(~ran ve Osmanl~~ Siyasi Belgelerinden Seçmeler: Kacarlar Devri), I. Cild
(1211-1270/1796-1854)
Defter-i Mütâlâât-~~ Siyasi ve Beynelmileli vâbeste be Vezâret-i Umur-i Harice-i Cumhuri-i ~s-lami-i Iran, Vâhid-i Ne~r-i Esnâd, I. bask~, 2000 aded, Tahran 1369 h.~.
D~~i~leri Bakan~~ Ali Ekber-i Velâyeti'nin imzas~m ta~~yan önsöz'im ard~ndan Giri~~ k~sm~nda "Kitab~n konusu gere~i, bu devrin önemli ve hassas konular~na temas etmek gereklidir" denile-rek, bu devirde ~ran'~n zaman~n üç büyük gücü, Osmanl~~ devleti, Çarlik Rusyas~~ ve ~ngiltere ile gerek hudud, gerekse siyasi konularda kar~~~ kar~~ya gelerek, mücadele etmek zorunda kald~~~~ ifade edilir.
Belgelerden de anla~~laca~~~ üzere, Kacarlar devrinde iki taraf aras~ndaki ihtilâfm mezheb ve hudud meselelerine dayand~~~, yabanc~~ devletlerin ise bundan yararlanmaya çal~~t~~~na i~aret edilerek (s.6), I. (1238/1823) ve II. Erzurum Ahidnâmesi (1273/1847) ile iki devlet aras~ndaki hudud anla~mazl~ldar~~ ve toprak meselelerinin, Rus ve ~ngiliz temsilcilerinin de huzurunda gö-rü~ülerek, sonuçland~r~ld~~~~ vurgularnr. Yay~nlayanlar~n ifadesine göre, Osmanl~~ Devleti, Ahid-nâme'nin baz~~ maddelerinin tefsiri ve as~ls~z bahane aramas~~ sonucunda hudud tecavüzlerini siirdürmü~~ ise de, II. Erzurum Andla~mas~ndan sonra, taraflar~n ili~kileri, andla~ma esaslar~~ çer-çevesinde devam etmi~, Erzurum Allidnâmesi'nden sonraki ihtilâflar genellikle kar~~hkh hudud tecavilzleri, ya~malama ~eklinde gerçekle~mi~tir. Haiti Nâs~reddin ~ah, yurtd~~~na gerçelde~tirdi~i ilk yolculu~undan dönii~il s~ras~nda ~stanbul'a u~rad~~~nda, Sultan At~dillaziz'i ziyareti s~ -ras~nda hudud anla~mazl~klar' konusu bir kere daha gündeme gelmi~~ ve Osmanl~~ S~kan' bu-nun çözümünden yana bir tav~r talumm~~ olmakla birlikte, gerek Sultan Abdillaziz, gerekse halef-leri bu hususta ~srarl~~ olma~n~~lar ve mesele her iki hanedan~n sona ermehalef-lerine kadar da öylece kalm~~t~r (s.7).
I. cilt, 1211 (1796) y~l~ ndan 1270 (1854) y~l~na kadar veya ba~ka bir ifade ile I. Erzurum Andla~mas~~ öncesinden II. Erzurum Andla~mas~~ sonras~na kadar olan y~llar aras~ndaki döneme ait belgeleri içermekte olup, 6 bölümden olu~maktad~r.
Bunlar ~u ba~hidar~~ ta~~maktad~r: ~ran ve Osmanl~~ tarihinin özeti,
~ki ülke devlet adamlar~n~n mektupla~malar~~ ile ilgili belgeler (69 belge bulunmaktad~r. Bunlar ço~unlukla Türkçe olup fotokopileri konulup, Farsça özederuni~tir. Bunlar~n as~llar~~ ~s-tanbul Ba~bakanhk Ar~ivindedir),
Hudud konular~, Hürrem~ehr ve iki devlet aras~ndaki Andla~malar (27 belge bulunmak-tad~r),
~ki devlet aras~ ndaki Andla~malar, Erzurum müzakereleri, Kürdistan ve Azerbaycan hu-dudlar~~ ile ilgili belgeler (56 belge bulunmaktad~r),
Erzurum Ahidnâmesi ile ilgili olarak 4 devlet (kan, Osmanl~, Rus ve ~ ngiliz) görevlile-rinin konu~ma ve görü~meleri ile ilgili tutanaklar (16 belge bulunmaktad~r),
714 KITAP TANITMA
Eserin sonundaki ekler k~sm~ nda Osmanl~~ Sultanlar~, onlar~n baz~lar~n~n resimleri ile Os-manl~~ devleti ile ilgili 5 adet harita yer almaktad~r.
içindekilere gelince:
I. BÖLÜM (s.13-93):
K~s~ m: Özet olarak Kacarlar döneminde Iran Tarihi (s.13) -Kacarlann ortaya ç~k~~~~ s~ras~nda ~ran (s.13),
-Aga Muhammed Han (1200-1211 /1786-1796) (5.15), -Fethali ~ah (1212-1250/1757-1834) (s.19),
-Muhammed ~ah (1250-1264/1834-1848) (s.29), -Nas~reddin ~ah (1264-1313/1848-1895) (s.32), -Muzaffereddin ~ah (1313-1324/1895-1906) (s.40), -Muhammed Ali ~ah (1324-1327/ 1906-1909) (s.42), -Ahmed ~ah (1327-1343/1909-1924) (s.44).
Il. K~s~m: Özet olarak Kacarlara ça~da~~ dönemde Osmanl~~ Tarihi (5.47), -Ekler:
-Kacar dönemi Sadrazam ve Reisü'l-vüzeralan (5.77), -Kacar dönemi Iran D~~i~leri Bakanlar~n~n adlar~~ (5.81),
-Kacar dönemi Osmanh devleti nezdindeki Iran elçileri (5.83). Burada eserin bask~~ tarihine kadar görev yapanlar~n adlar~~ .ay~lm~~ur,
-Kacar döneminde Iran'da görev yapan Osmanh devleti elçileri (5.86), -Haritalar (s.88), (5 tane),
l'ararlan~lan eserler (s.93).
BÖLÜM (s.97-228):
I. K~s~m: ~lerigelenler ve Hakimler aras~ndaki mektupla~malar (s.97),
Osmanl~~ Sadrazam~n~n Osmanl~~ Padi~ah~na raporu (5.97). Konu: Kacar Aga Muhammed Han'~n kuvvetlerinin Horasan'dan dönerek, muzafferâne Tahran'a giri~i ve Osmanl~~ casusunun Da~~stan, $emhal ve Derbend Sava~~~ hakk~nda yaz~s~. Tarih: 23 Receb 1211. Türkçe olup, asl~~ Ba~bakanl~k Osmanh Ar~ivindedir.
