989b).

ARAŞTIRMA

SONUÇLARI

ve

TARTIŞMA

Araştırma sonucunda, incelenen özellikler arasında saptanan basit korelasyon katsayıları üç yıl için ayrı ayrı ve üç yılın ortalama değerleri üze

-rinden Çizelge i'de verilmiştir.

Çalışmada incelenen özelliklerden bitki boyumın hektolitre ağırlığı

ile (0.72 1 ), başaktatane sayısının başakta tane ağırlığı ile (0.786), başakta tane ağırlığının 1000 tane ağırlığı ile (0.793) ve başaktatane ağırlığı (0.616), hektolitre ağırlığının (0.802 ve 0.755) dekara tane verimi ile olumlu ve

ö-nemli ilişkiler içerisinde olduğu görülmektedir. Ayrıca bitki boyu ile dek~ra

tane verimi açısından (-0.859) olumsuz ve önemli bir ilişki de tesbit edilmış

tir. Ancak bu ilişki stabil bir durum göstermemiştir. Denemenin yürütüldüğü

ilk

y

ıl

olan 1994

y

ılında

olumsuz ve önemli olan

ilişki

daha sonraki iki

y

ıld

a

ve üç

y

ıllık

ortalama

bazında

olumlu ve önemsiz

çıkmı

ş

tır

.

Buna

ka

r

şıl

ık

(4)

ı

.

d

sa\

ılan di

ğ

er

tü

m

i

l

i

şk

il

e

r

y

ıllar

a

göre i

s

tati

s

tik

se

l

o

l

a

r

ak öne

ml

i

\

a

'

u ...

nrı 3 _{· •} _·· _ı_··

₁

_d

_{D k}

_·

·, r: sı·

1

alınakla

be

r

a

b

e

r

aynı

yo

n

u o

muş

ar

ır.

e

ar

a tane

venmı

u.ı \lll C tn. . . .

, nunde

n

ö

t

e

ilikleri

değerlendı

rırsek, baş~kt~ ~a

ne sayı~

ı

v~ ~ğırlığı

ile

lıc~tol

ıtrc a~ırlığın

ın o

lumlu k

o

rela

sy

onlar

ıçerısınde

o

ldugu

go

rulm

ek

ted

ir

)

.ıpı

la

n çoı...

sayıdaki araştırmad~

_b_aş~ta

_tant~ ~ay

ı

s

ı

ve

~ğırl_ı

ğı_n

~n,

d

e

kara

tınc

,

c

r

i

mı

ilc

o

lu

mlu v

e

ö

nemlı

ılı

ş

kıler

ıçerısınde

oldugu

bıldırılm

ekt

edir

(

• De

Patı\\

ve

h

e

be

s

ki ( 1973 )

,

G

e

nç (

19

7

8 ),

M

o

reirn

a

ve O

so

r

ia

(

1

9

7

8 ).

VU

r

Ur ve a

rk

.

• 1981 )

.

An

c

ak

ge

nell

i

kle b

i

r ka

li

te kriteri

olarak

e

l

e

alınan

hc~to

lıtrc a

ğ

ırlı

ğ

ı

nın

de

kar

a

tan

e

v

e

rimi ile

olan

ili

ş

kisi

a

çık

ve net b

i

r

şekil

de

orta)a

k

o

nulmaın

ı

ş

tır.

K

a

nb

e

rta

y (

1984)

v

e

Hazar

v

e

C

e

y

lan

(198S

)tara

-fından

yü

rUtU

i

en

çalışınalarda

hekt

o

litre

ağırlığının

1000 tan

e

ağırlığı

i

le

o

l

u

mlu

ve ö

n

em

li

ilişki gösterdiği açıklanmaktadır.

Benze

r

ilişki

i

s

tati

st

ikse

l

o

l

ara

k

ö

nem

li

o

lm

a

m

a

kla

beraber

çalışmada

da

saptanmıştır.

Bit

ki

bo)u

ı

000 t

a

n

e

ağırlığının

i

se

dekara tane ver

im

i

il

e

farklı

çevre

koşullarında

()

ıllar)

ol

umlu

ve o

lum

s

u

z y

önde

ilişkiler gösterdiği belirlenmiştir

Nite

kim.

ı

9

9 4 ve

1996

yı

Il

a

nnda

1000 tane

ağı

ri

ı ğı

i l

e

d

ekara tane

verimi

arasındaki

ilişkı

199

5

yılında

o

lum

s

uz

olmuştur

(Ç

i

ze

l

ge

I).

