Bizim Caddeden Portreler
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
P e y a m i S a f a n ın ö n ü n e y ü z le rc e a rtist re sm în i serd im . İdinden b e ğ e n d iğ i tipi _seçemedi a m a , en b e ğ e n m e d iğ i t ip i buldu. Bu da zav allı A le x is S m ith oldu.
P
EYAMİ S A F A e d e b iy a t â l e m in e hiç h a b e ri o lm a d a n g ir m iştir. Ç ü n k ü h en üz dokuz y a ş ı n d a ilk ro m a n d e n e m e sin i y a p a n bir ç o c u k , h e r h a ld e e d e b iy a t â l e min e ş u u r la a tılm ış o lam az. " P i y a no M u a llim e s i” ism ini ta ş ıy a n ve 3-4 s a y f a d a n ib a r e t o lan bu r o m a nın m ü s v e d d ele rin i üstad , h â lâ e v in d e k i k ü t ü p h a n e s in d e s ır a la n a n y ü z le r c e r o m a n l a r ı a r a s ın d a , n a d i d e b ir m ü c e v h e r gibi s a k l ı y o r . K a h r a m a n ı Ş e f k a t i b eyi, ro m a n d a nasıl c a n l a n d ır d ığ ın ı b ilm iy o ru z a m a, h e r h a ld e Ş e f k a t i b e y , b u g ü n i h t i y a r l a m ı ş d a olsa, m ü ellifi t a r a f ı n dan h â lâ u n u tu lm a m ış tır. Dokuz y a ş l a r ı n d a r o m a n a baş- lıy a n b ir ç o c u k , e lb ette ikifıci e s e rini p e k g e c ik tir e m e z d i. Nitekim P e y a m i S a fa , 13 y a ş ı n d a y k e n i k i n ci ro m a n ın ı y a z ıy o r . "E ski Dost". Bu r o m a n ın m ü sv e d d e le ri de “P i y a n o M u a llim e s i" nin y a n ı n d a d u ru r. G ö r ü lü y o r ki, e d e b iy a t ve b il h a ssa r o m a n c ılık , P e y a m i S a fa 'n ın12
İlk roman denemesini 9 yaşında yazan Peyami
Safa her gece sabahın üçüne kadar çalışır. Be
ğendiği kadın tipini tarifte çok müşkülpesent
tir. Birçok aşk macerası geçirmiş ve on doku
zuncu sevgilisiyle evlenmiştir.
Y a z a n ;
OĞUZ Ö Z D E Ş
F o to ğ ra f la r : R ü ç h a n A r ık a n p ek e r k e n y a ş l a r ı n d a b a ş lıy a n i h t ir a s la r ın ın b a şın d a g e lm e k te d ir. Henüz iki y a ş ı n d a ik en b a b a sı ş a i r İsmail S a f a y ı , h em en onun a r k a s ın d a n da k a rd e şin i k a y b e d e n P e y a m i S a fa , p e k g en ç y a ş l a r ı n d a , h a y a t ı m k a z a n m ı y a m e c b u r olmuş, Birinci D ü n y a H arbi s ı r a s ın d a h e nüz on beş y a ş ı n d a y k e n m u a ll i m lik e tm iy e b a şla m ıştır. 18 99 d a d oğan P e y a m i S a f a ;—■ Y aşım ı hiç s o rm a yın , d iyor. Belki h esap y a p m a k za h m e tin e k a t l a n m a k i s t e m iy e n le r y a ş ım ı ç ı k a ra m a zla r.
P
e y a m i S a f a ’nın g a z e te c iliğ e ilk atılış t a rih i 1918 y ılın d a d ır. On dokuz y a ş ın d a , k a rd e şin in teşvik i ile m u a llim lik t e n ve D ü yu nu U m u m ıy e d e k i k ü ç ü k m e m u r iy e tin den m a t b u a t a g e ç iy o r ve “ Y irm in ci A s ı r ” adlı bir a k ş a m gazetesiç ık a r m ı y a b a ş lıy o r la r . F a k a t d a h a evvel İkdam g azetesin d e m a k a l e l e ri n eşre d ilm iştir. Gazetede m u s a h h ih lik ten b a s l ıv a r a k h em en h er ş e y y a p a n P e y a m i S a fa , k a r d e ş iy le b e r a b e r ç ık a r d ığ ı gazeted e “ A srın H i k â y e l e r i ” ismi altın d a b ir h a yli h ik â y e n e ş re d iy o r.