Fethali ~ah'~ n Osmanl~~ Sultan~~ Il. Muhmud Han'a mektubunun sûreti (s.99). Türkçe olup, asl~~ Ba~bakanl~k Osmanl~~ Ar~ivindedir. Tarih: 1223 Zilhicce.
Abbas Mirza'n~ n Osmanl~~ Sultan~~ Il. Mahmud Han'a mektubunun sureti (s.102). Asl~~ Ba~bakanl~ k Osmanl~~ Ar~ivindedir. Tarih: 1233 evahir-i Zilhicce.
Fethali ~ah'~n yollardan sorumlu olan yetkililere hükmü (5.105). ~eyh Müf~d, Aga Bu-zurg, Çavu~~ Muhammed ve Hac~~ Baba gibi vefat eden kimselerin naa~lar~n~n Necef e nakli husu-sunda yollar~n korunmas~~ ile ilgilidir. Tarih: C. sani 1228. Asl~~ Ba~bakanl~k Osmanl~~ Ar~ivinde-dir.
~ ran veliahd~~ Abbas Mirza .= Osmanl~~ devletine mektubu (s.108). Tarih: 25 ~evval 1228. ~ ki devlet aras~ nda anla~mazl~ k konular~ n~ n hani. Asl~~ Türkçe olup, B.O.A.'dedir.
Fethali ~ah'~ n Osmanl~~ Sultan' Mahmut Han'a mektubu (5.110). Tarih: 1232. Fethali ~ah'~ n, Osmanl~~ Sultan~ na, iki devlet (Osmanl~-~ ran) aras~ ndaki sava~~ n sona erip, bar~~~ aktedil-mesi ile ilgili olarak te~ekkürnaaktedil-mesi olup, asl~~ Türkçe ve B.O.A.'dedir.
Barpune Han'~~ Emir~rl-müslimin Seyyid Muhammed Ömer'in ~ ran ve Osmanl~~ devleti-nin ittifak~~ hususunda Kas~ m Han'~ n gönderilmesi ile ilgili Osmanl~~ Sultan~~ Mahmud Han ~n mektubu (s.112). Tarih 1234 R. evvel. Asl~~ B.O.A'dedir.
Kaçak ~ran a~iretlerinin yerlerine gönderilmesi, Erzurum Gümrü~ü, geçen y~l ~am'da hac~lardan para-pul al~nmas~, Erzurum'dan baz~~ malzemenin götürülmesinin engellenmesi. Iranl~~ olup vefat edenlerin terekesinden vergi al~ nmamas~, Bagdad'da Davud Beg'in istekleri, Tpkat'ta Iranl~~ tüccarlar~ n mallar~ndan bac al~nmamas~, Aluska'da bulunan Iran Serdar~ n~ n karde~inin han~mlan ile ilgili hususlarda belge (5.120). Tarih: 1234. Ash B.O.A.'dedir.
Fethali ~ah'tan Osmanh Sultan~~ II. Mahmud'a mektup. (s.122). Tarih: Yok. Muhtemelen 1238?. Hududlardaki karga~an~ n ortadan kald~r~lmas~~ hakk~nda olup, ash B.O.A.'dedir,
Celal Pa~a'n~n ~ark Seraskeri Rauf Pa~a'ya yaz~s~~ (s.128). Tarih: 21 Muharrem 1238. ~ ranhlar taraf~ ndan bir Osmanl~~ casusunun ele geçirilmesi. Türkçe olup, asl~~ B.O.A.'dedir.
Ba~dad Valisi Davud Pa~a'n~ n Osmanl~~ Sadrazam~ na yaz~s~~ (s.130). Tarih: 25 Muhar-rem 1238. Iran kuvvetlerinin Ba~dad'a 8 fersah uzakl~kta topland~~~~ hakk~ nda. Asl~~ Türkçe olup, B.O.A.'dedir.
Musul Valisi Numan Pa~a~ade'nin Yahya Pa~a'ya hükmü (s.132). Tarih: Ramazan 1238. ~ ranl~ lar~ n sava~~ ilan etmeden Ba~dad'a yüdidüklerinden, vakit geçirmelcsizin yard~ ma gelin-mesi. Asl~~ türkçe olup. B.O.A.'dedir.
Ba~dad Valisi Davud Pa~a'n~ n Fethali ~ah'a yaz~s~~ (s.135). Tarih: Yok. Sadrazam Mirza Muhammed ~efi-i Mazenderâni'nin defni hususunda. Asl~~ Türkçedir.
~ark Seraskeri Rauf Pa~a'n~ n Ba~dad Valisi Davud Pa~a'ya yaz~s~~ (s.137). Tarih: 27 Mu-harrem 1239. Bar~~~ Anla~mas~~ hilaf~na hareket edilmemesi. Asl~~ Türkçe olup, B.O.A.'dedir.
Ba~dad Valisi Davud Pa~a'n~ n ~ark Seraskeri Rauf Pa~a'ya yaz~s~~ (s.140). Tarih: 11 Safer 1239. Askerin ~ran'a kar~~~ haz~r bulundurulmas~. Asl~~ Türkçe olup, B.O.A.'dedir.
Fethali $ah'~ n Erzurum Muahedesi hakk~ nda buyru~u (s.143). Tarih: 1239 Safer. Asl~~ B.O.A.'dedir.
Ba~dad valisi Davud Pa~a'n~ n Osmanl~~ Sadaretine yaz~s~~ (s.146). Tarih: 5 R.evvel 1239. ~ ranhlar~ n anla~ma hükümlerine uymad~ klan hakk~nda. Asl~~ Türkçe olup, B.O.A.'dedir.
Ba~dad valisi Davud Pa~a'n~ n Osmanl~~ Sadaretine mektubu (s.148). Tarih: 5 R.evvel 1239. Kerkük yöresindeki Kürt ilerigelenlerinin tutumlan. Asl~~ Türkçe olup, B.O.A.'dedir.
Ba~dad valisi Davud Pa~a'n~ n ~ ran devletine yaz~s~~ (s.150). Tarih: 13 R. evvel 1239. ~ ran ile sava~~~ müteakip, Rauf Pa~a taraf~ ndan imzalanan Musalahaname'nin ard~ ndan Ba~dad valiui- ~ince ~ ran topraklar~ na hiçbir tecavüz olmad~~~ . Ash Türkçe olup, B.O.A.'dedir.
Selim Pa~a'n~n ~ark Seraskeri Rauf Pa~a'ya yaz~s~~ (s.153). Tarih: 17 R. evvel 1239. Kürt Haydaranlu a~ireti hakk~nda. Asl~~ Türkçe olup, B.O.A.'dedir.
