r^bLv/>9-r
Türkiye’nin ilk gemi-müzesi
TCG GAYRET
Turkeys First Museum Ship
By N A L A N D Ö N M E Z * Photos Ö N D E R D U R M A Z
İstanbul’dan İzmit’e girişte otobanın sağında meraklı bakışları üzerine çeken sessiz ve ihtişamlı tanık, kültürel ve eğitsel hizmet veren Gayret Gemisi’dir.
Yeni yetişen nesillerin denizcili ğe özendirilmesi, Türklerin 1000 yılı bulan denizcilik serüvenin den kesitlerin sunularak tarih bi lincinin geliştirilmesi amacıyla 1997’nin ilk aylarında düzenlen me çalışmaları başlayan Gayret Müzesi, 20 Ağustos 1997’de ziya rete açıldı. 1946 yılında Ameri ka’da muhrip olarak inşa edilen ve ilk adı USS Eversole olan bu ihtişamlı
you enter the town o f Izm it west o f Istanbul there is a naval ship b e rth e d to the rig h t o f the motorway where it runs along the coast. This is the TCG Gay ret, now in retirement from active service and embarked on a new career as a museum.
The Gayret Museum opened on 20 August 1997 as a museum o f Turkish naval history over the past thousand years, and one o f its aims is to encourage the y o u n g e r g e n e r a tio n to choose a naval career. The Gayret is an A m e ric a n destroyer b u ilt in
i i o
S K Y L I F E A Ğ U S T O S « -j * . A U G U S T 1 9 9 8
1 1 1
Türkiye’nin ilk ve şimdilik tek gemi-miizesi olan Gayret, bir yıldır ziyaretçilerine kültürel ve eğitsel hizmet veriyor. / Turkey’s first and for the present only museum ship, the Gayret, was opened a year ago.
gem i, 1973’de Türk sancağı ç e k ile re k Türk Silahlı Kuvvetle- r i’ne dahil oldu ve TCG Gayret adını al dı.
Şu anda Türkiye’nin ilk ve tek gemi-mü- zesi olma özelliğin i taşıyan 119 m etre uzunluğunda ve 12.5 metre genişliğindeki TCG G ayret M üze- si’nde kısa bir yocu- luğa çıkalım isterse niz...
Gemiye girdiğinizde, yönlendirme levhaları sizi ilk olarak, eski den er mangası ola rak kullanılan üçlü bölüme, yani Gayret Müzesi’nin çekirdeği ne indirecektir. Bu bölümde, ziyaretçileri sergiye hazırlayan bir vid eo-cu b e bulunu yor. Müzik eşliğinde gem i yaşantısından
1946, an d origin ally named the USS Ever- sole. This magnificent ship jo in e d the Turk ish N a vy in 1973, b e c o m in g the TCG Gayret. She is 119 m lo n g a n d 12 .5 m wide, a n d T u rk e y ’s fir s t an d only muse
um a flo a t. So now l e t ’s b o a rd h e r a n d look around.
When y o u e n te r the ship the signs lead you first to the three areas once used as a mess by the sailors, a n d now bousing a video- cube, whose huge screen shows scenes o f life and action in the navy to the accompa n im e n t o f m usic. These in c lu d e land, air, sea a n d u n d e r water bombardments, s u b m a rin e s , h e li copters la n d in g an d 112 S K Y L I F E A Ğ U S T O S — j> - A U G U S T 1 9 9 8
Gayret’te güverteden başlayarak, geminin tüm bölümlerinde denizciliğe ilişkin çok sayıda obje sergileniyor. / From the decks downwards, every part of the Gayret is filled with nautical exhibits.