G arip tecellid ir. Henüz do kuz y a ş ı n d a ro m an y a z m ı y a b a şlıy a n , on y ıl so n r a da to m a r to m a r y a z ı la r ı ç ık a n P e y a m i S a f a ’nın n e ş r e d i len ilk yazısı İkdam da ç ık a n bir şiirdir.
— Ş a ir de ğilim a m a , d iyor. Ne y a p a r s ın ız m atb u a t h a y a t ı n a b ö y le k a rış m a m m u k a d d er m iş.
—- Ya k ita p h ali n d e n eşred il en ilk ese riniz?
— İlk ese rim i 1912 yılınd a, V e f a lis esin de ta le b e iken, bir a r k a d a ş ı m l a üç lir a s e r m a y e k o y a ra k n eşre ttim . A d ı “ K a r a n l ı k la r K r a lı ’’ idi. Bir h ik â y e kita b ıd ır . Kitabı sa t m a k , hiç o lm azsa m a s r a fını k u r t a r a b i l m e k için, kitab ın ü- ze rin e “ o k u m a k m e m n u d u r “ d iye y a zm ıştık . F i lh a k i k a 1000 tane b astığ ım ız k itabın 8 0 0 ü satıld ı.
1
— K azancınız y ü k s e k oldu mu b a r i ?
— Elimize a n c a k yedi b uç uk k u r u ş geçti.
B ugün, bir ro m an ınd an b ir k a ç bin lir a k a z a n a n bir ro m an c ın ın, ilk ese rin d e n b u k a d a r az bir p a r a k a z a n m a s ı g a r ip - c y d o ğ r u s u !
P e y a m i S a fa n ın ik in ci kitabı, " K a r a n l ı k la r K r a lı" ndaıı ta m yedi yıl Eonra n eşre d ile n İstanbul H i k â y e l e r i ' dir. A y n ı y ıl, a r k a s ı n dan ilk r o m an ı ç ık ıy o r . "Sözde K ızla r" .
P
e y a m i S a f a d iyo r İçi:— Bu rom anı, k e n d im e ve b a ş k a l a r ı n a h iç b ir şe y ispat e tm em ek için, sırf g eç im k a y g u s u ile yazd ım . B u n la rı t a k ip eden “ M a h ş e r" ve " C a n a n da, hep y a rı h a y a t ı k a z a n m a k z a r u r e t le r iy le , y a r ı da henüz t e ş e k k ü le b a şlıy a n edebî ist e k le r le yazılm ıştır.
Gerçi üstad b ö y le s ö y lü y o r a m a , "Sözd e K ızlar" adlı ilk r o m a nı, b u g ü n zan n ed e rsem , beş in ci t a b ın a k a v uşm uş, filme de a l ın m ı ş tır.
A r a d a n ç ok g eç m iy o r, g a z e teci P e y a m i S a f a 'y ı e d e b iy a tç ıd a n a y ır a n " S e r v e r Bedi" im d a d ın a y e tiş iy o r ve h a lk ın h oşlan d ığı tip te b ir ço k ro m a n la r ı, bu m ü s t e a r a d la n e ş re tm e ğ e b a şlıy o r. P e y a m i S a l a nın, b u g ü n " S e r v e r B ed i" m ü ste a r a d ı y l a n eş re ttiği ve y a zd ığı r o m a n la rın y e k û n u y ü z ü b u lm a k t a d ır . Bu n u n la b e r a b e r P e y a m i S a fa S e r v e r Bedi" ile olan a k r a b a l ığ ı pek de iy i değild ir .
