E S K İ G Ü N L E R / G O O D O L D D A Y S
Kapalıçarşı’nm
The square of
the Grand Bazaar
Kapalıçarşı’nın kapılarının açıldığı
tek meydan Beyazıt Meydanı’dır.
Beyazıt Meydanı, geçmişteki ve bugünkü
önemini ve ününü büyük ölçüde
Kapalıçarşı’nm varlığına borçludur.
Kartpostallar / Postcards: Emin Nedret işli Kolleksiyonu / Collection
i
The only square to which one o f the
numerous gates o f the Grand Bazaar
open is the Beyazit Square. This important
square owes its fam e past and present,
to the presence of the Grand Bazaar.
1
E S K İ G Ü N L E R / G O O D O L D D A Y S
Em in Nedret İşli
İ
stanbul'un siyasi ve tarihi mekanlannm en önemlile rinden biri olan Beyazıt Meydanı, kendini çevrele yen Beyazıt semtindeki önemli yapılar nedeniyle de kentin gör sel malzemesi en bol olan me- kanlarındandır. Osmanlı genel kurmayının (Daire-i Umur-ı Askeriye) ve en büyük ticaret merkezi Kapalıçarşı ve Sandal Bedesteni'nin burada oluşu, Be yazıt Camii ve medreselerinin meydanda bulunuşu nedeniyle de bu semt İstanbul'a yolu dü şenlerin uğrak yeri haline gel miştir. Fotoğraf öncesi kitaplar da gravür, sonrası eserlerde fo toğraf ve kartpostal olarak pek çok görüntüsü bulunabilen Be yazıt Meydanı, tarihi pek çok olaya tanıklık etmiş bir İstanbul mekanıdır. Osmanlı dönemin deki siyasi önemini Cumhuri yet döneminde kültürel alanda sürdüren Beyazıt Meydanı ve çevresi, genç Cumhuriyet’in en eski ve köklü üniversitesi kabul edilen İstanbul Üniversitesi'nin faaliyette bulunduğu mekan ol ması nedeniyle önemini koru muş hatta arttırmıştır.İstanbul Üniversitesi ve çevre sinde oluşan kültür melonları (Belediye Kitaplığı, Beyazıt Umumi Kütüphanesi, Türkiyat Enstitüsü gibi) pek çok bilim adamı, edebiyatçı, düşünürün uğradığı veya yaşadığı yer ol muştur.
Kültürel hayatın dışında Beya zıt Meydanı’nın en büyük özel liklerinden birisi de Kapalıçarşı gibi Osmanlı dış ve iç ticareti nin merkezi sayılan bir yapıya açılıyor olmasıdır. Kapalıçarşı eski lstanbulun en önemli tica ret merkezidir. Bütün bu ne denlerden Beyazıt Meydanı bir ilgi odağı halindedir. Beyazıt Meydam'na gelip Kapalıçarşı'yı ziyaret eden -bunlara James Ro- bertson'dan başlayan bütün fo toğrafçılar dahil- bütün yabancı gezginler Beyazıt Meydanı ve semtini görütülemişlerdir. İs tanbul'da en çok fotoğrafı
çeki-1909'da tören geçidi yapan askerler
S oldiers p a ra d in g in 1909 ¡¡EgIfip’-v j@9g' | "ft İİL' ■
. Mi l
111»
M J J * m . oşrisH*' İtam
J r - MBeyazıt Camii önünde kadınlar
W omen in fro n t o f B eyazıt Mosque
Beyazıt Meydam'nda ağaçlandırma çalınmaları
P la n tin g trees a t th e B eyazıt Square
B
eing one o f the most im portant political and historical sites o f Istan bul, Beyazıt Square due to its numerous important historical buildings, is one the most popular sites fo r old time photographers in the past. Being the location o f the General Staff of the Ottoman Empire (Daire-i Umur-ı Askeriye) and presence o f the two largest trade centres, the Grand Bazaar and the San dal Bedesten, has made this ne ighbourhood one o f the most fr e quented places fo r those who vi sit Istanbul. Etchings o f the place can be found in books printed be fore the invention o f photography. After the invention o f photog raphy, photographs o f the square have been taken in abundance and ample postcards made.Beyazıt Square has witnessed numerous historical events. Be ing a political centre during the Ottoman times, Beyazıt became an important cultural centre after the foundation o f the Republic, housing the oldest university o f the country, the Istanbul Univer sity.
The Istanbul University and the cultural sites in the neighbourho od such as Municipality Library, Beyazıt Public Library, Turkish Studies Institute, have made this area where the scientists, men o f letters and philosophers have li ved or often visited.
