Burçak Evren *
On yıl öncesine kadar komik dene cek fiyatlarla alıcı bekleyen Osrnan- lı kartpostalları, bugün sayıları hız la artan koleksiyoncuların peşinde koştukları değerli bir mal haline geldi. Kartpostalların çok kısa sü rede bu denli pirim yapmasının ne denleri arasında, ülkemizdeki ya yıncılığın artması, eskiye duyulan özlem ve hepsinden önemlisi, yakın geçmişe ait dokümanların hızla tü kenmesi sayılabilir. Gerçekten de eski kartpostallar her geçen gün kimlik değiştiren büyük kentlerimi zin eski durumlarını yansıtan en doğru ve en kesin belgeleridir.
Kartpostallar sayesinde eskiye ilişkin giysiler, yaşam biçimleri, et- nografık özellikler, yapılar, değişik likler ve kimi yok olup giden mes lekler kolaylıkla tespit edilmektedir. Ayrıca kartpostal koleksiyonculuğu eskiye ilişkin doküman toplama iş levi ile de ayrı bir önem kazanmak tadır.
Kartpostal koleksiyonculuğunun en bilinen şekli firmalara göre top lamaktır. Bugün için bir hayli zor olan bu toplama şekli yerini artık üzerindeki fotoğraflara göre birik tirmeye terketmiştir. Örneğin satı cılar, meslekler, meydanlar, cami ler, giysiler, yöreler, kentler, taşıt lar ve buna benzer gruplamalar, keyifli bir koleksiyonun oluşmasın da başlıca konulardır.
Haberleşmenin insan gücüyle yapıldığı dönemlerde (19. yüzyılın ikinci yarısında) ortaya çıkar kart postallar, fotoğraf tekniğini bu lunmasıyla yaygın hale gelmiş, ha berleşmedeki teknik aşamalara rağ men her geçen gün değerlerini ko ruyarak ve hatta çoğaltarak günü müze dek kullanılagelmişlerdir.
Bugün bile ufak bir çaba ve pa ra ile istenilen türde kartpostal ko leksiyonu yapmak işten bile değil dir.
MERAKLISI İÇİN
H er kartpostal adeta b ir tarihtir. D ikkatlice bakıldığı zam an neler görebilirsiniz neler. İşte günü müzden yaklaşık yüz yıl önce çe kilm iş b ir fotoğraf. Önde çift kü- rekçili yelkenliler, ark ada çata nalar, bugün hepsi tarih olan m avnalar ve yolcu k ayık ları. B i raz ark ada ortadan ansızın k ay bolan M erzifonlu C am ii ile G a lata K u lesi. B iraz dikkat ederse niz, yan dan çarklı vapuru bile görebilirsiniz. K artp ostalın b u günkü d eğeli yalnızca 5 bin lira. Ama b iraz aram an ız gerekecek.
KARTPOSTAL KOLEKSİYONU İÇİN GEREKLİ SİLGİLER
• Koleksiyonunuza koyacağınız kartpostalların temiz olmasına dik kat ediniz. Yırtık, kirli ya da çizil miş kartpostalların değeri pek faz la değildir. Tıpkı, pul ve kâğıt pa ra gibi kartpostalların da “ cil” ola nı değerlidir.
• En geçerli ve yaygın olan kolek siyon yöntemi, firmalara göre top lamaktır. Aynı firmanın seri numa ralarına göre toplanan kartpostal lar, dünyanın her yanında belirli bir değere sahiptir.
• Kartpostalların satış değeri, kart postalın temizliğine, nadir oluşuna bağlıdır. Ayrıca üzerindeki damga lar ve pullar da kartpostalın değe rini artırıcı öğelerdir. Önemli kişi lerin yazılarını içeren kartpostallar ise en değerli olanıdır.
• Kartpostal piyasasında en fazla aranan çeşit Anadolu’ya ait olan larıdır. Özellikle küçük kentlerin kartpostalları çok az çıkmaktadır. • İstanbul’a ait kartpostalların için de ise özellikle Kadıköy’e ait olan lar çok nadir ve daha pahalıdırlar. • Yeni kartpostalların da biriktiril- mesine karşılık ülkemizde en geçerli olan koleksiyon türü günümüzden en az yetmiş yıl öncesine (ve daha eskisine) ait olanlarıdır.
• Eski kartpostalların başlıca satış yerleri Beyazıt’taki sahaflar, Tü- nel’deki pul dükkânları ve Kadı köy’deki Sabahattin’in yeridir. Bu ralarda 5 ila 30 bin lira arasında is tenilen türde ve sayıda kartpostal bulunabilir.
• Ülkemizdeki en büyük kartpostal koleksiyonu Herman Boyacıoğlu’- na aittir. Bu kişinin elinde toplam 200 bin adet Osmanlı kartpostalı vardır. Fakat son yıllarda bunun büyük bir kısmını elden çıkarmış tır. Herman Boyacıoğlu ülkemizde ilk kez kartpostal sergisi açan
kişi-d ir .-. *
• Ülkemizde eski kartpostallar dü zensiz de olsa müzayede yoluyla sa tılmaktadır. Son müzayede, geçti ğimiz ay Kadıköy’de yapılmış ve 700’e yakın kartpostal çeşitli kişilere açık artırma yöntemi ile satılmıştır. • Kartpostallar, özel kan albümleri ya da plastik poşetler içinde saklan malıdır. Çünkü her iki yöntemde de kartpostalın yalnızca ön yüzü değil, arka yüzü de görülebilmek tedir. Kutular içinde saklandığı tak dirde, kutuların kartpostal ebadın dan büyük ve küçük olmamasına dikkat ediniz. Çünkü çarpmalar so nucunda yanları zedelenebilir.
GÜNEŞ PAZAR 8 TEMMUZ 1990
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