Y a ş a m a k için ç a lı ş m ıy a ve y a z m a ğ a m e c b u r olan P e y a m i S a f a : — Otuz senelik y a z ı h a y a tım da. bu c e m iy e t b a n a b ir hafta istir a h a t h a k k ı v e rm e m iştir, diyor.
P e y a m i Sa fa n ın h o ş la n m a d ığ ı ş e y le r pek ç o k tur .
— Size şimdi hepsini s a y m a k im kânsız. M eselâ ağzını ş a p ı r d a t a r a k y e m e k y iy e n le r d e n hiç h o ş la n mam . Gömlek k o lla rın ın cek e tin d en ç ı k a n l a r a sin ir le n ir im . K o n u şu rk e n b aşım ı k e s m e ler in i, sözümü k e s m e lerin e ter cih ederim . Yine k o n u ş u r k e n biri, elini h e r h a n g i bir y e rime d o k u n d u r u r s a e le k tr ik le n m iş gibi olu rum .
T an ı fır satın ı y a k a la m ış tım . — Y a k a d ı n l a r d o k u n u r s a , üstad. d iye so rd um.
Güldü.
— T a b iî o n la r m ü stes n a !
Ç
o cu k k en pilâvı ve köfteyi pek se verm iş. Ş im di o n la rın y e r in i biftek almış. Sulu y e m e k le r i hiç sevm iyor.— Et yem ez se m , d o ym a m ış gibi olu rum , d iyor.
R e n k le rd e n y eş il ve k ırm ız ıy a b a y ılır . Müth iş gazete t ir y a k is id ir . G a zetelerd en b ilh a ssa C u m h u r i y e t " i okur.
T i y a t r o y u çok sever, fakat s a h n e m e v z u u n d a çok titiz o ld u ğu için Ş e h ir T i y a t r o s u n a p ek az g i der. M u h a r r ir o lm a sa y m ış doktor, dokto r da o lm a sa y m ış h e r h a ld e a r tist o lu rm u ş. T iy a tr o m e v zu un d a, P e y a m i S a fa o ld u k ç a h a r a r e t li ko n u şu y o r. — T iy a tr o ko lle k tif b ir s a n a t tır, Ş e h ir T iy a tr o s u D ram k ısm ın d a h a y r a n ı o ld u ğu m a y r ı a y r ı b ir k a ç s a n a t k â r v a r s a da, y a n y a n a g e l d i k leri zam an o n la rı, k ıy m e t le r in d e n çok k a y b e t m iş o la r a k g ö r ü y o r u m . Komedide b ütün şö h re tle r h a k lıd ır.
P e y a m i S a fa , s i n e m a y a k a rş ı, b o y k o t ilâ n etm iş g ib i:
' — S in e m a y ı h iç sevmem, d i yor. Nadiren iyi film lere gid erim . S in e m a d elileri, iy i kö tü t efrik e t m ed en h e r s i n e m a y a gid er. Ben iyi filme gid e rim . Birçok se y ir c ile r e k s e r iy e t le sin em a k a lite sin d e n zi y a d e , b e y a z p er d ed e o y n ı y a n ı ş ı k ların h a y r a n ı d ı r . Y e rli film le re g e lin ce... Ben şahsen i y i film g ö r m e dim. Belki y o k , b elki de hep sin e g id e m e d iğ im için...
— B eğ en d iğiniz m u h a r r i r l e r de yok m u ?
— V a r . fak at g ü c e n d irm e m e k için, bir te r c ih y a p m ıy a c a ğ ı m .