Besides its political and cultural importance, one o f the special f e atures o f Beyazıt was its direct connection to the Grand Bazaar, the centre o f domestic and inter national trade o f the Ottoman Empire. The Grand Bazaar is still the most important trading centre o f Istanbul. All these spe cial features have made Bayazit a major place o f intense interest. All travellers who visited Beyazıt and Grand Bazaar, -and all pho tographers, including Jam es Ro bertson- have photographed the Beyazıt Square and its neighbo urhood. Being one o f the most photographed regions o f Istanbul, there are hundreds o f postcards
E S K İ G Ü N L E R / G O O D O L D D A Y S
Kurban pazarlığı
B arga in ing fo r the sa crifice
Beyazıt Camii'nin avlusunda güvercinler
Pidgeons a t the co u rtya rd o f B eyazıt Mosque
Seraskerlik binası ve Beyazıt yangın kulesi
G enera! s ta ff headquarters a n d th e B eyazıt fire w atch tow er len mekanlardan biri olan Be
yazıt Meydanı'nın pek çok fo toğrafı ve buna bağlı olarak yüzlerce kartpostalı vardır. Be yazıt ve çevresinin ilk fotograf ían 1850-1860 yıllan arasında James Robertson tarafından çe
kilmiştir. İstanbul'a gelip gö rüntü almak isteyen pek çok fo toğrafçı gibi Beyazıt Yangın Ku lesine çıkarak kentin panaora- mik fotograflannı çeken Ro bertson, Beyazıt Meydam'nı, Kapalıçarşı'yı, Seraskerlik Da iresini, Beyazıt Külliyesi'ni gö rüntülemiştir. Daha sonra gez gin ve yerleşik fotoğrafçılann objektiflerinden elde edilen gö rüntüler kartpostallara! günde lik yaşamda kullanıma girme siyle ticari malzeme olarak kar şımıza çıkarlar. Pascal Sabah, Guillaume Berggren, Apollon, Abdullah Fréres, Basil Kargo- upulo gibi fotoğrafçıların gö rüntülerini kartpostallara yansı tarak üreten pek çok kartpos talcı ve kırtasiyeci İstanbul'un bu güzel mekanının bol malze mesinden gereğince yararlan mışlardır. Ünlü karpostal ya yımcısı Max Fruchteımann, Be yazıt ve civan ile ilgili 4 0 tane kartpostal yayımlamıştır. Aynca Furchtermann 10 tane de Ka- palıçarşı kartpostalı üretmiş ve piyasada satmıştır. İstanbul'un bu ünlü kartpostal yapımcısı nın ürettiği kartların toplamı 50
civannda olduğuna göre Lud- wigsohn Frères, Joseph N. Miı- rani, Rômmler Dresten, Ipekdji Frères, Zellich Frères, Georges Papatoine, M. Israelowitz, F. Loeffler gibi pek çok küçük bü yük kartpostalcı Kapalıçarşı ve Beyazıt civarının onlarca kart postal ve fotokartını üretmişler dir. Bazı görüntülerin farklı kartpostal yapımcılan tarafın dan tekrar tekrar basıldığı da bilinmektedir. Beyazıt ve civarı nın son yüzyılda pek çok deği şime uğrayan mekanlardan biri olduğu düşünülürse yapılacak Beyazıt kartpostalları koleksi yonu bu değişimi gözler önüne sermesi açısından büyük bir öneme haiz olacaktır.
Beyazıt Meydanı pek çok
yı-made o f Beyazıt and its surroun dings.
The first photographs o f Beyazıt and its neighbourhood were ta ken by James Robertson, who vi sited Istanbul between 1850 and 1860. Like most photographers, Robertson climbed the Beyazıt Fi re Tower and took panoramic photographs o f the region, inclu ding the square, the Grand Baza ar, the General Staff Headqur- ters and the Beyazıt Complex. The visual material taken by the travellers and photographers, be came trading objects as post cards became part o f daily life. Many publishers have produced postcards o f photographs taken by artists such as Pascal Sabah, Guillaume Berggren, Apollon,
Abdullah Frères and Basil Kar-goupulo. Famous postcard pub lisher Max Fruchtamann pub lished TO postcards o f Beyazit and its neighbourhood. Fruchter-mann also published and sold 10 Grand Bazaar postcards. Besides Max Fruchtermann who has published around 50 postcards in total, various postcard publis hers such as Ludvigshon Frères, Joseph N. Mi Irani, Rômmler Dresten, Ipekdji Frères, Zellich Frères, Georges Papatoine, M. Israelowitz, F. Loeffler have each published tens o f postcards showing the Grand Bazaar, Be yazit and their environment. We know that some scenes were published over and over by dif ferent publishers. Considering Beyazit and its neighbourhood have undergone tremendous changes during the past hund red years, a postcard collection showing all those changes would indeed be very valuable.