kısa kesitler gösteren bu dev ekranda, kara-hava- sualtı-suüstü bombardımanlarından denizaltılara, helikopter iniş-kalkışlarından SAT komandolarının gösterilerine kadar ziyaretçilerin merakını cezbe- decek bir dizi görüntü birbiri ardına geçiyor. Biraz ilerde, Deniz Kuvvetleri birlik ve gemilerine ait şilt ve kokartların sergilendiği salon bulunu yor. Salonda bulunan dokunmatik bilgisayardan, deniz çevreciliği, büyük Türk denizcileri, uçar ve yüzer unsurlar, savaş harekat merkezi, köprüüstü hakkında ayrıntılı bilgi alabilirsiniz. Yine bu salo nun köşesinde lom boz kapaklarının arkasında, gemi yaşantısından kesitlerin sunulduğu dokun matik ekranlı bir bilgi
sayar bulunuyor. Bil gisayarlarda biraz va kit geçirdikten sonra arkanızı döndüğünüz de, ortada, gemi ma ketleriyle karşılaşıyor sunuz. Şeffaf vitrinin arkasından, duvara gömülü 3 slide-show ise, teknolojiden hoş- lananlara göz kırpıyor; “Tersane T a rih çesi” , “Donanma Tarihçesi” ve “Cumhuriyet Devri Gemileri”ni konu
edi-taking o fffro m naval vessels, and displays by SAT commandos. After this exciting introduction to naval life, you head f o r the next room where there is an exhibition o f badges and plaques belonging to units and ships o f the Turkish Navy, and a touch-screen com puter which provides detailed inform ation about environm ental protection o f the sea, great Turkish seamen, naval a ir and sea units, battle m anoever headquarters, an d the bridge. Behind the portholes in one com e r o f the room is another touch-screen computer showing scenes fro m life on hoard ship. In the centre o f the room are models o f ships, and behind a glass
screen a re three slide shows showing the h is to ry o f the N a v a l D ock s in Istanbul, the history o f the Turkish navy, and Turkish naval ships s in c e the establishment o f the Turkish Republic in 1923 respectively. The signs then lead you hack to the cen
tre mess room , where collage p a n els showing exhibits
114
!___ A j
T
pj|
pL
jSjSi
S
Ji*v'’Tİ
m ?
a
\
■
\
will
W
TV
Al
Gayret Müzesi’nin makina dairesi (üstte) ve gemi hayatında üstlenilen görevleri temsil eden mankenlerden biri (altta). / The Gayret Museum’s engine room (above) and a wax model of a naval seaman (below).
nen ekranlarda, arkada sabırsızlıkla sı ra bekleyenleri de unutmadan vakit geçirebilirsiniz.
Salondan çıkış sizi ilk indiğiniz orta mangaya tekrar ulaştıracak. Türk de nizcilik tarihinden kesitlerin yansıtıldığı salondaki panoların kurgusu, orijinalle ri Beşiktaş’taki Deniz Müzesi koleksi yonundan, Donanma Komutanlığı arşi vinden ve Gölcük Deniz Müzesi’nden biraraya getirilen görsel malzemelerin kolajlanmasıyla oluşturulmuş. Kronolo jik olarak sunulan ve “Denizlerde 1000 Yıkı Doğru” isimli slide-show’da, Ti'ırk- lerin 12. yüzyılda denizle ilk buluşma sından bugüne kadaıki gelişmeler, ta rihsel olaylar, zaferler, yenilgiler, tek nolojik ilerlemelerle birlikte anlatılıyor.
Keyifli bir deniz tarihi ziyafetiyle hafızanızı tazele dikten sonra iskeleden bir üst kata geçtiğinizde, uzun bir koridorun sonunda, Atatürk’ün Gi'ılce- mal Vapuru’nda çekilmiş o ünlü fotoğrafı, birden karşınıza çıkıverecek. Alabandada, Atatürk’ün isim koyduğu gemilerin fotoğrafları ve ziyaret etti ği gemilerin şeref defterlerindeki yazılarından olu şan nostaljik bir düzenleme yapılmış.