Davud Pa~a'n~n Osmanl~~ Sadaretine yaz~s~~ (s.155). Tarih: 21 C. evvel 1239. ~ ran devle-tinin Basra konusuna bak~~~. Asl~~ Türkçe olup, B.O.A.'dedir.
716 KITAP TANITMA
Abbas Mirza'n~ n ~ark Seraskeri Rauf Pa~a'ya yaz~s~n~n çevirisi (s.157). Tarih: 1239 . Muhammed Kas~m Han ~n sefir tayini. Asl~~ Türkçe olup B.O.A.'dedir.
Gönderilen Osmanl~~ elçisinin Osmanl~~ Sadaretine yaz~s~~ (s.159). Tarih: 1239. Necib Efendi ile ilgili. Asl~~ B.O.A.'dedir.
Ba~dad valisi Davud Pa~a'n~ n Osmanl~~ Sadaretine yaz~s~~ (s.161). Tarih: 5 Receb 1239. Baban a~ireti, Erbil ve Kerkük yöresi olaylar~. Asl~~ Türkçe olup, B.O.A.'dedir.
Vakaniivis Muhammed Sad~k'~n yaz~s~~ (5.163). Tarih: 1239. ~ki devlet aras~ndaki sava-~~ n, her iki ülkeye zarar verdi~i. Aslsava-~~ Farsça olup B.O.A.'dedir.
Kars muhaf~z~~ Hüseyin Pa~a'ya mektup (s.168). Tarih: 1239. Elçinin görev yerine gön-derilmesinin gecikmesi. Farsça olup, asl~~ B.O.A.'dedir.
Savucbulag hakimi ~ brahim Kulu Han ~ n Ba~dad valisine yaz~s~~ (s.171). Tarih: 1239. Kerkük ve Erbil dolaylarmdaki olaylar. Asl~~ Farsça olup, B.O.A.'dedir.
Fethali ~ahin Ba~dad valisine yaz~s~~ (5.174). Tarih: 1240 C. sâni. ~ah'~n haremine mensup han~ mlar~ n hac ziyareti için geçerken ilgi gösterilmesi. Asl~~ Farsça olup, B.O.A.'dedir.
Abbas Mirza'nun ~ark Seraskeri Galip Pa~a'ya yaz~s~~ (s.177). Tarih: 1241 R. evvel. And-la~ma ~artlar~ na uyulmas~~ ve Karaba~'da bina tesisinden vazgeçilmesi. Asl~~ Farsça olup, 13.0.A.'dedir.
Kars hakimine mektup (s.184). Tarih:1241. Kars yöresi olaylar~~ ile ilgili. Asl~~ Farsça olup, B.O.A.'dedir.
Hakkâri hakimi Nurullah Begin mektubu (5.184). Tarih: 1242. Osmanl~~ devletine ba~-l~l~~~~ ile ilgili. Asl~~ B.O.A.'dedir.
Abbas Mirza'n~n Erzurum valisine mektubu (5.187). Tarih:1242. Osmanl~~ devletinin tu-tumundan memnuniyetin ifadesi. Farsça olup, asl~~
Abbas Mirza'n~n Erzurum valisi Galip Pa~a'ya yaz~s~~ (s.190). Tarih: 1242. Ahmed Pa~a'-n~ n geli~i. Farsça olup, asl~~ B.O.A.'dedir.
General Paskeviç'e tebrik mektubu. Tarihsiz. ~ranhlar~~ yenilgiye u~ratmas~~ dolay~s~~ ile. Türkçe olup, asl~~ B.O.A.'dedir.
Erzurum valisi Galip Pa~a'n~ n General Paskeviç'e mektubu (5.195). Tarih: 15 Zilkade 1242. Hüdaaferin köprüsünün iranhlar taraf~ndan yak~lmas~. Türkçe olup, B.O.A.'dedir.
Van Muhaf~z~~ ~shak Pa~a'n~ n Ba~dad valisi Rag~ p Pa~a'ya mektubu (s.197). Tarih: 9 Re-ceb 1242. Osmanl~~ casuslar~ n~ n Iran ahvali ile ilgili verdikleri bilgiler. Asl~~ Türkçe olup, B.O.A.'dedir.
Abbas Mirza'n~ n Osmanl~~ Reisü'l-küttab~ na yaz~s~~ (s.199). Tarih: 1243 ~aban. ~ran'~n Rusya ile bar~~~ inualamas~. Farsça olup, asl~~ B.O.A.'dedir.
Abbas Mirza'mn yaz~s~n~n çevirisi (s.201). Tarih: 1243. Asl~~ B.O.A.'dedir.
Sadrazam Mirza ~efinin Osmanl~~ Sadaret Kaymakam~na yaz~s~~ (s.203). Tarih: 1244. ~ki devlet aras~ nda iyi ili~kilerin gere~i. Asl~~ Türkçe olup, B.O.A.'dedir.
Abbas Mirza'n~ n Osmanl~~ Sadaret Kaymakam~na yaz~s~~ (s.206). Tarih: 17 R.evvel 1247. Eski Ba~dad valisinin tutuklanmas~. Asl~~ Farsça olup, B.O.A.'dedir.
Esad Efendi'nin Osmanl~~ Sadrazam~na yaz~s~~ (s.209). Tarih: 1251. Yollar~n karla kapl~~ olmas~ ndan dolay~~ bir süre Erzurum'da ikamet gerekti~i, karlar eriyince ~ran'a hareket edile-ce~i. Asl~~ Türkçe olup, B.O.A.'dedir.
Istanbul'daki ~ran elçisinin Osmanl~~ saray~na yaz~s~~ (s.211). Tarih: 13 Ramazan 1252. Üç Iranl~~ ~ehzadenin Osmanl~~ devletine s~~~ nmas~~ ve Osmanl~~ devletinin tutumu ile ilgili olarak te~ekkür. Ash Türkçe olup, B.O.A.'dedir.
Osmanl~~ Sefaretinin Osmanl~~ Sadaretine yaz~s~~ (s.213). Tarih: 1252. Abbas Mirza'n~n ölümü ve Muhammed Mirza'n~n veliahdl~~a tayini haldunda. Ash Türkçe olup, B.O.A.'dedir.
Sultan II. Mahmud'dan Kacar Muhammed ~ah'a mektup (5.215). Tarih: 1252. ~ ki dev-let aras~nda dostlu~un peki~tirilmesi. Farsça.
Istanbul'da oturan Iran elçisinin yaz~s~~ (s.218). Tarih: 4 R. evvel 1254. Osmanl~~ devle-tine s~~~nan Iranl~~ ~ehzadeler hakk~nda. Asl~~ Farsça olup, B.O.A.'dedir.
