1920 Meclisi'nin bir müessesan meclisi olacağını M. Kemal açıklamak istemedi

(1)

*'C,k7,r,TV,

23 Nisan 1920’den, 23 Nisan 1967’ye...

torfint

_{(M LAh}_{B A T A K} _{REFİK KORALTAN}

ALİ FTTAT CKBESOT

i ■

KÂZIM Ö ZA L P DAMAR ARIK OĞLU

Mustafa Kemal gerçek bir

vahdetçi ve millî birlikçi idi

YAZAN NAŞİT HAKKI ULUĞ

— W Mart faciası il» —- mızıkacı askerlerimizin Şehza-

debaşı’ndaki garnizonda uykuda bastırılarak Ingilizler tara

**fından gehit edilmesi olayı v* şehrin düşman silâhlı kuvvet**

lerince işgali — İstanbul'a kemend vurulmuş ve millet baş

sız kalmıştı, Milletin geleceğini

kurtarmak için Ankara'da

mflll bir Meclis toplamak lâzım geldi. Bu kanaat üzerine ge

reken çârelere başvurduk. Nisan

ortalarında

m illetv ek illeri

Ankara’ya toplanmaya başladı; ancak,

m e m le k et geniş, ta şıt

araçları pek az olduğundan, milletvekillerinin

gelm eleri d a i

ma gecikiyor ve bu gecikme beni

azab a

sokuyordu.

Bu

esnada memleket içinde

h a lk ın fik irle rin i zehirlem ek

ve dışarıda «han kamuoyunu

k a rm a k a rış ık etm ek için ç a lı

şanların kullandıkları

v e sik a la rd a n b irisi de, benim kimili

ğimdi.

M em leketim izin m illi heyecanı, h a k k ın ı v e bağım sızlığı nı savunm a u ğ ru n d a g österdiği h a y a t k ab iliy e tin i in k â r için, ' ;bazı k im sele r b ü tü n sa ld ırıla rın ı ban a y ö n e lttile r ve d iy o r

la rd ı ki:

“Mustafa Kemal’i

tanımayınız. Mustafa

Kemal’e gü

venmeyiniz ve inanmayınız. İtilaf devletlerinin Türki

ye’ye karşı gösterdikleri şiddet, onun yüzendendir."

O n lar böyle sö y lü y o rla r ve ben o rta d a n k alk tığ ım ta k dirde, m ille t v e m em lek etin , d ışa rıd a n h e r tü r lü dostluğu ve iyiliği göreceğini ile ri sü rü y o rla rd ı. Ben b u te şeb b ü ste ne k a d a r zehirli, f a k a t u staca b ir k asd ın o ld uğunu b ü tü n açıklı ğ ı ile görüyordum . A ncak m illetim izin ü stü n e k onan ta zy ik ve k ö lelik y ü k ü n ü n , benim y ü züm den geldiğini za n n ed e n le rin v arlığını zam an zam an d üşündükçe, kalb im in pek derin b ir te essü rle çarp tığ ın ı hissediyordum .

H em kendim i bu te essü rd e n k u rta rm a k , hem de böyle d ü şünebilecekleri d ü ştü k le ri v eh im d en k u rta rm a k için, o gü n e k a d a r y a ra tıla n ta rih î d u ru m u n , o günden so n ra k i sa fh a la rın a a it so ru m lu lu ğ u d iğ e r b ir a rk a d a şa v ere re k , d ü n y ad an el çekip u n u tu la ra k b ir köşeye çekilm en in uygun olacağını dü şü n d ü m ve b u fik rim i o z a m a n lar benim le y ak ın tem asla r ı olan a rk a d a şla rım ın h ep sin e açık ve kesin b ir d ille bildir- dim.

F a k a t ark a d aşla rım , böyle b ir h a re k e tin düşm an n iy e tle r in i v e a rz u la rın ı k ab u l e ttirm e k te n b aşka b ir fayda vermı- yeceâi iddiasında b u lu n d u la r.

Ve a r tık genel n a re k â tm k a n u n a uygun bir şekilde y ü rü tü lm e sin e başlam a g ü n ü n ü n d ah a ziyade gecikm eğe ta ham m ülü kalm ad ığ ın d an 23 N isan 1336 (19201 C um a günü M eclis’in açılm ası m ünasip görüldü

M. Kemal bu sözleri, yıllarca Vaz: İşleri Müdürlü

ğünü yaptığım “Hakimiyeti Millîye' gazetesine, Türki

ye Büyük Millet Meelisi’nin kuruluşunun birinci yıldö

nümünde söylüyordu.

DEĞİŞİK FİKİRLER

Milli M ücadelenin k u v v etlen d iğ in i, İsta n b u l'd a gözlen ö nünde toplanan M eb u slar M eclisine k a tılm a y a ra k M. Ke m al’i tuzağa d ü şü re m e m e le rı ü ze rin e İsta n b u l’u d ü şm an o r d u la rı iş g a lle ri a ltın a alın ca, M. K em al, d e rh a l «büyük sa vu n m a plânı» m ta tb ik e koym uş, o la ğ an ü stü y e tk ile ri olacak b ir M eclis k u rm a k için b ü tü n m illeti yen i b ir seçim e ç a ğ ır m ıştı (19 M a rt 1920). İsta n b u l M eclisinin în g iliz le r tarafın- , dan esir edilen ü y e le rin d e n g eri k a lıp A n k a ra ’y a gelenlerle, . yeni seçileceklerden B ü y ü k M illet M eclisi m e y d an a gelecek

ti.

P adişah ve d ü şm a n la r elele v ere re k , h iy a n e t fe tv a la rı ya yınlıyor. h e r ta ra fta k an lı isy a n la r ç ık a rtıy o rla rd ı. B a tı A- n ad o lu ’yu sa ra n isy a n la r A n k a ra ’nın kapışm a. M. K e m a l’in k a ra rg â h ın ın bahçesine k a d a r yaklaşm ıştı.

A n k a ra ’ya gelen m e b u sla rın h e r b iri b ir a y rı fik ir sa hibi idi; kim i k u ru c u la r m eclisi olsun diyor, kim i K u ru ltay , diyelim diye o rta y a ç ık ıy o rlard ı. M. K em al, te re d d ü tle ri kal dırdı: B üyük M illet M eclisi İdi. k u ru la n bu M eclis...

Meclis, Hacı B a y ra m C am iin d en b aş.ıy a n b ir tö re n le açıl m ıştı. M illetin ve H alifenin selâm eti için dua e d ild ik te n son ra, en yaşlı üye 75 y a şın d ak i S inop m ebusu Ş e rif Bey, bü y ü k b ir heyecanla b aşk an lık k ü rsü sü n ü n b a sa m a k la rın ı çıkarken, b ü tü n gözler b ir ilk o k u l sırasın ın üzerinde. M eclise im an ve güven kaynağı, m illete te k um ud olan altın saçlı başa, M

K em al'in gözlerine d ikili idi.

A çılış k o n u şm a sın d a n so n ra k ü rsü y e M ustafa K em al gelm iş, İsta n b u l'u n işgali ile m e y d a n a gelen d u ru m ü zerine, m illetçe seçim y ap ılarak , İs ta n b u l'd a n k u r tu la ra k gelen m e b u sla rla b irlik te to p la n ışın ta b iî g ö rü lm ü ş o ld u ğ u n u n tu ta n a ğa geçirilm esini istem iş, M eclis bu teklifi oy birliği ile kabul etm işti.

E rtesi gün. 23 N isan 1920’de seçim belgeleri in celen ip kabul ed ild ik te n sonra Meclis. M. K em al’in dilinden. M ond ros ateş-kes an d laşm asm d an , o g üne k ad a r geçen olay ları dinlem iş, m illî m ü cadelenin te şk ilâ tla n m ası sa fh a ları h ak k ın da aldığı iz a h a tta n coşm uş, k a h ra m a n lid eri b ağ rın a bas m isti.

MECLİSTE KİMLER VARDI?

