• Sonuç bulunamadı

Yahya Kemal: Paris'ten gazel söyleyerek dönen şair

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Yahya Kemal: Paris'ten gazel söyleyerek dönen şair"

Copied!
7
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

JO "Tanpmar'm Hat1ra Defterinin Son Saurian" in Tanp1nar'in !jiir Dii.nyas1, a.g.y., s. 21

11 Prof. Dr.KemaJ bzmen'in notu in Adile Ayda, "Mallaime'de Beyaz imgesi" Frans1zcadan r,:eviren Kernal bzmen, !jiir- Lik, Ternmuz 1998, Say1 53

12 a.y.

13 Edebiyar Uzerine Makaleler, a. g. y., s. 36 14 Tanpuwr'u1 !jiir Diinyas1, a.g.y., s. 229

15 a.y., s. 228 KAYNAK<;A

KAPLAN, Mehmet, Tanp1nar'in !jiir Diinyas1, Dergah Yaymlan, istanbul, 2001 RIBOT, Theodule, Essai sur l'Jm.aginarion creatrice, Felix Alcan, Paris, 1926 RICHARD, Jean-Pierre, l'Univers imaginaire de Mal\arme, Le Seuil, Paris, 1961 SALiHOGLU, HUseyin, 20. Yiizyil Edebiyar Sanau, Imge Kitabevi, Ankara. 1995 TANPINAR, Ahmet Hamdi, Biitiin !jiir/eri, Dengah Yaymlan, Istanbul, 1981

TANPINAR, Ahmet Hamdi, Edebiyat Uzerine Makaleler, Dergah Yaym\an, istanbul, 2005 VALERY, Paul. Corre.111011dance 1890-1942 (Paul Valery-Andre Gide), Gallimard. Paris, 1955 VALERY, Paul, Oeuvres 1, GaJ\imard, Paris, 1965

VELi, Orban, Frans1z !jiiri Antolojisi, Varhk Yaymlan, 1963, Istanbul

YILDIZ, ibrahirn, K1r1111.z1 Giiller A{:11 Demirde, Karablik KUllUr Sanat Dernegi Tay Dergisi Yaymlan, 2005, Karablik

188

..

YAHYA KEMAL: PARiS'TEN GAZEL SOYLEYEREK

DONE��AiR

"Kader bana Tiirk §iirini ve onun klasiklerini ogrenme firsat1111 Fransa'da verdi." (Banarlt, Yahya Kemal'in Hattralan)

Dr. Fahrettin ARSLAN* YAHYA KEMAL: POETE QUI RENTRE DE PARIS AVEC DES GAZEL Ce travail vise a remettre en question l'idee repandue selon laquelle le sejour du jeune Yahya Kernal Bcyath

a

Paris de 1903

a

1912 aurait eu une importante influence sur sa poetique. Pour defendre notre these, qui soutient que ce sejour n'a fait que conforter sa vision du monde prealablement etablie, nous nous basons, sur ses dits et ecrits, sur la remarquable monographie d' Ahmet Hamdi Tanp111ar et sur Jes idees de deux chercheurs, Enis Batur et Hasan Biilent Kahraman. Sur le plan theorique, nous nous servons du concept de l'esthetique de la reception de Hans-Georg Gadarner et, surtout, de Hans Robert Jauss.

Mots-cles : vision du monde, horizon d'attente, esthetique de la reception, influence, imitation, Jonna men tis, Enis Batur, Hasan Biilent Kahram.an, Ah met Hamcli Tanpma1:

YAHYA KEMAL: POET BACK FROM PARIS WITH GAZEL

This work aims at qualifying a widely held idea, namely that young Yahya Kemal Beyath's stay in Paris, from 1903 to 19012, had a great impact on his art. We argue that his stay had no other

effect than reinforcing his previous view of the world. In order to defend that thesis, we will base our argument on his own words and writings, on the remarkable monograph of Ahmet Hamdi Tanp111ar and the views of two researchers, Enis Batur and Hasan Biilent Kahraman. At the theoretical level, we will use the concept of aesthetics of reception of Hans-Georg Gadamer and particularly of Hans Robert Jauss.

Keywords: horizon of expectation, aesthetics of reception, imitation, Jonna mentis, Enis

Batu,; Hasan Biilent Kahraman, Ahmet Hamdi Tanpmcu:

1903 y1hmn Temmuzunda, c;1kt1g1 Fransa yolunda, Selanik limamnda, yanma gelen sivil zab1ta memuruna: "Efendi! Ben Avrupa'ya firar ediyorum, orada Sultan Abdi.ilhamid aleyhine yaz1 yazacagim."1 derken, Yahya Kemal, donemin genc;lerinden biri olarak komt§uyordu. Oyle ki, temsil ettigi di.inya gori.i§i.i, donemin aydmlan ve

aydm adaylan ic;in Abdi.Uhamid km·§11J olmaktan ba§ka bir sec;enek kabul etmiyordu. Aynca, sadece padi§ahm §eninden degil, Osmanh toplumunun ic;inde bulundugu

* Bilkent Oniversilesi, Uygulan;ah Yabanc1 Diller YUksekokulu, Mlitercim-Terclimanhk BollimU Ogretim Gorevlisi.

farslan@bilkenl.edu.tr

(2)

durumdan da ka91yordu. Kendi nitelemesiyle memleket bir "zindan", Avrupa "nurlu bir alem"di. "istanbul'u s1kan hafiyelik havasmdan i.irkmi.i§ti.im, bilhassa Asya ahlakmdan miiteneffrrdim" diyor, insan ili§kile1indeki tutuculuktan yakm1yordu:

"Gen9lere vapurda, sokakta, tramvayda, Kopri.i'de her yerde, b19km takmundan sozde gi.izide zi.imreye kadar eski �ark'm goreneklerini kollayan binlerce insan tarafmdan dikilen bakI§lar beni isyan ettiriyordu; kendi mi111 muhitimin cenderesinden kurtulmak; Frans1zca'dan terci.ime edilmi§ romanlarda gordi.igi.im aleme atJlmak

istiyordum. Bilhassa Paris, hayalirnin fevkinde bir y1Jd1z gibi parhyordu." Sonmlanrn 9ozecegi yer olarak Paris'i di.i§iinmesinde kendince hakh nedenler vard1: " ... Gonli.imu Paris'e 9eken diger bir sebep de Jon Ti.irkliik'di.i."2 diye yazar.

Siyasi yonden yeterince donammhyd1. Hedefi, herkesin kilitlendigi hedefti3.