IV. Sultan Murad zamamndaki anla~ma (1049) ile ilgili belge (s.220). Tarih: 1255. Asl~~ Türkçe olup, B.O.A.'dedir.
Sultan Abdillmecid'den Karar Muhammed ~ah'a mektup (s.222). Tarih: Yok. II. Mah-mud'un öliip, yerini Abdülmecid'in almas~~ ile ilgili. Belge noksan olup Türkçedir.
Faysal b. Suud'un Nâs~reddin ~ah'a yaz~s~n~n çevirisi (s.224). Tarih: 1267 ~evval. Taraf-lar aras~nda dostlu~un peki~tirilmesi.
Abdülmecid Han'~n Nâs~reddin ~ah'a mektubu (s.226). Tarih: 16 Safer 1268. Ahmed Dakik Efendi'nin Sami Efendi'nin yerine Büyükelçi olarak atand~~~. Türkçe.
II. K~s~m: ~ ki Ülke Devlet Adamlar~n~n Mektuplar~~ (s.229):
Osmanl~~ Sadrazam~~ Mehmed Rauf un Iran Sadrazam~na yaz~s~~ (s.229) Tarih: Yok. ~ah-'in tahta oturmas~~ dolay~s~~ ile Osmanl~~ Sadrazam~mn Iran Sadrazam~na tebriki ve Mehmed Esad Efendi'nin ~ran'a Büyükelçi olarak atanmas~. Türkçe.
Esad Efeendi'nin Iran D~~i~leri Bakan~na yaz~s~~ (5.232). Tarih: Yok. Elkab ile ilgili ola-rak. Türkçe.
Osmanl~~ Sadrazam~~ Mehmed Hilsrev'in Iran Sadrazam~na yaz~s~~ (s.234). Tarih: Yok. Te~ekkür mektubu. Türkçe.
Osmanl~~ Sadrazam~~ Mehmed Hüsrev'in Naibüs-Saltana Abbas Mirza'ya yaz~s~~ (s.234). Tarih: Yok. Sultan Mahmud'un ölüp, Sultan Mecid'in tahta oturmas~. Türkçe.
Erzurum Valisi Ahmed Pa~a'n~n Abbas Mirza'ya Naibüs-Saltanal~~~n~~ tebrik mektubu (s.238). Tarih: Yok. Türkçe.
Ahmed Hulusi Pa~a'n~n Abbas Mirza'ya yaz~s~~ (s.240). Tarih: Yok. Davud Pa~a'n~n azle - dilip, Ali Pa~a'n~n Ba~dad Vâlili~ine tayini. Türkçe.
Ahmed Hulusi Pa~a'n~n Iran Veliahd~na yaz~s~~ (s.242). Tarih Yok. Said Han'm istekle-rine cevaben. Türkçe.
Osmanl~~ Reisü'l Küttab'~~ Mehmed Hamid Pa~a'n~n Iran Veliahd~na mektubu (s.244). Tarih: Yok. Dostluk ve iyi niyet izhar~. Türkçe.
Osmanl~~ Vezir-i Azam'~~ Mehmed Raufun Veliahd Abbas Mirza'ya mektubu (5.246). Ta-rih: Yok. ~yi ili~kilerin devam~. Türkçe.
718 KITAP TANITMA
Osmanl~~ Reisü'l Küttab'~~ Ahmed AkiPin Iran Veliahd~na yaz~s~~ (s.248). Tarih: 19 Mu-harrem 1249. ~yi ili~kilerin devam~. Türkçe.
Hac~~ Mirza Alcasi'nin Ba~dad Valisi Ali R~za Pa~a'ya yaz~s~~ (s.250). Mirza Mehdi Münec-cimba~~'n~n Molla Abdülaziz'in yerine Ba~dad Maslahatguzarl~~~na tayin edildi~i. Farsça.
Mehmed Esad Pa~a'n~ n Iran Sadrazam vekiline yaz~s~~ (s.252). Tarih: 1250. Muhammed ~ahin tahta oturu~unu tebrik. Türkçe.
Iran D~~i~leri Bakan~~ Mirza Mes'ud Han'~ n Osmanl~~ D~~i~leri Bakan~na yaz~s~~ (s.254). Tarih: 1250. Sava~~ araç-gereçleri hakk,.~da. Farsça.
Iran D~~i~leri Bakan~~ Mirza Mes'ud Han'~n Osmanl~~ elçisi Kemal Efendi'ye yaz~s~ . Ta-rih: 3 Ramazan 1254. Firar eden ~ehzadeler ve nudud konular~. Farsça.
~ ran D~~ i~leri Bakan~~ Mirza Mes'ud Han'~ n Osmanl~~ D~~i~leri Bakan~ na yaz~s~~ (s.2599. Tarih: 9 C. âhir 1254. Ingilizlerin Afganistan'daki faaliyetleri. Farsça.
Iran D~~i~leri Bakan~~ Mirza Mes'ud Han'~n Rum (Osmanl~) Devleti D~~i~leri Bakan~na yaz~s~~ (s.262). Tarih: 1254. Revanduz hakimine uyar~~ hakk~nda. Farsça.
Hac~~ Mirza Alcasi'nin Rum (Osmanl~) Sadrazam~na yaz~s~~ (s.265). Tarih: 1257. Hudud konular~, a~ireder ve ticaret hakk~nda. Farsça.
Emir Kebir'in Osmanl~~ Sadrazam~~ Re~id Pa~a'ya yaz~s~~ (s.272). Tarih: Safet 1266. Yollar, Osmanl~~ elçileri ve Buhara hakk~nda. Farsça.
D~~i~leri Bakanli~~mn di~er devlet elçilerine yaz~s~~ (s.276). Tarih: 2 R. sâni 1269. D~~i~ -leri Bakan~~ Mirza Said Han'~ n tan~ t~lmas~. Farsça.
Ali R~za Pa~a'n~n Nâs~reddin ~ah'a yaz~s~~ (s.278).Tarih: 1270?. Ali R~za Pa~a taraf~ ndan Nâs~reddin ~ah'a birkaç ba~~ at arma~an edilmesi. Farsça.
(s.283-439) Hudud konular~~ (Tarihi geçmi~, Hürrem~ehr ile ilgili belgeler): 1V.Sultan Murad'~ n ~ah Safi'ye yazd~~~~ hududlarla ilgili anla~man~ n Farsça çevirisi (5.286). Tarih: 1049.
Nadir ~ah ile 1. Mahmud aras~ndaki Ahidname (s.290).Tarih: ~aban 1159. Hududlar, Hac~lar, iki devlet temsilcilerinin ba~kentlerdeki ikametleri, tutsaklar, mezheb konular~. Farsça.
