Olümünün 233. yılı:Nedim-i Şeyda

Ölümünün 233. yılı

Nedimi

Şeyda

Yazan

1 ELİF NACİ

\

«Nedim» deyince n e d en acaba «Sâdâbâd» a k la geliyor? Kâğıtha- n enin y ü k sek , i h ti y a r a ğ açla rın ın gö lges inde b u g ü n tek taşı kaimi- yan b ir m a m u r e n i n y e r in d e şimdi y e ll e r etm e k te . Hani o yeşil kadi­ fe le rin o rtas ın d a t u tu ş m u ş , alev r e n k li g ü lle r, hani ince cik sap la­ rının ü s tü n d e z ik r e d e r gibi b a ş la ­ rını s allı y an lâ le le r , h an i Ç ırağ a n â le m le ri, hani d u d a k la r ın d a n âb-ı h a y a t a k ıta n e jd e r li h a v u z l a r , ha­ ni m ıtrıb-ı pâkize eda, N edimi şeydâ, hani köşk, h an i Sâ d â b âd ? Hepsi göçmüş, yok ol muş, K â ğ ıt­ h a n e a r tı k b i r h â tı r a m ez arlığ ı­ dır. A m a on sekizinci y ü z y ıl ın ih ­ tiş am lı m a s a l l a r ı n ın dev su ltan ı N ed im , d ivan ed eb iy atın ın k e n d i­ ne m ah s u s sedir-i s a l ta n a t ı n d a ay­ nı i h tiş a m la o t u r m a k t a d ı r .

Evet , neden N edim di yin ce Sâ­ d â b â d a k la ge liy or? N e d im d e n ön­ ce K â ğ ıth a n e yok m u y d u ? İ s ta n ­ bul F a tih in in pek beğendiği yer b u ra s ı değil miydi? İki nci Beya- zıdın C a fer Çelebisi b u r a n ın gül­ lerim . lâle le rin i a n la t m ı y o r m u y ­ du? D ö rd ü n c ü M u ra d ın N e f’isi «M eşh ur olm uş sahn-ı K âğ ıth an e» d e m iy o r m u y d u ?

D em ek b u ağ aç la rın gö lgesinde t a r i h b o y u n ca şi irle r, g a ze lle r söy len m iş, nice s u l t a n l a r , g ü z eller sa lın mış, nice â le m le r e s a h n e ol­ m u ş b urası. Gerçi P a d i ş a h la r ı n hâzi nes in den, S a d r â z a m l a r ın kese­ sinde n h a r c a n a r a k y a p ıl a n kasır­ la r l a sü s le nm iş am a, K â ğ ı th a n e y i j «Sâdâbâd» y a p a n N e d i m d i r Bu- l rası onun edebî hâ zines in den vü-

cude gelm iş b ir hayal köşe dir. B u ra y ı N edim k a d a r y a ş a y a n ve y a ş a ta n o l m a m ış tı r d e r s e k h ü k ­ m ü m ü z fazla t a r a f g i r i n e sa yıl­ maz, ç ü n k ü L âle d e v rin i r e n k l e n ­ diren İ b r a h i m P a şa ise, dile geti­ re n N e d im d ir. O n u n için N edim d e rk en S â d â b â d ı h a t ı r l a m a m a k kaab il olm u y o r.

N ed im in edebî de ğ erin i b e l i r t ­ m ek b enim ha rcım değil, yo ksa N edim in ö lü m y ıld ö n ü m ü n d e öy­ le bir N edim p o r tr e s i y a p m a lıy d ı ki k a le m on u n adın a ve h â tır a s ı­ na g ü lle rd en , l â l e le r d e n s ü s lü çe- l e n k l e r ko yabil si n. Ben, sadece d a m d a n d a m a a tl a r k e n Be şik taş s o k a k la r ın d a can v e ren şairin — e d e b iy a tta k i h e ykeli ö n ü n d e de­ ğil — t a r i h t e k i nâşı k a rş ıs ın d a h a y ıf lan a b iliy o r u m .

T arih çiler, N ed im in ne z am an d o ğ d u ğ u n u tam otarak kaydeden

m e d i k l e r i gibi öl üm ta r i h i n e de ş ü p h e l e r k a r ış tı r m ış la r d ır . 1730 ih tilâlin d e ö ld ü ğ ü m u h a k k a k . E- kim a yın ın ikinci gü n ü ö ld ü ğ ü n ü b ild ire n m e ’h a z l e r de v a r. A m a k a t ’iy et ifade eden v e s i k a l a r b u ­

NEDİM’DEN SEÇMELER:

B ir sen-ü b ir ben-ü b ir m u trib-i pakize-edâ, İzn in o l u r s a eğ er b i r de Nedim-i şe yd â, G a y r i y â â r â n ı b u g ü n l ü k edip, ey ş û h ! fedâ, G id e li m , s e rv i r e v a n i m ! T ü r ü , S a ’d -â b âd ’a.