Edebiyatta ise boy le bir kesinlik, dogal olarak, soz konusu olamazd1. Dstelik, Fransa'ya ka91§mdaki amacmm edebiyat olduguna dair, ne kendi yaz1lannda, ne de kendisiyle yap1lan sohbet ve roportajlarda bir kay1t vardlf. Ancak, o ana kadarki hayatmda bir §iir heveslisi olarak baz1 §iir denemeleri olmas1, ve Paris'ten, bi.itiin an!atJlanlara baklhrsa, "i.istat" §air olarak donmesi, Paris'e giderken edeb1 di.i§i.incelerinin neler oldugunu merak ettirmektedir. Paris Sevdas1 adh yaz1smda, "Tevfik Fikret'in §iirinde ve Halid Ziya 'mn nesrinde ve bu iki miiteceddidin pe§ine takilnu§ gen9lerin eserlerinde, Frans1zca'dan terci.ime edilmi§ romanlarda gordiigiim fileme at,lmak istiyordum ... Manakyan'm tiyatrosunda La Dame aux Camelias'y1 go1mi.i§ti.im. Romanm1 okumu§ ve aglanu§tlfn. Bu a§k serencrurunm kahran1am Armand Duval ve o hazin Marguerite Gautier a§klarmm ge9tigi o bulvarlarla, o tiyatro localar1yla, o Bougival sayfiyesiyle,

visalleriyle ve aynhklar1yle gozi.imde ti.itiiyorlardi."4

Frans1z edebiyal1 kru·§1smda bu derece duygusal gori.inse de, Ti.irk edebiyatl onu

daha 90k ilgilendiriyordu, ama 'edebiyat' olarak degil, baz1 fikirlerin ta§1y1c1s1

olarak. Doneme en uygun di.i§en yazar da elbette Nam1k Kemal'di: Uski.ip

idadisi'nde, onun Vatan ve Silistre'sini, Akif Bey'ini; Dskiip'te tamd1g1 Rilg1p Bey

vas1tas1yle, Ziya Pa�a'nm Zafernilme'si ile yine Namik Kemal'in Rii'ya's1m da orada

okumu§tu. "Maziye ait olmakla beraber, memnu olan bu eserleri okuduktan sonra gen<;: Ti.irk edebiyatmm ilk zevkini edindim."5

Memnu bu birka9 eserin okunmas1yla, Yahya Kemal'de uyanan ilk edebiyat zevki, Tanzimat ve Servet-i Fiinun edebiyatlannm zevk srnmm a§mtyordu; ve bu zevkte, bi.iyi.ik Frans1z §airlerinin etkisinden eser yoktu. Gori.ilecektir ki hi9bir zrunan da bu zevkin otesine ge9memi§tir.

Yahya Kemal'in, yi.izy1lm ba§rnda Pru·is'te ge9irdigi "dokuz y1l, di.inya ki.ilti.ir

tarihine, resimden edebiyata, mi.izikten siyasete kadru· hemen ti.im alanlarda yeniliklerin dogurulup armagan edildigi bir zaman kesiti..." (H.B.Kahraman s. 23.) 190

ir;:inde, Avrupa'da nas1l bir donii§i.itV ya§and1g1 bilinmiyor degil. Bu bi.iyi.ik olu§um ctonernini Paris'te ge9iren biri o!adk Yahya Kemal, ilk Paris y1llar1111 anlatirken §Dyle der: "Mitinglere ve ni.imayi§lere kru·1§1yordum. Sokaklarda 'International'i dinlerken kalbirn geni§ bir insanhk sevgisiyle doluyordu ve gozlerim ya§ru"Iyordu. Jaures, Pressence, Vaillant, Alman anaqist Sebastien Faure ve Malato'nun nutuklarm1 harru·etle dinliyordum. Dinsizlik ve ihtilalcilik heveslerim arta arta anar§iSt Jean Grave'in Temps Nouveaux gazetesinin ate§li bir kari'i ve mi.ifrit bir tilmizi oluverdim . ... ihtilalci hararetim 1905'e kadru· si.irdii ve sonra sonmege yi.iz tutu. Kendimi Paris'in eglencelerine, heva vi.i heveslerine kapttrd1m."6

Yahya Kemal'deki siyasi ve edebi bi1ikim, Paris'e giltiginde, i§te bu kadard1. O y1Jlarda Paris, hala XIX. yi.izy1J ba§kenti idi. Ahmet Hamdi Tanprnar'm deyi§iyle:

"Hiir ya§amaya, hiir di.i§i.inmeye ah§mI§ her milletten bir gen9ligin mi.isail toprag1111

bulmu§ bir nebat gibi geli§en CO§kun hayat1 ve istikbalinden heni.iz emin bir

medeniyetin her ti.irli.i imkam. Hi.ilasa, siyasi birka9 hezimete ragmen, heniiz on dokuzuncu astr sonundaki parlakhgm1 kaybetmemi§ Paris.»7

Yahya Kemal, hayatmrn en dinamik y11lanrn ge9irdigi Paris'ten, di.izyaz1 ve

sohbetlerinde, beklenenden 90k daha az soz eder. Ettiginde de bu, hemen tamamen siyasi konular i.izerinedir. Paris'te bulundugu y11larda, orada ya§anan edebiyata, §iir,

yaz1 ve sohbetlerinde i<;:erden bir baki§I oldugu hi<;:bir bi<;:imde gori.ilmez. Pruis'i

vermek istedigi Biiyii Siir'de <;:izdigi diinya Bat1hlar111 Dogu'yu algilayi§ bi<;:imini

andtrmaktadlf:

HUlyasuun yaratt1g1 iklim o ba�-ka yer ! I Giir defnelerle �evrili, afyonlu bahrele,: ..

**

Her zevki bir haram olan efsunlu cennetin I Koynunda va,d1 lez.zeti bir tiirlii nimeti11./ ...

Baudelaire'in "exotique" ozlemlerini halirlalan bu tablonun, Paris'i duyurmak iizere Yahya Kemal tarafrndan yapilm1§ olmas1, "Paris'te bir �ark11" olmasmrn otesinde bir anlam ta§imaz.

Paris'i ger9ek9i boyut!anyla vermege 9ah§t1g1 Eski Paris adh §iirinde de, bu

kere, §iirsellikten uzak, soguk bir anlat1m koyar ortaya:

Eski Paris'te bir omiir gerti; I Jaures'in gUr sadas1 devrinde. I Tuncu canlcmdzran iliiht1 Rodin; ) Verlaine absent'i Baudelaire afyonuna / Kan�an bir sihirli haz'd1 �·iir. I ...