Erzurum Seraskeri Mehmed Emin Rauf ve Mirza Muhammed Ali Müstevfl aras~ nda va-r~lan anla~ma (I. Erzurum Ahidnamesi ) (s.294). Tarih: 19 Zilkade 1238. Farsça.
D~~i~leri Bakan~~ Mirza Mes'ud Han'~n Ba~dad Maslahatgüzar~~ Molla Abdülaziz'e yaz~s~~ (5.299). Tarih: 1250. Ba~dad vâlisi Ali R~za Pa~a taraf~ ndan Hürrem~ehr'in ya~malanmas~. Farsça.
D~~i~leri Bakan~~ Mirza Mes'ud Han'~n Mirza Cafer Han Mü~irüddevle'ye yaz~s~~ (s.302). Tarih: 1254. Ba~dad vâlisi Ali R~za Pa~a taraf~ ndan Hürrem~ehr' in ya~malanmas~. Farsça.
Emir-i Nizam'~n (Ordu Komutan~ ) D~~i~leri Bakan~~ Mirza Mes'ud Hada yaz~s~~ (s.305). Tarih: 1256. Hürrern~ehr hakk~nda. Farsça.
Mü~irüddevle'nin hududlarla ilgili rapor özeti (s.305). Tarih: Yok.
Hac~~ Mirza AltasUnin ~ ngiliz Mashalatguzar~na yaz~s~n~ n sureti (s.312). Tarih: 1261. Hiirrem~ehr'in önemi. Farsça.
~ ngiliz Mashalatgilzarm~ n Hac~~ Mirza Alcasi'ye yaz~s~ n~ n suretinin çevirisi (s.315). Ta-rih: 17 R. sâni 1261. Hiirrem~ehr, Zohab ve kaçak ~ehzadeler hakk~nda. Farsça.
~ ngiltere Maslahatguzann~ n Hac~~ Mirza Alcasi'ye yaz~s~ n~ n çevirisi (s.319). Tarih. 1262. Hürrem~ehr hakk~nda. Farsça.
Iran ve Osmanl~~ devletlerinin Erzurum'daki son anla~malann~n süren (s.323). Tarih: 5 C. sâni 1262. Hürrem~ehr ve Hadr adas~n~n ~ran'a, Süleymaniye'nin Osmanl~~ devletine ait ol-mas~, ~attülarab'da gemi kullanma haldun~n her iki taraf için e~it olmas~. Farsça.
Mirza Cafer Han Mü~irüddevle'nin D~~i~leri Bakanl~~~na raporu (s.327). Tarih: 18 C. sâni 1265. Irak-~~ Arab'~n durumu ve hudud kap~lar~. Farsça.
Osmanl~~ devlet adamlar~ n~ n Arac~~ devletlerin görevlilerine sorular~~ (s.357). Tarih: 1266?. Osmanl~~ devlet adamlar~n~ n arac~~ devlet görevlilerinden baz~~ konularda aç~klama isteme-leri ve cevaplar~. Farsça.
Osmanl~~ devleti'nin Erzurum Anla~mas~ 'n~ n baz~~ maddeleri ile ilgili sorular~~ ve elçile-rin cevaplan (s.360). Tarih: Yok. 1266?. Farsça.
Dört devlet görevlilerinin hudud belirlemek için Hurrem~ehr'de bir araya gelmeleri ve görü~meleri (s.367). Tavuk Y~l~. R. evvel 1266. Hürrem~ehr ve Hadr adas~~ hududunun belirlen-mesi. Farsça.
~ ngiltere Maslahatgüzar~~ Johston Sheil'in Mirza Taki Han-~~ Emir Kebir'e yaz~s~~ (s.390). Tarih: 22 C. sâni 1266. Hurrem~ehr'de hudud hatt~. Farsça.
~ ngiliz temsilcisinin (Sheil) Mirza Taki Han-! Emir Kebir'e yaz~s~~ (s.395). Tarih: 10 ~a-ban 1266. Hudud hatt~n~n kabulü. Farsça.
Emir-i Nizam (Ordu komutan~) '~n Tahran'daki Maslahatgüzarlara yaz~s~~ (s.397). Tarih: 16 ~aban 1266. Hürrem~ehr hudud hatt~~ hakk~nda. Farsça.
Hürrem~ehr hakirni Hac~~ Câbir'in Dervi~~ Pa~a'ya yaz~s~n~n sureti (5.404). Tarih: 12 C. sâni 1267. Ka'b ~ehri ve ahalisinin ~ran'a ba~l~l~~~. Farsça.
~ ngiliz Maslahatgilzann~ n Mirza Taki Han-~~ Emir Kebir'e yaz~s~ n~n çevirisi (s.406). Ta-rih: 12 Safer 1267. Basra ve Hürrem~ehr hudud hatt~n~n tesbiti. Farsça.
Emir Kebir'in Tahran'daki Rus ve ~ ngiliz Maslahatguzarlanna yaz~s~n~n süren (s.411). Tarih: 20 R. evvel 1267. Hürrem~ehr'de Iran ve Osmanl~~ hudud konular~~ haldunda. Farsça.
~ ngiliz Maslahatgiizarm~ n Mirza Taki Han'a yaz~s~~ (s.418). Tarih: 1267. Hadr adas~nda kale in~a edilmemesine dair. Farsça.
Arac~~ devletler Maslahatgf~zarlar~ n~n Emir-i Nizam'a yaz~s~~ (5.420). Tarih: 13 C. evvel 1267. Hürrem~ehr liman ve hudud konusu. Farsça.
Rus ve ~ ngiliz Maslahatgüzarlar~ n~n Mirza Taki Han'a yaz~s~~ (s.423). Tarih: 17 ~evval 1267. Hürrem~ehr ve Hadr adas~~ hakk~nda. Farsça.
Arac~~ devletler Maslahatguzarlar~mn Mirza Taki Han-~~ Emir Kebir'e yaz~s~~ (s.426). Ta-rih: 12 Zilhicce 1267. Hürrem~ehr dolaylar~nda Iran ordusunun harekat~~ hakk~nda. Farsça.
Mirza Taki Han-~~ Emir Kebir'in arac~~ devletler Maslahatguzarlanna yaz~s~~ (s.429). Ta-rih: 24 Zilhicce 1267. ~ran ordusunun geri çekilmesi. Farsça.
Dervi~~ Pa~a'n~n Ka'b ~eyhi Faris Han'a yaz~s~~ (s.433). Tarih: 12 C. sâni 1267. Dervi~~ Pa~a taraf~ndan ~eyh Faris'in lu~lurt~lmas~. Arapça.
~eyh Faris Han'~ n Dervi~~ Pa~a'ya cevab~~ (s.436). Tarih: 19 ~aban 1267. Arapça ve Farsça çevirisi.
