KANSERL HASTALARDA UMUT
Özlem ASLAN* Kamile SEKMEN** 'eref KÖMÜRCÜ*** Ahmet ÖZET****
ÖZ
Yüksek düzeylerde umudu olan kanserli hastalar1n daha uzun ya ama e2ilimi gösterdikleri ve hastal1ks1z geçen sürenin daha uzun oldu2u bildirilmektedir. Hem ireler, kanserli hastalar1n umut düzeylerini de2erlendirmede ve onlara umut a 1lamada ayr1cal1kl1 bir yere sahiptir.
Amaç: Bu ara t1rman1n amac1, kanserli hastalar1n
umut düzeylerini belirlemek ve baz1 de2i kenler ile umut aras1ndaki ili kileri tan1mlamakt1r.
Yöntem: Tan1mlay1c1 olarak planlanan çal1 ma, 01
Nisan-31 May1s 2003 tarihleri aras1nda bir onkoloji e2itim ve ara t1rma hastanesi’nde tedavi edilen 246 hasta üzerinde yap1lm1 t1r. Veri toplama araçlar1; Bilgi Formu ve Herth Umut Dndeksi’dir. Verilerin analizinde SPSS 10,0 istatistik program1nda tan1mlay1c1 istatistikler, t testi, Mann Whitney U Testi Kendall’s tau_b korelasyon katsay1s1 kullan1lm1 t1r.
Bulgular: Bulgulara göre; hastalar1n genel umut
puan1n1n ve “Geçici Olma ve Gelecek”, “Olumlu Haz1r Olu luk ve Beklenti”, “Kendisi ve Çevresindekilerle Aras1ndaki Dli kiler” alt ölçeklerinin ortalama puanlar1n1n orta seviyenin üzerinde oldu2u, umut puan1, alt ölçek puanlar1 ve e2itim durumu aras1nda istatistiksel aç1dan pozitif yönde anlaml1 ili ki oldu2u saptanm1 t1r.
Sonuç: Bu sonuçlar bize kanserle ba etme sürecinde
kanserli hastalarda olumlu prognozu destekleyen umut düzeyinin korunmas1n1n ve buna uygun hem irelik yakla 1mlar1n1n planlanmas1n1n önemli oldu2unu dü ündürmektedir.
Anahtar Sözcükler: Kanser, hasta, umut, hem irelik
ABSTRACT
Hope Among Cancer Patients
It is reported that cancer patents having high levels of hope are liable to live longer and remision period is longer. Nurses have a key role in assessing and inspiring hope for cancer patients.
Aim: The aim of this research was to determine the
levels of hope in cancer patients. 246 cancer patients were included in the study between 1st April and 31st May 2003 in a
oncology education and research hospital.
Method: Data were collected with the Demographic
Data Form and Herth Hope Index (HHI). Cronbach alpha coefficient, descriptive statistics, t test, Mann Whitney U Test Kendall’s tau_b correlation coefficients were used to analyse the data in SPSS 10,0 statistical program.
Finding: Mean hope scores and mean “Temporality
and Future”, “Inner Positive Readiness and Expectancy” and “Interconnectedness with Self and Others” subscale scores of cancer patients were above middle level. There was statistically positively significant relations between mean hope scores, all subscale scores and education status (p<0,05).
Conclusion: These results showed that during the
coping process against cancer maintaining the levels of hope and planning appropriate nursing interventions are of great importance.
Key Words: Cancer, patient, hope, nursing.
G R /
Kanserli hastalar, hastal1klar1na uyum sa2lama sürecinde çe itli tepkiler göstermektedir. Olumlu tepkiler, hastan1n iyile me durumunu pozitif yönde etkilemektedir. Olumlu bir kavram olan umut, 1960’lardan beri literatürde tart1 1lmakta ve popüler bir ara t1rma konusu olmaya devam etmektedir (Cutcliffe ve Herth 2002; Eliott ve Olver 2007). Umut, insan varl121na odakl1, bireye özgü, ruh için dinamizm sa2layan bir beklenti ve istek olarak tan1mlanmaktad1r (Cutcliffe ve Herth 2002). Bu tan1ma göre umut, bir manevi güç olarak de2erlendirilebilir.
Umut, bireyin içindeki motivasyonu cesaretlendiren önemli bir etkendir ve hastal1k durumunda karamsarl1k, çaresizlik duygular1n1 önler. Bireylerin ya amlar1ndaki hedeflerine ula ma gücüne güvenmeleri umutlu olmalar1 ile mümkün olmaktad1r. Dstek ve umut, bireyin olumlu ya am enerjisine katk1da bulunmaktad1r (Öz 2004).