— B i r g a ze lin d e n E y N e d im ! E y b ülbül-i ş e y d â ! Niçin h â m u ş s u n ? S e n d e e v v e l çok n e v a l a r , g ü f tü giil ar v a r idi.

— B ir ga ze lin d e n ★

B u şehr-i S t a n b û l ki bîmisl-ü b a h â d ı r B ir se ngine y e k p a r e A c em m ü l k ü f e d ad ır. B ir gcvher-i y e k p a r e iki b a h r a r a s ı n d a Hurşid-i c ih a n t â b ile t a r t ı l s a se zadır. A l t ın d a mı, ü s t ü n d e m id i r cenne t-i â lâ E l h a k b u n e h a le t, b u ne hoş â b u h a v a d ı r . H e r bağçesl b i r çem nistan-ı le ta fe t,

H e r kuşesi b i r meclis-i pür-feyz ü sa fad ır, î s t a n b u l - u n e v sa fın ı m ü m k ü n m ü b e y a n hiç, M a k s ü d h e m e n sadr-ı k e r e m k â r a se n a d ır.

— İ s t a n b u l K a s id e s in d en lu n a m a y ın c a t e r e d d ü t l e r e d ü ş ü l­

müş, m es elâ İs m ail H â m i Daniş- m en d «Osmanlı tarih i kronolojisi» n d e «gün t a r i h i belli değil» diyor.

Ne o lu rs a olsu n, zaten m es ele o ra d a değil, b en ce asıl d â v a, öl­ mez liğ in s ır r ın a u laş m ış b ir şa irin a ğ d alı l is a n ın d a n b u g ü n k ü ne slin a v u c u n d a nesi k a lm ış tır ? Ben onu m e r a k e d iy o ru m .

N edim, S i l â h t a r Aii P a ş a n ın sa ­ r a y ın d a ş ü a r â m ec lis le rin d e yeti ş: miş. s o n ra N e v ş e h irlin in «Nedim»i olm uş.

Nedim, güzel lâf e tm i ş t ir ama h e r if r a t ı n s o n u n d a k ö tü b ir âkı- b e tin sa klı o ld u ğ u n u d ü ş ü n e m em iş tir. « İ s ta n b u l bî misl-ü ba h âd ır» demiş, b i r taş ın a koca Acem m ü l ­ k ü n ü feda etm iş, «onra «M aksûd sacfr-ı k e r e m k â ü » sen ad ır » (1) di­ ye İ b r a h i m P a şa y ı e te k lem iş .

f l â h i Nedim, s'öiıin n e n e Vezir-i âza min d a l k a v u k l u ğ u n u yapm ak. Bir s a m u r k ü r k , iri k a d eh şa rap için d i ll e r d ö k t ü ğ ü n İ s t a n b u l u h a r c a m a k . Neden?

İşte kaza n k a ld ı ı a n b i r h a m a m te l l â k ı çıkıyor, seni de, p a d iş ah ı­ nı da vezirin i de y e r e seriyor.

N e d im in b a b as ı kadı M e h m e t e- fendi, anası S a lih a h â t û n . K e n d i ­ si m ü d e r r i s o lm u ş , k a d ı l ı k l a r d a b u l u n m u ş , asıl adı, A h m et. ( N e d i m ) ş i i r le r i n d e k u l la n d ı ğ ı m a h l a s ı d ır . O na izafeten B e ş ik ta ş ta b i r sem ­ te de b u isim v e r il m iş ti r . O n u n şi­ i rle ri, d e v r in in s e f a h a tin i ve a h ­ l â k ın ı a k s e t t i r e n bir a y n a g ib id ir. N edim gibi hassas b i r in sa n e lb e t­ te ki o d eb d eb e n in , ş a ’ş a a m n ca­ zib esi ne k a p ıla c a k tı. Ş e h r i n b ü t ü n g ü z e lik le r in i b i r a r a y a to p la y ıp c e n n e t h a li n e gele n S â d â b â d d a N e d im de â b â d o lacak tı. O l d u da.

O n a b ü y ü k şa ir d iy e n le rin ya- n ı n d a a h lâ k ı n ı ç e k i ş t i r e n l e r de v a r d ı r . Bu, O s car W ild e için de b ö y le o l m u ş tu r . A m a z a m a n ın d a In g iliz lç rin n e f re tin i k a z a n m a s ı ­ na r a ğ m e n çizdiği «Dorian G r e v ’ in portresi* Vle-'düny»5E d eb iy atın ­ da yaşı yor. A h l â k s o f ta la r ı is te ­ d i k le r i k a d a r N e d im e de ate ş p ü s ­ k ü r e d u r s u n l a r . S a n a tl a a h lâ k de­ v i r l e r b o y u n c a d ö v ü ş t ü l e r , kavga yı d a im a s a n a t k azan d ı.

(1) N e d i m ’in « İsta n b u l kasidesi».!

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi