S
e f i r , r o m a n c ı , h i k a y e c i v e g a z e t e c i Y a k u b K a d r i . . . F a k a t k e n d i s i n e s o r a r s a n ı z , k ı y m e t l i e d i b i m i z e n ç o k g a z e t e c i l i ğ i s e v i y o r . — H e r ş e y d e n e v v e l g a z e t e c i y i m . B a b ı â l i ’y e d e b u y o l d a n g i r d i m . E n t a t l ı h â t ı r a l a r ı m y i n e b u m e s l e ğ e a i t t i r . H a t t â , B a b ı â l i y e g i r i p b i r d e n b i r e m e ş h u r g a z e t e c i v e m u h a r r i r o l u n c a H u k u k t a h s i l i m i d e v a m a İ i iz u m g ö r m e d i m . Ü s t a d ı n h a k k ı d a y o k d e ğ i l . G a z e t e c i l i k m e s l e ğ i n i n t ü r l ü c e f a l a r ı y a n ı n d a z e v k i d e u z u n s ü r ü y o r o l m a l ı ki, h a l e n T a h r a n B ü y ü k el ç is i o l a n Y a k u b K a d r i K a r a o s - m a n o ğ l u , b i r a z r a h a t s ı z o l d u ğ u v e A n k a r a y a g i d e c e ğ i h a l d e , b i r ik i g ü n I s t a n b u l d a k a l ı p , ş ö y l e B a b ı â - li y o k u ş u n d a n g e ç m e k t e n k e n d i s i n i a l a m a m ı ş . 1 8 9 0 y ı l ı n d a d o ğ d u ğ u n a g ö r e b u g ü n t a m 6 0 y a ş ı n d a o l a n Y a k u b K a d r i n i n d o ğ u m y e r i K a h i r e ’d i r . K a h i r e d e d ü n y a y a g e l m e s i n i n h i k m e t i d e , V a l i d e s i n i n M ı s ı r l ı o l u ş u d u r . B a b a s ı M a n i s a l ı K a r a o s m a n z a d e l e r d e n K a d r i B e y d i r . Y a k u b K a d r i o r t a v e i d a d i t a h s i l i n i I z m i r d e y a p t ı k t a n s o n r a M ı c ı r a g i d i y o r v e b a k a l o r y a s ı n ı o r a d a v e r i y o r . S o n r a l s t a n b u l a g e l e r e k H u k u k a g i r i y o r . F a k a t g a z e t e c i l i k v e m u h a r r i r l i k a ş k ı , o n u t a h s i l i n i n o r t a s ı n d a n ç e k i p a l ı y o r . K a r a o s m a n o ğ l u n u n n e ş r e d i l e n ilk y a z ı s ı “ N i r v a n a ” a d i l , o z a m a n8
n ı n k a z a n ı l m a s ı d ı r . O m e s u t g ü n l e r d e s e v i n ç t e n g ü n l e r c e u y u y a m a - d ı ğ ı m ı h â l â h a t ı r l a r ı m . K u r t u l u ş s a v a ş ı n d a n s o n r a 1 9 2 3 d e M a r d i n d e n m e b u s o l a n Y a k u b K a d r i , ik i d e v r e m i l l e t v e k i l li ğ i y a p t ı k t a n s o n r a 1 9 3 4 d e ilk ö n c e T i r a n , s e k i z a y s o n r a d a , P r a g e l ç i l i ğ i n e t â y i n e d i l i y o r . B ö y - l e c e g a z e t e c i , h i k â y e c i v e r o m a n c ı Y a k u b K a d r i , d ö r d ü n c ü b i r s ı f a t d a h a k a z a n ı y o r . . . S e f i r . . . İşt e, o g ü n d e n b e r i m u h t e l i f e l ç i l i k l e r d e b u l u n a n e d i b i m i z , 1 9 4 9 d a B ü y ü k e l ç i o l a r a k T a h r a n a t â y i n e d i l m i ş t i r . Y a k u b K a d r i n i n g a z e t e c i l i k h a y a t ı n a a i t h a t ı r a l a r ı p e k ç o k . M ü t a r e k e s ı r a l a r ı n d a Y a k u b K a d r i İ k d a m g a z e t e s i n d e ç a l ı ş ı r k e n , b i r R a m a z a n g e c e s i , k e n d i s i y le b i r l i k t e , b ü t ü n g a z e t e m e n s u p l a r ı n ı v e V a k i t g a z e t e s i m u h a r r i r l e r i n i t o p l a y ı p d i v a n ı h a r b e g ö t ü r m ü ş l e r . H i ç b i r i s i s e b e b i n n e o l d u ğ u n u b i l m i y o r m u ş . N i h a y e t e r t e s i g ü n ü D i v a n ı H a r p k u r u l m u ş ve g a z e t e c i l e r i b i r b i r s o r g u y a ç e k m e Y A K UI
İ C A D R
r
'
a
Yakub Kadri Karaosmanoğlu bizden en çok
"Fahim Bey ve Biz" müellifini, yabancılardan
Marcel Prevost'u beğeniyor
.