Kanserli hastalar1n hastal1klar1na ve tedaviye uyumunda umudun önemli bir yeri vard1r (Chen 2003). Hastal121n kendisi ve tedaviden kaynaklanan nedenlerle meydana gelen a2r1, yorgunluk, depresyon, kötü uyku kalitesi gibi faktörler bireyin uyum sürecindeki alg1 ve dü üncesini etkileyebilmektedir (Hoban 2003). * Dr. Dz. Sa2. Bnb., Deniz Kuvvetleri Komutanl121 Sa2l1k 'ube Müd. Sa2. Hiz. Sb., Ankara
** Bil. Uzm. Sa2. Bnb., Konya Asker Hastanesi Ba hem iresi, Konya *** Doç. Tbp. Alb., GATA T1bbi Onkoloji BD Ö2retim Üyesi, Ankara **** Prof. Tbp. Kd. Alb., GATA T1bbi Onkoloji BD Ba kan1, Ankara
Genel olarak fizyolojik durumda ve beden imaj1nda bozulma, sosyal destekte yetersizlik olmas1, hastal1k sürecinde gereksinimlerin zaman1nda kar 1lanamamas1, geçmi teki olumsuz deneyimler, hastal12a ait olumsuz inançlar, hastal1k nedeniyle soyutlanma, tedavilerin uzun sürmesi, aktivite s1n1rl1l121 gibi nedenlerle kanserli hastalar umutsuzluk ya ayabilmektedir. Ortaya ç1kan umutsuzluk, bireyin ya am1n1 pasifle tirerek depresyon ve özk1y1m davran1 lar1 için bir etken olu turmaktad1r (Öz 2004). Yüksek düzeylerde umudu olan kanserli hastalar1n daha uzun ya ama e2ilimi gösterdikleri ve hastal1ks1z geçen sürenin daha uzun oldu2u bildirilmektedir (Chen 2003). Bu durum, hastal121n anlam1na ve tedavi sürecine olumlu bir bak1 aç1s1 ile bakma e2ilimiyle yak1ndan ilgilidir.
Hem ireler, kanserli hastalar1n kendi durumlar1n1 kabul etme sürecinde önemli bir role sahiptir. Bak1m sürecindeki bu rol, hastan1n tedaviyi kabullenmesini kolayla t1rabilen, hastan1n iyile mesini h1zland1rabilen, hastan1n moral ve motivasyonunun yükselmesine katk1 sa2layarak ya am kalitesini olumlu etkileyebilen sonuçlara götürebilir. Bu rol kapsam1nda hem ireler, umutlar1 ve korkular1 hakk1nda konu an hastalar1 dinlemek için ayr1cal1kl1 bir pozisyondad1rlar. Hem irelerin bilgi, beceri ve deneyimleri, hastalar ve ailelerine, durumlar1n1 gözden geçirmelerinde ve durumlar1yla uzla malar1nda olanak tan1maktad1r (Dean 2002). Bütün bunlar1 yapabilmek için, hem ireler, kanserli hastalar1n umut düzeylerini belirlemek durumundad1r. Hem ireler, hem irelik bak1m sürecini uygularken hastalar1n sa2l1k durumuyla ilgili veriler toplarlar. Hastan1n umut düzeyinin tespit edilmesi hem irelik uygulamalar1na 1 1k tutabilecek önemli bir veri olabilir.
Hem irelerin, kanserli hastalar1n umut düzeylerini de2erlendirmede ve onlara umut a 1lamada sorumluluklar1 vard1r (Felder 2004; Hoban 2003; Juang ve Chang 2004; Post-White 2003; Taylor 2003). Kanserli hastalar1n ya ad121 oku azaltabilen, gelecek için umutlar ta 1malar1na yard1m edebilen hem irelik yakla 1mlar1 geli tirmek çok önemlidir (Kim ve ark 2003). Bu kapsamda her bireyin kendine özgü özelliklerinin dikkate al1nmas1 ve ileti imde sa2l1k ekibinin bütün üyelerinin hastaya ayn1 mesajlar1 vermesi gereklidir.
Kanserli hastalarda umut konusunda çe itli ara t1rmalar yap1lm1 t1r. Dansuk ve arkada lar1 (2002),
jinekolojik kanserli hastalar1n psikososyal özelliklerini de2erlendirdikleri çal1 malar1nda, jinekolojik kanserli hastalarda depresyon, umutsuzluk ve yaln1zl1k düzeylerinin yüksek oldu2unu, depresyon düzeyi artt1kça umutsuzluk ve yaln1zl1k düzeyinin artt121n1 saptam1 t1r. Bu çal1 maya benzer ekilde Ate çi ve arkada lar1 (2003), kanserli hastalarda psikiyatrik bozukluklar1 inceledikleri çal1 malar1nda depresif duygu duruma e lik eden uyum bozuklu2u ve major depresif bozuklu2un en s1k kar 1la 1lan tan1lar oldu2unu tespit etmi ve hastalar1n umutsuzluk, de2ersizlik ve ya amdan vazgeçmi lik duygular1n1n, öz k1y1m riskinin tan1nmas1nda önemli oldu2unu vurgulam1 t1r.
Estensen ve arkada lar1 (2006), kanser tan1s1 konulmu ya l1 bireylerde kanser tan1s1n1n anlamland1r1lmas1n1 aç1klamak için yapt1klar1 kalitatif ara t1rmada olumsuz anlamlar içeren kanser tan1s1n1n hastalar taraf1ndan umudu kaybetmeme ve ya amdan zevk alma temalar1yla bir arada dü ünüldü2ünü ortaya ç1karm1 t1r. Eliott ve Olver (2007), kanserli hastalar1n hem irelerle olan ileti imlerindeki konu malar1nda umudun hayata aktif kat1l1m, iyi ve olumlu olan eyleri tan1mlama, çevredeki bireylerle ve gelecekle ba2lant1 kurma temalar1 eklinde yer ald121n1 tespit etmi tir. Kvale (2007), onkoloji klini2inde yatan kanserli hastalar1n kanserin yol açt121 emosyonel ve spiritüel s1k1nt1lar hakk1nda konu maktan çok, normal ya amlar1, hobileri ve aileleri hakk1nda konu mak istediklerini saptam1 ve bu e2ilimin kanserli hastalar1n umudu bulmalar1na yard1m etti2ini belirtmi tir.
Dickerson ve arkada lar1 (2006), hastal12a ili kin öz bak1m1 ve tedaviyi yönetmek için interneti kullanan kanserli hastalar1n deneyimlerini ara t1rd1klar1 kalitatif çal1 mada, hastalar1n süreç içinde korkuyla ba ederken en yeni tedavi seçeneklerinden umut arad1klar1n1 ortaya ç1karm1 t1r. Taleghani ve arkada lar1 (2006), meme kanseri tan1s1 yeni konulmu Dranl1 kad1nlar1n ba etme yakla 1mlar1n1 ara t1rd1klar1 çal1 malar1nda, bu hastalar1n kulland121 stratejilerin ço2unlukla umut, olumlu öneri ve kas1tl1 unutkanl1k eklinde oldu2unu bulmu tur.
Sa2l1k profesyonellerince haz1rlanm1 olan umudu art1rma yakla 1mlar1 üzerine bir grup ara t1rma yap1lm1 t1r. Duggleby ve arkada lar1n1n çal1 mas1nda (2007), 60 ya 1n üzerinde 60 terminal kanserli hastaya uygulanan “Umut Program1 ile Ya ama” ba l1kl1 yakla 1m1n etkisi ara t1r1lm1 ve yakla 1m1 uygulayan hastalar1n kontrol grubuna göre istatistiksel aç1dan daha yüksek umut puanlar1 ald1klar1 tespit edilmi tir.
Tyszkiewicz-Bandur ve arkada lar1 (2006), neoplastik hastal121 olan bireylere uygulanacak psikolojik yard1m1n sadece anksiyeteyi azaltmaya de2il, ayn1 zamanda umudun geli tirilmesini desteklemeye de yönlendirilmesi gerekti2ini vurgulam1 t1r. Bu çal1 malar, planl1 yakla 1mlar1n bireylerde umut düzeylerini art1rmada etkili olabildi2ini göstermektedir. Devlin (2006), kanser ve palyatif bak1mda sanat eserlerinin rolünü inceledi2i makalesinde sanat eserlerindeki baz1 temalar1n umut kayb1, izolasyon ve öfke ile ilgili oldu2unu tespit etmi ve bireyler duygular1n1 sözel olarak ifade edemediklerinde sanat1n bir araç oldu2unu vurgulam1 t1r.
Murata ve arkada lar1 (2006), spiritüel ac1 çekmenin hafifletilmesi kavram1n1n palyatif bak1mda önemli oldu2unu vurgulam1 ve bu konuda Japonya’da kavramsal bir çerçeve olu turmay1 hedefledikleri ulusal proje çal1 malar1n1n sonucunda uzmanlar1n umut kavram1n1 gelecekte üzerinde yo2un çal1 1lmas1 gereken temalardan biri olarak belirlediklerini tespit etmi tir. Ülkemizde umudun hastalar1n bak1m sürecinde yeteri kadar gündeme getirilmedi2i gözlenmekte, yap1lm1 olan ara t1rmalarda ise daha çok umutsuzluk kavram1 üzerine yo2unla 1ld121 görülmektedir (Dansuk ve ark. 2002; Ate çi ve ark. 2003). Kültürleraras1 bir kavram olan umudun ülkemizde ara t1r1lmas1n1n farkl1 kültürlerde yap1lm1 olan umutla ilgili ara t1rma sonuçlar1yla kar 1la t1r1larak umut kavram1na yeni boyutlar ekleyebilece2i, t1p ve hem irelik bilimine katk1lar sa2layabilece2i ve gelecekte planlanacak çal1 malara 1 1k tutaca21 de2erlendirilmektedir. Bu ara t1rman1n amac1, onkoloji hem irelerinin, kanserli hastalarda umudu art1rma çabalar1na temel olu turmas1 amac1yla kanserli hastalar1n umut düzeylerini belirlemek ve baz1 de2i kenler ile umut aras1ndaki ili kileri tan1mlamakt1r.
YÖNTEM
Ara t1rman1n evrenini, Ankara ili s1n1rlar1 içinde bulunan Dr. Abdurrahman Yurtaslan Onkoloji E2itim ve Ara t1rma Hastanesi’nde 2003 y1l1nda kanser tedavisi alan hastalar, örneklemi ise 01 Nisan-31 May1s 2003 tarihleri aras1nda kanser tedavisi alan hastalar olu turmu tur (n=246). Örnekleme kendileriyle ileti im kurulabilen ve ara t1rmaya kat1lmak için onam veren bütün yeti kin kanser hastalar1 al1nm1 t1r. Ara t1rman1n yap1laca21 kurumdan izin al1nd1ktan sonra ara t1rmaya ba lanm1 t1r.
Veri toplamak için kanserli hastalar1n ya , cinsiyet, e2itim durumu, medeni durum, bak1mda destek alma durumu, hastal1k süresi, kanser te hisi bilgilerini içeren “Bilgi Formu” ve hastalar1n umut düzeylerini ölçmek için “Herth Umut Dndeksi” kullan1lm1 t1r. Herth Umut Dndeksi, Minnesota Üniversitesi Sa2l1k ve Hem irelik Koleji Dekan1 Doç. Dr. Kaye Herth taraf1ndan geli tirilmi ,12 maddeden olu an Likert tipinde bir ölçektir (Herth 1992). Dr. Herth, indeksi uygulad121 örneklemler için yapt121 güvenirlik analizlerinde Cronbach alpha katsay1lar1n1 akut hastal121 olanlarda 0,98 (n=70), kronik hastal121 olanlarda 0,96 (n=71), terminal dönemdeki hastalarda 0,94 (n=31) olarak bulmu tur. Dndex, Dsveççe, Japonca, Norveççe, Dspanyolca ve Almanca’ya tercüme edilmi tir (Herth 1992).
Her bir madde kar 1s1nda “Hiç uygun de2il”, “Nadiren uygun”, “Bazen uygun” ve “Her zaman uygun” eklinde dört seçenek vard1r. Bunlara kar 1l1k gelen puanlar s1ras1yla 1, 2, 3, 4 eklindedir. Toplam puan her maddeye verilen puanlar toplanarak hesaplanmaktad1r. Toplam puan 12-48 aras1nda, alt ölçeklerin her birinden al1nan puanlar ise 4-16 aras1nda de2i mektedir. Toplam puan hesapland121nda yüksek puanlar umut düzeyinin yüksek oldu2unu göstermektedir.
Cevaplayan ki iden, her bir madde için tek bir seçenek i aretlemesi istenmektedir. Olumsuz ifade edilen maddeler, puanlama s1ras1nda ters çevrilmektedir. Ölçe2in kapsam1nda 3 alt ölçek bulunmaktad1r. Bu alt ölçekler “Geçici Olma ve Gelecek”, “Olumlu Haz1r Olu luk ve Beklenti” ve “Kendisi ve Çevresindekilerle Aras1ndaki Dli kiler”dir. “Geçici Olma ve Gelecek” alt ölçe2i, umudun, kognitif-geçici boyutunu, “Olumlu Haz1r Olu luk ve Beklenti” alt ölçe2i, umudun duygusal-davran1 sal boyutunu, “Kendisi ve Çevresindekilerle Aras1ndaki Dli kiler” alt ölçe2i ise umudun ili kiler ve içinde bulunulan artlarla ilgili boyutunu ölçmektedir. Her bir alt ölçek kapsam1nda dört madde yer almaktad1r. Ara t1rmada, bilgi formu ve ölçek, ara t1rmac1 taraf1ndan hastalarla yüz yüze görü me yöntemiyle doldurulmu tur.
Dndeksin Dngilizce orjinali, kapsam geçerli2i için öncelikle, iki dilbilim uzman1 taraf1ndan Dngilizce’den Türkçe’ye ve Türkçe’den Dngilizce’ye tercüme edilmi tir. Daha sonraki a amada, GATA Psikiyatri Bilim Dal1’nda
görevli, Dngilizce bilen be psikolog taraf1ndan kapsam1 incelenmi ve üzerinde düzeltmeler yap1lm1 t1r. Bu incelemeler do2rultusunda son a amada indekse, ara t1rmac1 taraf1ndan son ekli verilmi tir. Indeks, bu haliyle, 5 kanserli hasta ile görü ülerek doldurulmu ve anlam güçlü2ü olup olmad121na bak1lm1 t1r. Baz1 ifadeler üzerinde düzeltmeler yap1larak anlam güçlü2ü olmad121na karar verilmi tir.
Ara t1rmam1zda Herth Umut Dndeksi’nin güvenirlik analizinde Cronbach alpha katsay1s1 hesaplanm1 t1r. Cronbach alpha=0,75 olarak bulunmu tur (n=246). Bu de2er, ölçek için oldukça güvenilir olarak de2erlendirilmi tir (Alpar 2003). Yukar1da belirtilen geçerlik ve güvenirlik çal1 malar1 sonucunda indeksin geçerli ve güvenilir oldu2una karar verilmi tir.
Verilerin analizinde SPSS 10,0 istatistik program1nda güvenirlik analizi için Cronbach alpha katsay1s1, tan1mlay1c1 veriler için frekanslar, yüzdelikler, ortalama, genel ölçek puan1 ve alt ölçek puanlar1 için ortalama, umut ölçe2inin cinsiyete göre farkl1l1k gösterip göstermedi2ini tespit etmek için t testi, umut puanlar1n1n medeni duruma göre farkl1l1k gösterip göstermedi2ini saptamak için Mann Whitney U Testi ve ya , e2itim durumu, sosyal destek durumu, hastal1k süresi de2i kenleri ile umut puan1 aras1ndaki ili kiyi belirlemek için Kendall’s tau_b korelasyon katsay1s1 kullan1lm1 t1r.
Bu ara t1rma, çe itli kanser tan1 grubundaki ve ara t1rmaya kat1lmak için onam veren, kendisiyle ileti im kurulabilen yeti kin hastalarla s1n1rl1d1r. Ara t1rmada, hastalar1n hastal1k sürecinin hangi a amas1nda oldu2u belirlenmedi2inden, umut düzeyleri hangi a amada yükseldi2i veya azald121 saptanamam1 t1r. Ayr1ca tan1 gruplar1 ile kar 1la t1rma yap1lmam1 t1r. Eldeki bulgular bu yönde bilgi vermemektedir.
BULGULAR
Tablo 1’de görüldü2ü gibi örneklemin ya ortalamas1 48.13±15.96 y1l, hastal1k süresi medyan 12 ay, % 53.66’s1 ilkokul düzeyinde, % 58.94’ü kad1n, % 79.67’si evli, % 86.99’unun destek kayna21 ailesidir ve %17.89’una meme kanseri te hisi konulmu tur.
Tablo 2’de hastalar1n genel umut puan ortalamas1 (X=38.51± 4.89) ve alt ölçek puan ortalamalar1n1n (“Geçici Olma ve Gelecek” alt ölçe2i için X= 12.48±2.21, “Olumlu Haz1r Olu luk ve Beklenti” alt ölçe2i için X=9.84±1.37, “Kendisi ve Çevresindekilerle Aras1ndaki Dli kiler” alt ölçe2i için X=13.28±1.85) orta
seviyenin üzerinde oldu2u görülmektedir.
Tablo 3’te görüldü2ü gibi kanserli hastalar1n genel umut puan1 ve umudun bütün alt ölçekleri ile e2itim durumu aras1nda istatistiksel aç1dan pozitif yönde anlaml1 (p<0,05) ili ki varken, genel umut puan1 ile ya , cinsiyet, hastal1k süresi de2i kenleri aras1nda anlaml1 bir ili ki yoktur (p>0,05).
Tablo 1. Kanserli Hastalar4n Tan4mlay4c4 Özellikleri Tan4mlay4c4 Özellikler Ortalama±SD Min-Max
Ya8 (y4l) 48.13±15.96 18-78 Medyan Min-Max Hastal4k Süresi 12 ay 5 gün-328 ay Cinsiyet Say4 % Kad1n 145 58.94 Erkek 101 41.06 E<itim Durumu Okuryazar de2il 59 23.98 Okuryazar+ilkokul 132 53.66 Ortaokul+lise 44 17.89 Önlisans 1 0.41 Lisans 6 2.44 Yüksek lisans 4 1.62 Medeni Durum Evli 196 79.67 Bekar 50 20.33 Bak4mda Destek Durumu Yaln1z 30 12.20 Ailesi 214 86.99 Arkada 1 2 0.81 Kanser Te8hisi Meme 44 17.89 Testis 22 8.94 Jinekolojik 20 8.13 Kolorektal 19 7.72 Nonhodkin lenfoma 16 6.50 Mide 15 6.01 Tiroid 15 6.01 Akci2er 11 4.47 Di2er 84 34.15
Tablo 2: Kanserli Hastalarda Umut Puan Ortalamalar4 (n=246)
Umut ndeksi Alt
Ölçekleri Ortalama±SD Min-Max
“Geçici Olma ve
Gelecek” Alt Ölçe2i 12.48±2.21 4-16(4-16) “Olumlu Haz1r Olu luk
ve Beklenti” Alt Ölçe2i 9.84±1.37 5-12(4-16)
“Kendisi ve
Çevresindekilerle Aras1ndaki Dli kiler” Alt Ölçe2i
13.28±1.85 7-16(4-16)
Toplam 38.51±4.89 18-48(12-48)
Tablo 3: Kanserli Hastalar4n Tan4mlay4c4 Özellikleri ve Umut Puanlar4 Aras4ndaki li8ki (n=246)
Umut ndeksi Alt Ölçekleri Ya8 C / p E<itim Durumu C / p Sosyal Destek Durumu C / p Hastal4k Süresi C / p Geçici Olma ve Gelecek -0.72/ 0.115 0.178/ 0.001* 0,11/ 0.820 -0.022/ 0.659 Olumlu Haz1r Olu luk ve Beklenti -0.67/ 0.160 0.217/ 0.000** -0.10/ 0.835 -0.018/ 0.728 Kendisi ve Çevresinde-kilerle Aras1ndaki Dli kiler -0.010/ 0.825 0.153/ 0.003** 0.045/ 0.340 0.038/ 0.460 TOPLAM -0.060/ 0.175 0.214/ 0.000** 0.018/ 0.699 -0.007/ 0.883 Kendall’s Tau_b korelasyon katsay1s1 hesaplanm1 t1r.
