Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 1, 2000
PERiODONTAL TEDAViLERi YAPILMAMIŞ KEMiKİÇİ CEPLi
DiŞLERDE ÖNCELiKLi RESTORATiF YAKLAŞIMA BAĞLI
KOMPLiKASYONLAR (BiR OLGU NEDENiYE)
Yrd. Doç. Dr.
İsmail MARAKOĞLU*, Dt. Ulvi Kahraman GÜRSOY*, Yrd. Doç. Dr. Kerem Engin AKPINAR**ÖZET
Endodonti kliniğimize sağ alt 6 numaralı dişinden şiddetli ağrı şikayetiyle başvuran 30 yaşındaki bayan hastadan alman anamnezde 3-4 saat önce OD dolgu yaptırdığı öğrenilmiş alı-nan periapikal radyografta daha önceden var olan kemik içi cebe doğru dolgunun taşkınlık yaptığı belirlenmiştir. Bölgenin taşkın dolgudan temizlenmesi ve subgingival küretaj işlemi sonrası hasta bir gün sonrasına kontrole çağrılmış kontrol se-ansında hastanın ağrı şikayetinin ortadan kaldığı gözlenmiştir. Bu vakanın ışığında kemik içi cep varlığında periodontal tedavi yapılmadan uygulanan bir restorasyonun periodontal durumu şiddetlendirebilecek komplikasyonlara sahip olduğu görülmüştür.
Anahtar Kelimeler:Kemik içi cep, taşkın dolgu, akut ağrı
SUMMARY
30 year old female patient who admitted to endodonty clinic complained about a tooth ache originated from right lower first molar with a filling performed on 3-4 hours ago. After radiographic examination an overhanging margin of the filling was seen in the intrabony periodontal pocket neighbouring to the filling wall. Overfilling removed and subgingival curettage performed and after 24 hours tooth ache was totally disappea-red. It can be said that without eliminating the periodontal di-sease a restorative therapy may be a complication that worsen the periodontal status on periodontally diseased sites.
Key Words:lntrabony periodontal pocket, Overfilling, acut pain.
GiRiŞ
Taşkın subgingival marjinler periodontal sağ-lığı olumsuz yönde etkilemektedir. Kemik kaybı de-recesi ile taşkın marjin arasında pozitif bir ilişki var-dır. Periodontal hastalıklı bir dişe ait taşkın marjin plağın uzaklaştırılmasını zorlaştırır hatta imkansız kılar. Bu tür sorunun çözülmesinde restorasyonun yapıldığı madde oldukça önemlidir. Genel olarak kötü restorasyonların yenilenmesi en iyi girişimdir; ancak taşkınlık minimal düzeyde ve ulaşılabilir dü-zeydeyse taşkınlığın düzeltilmesi veya marjinal ta-mir gibi daha ucuz alternatifler tercih edilir. Taşkın marjinlerin uzaklaştırılması periodontal sağlığın düzelmesi ile sonuçlanmakta ve plak miktarı enfla-masyon ve sondlama derinliği azalmaktadır.
Pack ve arkadaşlarına göre taşkın dolgular iatrojenik periodontal hastalığa sebep olmaktadır.1
1912 yılında Black hatalı restorasyon kenarlarının gingivitise sebep olduğunu bildirmiştir.2 1953 yılında
ise Mosteller tüm restoratif işlemlerden sonra radyografi almak gerektiğini çünkü taşkın restoras-yonların komşu yumuşak dokulara zarar verdiğini bildirmiştir. Restoratif diş hekimliğindeki tüm geliş-melere rağmen hala taşkın kenarlı restorasyonların yapıldığı ve her zaman da bunların tespit edile-mediği ve düzeltileedile-mediği ve böylece de bir perio-dontal hastalık nedenine dönüştükleri bir gerçektir.1 Bunun yanısıra periodontal ceplerin bulunduğu dişlerde periodontal tedavi yapılmadan uygulanan bir restoratif yaklaşım eğer taşkın bir yapıya sahipse
* C.Ü. Dişhekimliği Fakültesi Periodontoloji AD.