v______________ _________
j
p e k m o d a o l a n d i y o l o g u m s u , mü*- k â l e m e l i b i r p a r ç a d ı r . B u y a z ı 1 9 0 9 y ı l ı n d a R e s i m l i K i t a p t a n e ş - r e d i l d i ğ i n e g ö r e , h e n ü z 19 y a ş l a r ı n d a y m ı ş . İl k h i k â y e s i d e b i r yıl s o n r a n e ş r e d i l e n “ B ir K a d ı n M e s e l e s i ” d ir. — O z a m a n o k a d a r ç o k m e c m u a ç ı k ı y o r d u ki, d i y o r , ş i m di ilk h i k â y e m i n n e ş r e d i î d i ğ i m e c m u a n ı n i s m i n i h a t ı r l ı y a m ı y o r u m . O n d a n iki yıl s o n r a , z a n n e d e r s e m 2 2 y a ş l a r ı m d a i lk r o m a n ı m o l a n “ N u r B a b a ” yı y a z d ı m . O z a m a n B e k t a ş i l i k r e s m e n t a n ı n m ı ş V e y a y ı l m ı ş b i r t a r i k a t h a l i n d e y d i . B e k - t a ş i l i ğ i n iç y ü z ü n ü a n l a t a n e s e r i m i t a b i î n e ş r e d e m e z d i m . A n c a k s e k i z yıl s o n r a k i t a p h a l i n d e ç ı k a r a b i l d i m . Y a k u b K a d r i , p r o f e s y o n e l g a z e t e c i l i ğ e i lk d e f a B i r i n c i C i h a n H a r b i i ç i n d e “ İ k d a m “ ı n y a z ı i ş l e r i m ü d ü r ü s ı f a t i y l e b a ş l a m ı ş t ı r . ilk y a z ı s ı n a y a r ı m İn g i li z a l t ı n ı , o n d a n s o n r a k i y a z ı l a r ı n a d a b i r İn g i li z a l t ı n ı a l d ı ğ ı n ı s ö y l ü y o r ki, b u g ü n e k ı y a s e d i l i n c e , b u p a r a y ı h a l e n d a b u l u n a n ş a i r Y a h y a K e m a l e b i r b a ş m a k a l e y a z m a s ı n ı r i c a e t m i ş . Y a h y a K e m a l d e , Ç a n a k k a l e n i n a s k e r î v e s i y a s î t a r i h i n e a i t b i r y a zı y a z m ı ş . . . F a k a t e r t e s i g ü n ü b i r k ı y a m e t t i r k o p m u ş . . . M ü t a r e k e d e i k e n b i r m u h a r r i r , n e c ü r e t l e Ç a n a k k a l e ' y e a i t y a z ı y a z a b i l i r m i ş . . . — Ç o k ş ü k ü r , o n u d a g ü ç l ü k l e a t l a t a b i l d i k , d i y o r . Bi zi m o z a m a n k i g a z e t e c i l i ğ i m i z , i t i r a f e t m e k l â z ı m ki , p e k d e b u g ü n k ü n e b e n z e m i y o r d u . H e l e m ü t t e f i k l e r i n a s k e r î ş a h s i y e t l e r i n d e n m ü r e k k e p b i r s a n s ü r h e y e t i v a r d ı ki , b u y ü z d e n g a z e t e l e r e k s e r i y e t l e y a r ı y a r ı y a b e y a z ç ı k a r d ı . H a t t â , b i r d e f a s ı n d a m ü t t e f i k l e r e m ü t e m a y i l g ö r ü n e n S ü l e y m a n N a z i f v e C e n a p S a h a b e t t i n a l e y h i n e n e ş r i y a t y a p t ı k d i y e b e n i , A h m e t H a ç i m i v e F a l i h R ı f k ı y ı v a t a n h a i n i o l a r a k m a h k e m e y e v e r m i ş l e r d i . K e n d i s i n e , g a z e t e c i , r o m a n c ı , h i k â y e c i v e y a s e f i r o l m a s a y d ı n e o l a b i l e c e ğ i n i , g e n ç k e n n e o l m a k i s t e d i ğ i n i s o r d u m . G ü l d ü : ( A r k a s ı 3 3 . s a y f a d a )Yazan: Oğuz Özdeş
F o t o ğ r a f l a r : R ü ç h a n A r ı k a n d e ğ m e m u h a r r i r l e r i m i z a l a m a z .