Umut puanlar1 ve cinsiyet aras1nda yap1lan analizde umut puanlar1n1n cinsiyete göre farkl1l1k göstermedi2i tespit edilmi tir (t=-1.565, p=0.119). Umut puanlar1 ve medeni durum aras1nda yap1lan analizde de, umut puanlar1n1n medeni duruma göre farkl1l1k göstermedi2i saptanm1 t1r (z=1.486, p=0.137).
TARTI/MA
Ara t1rmam1zda hastalar1n umut puanlar1n1n orta seviyenin üzerinde oldu2u tespit edilmi tir. Felder ve arkada lar1 (2004), kanserli hastalarda umut düzeyini ara t1rd1klar1 çal1 malar1nda, hastalar1n umut düzeylerinin yüksek oldu2unu bulmu tur (Felder ve ark 2004). Vellone ve arkada lar1 (2006), kanserli hastalar1n orta düzeyde umut puan1 ald1klar1n1 saptam1 t1r. Can ve
arkada lar1 (2004), kanserli hastalar1n kemoterapi öncesinde, kemoterapi sonras1na göre daha umutlu olduklar1n1 tespit etmi tir. Jo ve Son (2006), kanserli hastalar1n hastal1k sürecinde belirsizlik ya arken umutlar1n1 koruduklar1n1 tespit etmi tir. Bu ara t1rmalar1n sonuçlar1 ile çal1 mam1z1n sonuçlar1 uyumludur. Kanserli hastalar1n dü ük umut düzeyine sahip olmad121 görülmektedir. Ayr1ca çal1 mada alt ölçek puanlar1na bak1ld121nda, “Geçici Olma ve Gelecek”, “Olumlu Haz1r Olu luk ve Beklenti” ve “Kendisi ve Çevresindekilerle Aras1ndaki Dli kiler” alt ölçek puanlar1n1n orta seviyenin üzerinde oldu2u saptanm1 t1r. Bu sonuçlar, alt ölçekler kapsam1nda bulunan geçmi , gelecek ve ki iler aras1 ili kiler baz1ndaki umut kavram1n1n kanserli hastalar taraf1ndan bütünlük içinde alg1lanm1 olabilece2ini dü ündürmektedir.
Hastalar1n e2itim düzeyleri yükseldikçe daha yüksek umut puanlar1 ald1klar1 saptanm1 t1r. Bu durum, e2itim düzeyinin bireylerin ba etme davran1 lar1n1 ve dolay1s1yla umut düzeyini etkilemi olabilece2ini dü ündürmektedir. Felder ve arkada lar1 (2004) ve Vellone ve arkada lar1 (2006), kanserli hastalar1n ba etme davran1 lar1 ve umut düzeyleri aras1nda pozitif yönde anlaml1 ili ki oldu2unu bulmu tur. Bu saptamayla uyumlu olarak Jo ve Son (2006), problem çözme yakla 1m1n1 kullanan kanserli hastalarda umut düzeyinin yüksek oldu2unu bulmu tur. Bireyin çaba harcamas1n1 gerektirmekte olan olumlu ba etme davran1 lar1n1n umut düzeyini yükseltmesinin, hastal1kla mücadele sürecinde bireyin desteklenmesinde ve sürecin kesintiye u2ramas1n1n önlenmesinde önemli oldu2unu dü ündürmektedir.
Hastalar1n umut puanlar1 ve ya de2i keni aras1nda istatistiksel olarak anlaml1 bir ili ki tespit edilememi tir. Ayr1ca umut puanlar1 cinsiyete ve medeni duruma göre farkl1l1k göstermemi tir. Hendricks-Ferguson (2006), kanserli adölesan hastalar üzerinde yapt121 çal1 mada 15-17 ya lar1 aras1ndaki adölesanlar1n, 18-20 ya lar1 aras1ndaki adölesanlara k1yasla, daha yüksek umut düzeylerine sahip olduklar1n1, k1zlar1n erkeklere k1yasla daha yüksek umut düzeylerine sahip oldu2unu tespit etmi ve hem irelerin hastalara umut a 1lamak için yakla 1mlar planlarken hastalar1n geli imsel fazlar1n1n ve cinsiyetlerinin dikkate al1nmas1n1 önermi tir.