** C.Ü. Dişhekimliği Fakültesi Endodonti BD.
sahipse periodontal hastalığı şiddetlendirmekte ve hatta akut ağrı sebebi olmaktadır. Akut ağrılar ile hekime başvuran hastada ağrıya sebep olan etkeni bulmak çok güçtür. Hasta ağrılardan dolayı yıp-ranmış veya gergin olabilmektedir. çoğu kez ağrı-yan dişi yada bölgeyi bildiğini söyler ama çoğu za-man yanılır. Bazen bir çenedeki ağrı karşısınday-mış hissi verebilir. Bu tip durumlarda hekim hasta-dan aldığı anamnezi direkt olarak dikkate almamalı klinik muayene ile birlikte radyografik muayene, termal testleri de değerlendirmelidir.3 Ağrının hasta
tarafından periodontal yada pulpal olarak belirlen-mesi imkansızdır, hasta hekime diş ağrısı şikaye-tiyle gelir, şikayetin sebebinin pulpal mı yoksa peri-odontal mı olduğunu belirlemek hekimin diagnostik yöntemleri kullanarak ayırdedebileceği önemli bir noktadır. Teşhisin doğruluğu özellikle periodontal şikayeti olan dişlerde oluşan akut ağrıya bağlı pul-paya yönelik yanlış tedavilerin yapılmasını engelle-yecektir.
OLGU
30 yaşında bir bayan hasta akut bir ağrı ile endodonti kliniğimizde başvurmuş ve alınan anam-nez sonucunda yaklaşık 4-5 saat önce sağ alt 6 numaralı dişine OD amalgam dolgu yaptırdığı öğ-renilmiş ve alınan periapikal radyografi sonucunda dişin distalinde kemik içi cebe taşırılmış amalgam dolgu tespit edilmiştir (RESiM 1).
C.Ü. DiŞHEKiMLiGi FAKÜLTESi DERGiSi 2000
Resim 1: Vakanın radyografik görüntüsü
Ayrıca yapılan ağıziçi muayenede ise dişin distal papilinin dolgu yapımı sırasında zedelendiği görülmüştür. Hemen hastaya lokal anestezi yapılarak hem amalgam uzaklaştırılmış hem de o bölgeye subgingival küretaj yapılıp pat bölge periodontal pat ile kapatılmıştır. Daha sonra hasta bir gün sonrasına kontrole çağırılmış, bir gün sonra hasta kontrole geldiğinde hastadaki akut şikayetlerin olmadığı gözlenmiştir.
TARTIŞMA
Ağrı tarifi ve incelemesi çok güç olan subjektif bir histir. insanın bir uyarana karşı duyduğu ağrı bir cihaz ile tespit edilememekte yalnız o kişinin anlatımıyla belirlenebilmektedir. Hastanın anamne-zinden ağrının olup olmadığına karar verebiliriz. O halde bu konuda hastaya inanmak zorundayız. Halbuki aynı şiddetteki bir uyarana karşı her hasta-nın değişik şiddette ağrı hissettiği bilinmektedir. Ağrı kişiden kişiye değişebilen subjektif bir histir; tam olarak objektif bir değerlendirmesi yapılamaz.