Edebiyatla ilgili gorii§leri ise daha 90k kendisiyle yap1Jm1§ mi.ilakatlru·da sergilenmi§tir; ve bu gorii§ler, canh duygular §eklinde degil de, yurda doni.i§i.inden y1llar sonra, Paris'Je bag1 kalmam1§, daha 90k, Ti.irk edebiyatJna yonelik soyut

kuramsal di.i§i.inceler bi9imindedirler. Paris y1llanndan tamd1g1 Carco'nun*:

(3)

"yadettigi hatiralarda otuz sene evvelin kahvelerini, gi.indi.iz, aam ve gecelerini, mi.iclavi mleri olan ressam ve §airleri ve hatta hic;bir sanata mensup olm aks1z111 bu alemde ya§ayan avareleri bir daha tamcl1m ve §imdi §bhretin ve §finm §a' §a' asma garkolan Picasso ve Malisse'leri ve art1k birer rehber tel akki edilen Apollinaire gibi ya§c;a bi.iyi.iklerimizi o c;abalay1§ senelerinde simalanyla gordi.im."8. Doni.i§i.inden otuz sene sonra, o da ancak ba§kasmm yaz1sm1 okuyarak ancl1 g1 Picasso'dan, Matisse' len veya Apolli naire'den, bu 'bir daha' gorcli.im dediklerinden, kendisi,

yaz1lannm hic;bir yerinde soz etmez.

Yahya Kemal' in Paris'e gittigi, orada kald1g1 XX. yi.izyil ba§lar1, olu§an yeni bir

di.inyanm, "mucizeli nebatlar"9 gibi birkac; gece ic;inde §a§Ht1c1 bic;imcle boy att,g1

y11lard1r. Einstein'lann, Bergson' lann, Picasso'lann yogurdugu bir cli.inya. Evreni,

nesnele1in alg1lam§ bic;imi clegi§en bir di.inya. Yaz1 ve resim, bir deneyimin anlat1lm as1 clegildi art1k. Picasso, bogay1 (figi.ir) resmeclerken c;izgisel anlat1ma

gec;iyor; Flaubert ise en bi.iyi.ik ba§any1 «hic;»ten (sur rien), yani Picasso diliyle, bir

c;izgiden bir fi gi.ir' e gec;ebilmekte gori.iyordu. «En gi.izel eserler, konusu en zay1f

olanlard1r.», diyorclu. Yapmak istedigi kitab1 tammlarken, «hic;bir di§ bag111t1s1

olmayan, sirf i.islGbundan gelen ic; gi.ic;le ayakta durabilece10 kitap olmasm, istiyordu. Boylece, anlat1mc1 eclebiyat yerini yarat1c1 edebiyata b1raktyordu.

Flaubert' in bu tavnm, 1980'lerde degerlendiren Gerard Genette, onun kulland1g1 hemen hemen ayn1 kel imeleri kullanarak, edebiyatm, «di§ gostergelerini yavas yavas

geride b1rakt1gm1, ve sonuc;ta, kencli gizli gerc;egine -varsa eger- indirgendigini»1 1

soyli.iyordu. Edebiyatta, Maurice Blanchot'nun, 'Edebi yat nereye gidiyor?'

sorusuna: "Edebiyat kendine dogru gicliyor: ozi.ine, yani yokolu§a." 12 yarg1s111da

ifaclesini bulan olgunun, yani 1 850'li y11larda ba§layan ve yi.izy1lm sonlanna dogru

koklqen yeni bir yaz1/n anlay1§J11111 en h1zll temsilcileri, o ydlarda, Paris

sokaklannda dola§1 yorlard1. Bu birinci sm1f olu§uma yabanc1yd1 Yahya Kemal,

c;i.inki.i onun "bekleme ufku"1 3 c;agrnrn alg1lama ufkunu n altmda kalm1§t1; onda,

kendi ufkuna denk di.i§en "ikincil §airlerin etkileri" 14 varcl1; o, kencli deyi§iyle,

zevkinin " bi.iti.in bu §airlere nisbetle c;ok geri say1lan Jose Maria de Heredia' nm §iiri

i.izerinde" 15 dunnu§lll. Jose Maria de Heredia ya da Moreas. Cerna! Si.ireya'nm

decligi gibi, Theodore de Banville ya da Musset1 6. Arna kesinlikle Baudelaire,

Rimbaud veya Mallarme degil. Ya da Apollinaire veya Picasso.

Paris y11lanmn tek onemli edebiyatc;1 ta111g1 Abdi.ilhak �inasi Hisar' 111, aykm bir bic;imde, Yahya Kemal ic;i n, « Quartier Latin hudutlanndan d1§m·1 c;1km1yordu » dedigini i§itiriz. Yakup Kadri Karaosrnanoglu cla: «Mi.ibm·ek, on yil Pm·is'te Quartier Latin'de ya§am1§ olmak §byle dursun, sanki hie; memleket d1§111a c;1kmam1§, istanbul'dan hie; aynlmam1§ ; hatta istanbul'un hep alt katlannda, c;ayhane ve rnahalle kahvelerinde vakit gec;irmekten ba§ka bir §ey yapmarnJ§ gibiydi.» der.

1 92

Paris'e degil de ba§ka h . er a9g1 bh . ir yere gitmi§ olsa Yah

.

KemaJ olurdu, ku§kusuz Yaku K ct ., . ya Kemal yrne ayn1 Yahya

. ,. P a n nm c;izdigi bu � ·kl · .

tam tersrne, son derece mod . b. em Jr portre c;izer K I ai J t1p111e kaq1lik Tanprnar '

Paris'teki talebeliginden ka11111 t

z

. , .

«

a 1Ve zevki, Yahya Kemal 'de

§ 1 . aten birc;ok itiyadl . · .1 . . . ..

orahyd1. Jestlerinde Frans1z t· t . i ya wsunun Frans1z § a. l . . u, Jest en, du§unces"i gibi

k1sa kollanm ac;1p size dogru « A-·. fl . ' . .

ansornye enn111 tesiri varcl1. Biraz k . z1z tan » d1ye tlerlemes· 11·t· . .

o uyu§ tarz1, tenkit ve muhakeme h . .

A I , J ap §ek1l !en, h

atta §iir

. . ' eps1 Fians1z, hatta Pai·is'l" ct· "

Pai·1shydi v . • 1Y 1. . , ya a deg1ld1. S0nu9ta ne oldu ct alafranga geldim 1912'de 1 k a, Y ahya KemaJ: "1902'de Paris'e .. . . , . , mem e ete alaturka dondi.im ,,J7 . . .

muddetle Pans m §iir ve s t I . . . d1yeb1ld1? «Dokuz sene 1 8 ana rnvas1 19111cle ya§am1 Jct k

soyleyerek» donmesinin n 1 k V § o u t

an sonra oradan gaze] . . " as1 ac;1 Janacag1111 merak eel l ..

Hlsai, onun : Frans1z §iirind b. . e II manzurne bir kita b" b en ere, Abdulhak �inasi cazibesine kapildio1 zaman k ct· . . . , ' ' u eyi t yahut bir rnisram

. b , ' en 1 1c;111deki o hir o ..

sanatkar hie; §i.iphesiz bu �· . b .. . �1 ven111, u nuktenm T" k ct -s boz yummayan sabit baki�Ii� di.i§i.ini.iyordu.» 1 9 cevab1n1 .· d ur c;e e nas1] eda ediJebiJeceg

v ini , veuyor u. Baz1 farkliliklar gbslerse de, Yahy a hakkmcla yaz1lanlar genelde he -�

emal'in yurda doni.i§i.inden itibaren

.. . P ay111 yoncle olmu�t .. p

uzermdeki bi.iyi.ik etkisi A k UJ · rans1z edebiyatmm

. . . nca ' son y11larda . k. .