1 000 ta

n

e

ağırlığı

ile

il

gili

o

larak

y

i.irü

tül

e

n bir

ço

k

çalışınada

da benze

r

so

nu

ç

la

r e

l

de

edilmiştir.

Ö

rne-ğin.

B

o

h

a

c

ve Ce

rm

in

(

1 969),

Knott

ve

Ta

lu

kdar

(

1

97

1 )

,

b

u i

ki

özelli

k

a

ra-<> ında

o

lumlu

,

D

e

Pauw ve Shabe

s

ki

(

1 973),

Yür

ür

v

e

a

r

k.

,

(

1

981 )

i

s

e

o

l

um

-s

u

.t.

ve

ö

n

e

mli

ilişkiler saptaınışlardır.

.

Ç

i

z

e

l

g

c

I. Ince

l

enen

öze

llikl

e

r

arasındaki

ko

r

e

l

as

y

on

katsayılan

Özellikler Başakta Başakta Tane 1000 Tane He ktclitre Dekara Tane

Tane Savısı Aaırlığı Ağırl_ığı Ağırlığı Verimi

·0.159 ns ·0.341 ns 0,095 ns 0,110ns ·0,859" Bitki Boyu ·0.229 ns 0,036 ns 0,411 ns 0,721 •• 0,546ns ·0,565 ns 0,273 ns 0,445 ns 0,589 ns 0,471 ns ·0.210 ns -0,010 ns 0,319 ns

o

795 •• 0,361 ns Başakta 0,755 •• ·0,196 ns 0,125 ns 0,059 ns Tane . 0,786 •• ·0,221 ns 0,310 ns 0,570 ns Sayısı 0,253 ns ·0,245 ns 0,132 ns O,o78 ns 0,540 ns ·0,449 ns 0,274 ns 0,597 •• Başakta 0,364 ns 0,184 ns 0,403 ns Tane

.

_. 0,391 ns 0,434 ns 0,509 ns Ağırlığı 0,793 •• 0,514 ns 0,616 .. 0,454 ns 0,228 ns 0,499 ns 1000 Tane 0,351 ns 0,336 ns Ağırlığı . . . _0,4110,283 ns _ns -₀0_,,₄₁₄029 ns _ns 0,035 ns -0,122 ns Hektolitre 0,278 ns Ağırlığı . . . . 0,802 .. 0,755 .. 0,604 ns Kalsa ı

k

o

r

e

ı1sy

1

_~~

_d

_y

_{ukarıdan aşağıya sıras}

_ı

_yla

₁₉₉₄_/₉₅_/₉₆ _{ve 3}

_yıl

_ortalama

_d

_eğe~

_erWn

• •• u ur.

(5)

Katsayılar, yukarıdan aşağıya sırasıyla ı

994 /

95 /

96 v

e

3

yıl

orta

lam

a

değerlerinin

korelasyonudur.

D

en

emede; b

it

k

i

bo

y

u,

başakta

ta

n

e

sayısı, başakta

tane

ağırlığı,

1000 tane

ağırlığı

ve

h

ekto

litre

ağırlığı

gi

bi

öze

llikler

bağımsız değişkenler

o

larak

alınmıştır.

Bu

öze

llikl

e

rin

bağımlı değişken

o

lan

dekara tane

verimine

etki

şekli

ve

oranlarını

belirlemek için

Path

a

n

a

li

z

i

yapılmıştır.

Bu

analiz

so

nuc

und

a e

l

e

alınan

özellikle

rin

dekara tane

ver

imin

e o

l

an

doğrudan

ve

dalaylı

etkile

r

ini gös

t

ere

n

Path

katsayıları

ile

etki

payı

yüzde

l

eri Çizelge

Il

'

de

verilmiştir.

Çize

l

gerr

io in

ce

l

enmesi

yle

de

görüleceği

gibi

hes

ap

la

n

an

path

katsa-yısı değerleri

ve

e

tki

payları yıllara

gö

re

farklılıklar

gö

s

termektedir.

Örneğin

bitk

i

bo

y

unun

dekara tan

e

veri

mi

üzerine

o

l

an

doğrudan

e

tki

s

i 1

994

yılında

-1.028

,

ı

99

5

yılında

0.54

6 ve

1

996

yılında

ise

-

0.