Beyazit Square had to face se veral improvements (!) such as expropriations followed by de molitions. Formerly a small square surrounded by dwellings and trade centres, these so cal led improvements turned the place into a vast but empty squ are. Being so spacious, fo r a pe riod o f time, it was even called as the "Square o f Liberty". One o f the unchanging parts o f this
E S K İ G Ü N L E R / G O O D O L D D A Y S
kim, istimlak gibi imâr(!) hare ketine maruz kalmış bir me kandır. Eskiden küçük bir meydan, ve daha çok yerleşim ve ticaret alanı iken yıkımlar so nucu geniş, boş ve büyük bir meydan hüviyetine bürünmüş tür. Bu genişliğinin de yarattığı etkiyle bir dönem "Hürriyet Meydanı" adıyla da anılan yerin değişmeyen köşelerinden biri
Kapalıçarşı'nın Beyazıt Kapısı ve civandır. Tramvay durağına bakan köşe sebili, Hakkı Tank Us Kütüphanesi olarak kullanı lan sıbyan mektebi gibi eski eserlerle çevrelenmiş olan Ka- palıçarşı Beyazıt kapısı yüz yıl dır değişmeyen bir görünüm dedir. Kapalıçarşı içini gösteren fotoğraf ve kartpostallar çok na dir bulunur. Gerek restorasyon çalışmalan gerek Kapalıçar- şı'nın tarihi için bir belge niteli ğindeki bu kartpostallann ko leksiyonunun yapılması çok zordur. Çarşı içinde sosyal ha yatı göstermesi açısından da önemli olan bu kartpostallann bir araya getirilmesi ve yayım
lanması gereklidir.
Beyazıt Meydanı kartpostalla- nndan bazılan görüntü olarak birbirinin aynı olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle şimdiki İstanbul Üniversitesi olan Se raskerlik Kapısı'm gösteren kartpostallar değişik yaymcıla- nna rağmen aynı fotoğraftan üretilmiştir. Değişimi arz eden kartpostallardan bazılan ise şimdi İstanbul Üniversitesi bah çesini gösterenlerdir. Osmanlı döneminde bu alanın ağaçsız bir alan olduğunu gösteren kartpostallardan başlayarak Cumhuriyet döneminde ağaç- landınlıp giderek büyük bir ye şil alana dönüştüğünü gösterir bu kartpostallar.
Ama denilebilir ki İstanbul'da en çok fotoğraf çekilmiş, en faz la kartpostalı basılmış yerlerin başında Beyazıt Meydanı ve ci van gelir. Beyazıt Meydam’mn fotoğraf ve kartpostallannm - belgesel niteliklerinin yanı sıra- toplanması, sınıllandmlması ve teşhir edilmesi keyifli koleksi
yon parçalandır. ■
region is the Beyazıt Door o f the Grand Bazaar and its surroun ding neighbourhood. The Beya zıt Gate o f the Grand Bazaar surrounded with historical buil dings such as public fountain near the tram station, the boys school now used as H akh Tank Us library, has a visuality that has not changed fo r a hundred years.
Postcards showing the interior o f the Grand Bazaar are very rare. It’s very difficult to make a collection o f these postcards which are documents both fo r the restoration and history o f the Grand Bazaar. It is very important to understand the so cial life in the old Grand Baza ar. It therefore is essential to collect and publish such post cards and pictures.
Most o f the Beyazıt Square postcards are similar. Even tho ugh they are published by diffe rent publishers, especially the ones showing the arched ent rance o f the General Staff He adquarters, which today is the
gate o f the Istanbul University, are almost duplicates. Some o f the photographs that exhibit the changes are those taken at the location which is the garden o f the University now. These post cards show that, while it was an empty location where the soldi ers went on beat during the Ot toman period, the square gra dually have been afforested and turned into a vast green area af ter the republic.
Since the postcards o f Beyazıt and the neighbourhood have not been collected completely, at this stage it is too early to reach a conclusion . But we can say that the Beyazıt Square and its neighbourhood are one o f the most photographed regions in Istanbul.A collection, classifica tion and ensuing exhibition o f photographs and postcards o f Beyazıt Square which is one o f the most important squares o f Istanbul would be an important documentation and a source o f pleasure fo r those who uhderta-ke such a worthy task. ■
m B
—
T-Mi
t -,
i M
lla lli
-rin irir
in
l i i ' j
Kapalıçarçı'ya ait görsel malzeme çok zor bulunmaktadır.I t is very d iffic u lt to fin d visu a l m a te ria l on th e p a s t o f the G rand Bazaar.
KAPALIÇARŞI 75
Kişisel Arşivlerde Istanbul Belleği Taha Toros Arşivi