, kend1Jermden oncekilerde . I ,

J I aia§tumacmm gori.i§leri 11 ay11 rnaktaclir. Bu ik. . . . ,

Batur, gerek ilk Paris y1JJ d

J ara§t11 mac1dan b1ri olan Enis

V

arm a, gerek daha sonra .. . d

bulundugu y11larda ' Yah ya eK J ' · ma m 'oplik' inde t k kl k , go1 ev olay1s1yla Avrupa'da

yaz1s111da, Paris'te "Clo .· 11

J am J , oldugunu soyledigi bir , seue y1 annda neyin Park I d

farkma varamam1�t1" sor J' ,,ic, ay l, daha dogrusu neyin

, ' . usunu sorar. "Closerie'd d V '

Moreas rn, §iirleri ve §iir ko ct ki .. .. e tam 1g1 §ahs1yet' Jerden Jean

. . nusun a goru§leriyle Y. I K , .

§airm, Verlaine ve Baudelair , . ld V

a 1ya emal J sm·sa]ad1g1111

b k a '1§1111 yogurdugunu gene a111 e e O ugu kk adar Her 'ct· e ra ve L ecomte de Lisle'e ' E . •ms Batur, Yahya Kemal'. rn yu1 ' v·ct .. .. .. a e me donu§tmd'tup]aen rmd" ll ' -s i an ar1k "f ct l I . , a e er e ogreniyoruz."20

§ey anJanuyorum ... onlai·1 I .· .. y1 ar soma ben bu resimlerden bir .. 1 seven e1111 soy]ediklerine o-0 · 1

goz e bakmak laz1mm1§ ben o go 1 b k V •

b ie an amak i9in ba§ka bir

hT a a yukandan bi1• iro' niyle cl O •] • z e a ama• V o d1g1m 1c;in ihr al 1

1111 an ayam1yorum' diye

I V

ebe1 endird1g1 Picasso ile , k . pay a§t1g1111, aym tartJ§malara fiziksel v

a V V aym ahvey1 gi.inlerce bllemedi Yahya Kema]" 21 ct· k rhg1yl a kattld1g1111 bel ki de hic;bir zaman " ' . iyere 'Yahya Kemal'in b f k

Yahya Kemal, 1903-1912 . V u u ·u suzlugun

a iyice takilir

P. , arasi ya§ad1g1 Pai·is'te ya . v ·

icasso yu, Maifoetti' . .. . . . , n yana oturdugu Apollinaire'i

1 9 , y1 g01emem1§ti. Bununlakal d · V 29 da elc;i olaak gittioi Mad1··ct·ct L ' ma

I onun opt1gindeki t1kan1 klik: d I a 1a bir9ok oJay1 siralad1kt b I e orca nm ve D l", . "

. . " a I nm 1arkma varmad1" deyip

an soma Modern ol ct b '

�agda§, c;agda§1m1z olmak ic;in � I . c;a a 1ai cayab1Jsna eyclJ , e]ki de oJamad1. Hie; degilse i: 0 zarnan, Apollinaire ve

(4)

Picasso'yu, Lorca'y1 ve Witkiewitcz'i bilmem, en azmdan Naz1m'1 ve Orhan Veli'yi,

Sait Faik'i ve en onemli si yamba§mdaki Tanpmar'1 fark edebilecekti, diye di.i§i.ini.iyorum"22 diye esef eder.

Diger ara§tirmac1 Hasan B i.ilent Kahraman, ' Yahya Kemal Rimbaud'yu

okudu mu ' adh, ve sanki Eni s B atur' a kar§I bir Yahya K

emal apolojisi

denebilecek kapsamh 9ah§mada : "Yahya Kemal'e yonl

endirilen temel

su9lamalann altmdaki savlar dikkatle i zlenirse getirilen en onemli ya rgmm,

modernizmden bile bir ad1m otede verildigi gori.ili.ir: Yahya Kemal

ni9in bir

avangart §air degildir? brnegin Enis B atur da- ba§ka kimse olamazd1- bi.iti.in

degerlendirmelerini moderni zm etrafmda yapmakta ve bana kahrsa Yahya

Kemal'i yanh§ bir noktadan sorgulamaktadir." dedikten so

nra : Schulte-Sasse'in

Bi.irger'in kitabma yazd1g1 onsozden §U al111t1y1 yapar : "Sanatsal mod

ernizmin

yazma edimi, yazann, sanatsal yarat1m si.irecine anlam saglaya

n bir merkez

olmasm1 sorgulamak suretiyle, anlam1 si.irekli olarak bozmu§tur. Boylelikle de

yarat1c1 edimin i.isti.indeki vurguyu, gosterilenler zincirinden, bir gosterenler

zincirine t a§1m1§tlf. B u da dilsel olarak i.iretilen metinl

erin temsili/

yenidensunumsal metinlere tercih edilmesi anlamma gelir.

Oysa dikkat edilirse Yahya Kemal'in bir modern olarak ka9md1g1 tam da budur:

Dilselden 90k yenidensunumsal olan i.isti.inde oyalanm1§tlf. Gost

erenler zincirini degil, gosterilenler zinci1ini de dogalhkla, bu muhakem

enin bir uzant1s1 olarak benimsemi§tir. B a§ka bir §eyi i se ozenle d1§lam1§tll'. Yahya Kemal, ornegi

n bir Orhan Veli §iirine, kendi kurdugu §iirin zihinsel onci.illeri nedeniyle de uzanamazd1 . Yahya Kemal bu nedenle kendi d1§mdaki bir §iire donemezdi . Yahya K

emal bu anlamda, ornegin tarihi dahi bir temellendirme projesinin par9as1 o!arak gori.irke

n hi� ku§kusuz ti.imi.iyle farkb bir zihinsel yorumun etrafmda geli§en farkh bir dil

e dayah hi<;:bir poetikaya a91k olamazd1.", 9i.inki.i "ki.ibizmin getirdigi

estetigi n ilkeleri, onci.illeri onun kavrayabilecegi bir zihinsel di.izlemde ve bir zihi

nsel ili§kisi i9inde yer almiyordu.23

B u i ki ara§tlrmact dt§mda, Yahya Kemal hakkmda soz soyl

eyen biHi.in

ara§tmnac1lar, onun ozellikle Franstz §iirinden bi.iyi.ik ol9i.id

e etkilenrni§ oldugunu

soylemi§lerdir. Genelde aym adlarda birle§mi§ olmakla birlikte, ara§tl

rmactlann

bi.iyi.ik bir k1sm1 gori.i§lerini, Yahya Kemal' in §iirine degil de, hep yaz1p

soylediklerine dayandmrken, 90k az1 da, Frans1z edebiyatmdan gelen etkiyi, m1sra

ya da kelime di.izeyinde baz1 orneklerle gostermeye 9ah§mI§lardll'.