720 K~TAP TANITMA
IV.BÖLÜM (s.443-609):
I. K~s~ m: Erzurum Görü~meleri ile ilgili Belgeler:
özel elçilikle Rum (Osmanl~) devletine gönderilen Mühendisba~~~ Mirza Cafer'in yaz~-s~n~n süreli (s.443). Tarih: 1254. Mirza Cafer Han Mü~irüddevle'nin elçili~i ile ilgili olarak. Farsça.
Mirza Cafer Han'~n D~~i~leri Bakan~~ Mirza Mesud Han'a yaz~s~n~n süreli (s.447). Tarih: 1254. ~ran ve Osmanl~~ Ahidnamesi hakk~nda. Farsça.
~ ngiliz Elçili~inin D~~i~leri Bakanl~~~ na yaz~s~ n~ n çevirisi (s.450). Tarih: 13 Zilhicce 1258. Erzurum görü~meleri hakk~nda. Farsça.
D~~i~leri Bakanl~~~n~n ~stanbul Iran elçili~ine yaz~s~~ (5.453). Tarih: 1258. ~ran ve Os-manl~~ kararnamesinin imzas~. Farsça.
Arac~~ devletler görevlilerinin Milli Savunma Bakan~na yaz~lar~n~n çevirisinin sureti (s.456). Tarih: 1259/13 Kas~ m 1843. Arac~~ devletler görevlilerinin notu. Farsça! Frans~zca.
Rusya Maslahatg-üz' ar~mn Hac~~ Mirza Akasi'ye ilgili maslahatgüzar arac~l~~~~ ile gönder-di~i yaz~~ (s.459). Tarih: 1260. Erzurum görü~meleri haklunda. Farsça.
Hac~~ Mirza Akasi'nin ~ngiliz Maslahatgüzar~na yazd~~~~ yaz~s~n~n süreli (s.462). Tarih: 12 It evvel 1262. Erzurum kararnâmesinin imzalanmas~. Farsça.
~ ngiltere Maslahatg-üzar~ mn Hac~~ Mirza Akasi'ye yaz~s~~ (s.465). Tarih: R. sâni 1262. Er-zurum kararnâmesi. Farsça.
~ ngiltere Maslahatg-üzarm~ n Hac~~ Mirza Akasi'ye yaz~s~~ (s.468). Tarih: R. sâni 1262. Er-zurum kararnâmesi hakk~nda. Farsça.
~ngiltere Maslahatgüzar~ na yaz~lan yaz~ n~ n sureti (s.470). Tarih: 11 ~evval 1262. Erzu-rum kararnamesinin imzalanmas~. Farsça.
~ ngiltere Maslahatgüzar~~ Johston Sheil'in Hac~~ Mirza Akasi'ye yaz~s~~ (s.472). Tarih: 27 Zilkade 1262. Erzurum kararnâmesi. Farsça.
Erzurum'da bulunan merhum Mirza Taki Han'~ n yaz~lar~~ (s.474). Tarih: 1262. Bar~~~ anla~mas~~ ve ~artlar~. Farsça.
~ ngiltere Maslahatgüzar~~ Johston Sheil'in Hac~~ Mirza Akasi'ye yaz~s~~ (5.477). Tarih: 1262. Mirza Taki Han'~n da mühür bast~~~~ Erzurum Ahidnâmesi hakk~nda. Farsça.
Il. Erzurum Anla~mas~~ (s.479). Tarih: 16 C. sâni 1263. Fihrist verilmi~tir. Farsça. ~ran ve Osmanh diplomatik toplant~~ tutana~~ n~ n çevirisinin sureti (s.486). Tarih: 15 R. âhir 1264. Erzurum Ahidnâmesinin resmi mübadele tutana~~. Farsça / Frans~zca.
~ ngiltere temsilcisi Fornet'in Hac~~ Mirza Akasi'ye yaz~s~~ (s. 491). Tarih: 10 Receb 1264. Erzurum Ahidnâmesinin imzalanmas~ ndan memnuniyet duyuldu~u. Farsça.
~ ngiltere Maslahatgüzar~~ Sheil'in Mirza Taki Han-~~ Emir Kebir'e yaz~s~ n~ n çevirisi (s.493). Tarih: 6 C. evvel 1266. Erzurum Anla~mas~~ hakk~nda. Farsça / Frans~zca.
~ ngiltere Maslahatgüzar~~ Sheil'in Mirza Taki Han-~~ Emir Kebir'e yaz~s~~ (s.498). Tarih: 8 C. sâni 1266. Mirza Muhammed Ali Han'~ n ~stanbulda imzalad~~~~ fikralar. Frans~zca.
~ ki devlet Maslahatgüzarlar~~ (Rus ve ~ ngiliz) taraf~ ndan yap~lan aç~ klaman~ n çevirisi (s.501). Tarih: 1266. Erzurum Ahidnâmesi ile ilgili aç~klama. Farsça.
Osmanl~~ elçisinin Mirza Muhammed Ali Han'a yaz~s~~ (s.503). Tarih:20 Zilhicce 1266. Görevlilerin kar~~~ devlet uyruklular~na davran~~~. Farsça.
~ ngiliz temsilcisi J.Sheil'in Mirza Taki Han-~~ Emir Kebir'e yaz~s~~ (5.506). Tarih: 3 Ra-mazan 1266. Erzurum Ahidnâmesinin uygulanmas~. Farsça.
Mirza Cafer Han Mü~irüddevle'nin Dervi~~ Pa~a'ya yaz~s~n~n süreti (s.508). Tarih: 11 C. evvel 1268. Erzurum kararnâmesine göre hudud tesbiti. Farsça.
Arac~~ devlet görevlilerinin Dervi~~ Pa~a'ya istek yaz~lar~n~n çevirisi (s. 522). Tarih: (3 ~evval) 21 Ocak 1852. Arac~~ devlet görevlilerinin hudud tesbitine nezareti. Farsça.
Sadrazam Alta Han-~~ Nuri'nin arac~~ devlet Maslahatgüzarlar~ na yaz~s~n~ n sûreti (s.515). Tarih: 27 ~aban 1268. Istanbul'da hudud ile ilgili i~lerin görü~ülmesinin Iran taraf~ndan kabul edilmedi~i. Farsça.
Mirza Cafer Han Mü~irüddevle'nin Albay Çerikof ve Albay Williamson'a yazd~klar~~ ya-z~ n~n süreti (s.518). Tarih: 24 Zilhicce 1268. Erzurum anla~mas~ na göre hudud tesbitinin sona ermesi. Farsça.
Arac~~ devletler görevlilerinin Mirza Cafer Han Mü~irüddevle'ye yaz~s~n~n çevirisinin süreti (5.524). Tarih: 5 Zilkade 1268. Kotur hududu. Farsça (Asl~~ Frans~zca).
