SANAT
Mozart'ın, Türkler le ilgili, 40 ı aşkın
eseri olduğunu biliyor muydunuz?
Mozart yılına
Türk
sürprizi
Dilek ÖNDER
Mozart, 200. ölüm
yılı olan 1991'de
tüm dünyada
törenlerle anılacak.
Türkiye'de de
hazırlıklar sürüyor.
Mozart'ın şimdiye
kadar bir kez
sahnelenip unutulan
“ Saray
Kıskançlıkları”
balesi ve
tamamlanmadığı
sanılan “Zaide”
operasının
üzerinde
çalışmalar sürüyor...
Mozart'ın
bu iki eseri
de Türklerle ilgili
ve Türkiye'de
geçiyor. “Zaide”
ve “ Saray
Kıskançlıkları”
1991'de topkapı
Sarayı 'nda
sahnelenecek.
B
ÜTÜN dünya M o zart'ın200'üncü yılını anmaya ha zırlanırken Türkiye de bu
Türk dostu müzisyeni, bir sürp rizle anmak için hazırlık yapıyor. 1991 yılında Mozart'ın sağlığında bir kez sahnelenen bir balesi aradan geçen bunca yıl sonra ilk defa Türkiye'de sahneye kona cak. Böylece bu bale, balenin ko nusunun geçtiği topraklarda sah nelenecek. Bunun yanında bir de
Mozart'ın Türk yorumcuları adlı bir plak hazırlanıyor.
1991 M o z a rt'ın ölümünün 200'üncü yılı. Bu nedenle bütün müzik dünyası şimdiden çeşitli anma programları hazırlamaya başladı Operalar, orkestralar radyo ve televizyonlar bu büyük dehanın eserlerini en iyi seslen dirmek üzere bütün olanaklarını kullanıyorlar.
Türkiye'de ise şimdilik ilginç iki program var. Bunlardan ilk,
Prof. Metin And'ın uzun süre a- raştırmalardan sonra ortaya çı kardığı, Mozart'ın yaşadığı yıllar da bir kez sahnelenen “Saray Kıskançlıkları” balesi ve ancak birkaz kez sahneye konan ve ta mamlanmadığı sanılan “Zaide"
operasının temsili, İkincisi ise
Hikm et Şim şek yönetim inde
“M ozart”ın Türk yorumcuları ad lı plağın hazırlıkları.
I
Türkler'in
dostu Mozart
Prof. Metin And şöyle diyor:
“Biz Türkler için bize böylesine
■ «
KİTAP
1) Arabulucu...Frederic Forsyth (Roman) (Altın) 13,000 TL
2) Sonsuza Uzanan Köprü.... Ftichard Bach (Roman) (Arka daş)... ...9000 TL 3) Özal Hikâyesi.. Haşan Cemal (İnceleme) (Bilgi) 10.000 TL
4) Felsefe KıyılarındaFüsun Akatlı (inceleme) (Afa) 6.000 TL
5) Kadın Haklıdır...Judy Blume (Roman) (Altın) 11.000 TL
6) Hayat Uçup Gidiyor...Bili Cosby (Öykü) (Form) 6.300 TL
7) Bir Kadın...Anne Delbee (Roman) (Afa) 12.000 TL
8) Cennetin Kökleri..Romain Gary (Roman) (Can) 12.500 TL 9) Nasıl Sosyalizm? Hangi Yeşil? Ne İçin Sanayi?Rudolf Bah-ro (inceleme) (Ayrıntı)... ... 5.000 TL
10) Erotika...Yannis Ritsos (Şiir) (Varlık) 5.000 TL
Metin And Mozart'ın bir Türk dostu olduğunu düşünü yor. And'a göre, Mozart'ın Türkler'e karşı sevgisi giderek tutku haline dönüşmüş.
ilgi göstermiş, sevgisi sanki tut- kulaşmış M ozart için biz ne ya pıyoruz İci? İki tane sahne eseri bizimle ilgili olmasına karşın ikisini de sahnelemiyoruz.”
Gerçekten de Mozart'ın 40'ı aşkın, Türkler'le ilgili eseri var. Aslında Türkler'in o dönem kla sik müzik bestecilerinin çoğunu etkilediği yine Metin And'ın 1950' li yıllardan beri yaptığı araştırma lardan açıkça belli oluyor. Türk ler ve Ösmanlı İmparatorluğu
ile ilgili 200 bale, yalnız Kanuni Sultan Süleyman üzerine 30'u aşkın opera, Fatih Sultan Meh met için bu sayıda sahne eseri,
Viyana Kuşatması üzerine ise yüzü aşkın sahne eseri.