Bu alanda 90k iddiab olan Adile Ayda: "Heredia'mn Yahya Kemal i.izerindeki etkisi bi.iyi.ik olmu§tur. Yahya Kemal'in §iirleri i<;:inde oyl

e par9alar vardir ki,

Heredia'nm etkisini mJSra mtsra ve kelime kelime belirlemek mi.imki.indi.ir. Meselii 1 94

'Trophees'deki 'Le rev�eiJ d'un dieu' sonesinin b'

Kadmlan' §iirinde veya l Mer mont t , di .

Ir va?asyonu olan 'Biblos

' . ' . . a

n e a I pru 9adan esrnlenmi� Id u bulunan Demz §urinde oldugu u gibi"24 d. k .. u .

� o ugu apa91k tyere §U orneg1 verir:

" ... L'Ocean m 'a parle d 'une voixfraternelle " (M

" M d . . . a em ki deniz ruhuma sir verdi sesinde11 " (D · . . . e, montante)emz . ) bmek veren bir ba§ka isi m de Erdogan Alkan'd1r:

Yahya Kemal'in 'Gece Bestesi' ile Nerval'in 'Dans Les . , .

Gece Bestesi'nin Nerval'in §iirinden . l . u

Bots sm1 kai§1la§tmr.

.. . esm e

nmt§ oldugunu soy I er Nerval'. v h

Kemal uzermdeki etki alanmm rok dah ·1 . b

. m ia ya

a 1 en oyutlarda olduguunu b }' t 'k

"Yaz1Jru·111da ya da boy] . . . 1 . d

e rr t1 ten sonra : e §111 enn e bazen kendini giz]eyi ok k .

�emberin di§tna i ti yor. En rok esi I d. u . N . , .

p, uru endt alam o]an n en igt erval I <;ember dt§ d t

dikkatimizi ondan hay Ii uzak Verlaine'. F�t G 1 .

m a utuyor ve

. . - , m

e es a antes't ve Heredia' . . ·I .

g1b1 uzak rnerkezlere yoneltiyor. Bat1'y .. ll'kl F . . . .

nm §lll en I, oze t e rans1z §Imm dize ct· k

gdriince (soyleyi§ Erdogan AJkan'mdtr) sau .. .

, tze a tararak

kutlamamak elde rni" .25 ' g gostenp sol vu

ran bir Yahya Kemal'i

Yahya Kemal' in Fr . . .

.. ans1z §Un nd

en geni § 9apta etkilenmi u

soylemeyen ara§ttrmac1 yok gi bid' 0 . h . .

§ o] dugunu

tr. tse erhang1 btr §airden tk"J d"

hi�bir zaman soylememi�tir. '�iirde Otuz S ' dJ

e I en tgi ni 'I enem a 1 yaz1srnda 'V' t H ,

seviyordum'; Verlaine'in §iirleri nden ya tlan bir e . .

, ic or ugo yu

sindirdi m' ; 'Theophile Gautier'y· D B

p

. , . § 9kiyt okuya okuya kalbi me

' I, e anv1Jle I sevdim' . 'Chari B d I .

§iirini tatd1m'; 'Baudelaire'cilik i.i t" d '

es au e a1re'in demekle yetinir.

s um e uzun zaman bir s1tma gi bi kalch." 'Ger9i Hugo' · · yu 1y1 an 1 iyordum, ger9i Gautier'yi ve D B . , . . . anhyordum g - · B d .

e anv11le 1 1y1

, e191 au elatre ve Verlaine'i sJtmah bir ibt'I · 1 .

§ahs. . ]' u . I a I e s

ev1yordum gerri

t §air tgm en son ni.imuneleri oJan Maeterlinck Vi h . . .

, �

biliyordum'. Heredia ile ilgili daha da i leri giderek

, . . e� :

eren g1b1 §atrleri yakmdan

derli toplu eserine ba U lan

soy e evam eder : « Heredia'nm

ederim » 26 y h g mam

n_ hayattmin en esash bir talihi oldugunu itiraf . . . a ya Kemal, Quartter Latin'de bulundugu donemde He · 'ct· d

gec;:mt§ olsa da onun di.i§i.incesi ba§ka olmu§tur "S . A . . . . I�

ta mo as1

edeb1 d I . · amimi t

emayuJumun sevk1yle mo aya e1emrmyet vermeyerek H ' 'd· ,

, ettigirni sonradan anlad1m H,

' d' ' ,

ere ta y1 sevmekte .ne derece isabet

· · · ere ta y1 severken eski Yi . . . . . zevkin· al . .. . , unan ve Latm §urmm I ITII§tlm. Oteden beri arad1g1m ye . T" k . . mlinasebetle far1--na . d 27 m ur 9enm yanma yakla§ttgnmn bu 11..1 var 1m. » Erdogan Alkan' ' tk'l ,

. m e I enme sonucu yaz1Imi§tlf dedigi 'G 'B . . ' . .

�ok, hatta kesinlikle, bir taklidin sonucu oldu u unu d.. .. ..

ece. estes1 nm daha

diger esas §iirlerinden hic;:bir h t

- g U§Unuyornz; Yahya KemaJ'in

. ava a§tmayt§t da bunu gosterir . .

(5)

Etki konusunda en dogrudan-sak111cas1z gi:iri.ildi.igi.i i9in- soruyu soran Orhan Seyfi' nin, kendisiyle yapt1g1 bir mi.ilakatta,: "-Paris'te ge9en hayat1111z111 sanat ve §ahsiyetiniz i.izerinde ne tesiri oldu ?» sorusunu, ilgili hi9bir §ey si:iylemeden « ... sizi on senelik Paris hatiralanyl e s1kmayay11n » diyerek ge9i§tirmek isterken, Orhan Seyfi «Hay1r bilakis, Jakin orada vi.icGt bul an §iirinize <lair tesirleri si:iyler misiniz ?» diyerek sorusunu tekrar edince, Yahya Kemal de: «Once Edebiyat-1 Cedicle' nin lisan111dan, zevkinden ve §iir telakkisinden kurtuldum.»28 der. Boyle bir etkilenmeyi anlatmak kol ay olmasa da, sonucun olumlu oldugu kesindir.

Yahya Kemal 'in Cevdet Perin'e si:iyleclikleri ise, konu baknmndan daha da

i:inemlidir: «Garp tesiri eclebiyat1m1z111 zay1f taraf1111, yani nesrini yakalam1§t1r.