Ağrı organizma için önemli bir fizyolojik fonk-siyondur. Ağrı sayesinde tehlikeli durumda orga-nizma kendini savunur. Akut ağrının hasarı haber vermesi iyileşmeyle birlikte azalması nedeni ile bi-yolojik olarak yararlı bir yönü olmakla beraber kronik ağrının kendiliğinden geçmemesi, günlük aktiviteleri sınırlaması, özürlülüğe neden olması ile zararlıdır. 4
Ağız içinden kaynaklanan ağrılar başka ağız içi bölgelerde hissedilebildiği gibi ağız dışında komşu bölgelerde de hissedilebilir. çoğu kez pul-padan kaynaklanan ağrı dişlere yada diğer bölge-lere yayılabilir veya bunun tam tersi olarak sistemik hastalıklar yada yumuşak doku hastalıkları çenede hatta dişte ağrı yaratabilir.5
Kliniğimize başvuran hastanın şikayeti kendi tanımlamasına göre yaklaşık 3-4 saat önce amal-gam dolgu yaptırdığı dişten kaynaklanmaktaydı. Hastada pupitiste de gözlenen spontan nabızsal atım tarzında ağrı söz konusuydu. Taşkın dolgula
CiLT: 3, SAYI: 1
rın belirlenmesinde geçerlilikleri kabul gören iki yöntem vardır; sondalama ve bitewing radyografi. Bu iki yöntemi karşılaştıran Pack ve ark.2 tüm
ap-roksimal taşkın dolguların %74'ünü radyografik yöntemle %62'sini de klinik olarak bulmuşlar ve bil-gilerin ışığında her iki diagnostik yöntemin birlikte kullanılmasının daha doğru olduğunu bildirmişlerdir. Radyografi kullanılmadan değerlendirilen böyle bir anamnezin hekimin teşhisinde hataya sebep olması ve ağrıyı giderme amaçlı pulpaya yönelik işlemlerin yapılması mümkündür. Ancak alınan radyografda görülen taşkın dolgunun uzaklaştırılması ile hastada 24 saat içinde ağrı şikayetinin ortadan kaldığı görülmüştür. Bu durumda daha önceden var olan kemik içi ceplerin tedavisi yapılmadan restoratif bir yaklaşımda bulunulduğunda taşkın dolgu yapılması ve/veya dolgu artıklarının cebe itilmesi gibi hataların ve buna bağlı şiddetli periodontal problemlerin ortaya çıkması mümkündür.Bu bilgilerin yanı sıra birçok araştırmacıda: Wright,6 Björn ve ark7, Gilmore&Sheiham,8 Gorzo ve ark.9 ve Jeffcoat10 taşkın dolguların periodontal hastalığa sebep olduğunu bildirmişler Pack ve ark.2 ise taşkın
dolgunun komşu dişetinde cep oluşturabileceğini belirtmişlerdir. Bu veriler varolan bir periodontal problemin hatalı bir restorasyonla daha da şiddetlendirilebileceğini göstermektedir. Böyle bir durumda hekimin restoratif yaklaşımdan önce dişe ait periodontal problemin tedavisinin yapılmasına yönelik bir yaklaşımı daha doğru olacaktır.
KAYNAKLAR:
1. Pack ARC, Coxhead LJ, and McDonald BW: The prevelance of overhanging margins inposterior amalgam restorations and periodontal consequences; J Clin Periodontol 1990;17:145-152
2. Black AD: Preventive treatment of periodontal disease .Dental Review 1912:26:861
3. Bayırlı G:Diş pulpası ve ağrı .i.Ü. Basımevi ve film merkezi,
istanbul 1990
4. Ingle IL,Beveridge EE:Endodontics, 2nd .Ed.Lee and Febieger 1976
5. Kutsal YG: Analjezik ve antienflamatuar ilaçların akılcı kullanımı Ankara 1999
6. Wright WJ: Local factors in periodontal disease. Periodontics 1963; 1 ,163(Abstract)
7. Björn AL,Björn H&Grkovic B: Marginal fit of restorations and its relation to periodontal bone level. Part I.Metal fillings. Odontologisk Revy 1969:20,311-321
8. Gilmore N&Sheiham A: Overhanging dental restorations and periodontal disease. J PeriodontoI1971;42,8-12
9. Gorzo I,Newman HN & Strahan JD: Amalgam restorations, pla-que removal and periodonlal health. J Clin Periodontol 1979;6,98-105
10. Jeffcoat MK &Howell TH: Alveolar bone destruction due to the overhanging amalgam in periodontal disease. J PeriodontoI1980;51,169-181