t
i a z e t e c i l i ğ e b a ş l a d ı ğ ı y ı l l a r d a | b i r m ü d d e t Ü s k ü d a r L i s e s i n d e E d e b i y a t v e F e l s e f e m u a l l i m liği d e y a p a n K a r a o s m a n o ğ l u , Mi llî m ü c a d e l e y e i ş t i r a k e t m i ş v e sivil i s t i h b a r a t t a ç a l ı ş m ı ş t ı r . D ü ş m a n l a r ç e k i l i r k e n , y a k t ı ğ ı 6 0 0 e y a k ı n k ö y ü n v a z i y e t i n i y e y a p ı l a n m e z a l i m i t e s b i t i ç i n H a l i d e E d i p v e Y u s u f A k ç o ı a ile b i r l i k t e a y l a r c a F la y - m a n a o v a s ı n d a n b a ş l a y ı p g a r b a d o ğ r u k ö y k ö y d o l a ş m ı ş l a r . . . İşt e “ Y a b a n " r o m a n ı , o c e f a l ı v e a c ı g ü n l e r i n T ü r k e d e b i y a t ı n a k a z a n d ı r d ı ğ ı b i r h e d i y e d i r . Y a k u b K a d r i o g ü n l e r i a n l a t ı r k e n g ö z l e r i d o l d u . — H a y a t ı m d a b e n i e n ç o k s e v i n d i r e n h â d i s e K u r t u l u ş S a v a ş ı ğ e b a ş l a m ı ş l a r . F a k a t h i ç b i r i s u ç u n u n n e o l d u ğ u n u b i l m e d i ğ i i ç i n b i r ş e y s ö y l e m i y o r m u ş . N i h a y e t K ü r t M u s t a f a P a ş a : — Y ü z ü m e n e ö y l e b a k ı y o s u n u z ? d i y e b a ğ ı r m ı ş . . . G a z e t e n d e A n a d o l u d a , m i i l î m ü c a d e 1 i ş t i r a k e d e n b i r a d a m h a k k P a s a d i y e b a h s e t m i ş s i n i z . . . Bı. c ü r e t , b u n e c e s a r e t ? O n l a r ı n t ü n p a ş a l ı k l a r ı i l g a e d i l m i ş t i r . . N e y s e , h e p s i d e a z a r ı işit, le k a l a r a k e r t e s i g ü n ü s e r b e s t b ı r a k ı l m ı ş l a r .B
ir b a ş k a h a t ı r a s ı d a ş u : O z a m a n İ k d a m g a z e t e s i n i n b a ş m a k a l e s i n i m u h t e l i f k i m s e l e r y a z a r m ı ş . B ir g ü n , v a k i t b i r h a y l i i l e r l e d i ğ i h a l d e b a ş m a k a l e g e l m e m i ş. Y a k u b K a d r i , o s ı r a d a y a n ı n Yakub Kadri
( B a ş ı 8 . s a y f a d a ) ---- D o ğ r u s u n u i s t e r s e n i z , d e d i , k u r m a y s u b a y o l m a k i s t e r d i m . K ü ç ü k k e n , k o m ş u m u z u n e r k â n ı h a r p z a b i t i b i r o ğ l u v a r d ı . O n u n s ı r m a l ı , şık e l b i s e s i n e ç o k ö z e n i r d i m . B e lk i d e h a r i c i y e c i ö l m a s ı n ı n t e s i r i o l a c a k , Y a k u b K a d r i g e c e l e r i o l d u k ç a g e ç y a t a r . S a b a h l a r ı d a t a b i î o n i s b e t t e g e ç k a l k a r . E s e r l e r i ü z e r i n d e ç a l ı ş m a s a a t i , s a b a h l a ö ğ l e a r a s ı d ı r . R e ş a t N u r i ü s t a d ı m ı z ı n a k s i n e , g e c e l e r i b i r s a t ı r y a z ı y a z m a z m ı ş . Y a z ı y a z a r k e n ç o k ı s t ı r a p ç e k t i ğ in i, g a y e t z a h m e t l i ve a ğ ı r y a z d ı ğ ı n ı s ö y l e y i n c e : ---- B ir d e f a d a g e c e y a z m a y ı t e c r ü b e e t s e n i z ? d i y e s o r d u m . — B e n i m g ib i f e v k a l â d e m ü ş k ü l p e s e n t , b a - z a n b i r c ü m l e ü s t ü n d e ü ç g ü n d u r a n , b i r s a t ı r ı y ü z d e f a d e ğ i ş t i r e n b i r a d a m , g e c e l e r i y a z m ı y a k a l k a r s a h a l i n i c e o l u r ? d e d i . O z a m a n , y a z ı y a z m ı y a b a ş l a d ı m m ı , a r t ı k b ü t ü n g e c e l e r i m i u y k u s u z g e ç i r m e m i c a b e d e c e k . D i y e b i l i r i m ki, y a z ı y a z m a z e v k i n i h i ç t a t m a d ı m . E - ğ e r k u r m a y s u b a y o l s a y d ı m , b ö y l e z a h m e t l i v e e z a v e r i c i b i r m e s l e ğ e a t ı l m a k t a n d a k u r t u l m u ş o l a c a k t ı m .E
n ç o k b e ğ e n d i ğ i r o m a n c ı l a r ı s o r d u m . B i z d e n “ F a h i m B e y v e B iz ” k i t a b ı n ı n m ü e l l i f i A b d ü l h a k Ş i n a s i H i s a r ’ı, g a r p e d e b i y a t ı n d a n M a r - c e l P r e v o s t ’y u b e ğ e n d i ğ i n i s ö y l e d i . — B u g ü n h a y a t t a o l m ı y a n P r e v o s t ’n u n y e n i b i r e s e r i n i o k u y a m a y n a k a c ı s ı i ç i n d e y i m . S a n k i , h a y a t t a y e n i b i r z e v k m e n - b a ı m e k s i l m i ş g i b i d i r . Y a k u b K a d r i m a v i v e n e f t i r e n k l e r i p e k s e v e r m i ş . G i y i m h u s u s u n d a : — İ t i n a s ı z g i y i n m i ş b i r a d a m g i b i g ö r ü n m e k i s t e r i m , d i y o r . B i l h a s s a k u r ş u n î r e n k l i e l b i s e y i g i y m e y i t e r c i h e d e n K a r a o s m a n - o ğ l u , y e m e k l e a r a s ı n ı n h i ç iy i o l m a d ı ğ ı n ı s ö y l ü y o r . G a y e t az, h a t t â e k s e r i y e t l e z o r l a y e r m i ş . E n b ü y ü k z e v k l e r i n d e n b i r i s i d e m i n y a t ü r d ü r . B i l h a s s a A c e m m i n y a t ü r ü n e b a y ı l ı r m ı ş . Ş im - di T a h r a n d a b u l u n m a s ı n d a n b i l i s t i f a d e b i r k a ç t a n e n a d i d e m i n y a t ü r e l d e e d e b i l m i ş . B e lk i d e d i p l o m a t l ı k i c a b ı o l a c a k g a y e t g ü zel g o l f o y n a d ı ğ ı n ı d a i l â v e e d e lim. E n b e ğ e n d i ğ i sö z v e y a z ı , Is- m (et İ n ö n ü ’n ü n , A t a t ü r k ö l d ü ğ ü z a m a n T ü r k m i l l e t i n e y a y ı n l a d ı ğ ı b e y a n n a m e d i r . Y a k u b K a d r i n i n b u g ü n n e ş r e d i l m i ş 10 r o m a n ı ile “ E r g e n e k o n ” a d l ı i k i c i l t l i k b i r e s e r i v e “ A t a t ü r k ” a d l ı b i r e t ü d ü v a r d ı r . S o n e s e r i o l a n “ P a n o r a m a ” n ı n i k i n c i v e ü ç ü n c ü c i l t l e r i n i h a z ı r l a m a k l a m e ş g u l d ü r . Ç o k s ı k a ğ l ı y a n , h a t t â g i t t i ğ i b i r ç o k s i n e m a v e t i y a t r o d a g ö z y a ş l a r ı n ı t u t a m ı y a n Y a k u b K a d r i , ev li v e a y n ı z a m a n d a d i p l o m a t o l d u ğ u i ç i n k a d ı n b a h s i n d e s u a l l e r i m i z i s ü k û t l a k a r ş ı l a m a y ı t e r c i h e t t i . V e d a e t m e d e n ö n c e , k a r a k t e r i n i n t e ş e k k ü l ü b a k ı m ı n d a n k e n d i s i n e e n ç o k k i m i n t e s i r e t t i ğ i n i s o r d u m . D u d a k l a r ı n d a n s o l u k b i r “ A n n e m ” se si ç ı k t ı . 3 3Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