Tanzimat' tan bugi.ine kadar nesir sahas111da belki tamamiyle garplt eserler yazilm1§

olabilir. Fakat §iir sahasmda, asla. Esasen ol amaz da. <;unki.i bizim §iirimizin bir

mazisi varclir, hem de 90k zengin bir mazisi vard1r.»29

Siir konusunda si:iylediklerini, zaten birbirinden ayirrnad1g1 rni.izik konusunda da

si:iyler. Adile Ayda ile yapt1g1 ri:iportajda: "Mi.izigirnizi yalmz Acern'clen degil, Acem

ve Rurn'dan ahm§IZ. Zaten bizim ekseri medeniyet unsurlanm1z Acem ve Rum

terkibinden dogrnu§tur . ... Yalmz §iirimizde Rum tesiri yoktur ve olarnaz da. <;i.inkii

§iir kelirnelerle yapihr."30

Yahya Kemal' in Frans1z edebiyatmdan, daha dogrusu §iirinden 9ok9a etkilend igini si:iyleyen yazar ve ara§lirrnac1lann, etkilenr neden anlad1klan, etkilenrnenin nas1l anl a§1h nas1 gerektigi ile ne clerece u yu§uyor ? Paul Valery, bir Baudelaire degerlendirmesi sayilabilecek «Situati on de Baudelaire' adl! konferansmda etki konusunda §Unlan si:iyler: (Baudelaire) zihni tecessi.isi.i ile, Edgar Poe' nun eserlerincle, yeni bir entelekti.iel cli.inya kesfetrne §ans1111 bulmasayd1, en 9ogu Gautier gibi bir §air, ya da mi.ikernmel bir Parnas '91 sanatkar olurclu.

... Poe ile yetenegi de degi§ir, yazg1s1 da.»3 1

Valery, bu konu§masmcla, Baudelaire §iirinin Poe' ya neler bor9lu oldugunu cla

sorgular. Ger9ekten de, Baudelaire Poe'dan ne al m1§t1 ? Valery, ne ald1gm1 si:iyler:

« 'Les Fleurs du Mal' §iirlerinclen baz1lan duygu ve konulanm Poe' nun §iirlerinclen

al m1§lard1r. Baz1lan basit birer aktarrnadtr; bir anl amda, mevzii bir onem

ta§1rnalanna ragmen, bu perakende aktarmalan yine de onemsiyorum. Arna ben,

esas olana, Poe'nun §iir hakkmdaki di.i§i.incesine bakmak istiyorum. Baudelaire'in

fikirlerini ve sanatm1 degi§tiren as1l temel etken, Poe'nun degi§ik yazilarmda orlaya

koydugu §iir anl ay1§1d1r.»32

Valery'nin ardmdan gidince, etkilenrnenin, aslmda bu i§in 90k da iyi farlancla

olan Yahya Kemal' in de di.i§i.indi.igi.i gibi, «tesir, taklit, mi.ilhem olrnak»33'tan farkll

oldugunu gi:irmek gerekiyor. 196

Valery'nin bu g··ri.i§i.ini.i Tanpmar'da da goruyoruz 0

: « , okudugu eserin behernehal 9izgi 9izgi benzerligi degv

il bir ba�ka cti·11·11 · · d c1· .

. . . , 19111 e, o 1h11

husus1yetle11yle, o dill kullanan cernaalin ruh ve se · · J · ·

.. .. .. 21§1Y e, onun yenm tutacak olan1 yapmay1 du§unuyordu. Kar§1la§t1g1 ve i9ten sert

igv i eseiin asil 1-d . .. . d

cl .. ·· ·· ·d 34 v U§lll1UYOJ u.» « 1 ahya K -,; es1 uzenn e

ernal tesir denen �e · k l v . . . . . . ' � Y111 opya o macl1g1111, §ahs1 bir

nizam, bu 9es1t dersle kar§ila§ma olclugunu biliyordu 35,,.. . v 1

. , · » .tanprnar, 1 a 1 ya Kem al' 111

Pans ten ald1klanm ya da almad1klann, kendi iradesiyle «ayikladigv

'I' k · · b · 1111» ; ona bir

«iy1 I pens1 , ir dogru yo! ilah1 veya ilah

esinin durmadan yo! go··stct· V · . 36 clU§Unuyor u." .. .. d I ». steseyd1 V. erlaine'in deyi§iyle bi ig1111»

r «poete maudit» ol b·i · . d A II' · . ·b· po rnaue g1 I mo d .. . a I u, ya a

ern §Im se9ebilirdi. Sermedi "Bu s1gvl1k] d'"

.. . . -,; · · ara LI§memesmde

§t1phes1z 1 111zac111111 ba§ka bir taraf1 kadar d

evrin tesiri vard1 . Fakat as I h" . . . '

· · k ct· · · . . 1 uv1yet1111,

1§111 en 1s1111 tayrn eden devirdir. !dare edici fikir ondan g 1 · . 37e 11.. » "�ir gi.in bize 'Beni edeb1 mekteple

r, Senacle'ler, chapelle'ler, hi.ilasa bir

n�zanye etrafmcla

. te§e�i.il. eden ki.i9i.ik edebiyat topluluklan hii;: i;:ekmecli. Onlar

ya§anan_ za��na ai t §ey �r�-1. �-a�ka bir topJuluga ait geli§menin netice

leriydi. Ben

clruma b1ze laz1rn olam du§tmdurn' dernisli ,,33 Abd ·· 111 k

Q · · . •

" . . � · u a .,..111as1, onun bu yam ii;:m : muasnla11 okt b ·c1· ,,3lan ge119l9 erden belki ayn]d1g1 ve onlara rnuhakkak i.istc,11 kald v 1

d v . 1 g1 esas 1

no a u 1 1 . egerlendirrnesini yapar. Tanpmar, Yahya Kemal ' in etkilenme k

ar§1s111daki kesin tavnm bel irledikten sonra, Yahya Kemal'in belki ilke adma takmd1gv1 bu tavrm zaman · · d .· . 'k a lb d , a a1 111 olmaya birakt1g1111 soyler: "kendi g , 19111 e, yeu m

azellerinden bahsederken l .

cla O

' l A A ' 011 fill

.. 1111a. �e':�, -garp 1 manasma-telakki ettigini ve

bunun boy le ol rnasrni istedigini s°.yled1�111.1 ; .. fakal, 1946'dan sonra, Nurullah Ata9•111 aym eserler hakkmd

a bu

yondeki b1r cumlesine itiraz elligini, ve gazelleiinin modern o

ldugvu di.i�.. . cl

. v. . �uncesm en

vazge9t1g1111 , yazar. Tanpmar, onceleri, bu d

egi§imin bir k1zg111hk sonuct1 Id V d" .. .. 1 ll§unmu§ o s· · d d'a da, 'Yahya Kernal'i yazarken, "daima gaze! nev•1· · k ct · o ugunu

l . m, en 1

9e,9eves111 e I ve 1rnaj unsurJan111 ay1klamak, di.izeni degvi�tirmek �artiyl k' ·

'J · · d h � . a es 111111

a em1111 a a derinden kavrad1g1111 ve ba§Jang19 devresine ait olan "MAI A ·d gaz l" "Q . C b Ad" " . , .. ,, a rnr an . e , .,..eie a a , Bir sak1 gibi az 90k dekoratif diyecegimiz eserlerden sonra

ilham111111 -�ski aleme daha fazla yakla§t1g1111, onun -'rind' kelimesi etrafmda -hayati ya§anan §IH yapan kalb ada1111 telakkisini daha kuvvetle benimsecligvin

i .. d" "

Bu d v, . . b . ... gor um .