P e y a m i S a fa n ın gec e h a y a t ı o ld u k ç a s a k in g e ç t iğ i a n la ş ılıy o r. S a a t 9 ile 12 a ra s ı onun h azım ve istir a h a t v a k t id ir. 12 den g e c e s a at üçe k a d a r o k u r, g azete d ış ın d a ki y a z ıla r ın ı y a z a r . Gazete d ış ın d a ki y a z ı l a n ro m a n la rı o ld u ğ u n a g ö re, P e y a m i S a fa , ro m a n la rın ı g ece y a rıs ın d a n so n ra, o k u y u c u l a r ı d e rin bir u y k u d a y k e n y a z ı y o r d e m e k tir. — P e k n a d ir en , d iyo r, d o stla rın ısra rı ile bazı g e c e le r öteki d ü n y a l a r a u z a n ışla r y a p a r ım .
O a n a k a d a r m ü la k a t ım ız o l d u k ç a ciddî m e v z u la r üz erin d e o l muştu. Ben de bu “ Ö tek i d ü n y a la r a u z a n ış" tan c ü re t a l a r a k so rd u m :
-— En beğendiğiniz kadın tipi?
Bir Solukta Bira İçm e Rekoru
3 litre birayı bir solukta içiş dünya rekoru, on bir saniye ile bir Fransıza aittir. Fernand Bachelard adında bir Belçikalı, dünya rekorunu kırmağa teşebbüs etmiş ise de muvaffak olamamış tır. Zira, biçare adam 3 litre birayı ancak on üç saniyede haklıya- bilmiştir. Yukardaki resim Fernand Bachelard’ı dünya rekorunu kırmağa teşebbüs ederken göstermektedir
( O g g i d e n )
V_ _ _ _ -_ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _
K
end isiy le k o n u şa n bir kad ının , ü z er in d e k i ip liği a l m a k için g ö s te re c e ğ i d i k k a t h o ş u n a g i den P e y a m i S a fa n ın , eibet h o ş la n d ığı bir ka d ın tipi vardı.— C anım , dedi. Sizin müesse r senizde k ad ın dolu. B irk a ç tanesini g österin de için d en b ir in i seçelim . V e h em en a r k a s m d a n / ilâ ve etti.
— Y a n lış a n la ş ılm a s ın ; sizde resim bol b u lu n u r. M a ş a lla h b ir s ü rü m e c m u a ç ık a r ıy o rs u n u z , h e r h a ld e resim arşiv in izd e k a d ı n l a r çoktur.
H em en bizim Yıldız m e c m u a sının se k re t e r i S o le lii'y e koştum. H a k ik a t e n resim arşiv in d e d ü n y a nın en güzel k a d ın la rın ın , sinem a a rtistle r in in sü rü sü rü resim leri v ard ı. Bir t o m a r a lıp P e y a m i Sa- f a ’nın y a n m a g eld im ve m a sa n ın üstü n e serd im , Ü stad , b a k tı, baktı, fak at h iç b ir is in i b eğ e n e m e d i.
— A m a n üstad, dedim . Bu
g ö r d ü ğ ü n ü z resim ler, sin e m a d ü n y a sın ın en güzel y ıld ız la r ıd ır .
— Ne y a p a l ı m , hiç b irisin i g ö züm ısırm a d ı. M a a m a fih sizi boş g ö n d e r m iy e y im . İçlerinden en b e ğ e n m e d iğ im i s ö y liy eb iiirim .
V e ş a h a d e t p a r m a ğ ı y l a bir resm i g ö s te r e r e k :
— İşte, dedi.
Baktım, b ir ço k A m e r ik a n film le r in d e baş rolü a la n , g ü z e lliğ iy le m e şh u r A l e x i s S m ith . D em ek p i y a n g o o n a isab et etm iş ti!
Bugün evli ve 10 y a ş ı n d a bir e r k e k e v lâ d a sa h ip o la n P e y a m i S a f a y a ko nu şm am ız ın so n un d a b a şın d an g eçen a ş k la r ı so r d u m :
— On d o k u zu n c u se v g ilim le e vle ndim , bu k â f i değil m i ? dedi.
İçimden, " O n d o k u zu n c u n u ıı k im o ld u ğ u n u ö ğ r en d ik , f a k a t şu on sekizini de ö ğ r e n se k b iç fena o lm az" dedim a m a , yü zs ü zlü k e- dip so ram ad ım .
13