Öğleden sonra, ikinci o tu ru m gizli idi; bu o tu ru m d a . M K em al o’av ların iç yüzünü Meclis a rk a d a şla rın a an latm ışı

Sonra açık o tu ru m a geçilm iş, h az ır bulu n an 12(1

mebustan 110 unun oyu ite M. Kemal

başkan

seçilmişti.

M. K em al, b u n d an başk a, iki b aşk an vekilliği de te k lıt et- m işti. Bu iki m ak am a, A nadolu h alk ın ın ta rih boyunca biribi rinden avrı tu tu lm u ş, vicdanî in a n çla rın ı tem sil ed e rek , gerçek milli birliğin ru h la rd a da belirm esini istiyordu. Büviik în sa n , Ç anakkale'de, Filistin Ç öllerinde. Doğu cep h esin d e k o m u ta e t liği ve b irlik te savaştığı a s k e r evlâd ve k ard e şlerin i, in an ç ve m ezhep d ü şünceleri b ak ım ın d a n nasıl ayırt etm em iş ise. buğun dc. Bityiik Millet Meclisi içinde, h er hangi b ir ayrılı ¿m duvuJtnam asım istiy o rd u . M. K em a', gerçek vahdetçi, mili* birlikçi idi.

Anadolu Sünni'lerinin başı savılan Konya Mevlevi Çelebisi , Movlânâ T ürbesinin P ostnişini Â bdiühaüm Celebi E fendi Haz retlerinî» Birinci B aşkan V ek illiğ in e H acıb ek taş ta o tu rar alevî T ü rk lerin in ’»aşı C em alettin Çelebi E fendi H a z re tle rim de İkinci B aşkan V ekilliğine se çtirm işti Bu iki zat da Miida faai H ukuk O m i ve t i adına, m em lek etlerin d en m ebus se ci1 m işl” ' -i

t» çilse 414 m illetvekili seçilini«, b ir kısm ı gelm em iş, ayn yılın V hıstos avında, m ebus sayısı 365 olm u ştu . Bunla n n 115i eski m em ur. 6 l’l ssrık lı hoenlıkdan gelme, M ’i su b»v, 46’sı çiftçi, 15’i hekim , lO’ıı aşiret ağası, 8’i şevli ve

1920 Meclis Başkan V ek illiğin e

bir Alevî, bir de Sünnî aday seçildi

Mustafa Kemal Meclisi açış konuşmasında da belirttiği gibi gerçek bir vahdetçi,

Milli Birlikçi idi. Yukardaki resimde Mustafa Kemal i milleti

birleştirme yolunda

A

k

,':

TEVFİK RÜŞTÜ ARAS

Birinci

Meclisten

hayatta

kalanlar

AH Fuat Cebesoy

(ANKARA)

Atıf Timin

(KAYSERİ)

Ali Kılıç

(GAZİANTEP)

Ahmet Fevri Erdem

(BATLIM)

Ali Rıza Alora

(BATI) M)

A. Vasfi Mühürdaroğlu

(ERZURUM)

A, Mashar Akif oğlu

(İSTANBUL)

Hüseyin Aksu

(ERZİNCAN)

Yasin Kuluğ

(GAZİANTEP)

İsm et İnönü

(EDİRNE)

Halil İbrahim

(İZMİR)

Yasin Akdağ

(OLTU)

Refik Koraltan

(KONYA)

Kazım Özalp

(KARESİ)

Hamdı Ülkümen

(TRABZON)

Celal Bavar

(SARUIIAN)

Damar Ankoğlu

(ADANA)

Tevfik Rüştü Araş

(MENTEŞE)

İbrahim Turhan

(MARDİN)

Suphi Sovsallıoğlu

(BURDUR)

Mustafa Zeki Saltık

(DERSİM)

Yusuf Kemal Tengirşerk

(KASTAMONU)

görüyorsunuz. Büviik lider Dersim aşiretlerinden

birinin

reisi Divap Ağa

ile

Çarıklı

^

• • • • • • • • » • • • • • • • « * > * * * w # • • • <

>

»

SAYFALI