Geminin kumanda idare merkezini merak ediyor sanız, biraz dik bir iskeleyi tırmanıp köprüüstüne çıkmalısınız. Buradaki bilgisayar ekranına
doku-in the Naval Museum doku-in Beşiktaş, documents from the Naval Command archive and material fro m Gölcük Naval Museum illustrate Turkish naval history. A nother slide show entitled Towards a Thousand Years at Sea gives a c h ro n o lo g ic a l account o f the Turkish navy fro m the 12th centu ry, when the land-hound Seljuk Turks made their first acquaintance with the sea in Anatolia. This inclu des h is to ric events, n a v a l victories a n d defeats, and technological developments over the centuries.
116
Gayret Müzesi’nde, klasik müzecilik anlayışından uzak, video-cube ve bilgisayar donanımlı interaktif anlayışta bir sergileme hedeflenmiş. / A hands-on approach makes the Gayret Museum fascinating for children and adults alike. A video-cube and computers enable visitors to enjoy an interactive learning experience.
nursanız kendinizi bir an seyire çıkmış bir denizci gibi hissedebilirsiniz. Haritada rotayı çizen, kama ralarında çalışan, telsizle irtibat sağlayan subaylar, seyir sırasındaki orjinal hayatı canlandırıyorlar. İs keleden bu kez son bir defa daha tırmanıp çıktı ğınız başüstündeki dürbünle, berrak havalarda İz mit K ö rfezi’nin karşı kıyılarını izleyebilirsiniz. Gerçek bir savaş gemisinde bu kadar zaman ge çirmenin doğal bir sonucu olsa gerek, dürbünle taradığınız mavi sulardan bir denizaltının fır lamasını bekliyorsunuz!
Bu uzun ve keyifli tarih yolculuğunun sonunda, tertemiz deniz havasını ciğerlerinize çekmek için önünüze çıkan kahve molası fırsatını mutlaka d eğerlen d irin ; kafeterya olarak d ü zen len en helikopter platformu, yaz-kış ziyaretçilere hizmet veriyor.
Gayret Müzesi’nde, klasik müzecilik anlayışından uzak, interaktif anlayışta bir sergileme hedeflen miş; en iyi akılda kalanın sıkmadan, hoşça vakit geçirerek öğrenilenler olduğu unutulmamış. İyi de olmuş. Eğitimin yanı sıra insan doğasının vaz geçilmez güdülerinden eğlenme işlevini de yerine getiren; Pazartesi ve Salı dışındaki günlerde saat 09.00 ile 17.00 arası ziyarete açık olan Gayret Müzesi, tarihe ve d e n izciliğ e meraklı küçük büyük herkes için oldukça ilgi çekici. •
After this fascinating jou rn e y through the past, you ascend to the next deck via the com panion-
way on the port side, where at the end o f the corn - dor is the fam ous photograph o f Atatürk on the SS Gülcemal. To starboard are photographs o f ships named by Atatürk and comments which he wrote in the visitors’ books on various naval ships. I f you are curious about the ship’s control centre, a steep companionway takes you up to the bridge. Another touch-screen com puter here makes you fe e l like a s a ilor at sea, as you watch officers charting courses, working in their cabins, and com m unicating hy radio.
Climbing one more companionway takes you up to the flying bridge, where you can look through the binoculars over the G u lf o f İzmit. A fter being immersed in the atmosphere o f a fighting vessel f o r so long, you look, out hopefully f o r the sight o f
a submarine surfacing in the calm blue waters! To enjoy the fresh sea a ir f o r a little longer stop by the café on the helicopter fligh t deck. Note that this is open all year round.
The Gayret Museum’s interactive approach makes it a stimulating day out f o r children and adults alike, and a unique opportunity to visit a real warship. The museum is open daily except f o r Mondays and Tuesdays fro m 09.00 to 17.00. •
* Nalan Dönmez, tarihçi. * Natan Dönmez is a historian.
\
118
S K Y L I F E A Ğ U S T O S A U G U S T 1 9 9 8
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