393

olmuştur.

Bu

yıllara

göre

değişen

sta

bil

o

lma

y

an

duru

m,

hektolitr

e

ağırlığı dışındaki

tüm

diğer

özelliklerde

görülmüştür.

O ned

e

nle

açıklamalar

d

a

h

a ço

k ü

ç

yıllık

o

rta

la-ma

lar

üzer

inde

yapılacaktır.

Dek

a

r

a tane verimi üze

rin

e

b

it

ki bo

yu

v

e

ba-şakta

t

a

ne

ağırlığının o

lumlu

yön

d

e

etk

i

de

bulundukları

gö

rülm

ekted

i

r.

B

u

özellikl

e

rd

en

başakta

tane

ağırlığı

1.00 l

değeri

ve

%

66 .

60 etk

i

payı

i

le

e

n

büyük

o

lumlu

etkide

bulunmuştur.

En y

ük

se

k

o

lumsu

z

etki

-

0.

862

değeri

ve

%

53. 65 e

t

k

i

payı

ile

ise 1000

t

a

ne

ağırlığından

e

l

de

edilmiştir. Ayrıca

ba-şakta

tane

sayısı

ve

hekt

o

l

itre

ağırlıkianna

ait

P

at

h

katsayısı değerleri

de

o

lums

u

z yö

nlü

bulunmuşlardır.

Başakta

t

a

n

e

ağırlığının

dekara

ta

ne

ve

rimi

üzerine

y

ük

se

k

oranda

ola

n

doğrudan

o

lu

m

lu

etki

s

i

yanında, diğer

öze

lli

k

l

e

r

ü

zerind

en o

l

an

dalaylı

et

kisi

incelendiğinde

bitki b

oy

u

dışındaki diğer

ü

ç

özelliğe

ol

ums

uz yö

nd

e

bir et

kide

bulunmuştur.

Özellik

l

e

1000

ta

n

e

ağırlığı

-0

.39

1 (

%

26.03 etk

i

payı) değeri

il

e oldukça

yükse

k bir

dalaylı

etk

isi

hesaplanmıştır.

Bu

o

l

um

s

u

z

pat

h

katsayılannın ınaskeleyici

e

tkileri

nedeniy

l

e

başakta tane ağırlığı

il

e

de

k

a

ra tane

ve

rimi

arasındaki

o

rt

a

l

ama ko

r

e

l

asyon

(

0 .499)

b

eklenenden

dah

a

düşük çıkmıştır.

B

un

a benze

r

b

i

r

durum bitki bo

yu

özelliğinde

de

s

aptan

-mıştır. Başakta

t

a

n

e

sayısı dışında diğer

öze

llikle

r

i

n

o

lum

s

u

z

dalaylı

etk

i

si

b

u

öze

llikte

d

e

görülmüştür. Çalışmada

s

apta

nan bir başka ö

neml

i

bul

gu

da

hekto

l

itre

ağırlığının

d

ekara tane

ve

rimi

üze

rin

e o

l

a

n

etkis

i

di

r.

D

eka

ra tane

ver

imi

ü

ze

rin

e

doğrudan

etk

i

s

i

ol

umsuz yön

de

ola

n (-0.06

3)

bu

özelliğin

o

rta

l

ama

korel

asyo

n

kat

say

ı

s

ı

O.

6

0 4 g

ibi

o

ld

uk

ça yü

ksek ve

olumlu

o

l

a

r

ak

b

u

lunmu

ş

tur. H

e

ktolitre

ağ

ırlı

ğ

ının

di

ğe

r

özel

li

k

l

e

r

ü

ze

r

i

nd

e

n

o

la

n

da

l

ay

l

ı

e

tkiler

i

aç

ı

s

ından

bu

o

lumlu

k

ore

l

asyo

nun

,

% 58.26 e

tki

payı

il

e

daha

çok

b

itki boy

u

ve%

25.79 e

tki

payı

il

e

başaktatane ağırlığı

öze

ll

i

k

l

er

i

nd

e

n

kay-naklandığı

söyl

en

e

bil

ir.

Bununla

beraber

d

e

kara

ta

n

e ver

im

i

üzer

i

ne

araştır

ınada

e

l

e

a

lınm

ay

a

n

başak

u

z

unlu

ğ

u

,

ba

şa

kçık

s

ay

ı

s

ı

,

m

2

'd

e

bitk

i

sayı

sı

,

ha

-s

a

t in

d

e

k

si

g

i

bi öze

llikl

er

ind

e ö

n

e

mli

o

r

a

nda

etk

il

eri

göz

ard

ı

edi

lm

e

m

e

l

idir.