Arac~~ devletler görevlilerinin ortakla~a Dervi~~ Pa~a'ya yazd~ klar~~ yaz~n~n süreti (s.525). Tarih: 28 Haziran/10 Temmuz 1852/1269. Dervi~~ Pa~a'n~ n Lâhican'a tabi Pesve'deki icraat" Farsça.
2.K~s~m: Kürdistan ve Azerbaycan Hududlar~~ ~le ilgili Belgeler:
~ngiltere Maslahatgüzar~ n~ n D~~i~leri Bakan~~ Mirza Mes'ud Han'a yaz~s~~ (s.529). Tarih: 1250. Revanduz hakiminin uyar~lmas~. Farsça.
Osmanl~~ Sadrazam~n~n ~ran devletine yazd~~~~ yaz~n~n süreli (5,532). Tarih: 1250. ~ran-'~n Zohab Sanca~~ndalti malikiyeti. Farsça.
~ ngiltere temsilcisinin Naibri'l-Vüzerâ Mirza Ali'ye yaz~s~ n~ n süreli (s.534). Tarih: 1250. Kahraman Mirza için buyruk ç~kar~lmas~. Farsça.
Rus Maslahatgüzar~n~ n D~~i~leri Bakan~~ Mirza Mes'ud Han'a yaz~s~ n~n süreli (s.536). Tarih: 20 Zilhicce 1254. Ermenilere eziyet edilmemesi. Farsça.
Emir-i Nizam'~ n Maslahatgüzar Alta Muhammed Hasan'a yaz~s~~ (s.539). Tarih: 1257. Tüccar~n ya~malanan mal~~ ve 50.000 kuru~. Farsça.
Kirman~ah hakimi Kahraman Mirza'n~n D~~i~leri Bakan~~ Mirza Ebu'l Hasan'a yaz~s~~ (s.542). Tarih: C. sâni 1257. A~iretler ve kaçaklar hakk~nda. Farsça.
~ ngiliz Maslahatgüzar~ n~ n D~~i~leri Bakanl~~~ na, Hoca Mirza Ebu'l Hasan'a yaz~s~~ (s.544). Tarih: 24 C. sâni 1258. Erdelan ve Süleymaniye valisi ile ilgili ~ikayetler. Farsça.
Cornel Sheil'in D~~i~leri Bakan~~ Mirza Ebu'l Hasan Han-~~ ~irazi'ye yaz~s~ n~n çevirisi (5.546). Tarih: 4 C. evvel 1258. Hudud konular~~ ve ticaret. Farsça. Asl~~ ~ngilizce.
722 KITAP TANITMA
~ ngiltere Elçili~inin Sadrazam Hac~~ Mirza Altasi'ye yaz~s~~ (s.551). Tarih: 15 C. evvel 1262. Hududlarda kale in~a edilmemesi hakk~nda. Farsça.
Rusya elçili~inin D~~i~leri Bakanl~~~na yaz~s~n~n sûreti (s.553). Tarih: R. evvel 1265. Fitne ç~karan ilerigelen bir Osmanl~~ vatanda~~~ Nurullah Bey'in ~ran'a kaçmas~. Farsça.
Kirman~ah hakimi Firuz Mirza'n~n Zohab hakimi ~brahim Pa~a'ya yaz~s~~ (5.555). Ta-rih: Safer 1266. Hudud konular~~ hakk~nda. Farsça.
Ha~metütdevle'nin Sertib (Tu~general) Asker Han'a yaz~s~~ (s.558). Tarih: Receb 1266. Af~ar Sertib Asker Han'~n Sulduz hududu hakk~ nda hükmü. Farsça.
Mühendis Mirza Hasan'~n Nis~reddin ~ah'a yaz~s~~ (5.560). Tarih: 1267. Azerbaycan hududu. Farsça.
Mühendis Mirza Hasan'~ n Mirza Cafer Han Mü~irüddevle'ye yaz~s~~ (s.562). Tarih: 1267. Hudud konular~~ hakk~nda. Farsça.
Mühendis Mirza Hasan Han'~n, D~~i~leri Bakanl~~~na yaz~s~~ (s.565). Tarih: 1267. Hu-dud yenilenmesi, Kotur, Tergur ve Serde~t'teki huHu-dud haritas~n~n ç~kar~lmas~. Farsça.
Mühendis Mirza Hasan Han'~n D~~i~leri Bakanl~~~na yaz~s~~ (5.569). Tarih: 1267. Azer-baycan'da hudud haritas~n~n ç~kar~lmas~. Farsça.
Mühendis Mirza Hasan Han'~n D~~i~leri Bakanl~~~na yaz~s~~ (s.572). Tarih: 1267. Kotu-r'un önemi. Farsça.
Mühendis Mirza Hasan Han'~n D~~i~leri Bakanl~~~na yaz~s~~ (5.574). Tarih: 1267. Kotur meselesi. Farsça.
Rus ve ~ ngiliz Maslahatgüzarlann~n D~~i~leri Bakan~~ Mirza Muhammed Ali Han'a yaz~ -lar~~ (5.578). Tarih: 12 Safer 1268. Kotur'a yap~lan tecavüzler. Farsça.
Rus ve ~ ngiliz Maslahatgüz' arlann~n D~~i~leri Bakan~~ Mirza Muhammed Ali Han'a yaz~-lar~~ (s.5809). Tarih: 20 Safer 1268. Hudud çal~~mayaz~-lar~~ s~ras~nda Dervi~~ Pa~a'n~n Mahalle adas~na sald~rrnayaca~~~ hakk~nda arac~~ devlet temsilcilerinin yaz~s~. Farsça.
Serde~t ahalisinin D~~i~leri Bakanl~~~na mektubu (s.582). Tarih: Ramazan 1268. Dervi~~ Pa~a'n~n Serde~t ahalisi ile ilgili faaliyetleri. Farsça.
Bine ahalisinden güvenilir 34 ki~inin mührünü ta~~yan Mirza Cafer Han Mü~irüddev-le'ye arzlar~~ (s.568). Tarih: Ramazan 1268. Dervi~~ Pa~a'n~n Bine ahalisini kand~rma te~ebbüsleri ve ahalinin buna ilgi göstermedi~i. Farsça.
Horo (Makû köylerinden) lular~n Mirza Cafer Han Mü~irüddevle'ye gönderdikleri tu-tanak (s.592). Tarih: ~evval 1268. Horo ahalisinin ~ ran'a ba~l~liklar~~ ve Re~id Pa~a'n~n zulmünün dile getirilmesi. Farsça.
Mirza Cafer Han Mü~irüddevle'nin D~~i~leri Bakanl~~~na yaz~s~~ (5.594). Tarih: 15 ~ev-val 1268. Dervi~~ Pa~a'n~n Lahican ve U~nuye'delti fesad faaliyetleri. Farsça.