Ancak Mozart, yalnızca öteki besteciler gibi müziğinde Mehter Müziği'ne öykünmekle kalmayıp doğrudan doğruya Türkler'i konu almış.
Metin And kitap ve video ka setlerini istif ettiği evinde, 1991 için çalışmaya başlamış bile.
■
“Saray
Kıskançlıkları ”
Mozart, derken hemen şunla rı söylüyor: “Mozart Türkler'in dostudur. Mozarttüm insanların dostudur, insanlara yaşama se vinci ve bunun mutluluğunu tat tırır.” “ Saray Kıskançlıkları”
balesi ve “Zaide” operasının hi kâyesini.ise şöyle anlattı: “Yıllar dır İstanbul Festivali nde Saray dan Kız Kaçırma Topkapı Sa- rayı'nda oynanıyor. Topkapı Sa
rayı'nda başka operaların da oynanabileceğini, ancak adında saray olduğu için bu opera oy nanıyorsa bir de gerçekten Topkapı Sarayı'nda geçen Mo zart'ın balesinin oynanmasının çok daha ilginç olacağını, ayrı ca bu olayın bütün dünyada yankılar uyandıracağını düşü nüyorum. ‘Saray Kıskançlıkla- r ı’nı 1950 lerde araştırm ay a başladım. İlk olarak çağcıl ba lenin babası Noverre'nin mek tupları içinde ayrıntılı libretto sunu buldum ve Mozart'ın mü ziğini aramaya koyuldum. Mü zik, Salzburg'ta Mozarteum 'da 60 numarada kayıtlıydı. Bunla rın fotokopilerini getirtmeyi b a şardım. Libretto ile karşılaştır dım. İkisi birbirine bir el ile eldi venin uyuşması gibi tıpatıp uy gun düşüyordu. Bunun üzerine b alen in T ü rk iy e 'd e s a h n e lenmesi olanaklarını araştır dım.”
“Saray Kıskançlıkları” balesi
Mozart'ın el yazısından fotokopi haliyle okunması hayli güç du rumda, ayrıca orkestrasyonunun yapılması gerekiyor. Bu işi de
“ H ikm et Ş im şek yüklenm iş.
“Saray Kıskançlıklarımda olay lar Topkapı Sarayı'nın harem dairesinde geçer. Sultanın iki gözdesi arasındaki kıskançlıkları ele alır. “Z aide” operasını ise şöyle anlatıyor: “Zaide konusu bakımından Saraydan Kız Ka- çırma'ya çok benzer. Kanuni' nin çok sevdiği bir cariyesi var
dır. Bir genç bir de yaşlı esiri bulunmaktadır. Kanuni'nin sev gili cariyesi Zaide genç esire âşık olmuştur. Yaşlı esir ise bir zamanlar Kanuni'nin hayatını kurtarmıştır. Oyunun sonunda yaşlı esir Kanuni'den üçünü de azad etmesini ister. Kanuni ka bul eder ama sonunda yaşlı esir Zaide ve genç esirin baba sı çıkar. O zam anlar Viyana'lı- lar neşeli konulardan hoşlan dıkları için M ozart bu operayı dolaba kaldırmış”
_
■ Türk yorumu
Türkiye, 200'üncü yılı anma törenlerine, bu iki eser dışında,
Hikmet Şimşek yönetiminde bir
M ozart yorumu plağı ile katılıyor. Plakta Mozart'ın ünlü “Saray dan Kız Kaçırm a” operası uver türü, ünlü allaturca orkestra var yasyonu, Türk Konçertosu diye adlandırılan 5. Keman Konçerto su, Flüt ve Arp Konçertosu ile
Küçük G ece Müzikleri yer ala cak. Hikmet Şimşek plağın ver diği mesaj konusunda şunları söylüyor:
“Plağın asıl mesajı M ozart' ın Türk müziğine ilgisi olacak. 1991 yılındaki 200. ölüm yılı anma faaliyetlerinin öncülerin den olacak ve bu bakımından dünya müzik aleminde M ozart' ın Türk müziğine ilgisini çarpıcı bir biçimde vurgulayarak, geniş yankılar uyandıracaktır kanısın dayım.”
5
Taha Toros Arşivi