(6)

Çizelge

n.

Dekara tane verimi ile incelenen özellikler arasındaki "Path Katsayılan"

Korelasyon Katsayısı 1994 Path Etki Payı 1995 Path Etki Payı 1996 Path Etki Payı Uç Yıllık Ort. Etki Payı Doğrudan Etki Dotaylı Etki ₍_Ortalama) _kat_s_avısı ₍_%₎ _kat_s_ayısı ₍_%₎ _katsavı_s_ı (%) Path Katsavısı (%) Bitki Boyu 0.361 -1.028 80. 13 0.546 55.45 -0.393 19.09

o

.

649 64. 13 Ba. Ta. Say

-o

.

043 3.34 -0. 102 10.36 0.441 21.43 0.037 3.68 Ba. Ta. Ağ.

o

.

134 10.44 0.004 0.44 0.328 15.91 -0.001

o.

12 1000 T. A. 0.052 4.04

-o.

120 11.91 -0.401 19.48 ·0. 275 27. 17 Hektolitre 0.026 2.04

o

.

215 21.84 0.496 24.09

-o

.

050 4.91 Ba.Ta.Say 0.597 0.270 31. 15 0.447 54.48 -0.781 47.62 -0. 177 14.08 Bitki Boyu

o

.

163 18.84 -0. 125 15.23 0.222 13.55

-o.

137 10.85 Ba. Ta. Ağ. -0.297 34.26 0.093 11.31 0.305 18.58

o.

541 42.97 1000T. A. -0. 107 12.32 0.063 7.68 0.221 13.49 0.387 30. 74 Hektolitre

o

.

030 3. 44 0.093 11.30

o.

112 6. 76 -0.017 1. 36 Ba. Ta. Ağ. 0.499 -0.393 33.06

o.

118 16. 16 1. 202 45.28 1. 001 66.60 Bitki Boyu 0.350 29.43 0.020 2. 72 -0.107 4.06 0.001 0.05 Ba. Ta. Say 0.204 17. 15 0.351 48.09 -0. 198 7.45 ·0. 096 6.37 1000 T. A. 1. 999 16. 70 -0.112 15.28 ·0. 715 26.92 -0.391 26.03

Hektolitre 0.044 3.67

o.

129 17. 74 0.433 16. 31 -0.014 0.95 1000 T. A. -0. 122

o

.

546 59. 16 ·0. 286 38.62 -0.902 35. 12 ·0. 862 53.65

Bitki Boyu -0.098 10. 58 0.225 30.38 -0. 175 6.81 0.207 12.92

Ba.Ta.Sav -0.053 5. 72

-o.

099 13.34

o

.

192 7.46 0.079 4. 96

Ba. Ta. Ağ. ·0. 143 15.49

o.

046 6.24 0.953 37. 12 0.455 28.33 Hektolitre 0.083 9.04 0.084 11.42

o

.

346 13.49 0.001

o.

14 Hektolitre 0.604 0.238 36.62 0.298 31.02

o.

842 38.87 -0.063 7.05 Bitki Boyu -0.113 17.46 0.394 40.89

-o

.

232 10.70 0.520 58.26 Ba.Ta.Say 0.034 5.22 O. 139 14.39 -0. 103 4. 75 -0.049 5.49 Ba.Ta.M

-o

.

072 11. 14 0.051 5. 31 0.618 28.55 0.229 25.79 1000 T. A.

o.

192 29.57 -0.081 8.38 -0.371 17. 12 -0.030 3.41

(7)

Araştırma sonucunda başakta tane ağırlığının dekara tane verimi

ü-zerine en önemli etkide bulunan özellik olduğu ve Bursa koşullarında yür

ü-tülecek ıslah programlarında başakta tane ağırlığının önemli bir seleksiyon

kriteri olarak ele alınabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

KAYNAKLAR

Anonim, 1996. Bursa Metero/oj i Müdürlüğü Kayitları, BURSA.

Anonim, 1997. FAO Production Yearbook. FAO Statistics Series, Vol: 51, 59-62.