Çehriklilerin Mü~irüddevle'ye gönderdikleri tutanak (5.596). Tarih: ~evval 1268. Der-vi~~ Pa~a'n~n Çehrik ahalisini aldatmak için yapt~~~~ faaliyetler. Farsça.
Rusya Maslahatgüzar~mn Sadrazam Mirza Aka Han-~~ Nuri'ye yaz~s~n~n çevirisi. (s.600). Tarih: 17. R. evvel 1269. Iran ordusunun Sultaniye'de toplanmas~. Farsça.
Arac~~ devletler Maslahatgüzarlar~na D~~i~leri Bakanl~~~n~n yaz~s~~ (s.602). Tarih: 3 C. evvel 1269. ~ran ordusunun Sultaniye'deld geçit töreni. Farsça.
D~~i~leri Bakanl~~~ndan arac~~ devletler elçilerine yaz~~ (s.604). Tarih: 14 Ramazan 1269. Kotur'un tahliyesi. Farsça.
D~~i~leri Bakanl~~~ndan arac~~ devletler elçilerine yaz~~ (s.608). Tarih: 14 Ramazan 1269. Kotur'un tahliyesi ve di~er hudud konular~. Farsça.
V.BÖLÜM: Dört Devlet Görevlilerinin Görü~me ve Konu~malar~~ ~le ilgili Toplant~~ Tuta-naklarm~n Süren (s.611-823):
1. Oturum: 15 R. sâni 1259 /Pazartesi (s.613). Erzurum görü~melerinin 1. oturumu. Farsça.
2. Oturum. 19 R. sâni 1259/Cuma (5.636). Erzurum görü~melerinin 2. oturumu. Farsça.
3. Oturum: 24 R. sâni 1259/Çar~amba .Erzurum görü~melerinin 3. arumu. Farsça. 5. Oturum: 20 ~evval 1259/Sal~~ (s.663). Erzurum görü~melerinin 5. oturumu. Süley-maniye ile ilgili konular. Farsça.
7. Oturum: 14 Zilkade 1259/Per~embe (s.685). Erzurum görü~melerinin 7. oturumu. Farsça.
8. Oturum: 19 Zilkade 1259/Sal~~ (s.697). Hürrern~ehr ile ilgili konular. Farsça. 9. Oturum: 26 Zilkade 1259/Sal~~ (s.704). Hürrem~ehr ile ilgili konular. Farsça. 11. Oturum: 13 Zilhicce 1259 (5.720). Azerbaycan hududu, firar eden ~ehzadeler ve gümrük konular~. Farsça.
12. Oturum: Zilhicce 1259/Çar~amba (s.734). Kaçak boy, oymak ve a~iretlerin iadesi. Farsça.
14. Oturum: 3 Muharrem 1260/Sal~~ (s.747). Zohab meselesi. Farsça.
18. Oturum: 12 Safer 1260 (s.772). ~ ki ülkedeki di~er ülke uyru~u vatanda~lar~n du-rumu. Farsça.
Emir-i Nizam (Ordu Komutan~) '~n Hac~~ Mirza Akasi'ye yaz~s~n~n süren (s.800). Tarih: 8 R. sâni 1260. Hududlarda verdirilen zarar-ziyan. Farsça.
Emir-i Nizam (Ordu komutan~) '~n Hac~~ Mirza Akasi'ye yaz~s~n~n süren. Tarih: Zikade 1260. Hfirrem~ehr hakk~nda. Farsça.
Vezir-i Nizam (Milli Savunma Bakan~ )'~n Hac~~ Mirza Akasi'ye yaz~s~n~n süren (s.807). Tarih: 17 Zilhicce 1260. Van, Kars ve Bayezid'in mülkiyeti. Farsça.
724 KITAP TANITMA
Vezir-i Nizam (Milli Savunma Bakan~) 'in Hac~~ Mirza Alcasi'ye yaz~s~n~n süreti (s.810) Tarih: 1260. Osmanl~~ devletinin verdirdi~i zarar-ziyan. Farsça
Dört devlet temsilcilerinin 28 Muharrem 1258/10-22 Kas~m 1851 tarihinde Ser-i Pul-i Zohab'da 1. Görü~melerinin tutanak süreti (5.812). Hürrem~ehr ile ilgili konular.
VI.BÖLÜM: (s.825-859):
1. K~s~m: Hududlardaki köyler ~le Ilgili hüküm ve belgelerden örnekler:
Safevi ~ah! II. Tahmasb'~n Urmiye vâizi Molla Muhammed Talci'ye ferman~ n~ n sfireti (s.827). Tarih: Zilhicce 1144. Farsça.
Hoy'a ba~l~~ Günbed köyünün sat~~~ belgesi süreti (s.829). Tarih: 25 ~evval 1237. Farsça.
Hududdaki Sivan köyünün sat~~~ belgesi süreti (s.835). Tarih: 18 Zilhicce 1244. Farsça. Hoy'a ba~h Uh~an köyünün al~m-sat~m belgesi (s.839). Tarih: Zilhicce1254. Farsça. Hoy'a ba~l~~ Meduve köyünün sat~~~ belgesi (5.844). Tarih: C. sâni 1256. Farsça. Hudud köyleri sat~~~ belgesi süreti (s.847). Tarih: 28 Zilhicce 1256. Farsça.
Azerbaycan'da bâz~~ köylerin sat~~~~ ile ilgili olarak Yahya Han-~~ ~lhan'dan Kacar Mu-hammed ~ah'a yaz~~ süreti (s.851).Tarih: Zilhicce 1258. Farsça.
Hoy'a ba~l~~ Sivan köyünün ünün sat~~~ belgesinin süreti (s.854). Tarih: 16 R. ev-vel 1260. Farsça.
178. Hududdaki Hararnlu köyünün mülkiyeti (s.857). Tarih: Ramazan 1260. Farsça. ~ mamkulu Mirza'n~n Zohab hâltimine yaz~s~n~n süreli (s.859). Tarih: ~evval 1268. Zo-hab'~n vergisi. Farsça.
Ekler K~sm~:
Osmanl~~ Sultanlar~n~n adlar~~ (s.863),
--~li. Selim devri Sadrazam ve ~eyhülislâmlar~n~n adlar~~ (s.865), — II. Mahmud devri Sadrazam ve ~eyhülislâmlar~n~n adlar~~ (s.866),
Sultan Adülmecid devri Sadrazam ve ~eyhülislâmlarm~n adlar~~ (s.868), — Sultan Abdülaziz devri Sadrazam ve ~eyhülisl'âmlar~n~n adlar~~ (s. 869),
Resimler (s.879), Haritalar (s.881).