,. _eg1§!111111 se eb1 olarak da, 'sanatma daha kuvv

etle sahip olrnasi •111 v

islen1111z111 b 1 · V · · .. · en 1gu111z uz e

enndeki o derin yap1c1, yahut yikici tesiti' ni gi:isterir.40 G, . II b dan a" •... Bunlld1g1m mkar·� si:iy'.emAekle, g_erek zevk, gerek teknik itibariyle sanat111111 as1l s11Tm1

ar etm1§ olmuyoruz. Tekrar edelim, bu gazellerin d .. , .

mua b' . k f' . . . uzen1,

In ,yyen 11 a iyenm veya red1f111 etrafmda mazmun 9er9evesinden 91kanlan eski

o/al .. uns�rlanm bu tarzda se9r nek ve s1raJamak, m1sra ve beyitlere bu pi.iri.izsi.iz ve i;:ulu, da1rna kendisine hakim CO§kunJugu sindirmek ve nihayet s

esini bu larzda 1 97

(6)

idare etmek, hi.ilasa daima esaslmm ve bi.iti.ini.in pe§inde olmak Garb'dan gelen terbiyedir. Ve biz bu gazellerde eger �ark dedigimiz §eyi bir bi.iti.inli.ik §eklinde buluyor ve seviyorsak §i.iphesiz bu nizanun sayesindedir."41

Yahya Kemal Paris'ten somut hic;bir §ey getirmedi mi? Bu soruya, yine Tanpmar'm yukanda verdiginden daha anlamh bir cevap bulmak herhalde mi.imki.in degil. Tanpmar'm, 'Yahya Kemal'de geli§tirdigi zengin di.i§i.incelerin aym amaca yoneldiklerini soylemek zor olsa da, Yahya Kemal §iirinin, Tanpmann kendisinin de gormek istediginin aksine, 'yerli', giderek daha c;ok yerli oldugunu dogrulad1klan bir gerc;ek. Yahya Kemal'in "teklif ettigi §ey cemiyet olarak kendimizi ta111mak, sanatkar o]arak ic; benligimizi kurmak §artiyla eserimizi yapmakt1. �iir bu ic; benligin nagmesi, ti.irki.isi.i idi."42 dedigi monografisinde, bu benligi Fransa'dan ald1klanyla yapt1 ya da yapmaya c;ah§tI diye di.i§i.inmek mi.imki.in mi.i ?

'Bir Hasbihal Mi.inasebetiyle' adh yaz1smda Yahya Kemal, bir uygarl1g111 ba§ka bir u ygarl1ktan etkilenmesinin nas1 ! mi.i mki.in olabilecegini ara§tlnrken, ne Lamartine'in, ne Theophile Gautier'nin ne de 'Loti gibi bize c;ok yakla§IDI§ bir ruhun bile yakm bir mesafede dump daha ileriye gidemedigini' soyledikten sonra §6yle si.irdi.iri.ir gori.i§lerini sergilemeyi : «Has1h Avrupa ve Amerika alemi bugi.ine kadar .ancak kendi dini, kendi irkI, kendi irfam dairesinde olan milletlerin §airlerini ve nasirlerini idrak etti.» 43

1960'da L'Humanisme a venir ad1yla Frans1zca; 1980'de de «Ti.irk Hi.imanizmas1» diye Ti.irkc;e yay1mlanan eserine Suat Sinanoglu, 'Yabanc1 i.ilkelerde okuyan ogrencilerin deneyimi' ba§hg1 altmda yapt1g1 tesbitin dogru oldugunu di.i§i.ini.iyoruz : yabanc1 i.ilkelere gonderilenlerin «en genc;leri a§ag1 yukan on sekiz ya§mdadir. On sekiz ya§mda ise bir insanm zihni, bic;imini alrru§tir; buforma mentis, gencin ic;inde ya§ad1g1 toplumun forma mentis'idir. Bundan sonra, yi.iksekogretim kurumlannda ya da uzmanla§ma kurslannda kendisine ogrelilenleri, bir gene; kendi yeteneklerinin ve dti§i.insel ilgilerinin izin verdigi bic;im ve olc;i.ide ogrenebilecektir. Zihin, olu§mas1111 tamamlanu§, belli bir bic;im alnu§tir; art1k o, edinecegi yeni

bilgilere kendi bic;imini veren bir kahp olmu§tur. »44

Paris'teyken, Yahya Kemal'in bu kentte olup bitenlere, kendi s1111f ve toplumunun oldugu kadar kendi ki§isel gec;mi§inin de belirledigi bin pencereden bakllg1, bu yeni di.inyay1 kendindeki ·bu onanlama arac1hg1yla kavramaya c;ah§acag1 bir gerc;ektir. Bu onanlamada, kendinde onceden varolan «c;1karlar, arzular ve ihtiyac;Iar, -ve somi.1t beklentiler vard1r. » 45

1 98

.1

•,

NOTLAR

Yahya Kemal, <;ocuklugum, Genfliifim, Siyasf ve Edebf Hatiralanm, istanbul Fetih Cemiyeti 1976

s. 82 , ,

2 Yahya Kemal, ibid, s.74

3 Yahya Kemal'in II. Abdiilhamid yiinetimine kaq1 0 diinemde hangi iil"iide do gonne .. k · · r k - .,. nanmI§ o ugunuId

-. i_r;rn, -,,ocu lugum, Genfligim, Siyasf ve Edebf Hatiralanm ile Edebiyata Dair adh eserlere

4 5 6 7 8 9 JO 1 1 12 13 14 15

balalab1ltr. Burada, aym konuyu aynca i§lemeyi gereksiz giiriiyoruz.

Yahya Kemal, <;ocuklugum, s.74

Ibid. s.64

Y.Kemal, <;ocuklugum. S. 1 02

Ahmet Hamdi Tanpmar, Yahya Kemal, Dergah yay. 1982, s.16 Yahya Kemal, <;ocuklugum .. . . S.144)

* Carco, Franr;ois Carcopino-Tusoli (1886-1958) Fransiz §air ve romancisi Ahmet Hamdi Tanpmar, Kitap Korkusu, in Ya§ad1g1m. Gibi, T.K.E., 1970, s. 55) Blanchot, Maurice, Le livre a veni1; Idees,1959, s.285

Flaubert, Gustave, Correspondances, 1 852, 16 Janvier.