Bohac,J. ve L. Cermin., 1969. A Study of the correlation between factors determining the productivity of Wheat ears, Planı Breed, 39 ( 1 ): 58. Bux,l., M. Bhath ve M. Zaınulabedin., 1971. Correlation studies of some important

ear head characters in Triticum vulgare crosses. Plani Breed, 41 (1): 49. De Pauw ve Shebeski., 1973 .,An evaluation of an early generatian yield testing

procedure inT. Aestivum.,Canad J. Planı Sci. 53: 465-470.

Denison,P. V., 1975. The number of grains pear ear or Per paniele of cereals as the most im portant element in yield structure. Field Crops. 28 ( 1 ): 23.

Dewey, D. R. ve K. H. Lu, 1959. Agron, Vol: 51; 51,515-518. (Turan,Z. M. 1989a;

Bursa Koşullarında Bazı Kolza Çeşitlerinin Agronomik ve Teknolojik

Ka-rakterleri, Bunların Kalttıını ve Path Analizi. U. Ü. Basımevi'nden alınmış tır).

Genç, İ., 1974. Yerli ve Yabancı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinde Verim ve Verime Etkili Başlıca Karakterler Üzerinde Araştırmalar. Ç. Ü. Z. Fak. Yay. 82. Bitkisel inceleme ve Araştirma Tezler i, 1 O,

Genç, İ., 1978. Cumhuriyet-75 Buğday Çeşidinde (T. aestivum L. em Thell) Bitki

Başına Kardeş Sayısının Verim ve Verim Unsurlarına Etkileri Üzerinde Bir

Araştırma. Ç. Ü. Ziraat Fakültesi Yay. 127. Bilimsel inceleme ve Araştirma Tezler i.

Hazar,N. ve A. Ceylan., 1985. Bazı Ekmeklik Buğdaylarda Farklı Tohum Miktarı ve

Azot Dozlarının Verim ve Diğer Agronomik Özelliklerine Etkisi Üzerinde

Araştırma. Ege Üniv. Ziraat Fak. Dergisi: 22/2. 113-115.

Kanbertay, M., \984. Dört Makarnalık Buğday Melezinde Dönme ve Diğer Bazı

Tarımsal Özelliklerin Kahtım Üzerine Araştırmalar. Doktora Tezi. Ege Üniv. Bornova.

Katkat,A. V., F. Ayla,

i.

Güzel., 1985. U.

ü.

Uygulama ~e Araştırma Çiftl.iği Ar~z.i sinin Toprak Etüdü ve Verimlilik Durumu, U. U. Ziraat Fakültesi Dergisi,: 3, BURSA.

Knot,D. R. ve B. Takukdar., 1971. Increasing seed weight wheat yield and It's effects on yield components and quality. Crop. Sci., ll (2). 280-283. Li. L., 1968. Population Genetics. The University of Chicago Press. Chicago (T.uran,

z.

M. 1989a; Bursa Koşullarında Bazı Kolza Çeşitlerinin Agr~nomık ve Teknolojik Karakterleri, Bunların Kalıtımı ve Path Analizi. U. U. Basıme vi'nden alınmıştır).

(8)

Moreira, J. ve A. Osoria., ı 978. Association of morphoıogicaı characters of the

wheat pıant with grain yieıd. Naciionaı de Pesquisa de Trigo: Passe Funde. 706-707.

Racininski. T., 1971. Combining ability of Bezostaja 1. m Breeding for

Productivinen. I. Genetic Correletion Between lndividual Quantitaıive Characters ofthe Ear. Planı Breed.: 41 (I). 78.

Turan,Z. M., 1989a. Bursa Koşullarında Bazı Kolza Çeşitlerinin Agronomik ve

Teknolojik Karakterleri, Bunların Kalıtımı ve Path Analizi. U. Ü. Basmıevi.

BURSA.

Turan,Z. M., 1989b. Araştirma ve Deneme Metod/an. Ders Notu. U. Ü. Ziraat Fa -kUitesi, BURSA.

Watson,P. D., 1972. Factor Analysis of Yield in Spring Wheat (T. aestivum

L

.

)

Crop. Sci. 12/6: 731-733.

YOri.lr,N., O. Tosun., D. Eser ve H. H. Geçit, 1981. Buğdaya Ana Sap Verimiyle

Bazı Ka.~akterler Arasındaki İlişkiler. Bilimsel Araştirma ve incelemeler.

Ankara Univ. Zir. Fak. Yayınları, 755,443.