Aile ve sosyal destek, sa2l121n spiritüel boyutuna olumlu katk1da bulunmaktad1r. Çal1 mada umut puanlar1 ve destek durumu aras1nda istatistiksel aç1dan anlaml1 bir ili ki bulunamam1 t1r. O’Baugh ve arkada lar1 (2003), kanserli hastalar1n pozitif olman1n anlam1 konusundaki
görü lerini ara t1rd1klar1 çal1 mada, hasta tutumlar1n1 etkileyen faktörlerden birisinin çevre ve aile deste2i oldu2unu bulmu tur. Bir di2er çal1 mada Crothers ve arkada lar1 (2005), kanserli hastalarda sosyal destek ve umut aras1ndaki ili kiyi ara t1rm1 lar ve hastalar1n ald1klar1 destekten doyumlu olmalar1n1n sahip olduklar1 umutla istatistiksel olarak anlaml1 derecede ili kili oldu2unu bulmu lard1r. Bu bulgularla uyumlu olarak Dansuk ve ark. (2002), kanserli hastalarda aile ve sosyal destek azald1kça umutsuzluk ve yaln1zl1k düzeyinin artt121n1 saptam1 t1r. Vellone ve arkada lar1 da (2006), kanserli hastalar1n umut puanlar1 ve ailenin deste2i aras1nda pozitif ili ki oldu2unu bulmu tur. Farkl1 kültürlerde yap1lm1 olan bu ara t1rma bulgular1 kar 1s1nda çal1 mam1zda benzer sonucun bulunmam1 olmas1, hastalara ait çe itli özelliklerin (iyimser bak1 aç1s1n1 içeren kültürel özellikler, olumlu ba etme stratejileri, huzurlu ya ama ortam1, vb.) etkili olmu olabilece2ini dü ündürmektedir.
Hastalarda umut ve hastal1k süresi aras1nda istatistiksel aç1dan anlaml1 bir ili ki tespit edilememi olmas1, hastal1k süresi boyunca tedavi sürecinde elde edilen olumlu veya olumsuz etkilerin hastalar taraf1ndan net bir sonuç eklinde alg1lanmam1 olabilece2ini dü ündürmektedir. Bu bulgu kanserli hastalar1n umudu cesaretlendirme yakla 1mlar1na aç1k olduklar1, bu konuda yönlendirilebilecekleri eklinde yorumlanabilir. Çal1 man1n bu bulgusuyla uyumlu olarak Vellone ve arkada lar1 (2006) da, Dtalyan kanserli hastalarda umut düzeyi ve hastal1k süresi aras1nda anlaml1 bir ili ki tespit edememi tir. Evans ve arkada lar1 (2006), kanserli hastalar1n tedavisi boyunca onkologlar1n hastalar1n neyi duymak istediklerine duyarl1 olmalar1n1 ve hastalar1n umutlar1n1 tan1mlamalar1na yard1m etmelerini önermekte ve bu konuda izlenecek bir yakla 1mdan söz etmektedir. Bu yakla 1m1n ögelerini “Sor-söyle-sor”, “En iyisi için umut et”, “En kötü sonuçlar için haz1rl1kl1 ol” eklinde özetlemekte ve en önemli noktan1n hastalar1n umutlar1 ve korkular1 kar 1s1nda hassas bir yakla 1m sergilemek oldu2unu belirtmektedir.
SONUÇ ve ÖNER LER
Bu çal1 mada;
1. Kanserli hastalar1n genel umut puan1n1n ve “Geçici Olma ve Gelecek”, “Olumlu Haz1r Olu luk ve
Beklenti”, “Kendisi ve Çevresindekilerle Aras1ndaki Dli kiler” alt ölçeklerinin ortalama puanlar1n1n orta seviyenin üzerinde oldu2u,
2. Hastalar1n umut puan1, umut alt ölçek puanlar1 ve e2itim durumu aras1nda istatistiksel aç1dan pozitif yönde anlaml1 ili ki oldu2u,
3. Hastalar1n umut puan1, umut alt ölçek puanlar1 ve ya , cinsiyet, medeni durum, hastal1k süresi, sosyal destek durumu de2i kenleri aras1nda istatistiksel aç1dan anlaml1 bir ili ki olmad121 saptanm1 t1r.
Bu sonuçlar do2rultusunda, onkoloji hem irelerinin kanserli hastalara bak1m verme sürecinde de2i en durumlar1 göz önüne alarak hastalarda umudu cesaretlendirmeye yard1m edebilmeleri için;
- Kanserli hastalar1n umut düzeylerini tespit etmeleri,
- Hastalar1 hayata ba2layan aktiviteleri olanaklar1 dahilinde yapt1rabilmeleri için hastalara seçenekler sunmalar1,
- Kültürel özellikler ve umut kavram1 aras1ndaki ili kileri tespit edebilmek için ara t1rmalar yapmalar1,
- E2itim durumu dü ük düzeyde olan hasta gruplar1n1n umut düzeylerini de özellikle de2erlendirmeleri ve bu grup üzerine odaklanmay1 ihmal etmemeleri önerilmektedir.
KAYNAKLAR
Alpar R (2003) Uygulamal1 Çok De2i kenli Dstatistiksel
Yöntemlere Giri 1. Ankara, Nobel Yay1n Da21t1m, ss. 380-383.
Ate8çi FÇ, O<uzhano<lu KN, Baltalarl4 B, Karada< F, Özdel O, Karagöz N (2003) Kanserli hastalarda psikiyatrik
bozukluklar ve ili kili etmenler. Türk Psikiyatri Dergisi, 14(2). 145-152.
Can G, Durna Z, Aydiner A (2004) Assessment of fatigue in
and care needs of Turkish women with breast cancer. Cancer Nurs, 27(2): 153-161.
Chen M-L (2003) Pain and hope in patients with cancer.
Cancer Nurs, 26(1): 61-67.
Crothers MK, Tomter HD, Garske JP (2005) The
relationships between satisfaction with social support affect balance, and hope in cancer patients. J Psychosoc Oncol, 23 (4): 103-118.
Cutcliffe JR, Herth K (2002) The concept of hope in nursing
1: its origins, backround and nature. Br J Nurs, 11(12):832-840.
Dansuk R, A<argün M, Kars B, A<argün HP, Turan C, Ünal O (2002) Jinekolojik kanserli hastalar1n psikososyal
özelliklerinin de2erlendirilmesi. Türkiye Klinikleri J Gynecol Obst, 12: 142-147.
Dean A (2002) Talking to dying patients of their hopes and
needs. Nurs Times, 98(43): 34-35.
Devlin B (2006) The art of healing and knowing in cancer and
palliative care. Int J Palliative Nurs, 12(1). 16-19.
Dickerson SS, Boehmke M, Ogle C, Brown JK (2006)
Seeking and managing hope: patients’ experiences using the internet for cancer care. Oncol Nurs Forum, 33(1): E8-17.
Duggleby WD, Degner L, Williams A, Wright K, Cooper D, Pokin D, Holtslander L (2007) Living with hope: initial
evaluation of a psychological hope intervention for older palliative home care patients. J Pain Symptom Manage, 33(3): 247-257.
Eliott JA, Olver IN (2007) Hope and hoping in the talk of
dying cancer patients. Soc Sci Med, 64(1). 138-149.
Estensen BA, Swane CE, Hallberg IR, Thome B (2006)
Being given a cancer diagnosis in old age: A phenomenological study. Int J Nurs Stud, Dec 12 (Epub).
Evans WG, Tulsky JA, Back AL, Arnold RM (2006)
Communication at times of transitions: How to help patients cope with loss and redifine hope. Cancer J, 12(5): 417-424.
Felder BE (2004) Hope and coping in patients with cancer
diagnoses. Cancer Nurs, 27(4): 320-324.
Hendricks-Ferguson V (2006) Relationships of age and
gender to hope and spiritual well-being among adolescents with cancer. J Pediatr Oncol Nurs, 23(4): 189-199.
Herth K (1992) Abreviated instrument to measure hope:
development and psychometric evaluation. J Adv Nurs, 17:1251-1259.
Herth K, Cutcliffe, JR (2002) The concept of hope in nursing
6: researc/education/policy/practice. Br J Nurs, 11(21):1404-1411.
Hoban V (2003) We offer hope to people. Nurs Times, 99(6):
38-39.
Jo KH, Son BK (2004) The relationsip of uncertainity, hope
and quality of life in patients with breast cancer. Taehan Kanho Hakhoe Chi, 34(7): 1184-1193.
Juang CM, Chang YP (2004) Helping a terminal cancer
patient establish hope. Hu Li Za Zh, 51(1):106-11.
Kim BR, Kim YH, Kim JS, Jeong IS, Kim, JS (2003) A
study to the coping patterns of cancer patients. Taehan Kanho Hakhoe Chi, 33(3): 321-330.
Kvale K (2007) Do cancer patients always want to talk about
difficult emotions? A qualitative study of cancer inpatients communicayion needs. Eur J Oncol Nurs, Apr 17[Epub).
Murata H, Morita T: Japanese Task Force (2006)
Conceptualization of psycho-existential suffering by the Japanese Task Force: the first step of a nationwide project. Palliat Support Care, 4(3): 279-285.
O’Baugh J, Wilkes LM, Luk, S, George A (2003) Being
positive: Perceptions of patients with cancer and their nurses. J Adv Nurs, 44(3):262-270.
Öz F (2004) Sa2l1k Alan1nda Temel Kavramlar, Ankara, Dmaj Dç
ve D1 Ticaret A.', ss.229-268.
Post-White J (2003) The spirit of oncology nursing care. Can
Oncol Nurs J, 13(2):84-94.
Taleghani F, Yekta ZB, Nasrabadi AN (2006) Coping with
breast cancer in newly diagnosed Iranian women. J Adv Nurs, 54(3): 265-272.
Taylor EJ (2003) Spiritual needs of patients with cancer and
family caregivers. Cancer Nurs, 26(4): 260-266.
Tyszkiewicz-Bandur M, Sieminska MJ (2006) Dynamics of
hope in neoplastic disease: a review. Ann Acad Med Stetin, 52(3): 141-145.
Vellone E, Rega ML, Galletti C, Cohen MZ (2006) Hope
and related variables in Italian cancer patients. Cancer Nurs, 29(5): 356-366.