Genette, Gerard, inTravail de Flaubert, Seuil, 1983 p.8

Jauss, Hans Robert, Pour une esthetique de la reception, Gallimard, 2002, s. 57 Cerna) Siireya, 3 Yahya Kernell in :japkam Dolu <;ifekle, YKY. 2006

Cerna! Siireya, idem.

16 Batur, Enis, Yazmm Ucu, s. 46 " Kendisi, 1902'de Paris'e alafranga geldim 1912'de ml k

alaturka diindiim." (46) ' me e ete

17 Hisar A.�. Ahmet Ha§im-Yal1ya Kemal'e veda, Varhk yay. 1969,s.165) 18 Enis Batur, Yazmm Ucu, YKY. 1 993, s.47

19 ibid, s. 47

20 ibid s.48-49

22 A.H.Tanpmar, Miicevherlerin Sim, YKY.2002, s.144

23 Kahraman, Hasan Biilent, Yahya Kemal Rimbaud'yu okudu mu, s.1 1 1

24 Ayda, Adile, Yahya Kemal'in Fikir ve §iir diinyasi, Hisar yay. 1979, s.17 25 Alkan, Erdogan, Varhk dergisi, Haziran 1993, sayi:1029

26 Yahya Kemal, <;ocuklugum .. , s.108

27 Yahya Kemal, <;ocuklugum, s. 108

28 Orhon, Orhan Seyfi, Yahya Kemal B

ey'le Miilakat, in Edebiyata Dair, s. 269

29 Perin Cevdet, Yahya Kemal'le bir Miilakat, in Edebiyata Dair, s. 291

30 Ayda Adile, Yahya Kemal'in :jiir ve Fikir Diinyas1, Hisar yay. 1979, s.42

31 Valery, Paul, Variete II, s. 144

(7)

32 idem

34 Tanpmar, Ahmet Hamdi, Yahya Kemal, s.17 35 idem.

36 ibid, s.16 37 idem.

38 idem

39 Hisar, A.�. Ahmet Ha§im-Yahya Kemal'e veda, Varhk yay. 1969, s. 1 66 40 A.H.Tanpmar, Yahya Kemal, Dergah yay. 1982, s. 150

41 ibid

42 Tanpmar, Yahya Kemal, s. 48 43 Yahya Kemal, Edebiyata Dai,; s. 77

44 Sinanoglu, Suat, Turk Humanizmasi, TTK, 1 980, ss.2-3

45 Jaus, Hans Robert, Pour une esthetique de la reception, Gallimard, 2002, s.28

200

{'

TURK\E SiiRDE SiYAHiLiGiN iZLERi

'

Yrd. Do�. Dr . Laurent MIGNON*

LES TRACES DE LA NEGRITUDE DANS LA POESIE TURQUE

Les annees 1 950 temoignent de multiples references a I' Afrique noire dans !es a:uvres des poetes du second renouveau et celles des poetes issus de la tradition du realisme social. Ce phenomene nouveau peut s'expliquer a la fois par l'interet manifeste aux mouvements independantistes qui eclatent un peu partout dans le continent africain et par la profonde sympathie pour !es peuples qui luttent pour leur liberte contre !es imperialismes frani;:ais, anglais et portugais. Les memes annees voient fleurir dans le contexte de ces luttes politiques et culturelles le mouvement de la neg1itude, un mouvement d'ordre culture!, dans Jes colonies frani;:aises. Les poetes comme Leopold Sedar Senghor et Aime Cesaire tout en conjuguant le langage po-etique frani;:ais avec l'ame africaine ont cree un langage synthetique original.

Mots-des : negritude, francophonie, colonialisme, culture autochtone, poesie du second renouveau, poesie du realism.e social, anti-imperialism.e, anti-colonialisme.

TRACES OF BLACKNESS IN TURKISH POEMS

The l 950's witnessed multiple references to black Africa in the works of poets of the second renouveau and those of poets descending from a social realism tradition. This new phenomenon can be explained at one and the same time by the interest shown in independence movements that broke out all over the continent of Africa and by the deep sympathy for the people who struggled for their freedom from French, English and Portuguese imperialism. The same years saw the black movement, a movement of cultural order, flourish, in the context of political and cultural struggles, in the French colonies. Poets like Leopold Sedar Senghor and Aime Cesaire, in combining the French poetic language with the soul of Africa, created a synthetic, original language.

Keywords : blackness, Francophone, colonialism, indigenous culture, poetly of the second renouveau, poetl)' of social realism, anti-imperialism., anti-colonialism..

"Derebeylik medeniyetlerini yikan burjuva ihtilalleri, esarete kar§t ar;1lan medeni harpler; beyaz irkm zenciye kanunla ger;irdigi esaret zincirini koparnu§, bu de.fa da yeni kurulan m.akine medeniyeti onlan istism.arct sermayenin en ucuz kolesi haline getirm.i§tir. Avrupa 'nm, Amerika 'nm her taraftnda zenciler; hir; sevilm.edikleri halde r;alt§tmltrlar. <;ii.nkii. en ucuz, en uysal amele, sabotaja yarayan amele onlardtr. Beyaz 1rkm tahakkii.mii onlara istemedikleri i§leri yapttracak kadar kuvvetlidir. Demokra!i kanunlannda trk, cins, mezhep, renk .farkz yoktur. Euna ragmen ingiliz, siyah 1rk1 A.frika

Bilkent Universitesi, Ti.irk Edebiyatl Biiltimti Konuk Ogretim Uyesi. pcult@bilkent.edu.tr

Referanslar

Benzer Belgeler

En effet, la traduction pédagogique n’est pas seulement une activité effectuée sur l’axe linguistique mais aussi sur l’axe cognitive exigeant de la part de l’apprenant qui

nuisance et leurs profils psychologiques compatibles, on les a installés ensemble dans un appartement occu- pant tout le dernier étage d’un aimable building, donc assez vaste

Les théories ad mises tendent à devenir dogmatiques dans les sommets académiques, et ce sont des déviants, de Pasteur à Einstein en pas sant par Darwin, et Crick et Watson, les

Or dans ces pays, de nombreuses personnes ne savent s’exprimer qu’en langues locales, même si elles sont considérées comme francophones.. • Il y aurait environ

Accroître les engagements climatiques des autorités locales et infranationales représentant 17% de la population mondiale L'implication des autorités locales dans le plan d'action

Après une plainte déposée par l'association Les Amis de la Terre, le Conseil d'Etat a enjoint au gouvernement d'agir dans les meilleurs délais contre la pollution de l'air

Mais la traduction des œuvres philosophiques qui nous concerne davantage aujourd'hui, révèle des difficultés d'un autre ordre et, en un sens, aussi intraitables, dans la mesure