: Ä . •■■f ■ -s?;. « ■'■■':
f r r m t t
( O f f l u n p t t
GUNUGUNUNE
BÜYÜK TAARRUZ
B A TI C E P H E S İ Mahmudiye KJ7AHYA¿ Bardakçı isan/jtß Orhani H'tiziye Emirdağ. Koz uçuran ıey>£ayat o Çal I ASlıhanlar Sı'ncanlı TokLu\-— EHTnten' roiuadİD fSÂokJı Sandıklı
Taarruzun 26 Ağustosta ba§layabilme- si için kuvvetlerimizin 24 Ağustos akja - mına kadar taarruz bölgelerinde bulunma
ları gerekiyordu, ikinci Kolordu Aziziye (Emirdağ) dem,Dördüncü Kolordu Bolva din'den, Birinci Kolordu Çay'dan Afyon gUneyi bölgesine, Süvari kolordbsuda II - gın'dan Sandık11'ya yürüyecekti. 7-8 gün
sürecek olan bu yürüyüjlerin düşman u - çaklarından ve casuslarından gizlenmesi çok önemliydi. Bunun için gece yürüyüş- leri yapılmış, gündüzleri de konaklamada ağaçlıklar ve örtülü yerler seçilmişti. Bu arada alınan tertiplerin, " düşman taarruz hazırlıklarına karşı savunma amacıyla y a pıldığı" etrafa duyuruluyordu. BirinciOr- du 24 Ağustos akşamına kadar yığınakböU gesinde toplanarak, birlikler gerekli h a zırlıkları yapmak fırsatını buldular. K a rargahını Şuhut kasabasında kuran Başku mandanımız da yapılan işleri yakından iz lemekteydi. İkinci Ordumuzun tertiplen- mesi nisbeten kolaydı. 41. TUmendUşma- nın Seyit G a z i mevzii karşısında, 6.
kol-İ k in r i Ovdu
yığ ın a ğ ım
Inm am ladı
ordu da Afyon kuzey cephesinde bulunu yordu. Yaln ız 61. Tümen Sivrihisar batı - sından düşmanın kuzey kanadına (Burha - niye'ye), Süvari Tümeni bunun kuzeyine (Yapıldak-Bahşayiş) bölgesine yürütü Imüş, Birinci Tümen de ihtiyat olarak Bağlarca'- da toplanmıştı. Birinci Ordu bölgesinde sağdan itibaren sekizin ci, ondördüncü ve altıncı tümenler cepheyi örtmekteydi .Dör düncü Kolordu 8. Tümenin gerisinde ve Kocatepe'nin doğusunda, Birinci Kolordu I 4 . Tümenin gerisinde ve Kocatepe ' nin batısında, Süvari Kolordusu da Sandık lı 'da toplandılar.
Kolordular toplanma yerine yürürken düşmanın kuzeyden İkinci Ordumuza taar ruz etmesi tehlikeli bi- durum yaratabil ir di. Birinci Ordu tamamen toplandıktan sonra tehlike azalmıştı.
"Çanakkale -. Bursa Balıkesir Kütahya ^ İzmir Afy.on* Uşak m O Z. ti-Muğla <7 ’ Muğla
• kinci Cihan Savaşından
ye-I
nik çıkan Osmanlı İmpara torluğu, Sevr andlaşmasıy- le Türkiye 'nin birçok yerlerinin yabancılar tarafından işgaline im - kân sağlamıştı. Güneyde,Fransız - lar, Adana Gaziantep ve Maraş % İtalyanlar Antalya 'yı,Ege veM ar - mara 'da ise Yunanlılar Ankara'ya kadar uzanan bütün Anadolu 'yu iş -- gal altına almışlardı. İstanbul,İn - g iliz , Fransız, İtalyan işgali altın daydı.Atatürk 19 Mayıs 1919'da
Sam-O
gece Afyon'da balo verilecekti . Yunan kuvvetlerinin yüksek rüt beli subayları, gün boyuncabu ba lonun hazırlıkları ile meşguldüler. Bü - tün konuşmalar balo üzerineydi.Türklerin ertesi günbüyükbir taar ruza geçecekleri çok kimsenin aklının kıyısından geçmiyordu. Gerçi bu taar - ruzun günün birinde gerçekleşeceği ih timalini daima gözönünde tutmuşlardı . General Trikopis 30 bin kişilik bir Türk kuvvetinin Afyon'un güney bölgesjnde toplandığını bir casus mülteciden öğre nince ihtiyatta bekleyen II. Kolordunun, Eğret'teki 7. tümenini güneye, Balmah - mut yönünde yürüyüşe geç irmiş ti Fakat, tehlikenin hemen kapının arkasında bu lunduğunu tahmin edebilenlerin sayısı pek azdı.
Oysa Türk Ordusunun kumandanları Büyük taarruzun ayrıntılı son hesaplarını yapıyordu. İkinci ve 4 'üncü kolordular la takviye edilen 1. ordumuz asıl taar - ruzu yapacaktı. Ve bu taarruz Ahırdağı- Akarçay arasında 9 tümenle gerçekleş tirilecekti. Cephe 40 kilometre genişli - ğindeydi. Her tümene 4- 5 kilometrelik bir cephe düşüyordu.
Tali taarruz görevi verilen 2. ordu ise Eskişehir doğusundaki 3.Yunan ko lordusu ile diğer yörelerinde ihtiyatta bulunan 2. Yunan kolordusunu tesbit e - decek, olduğu yerde kalmasını sağlaya caktı.
7 7 - b i t
Osmc Yuna
□ Ermenilere bırakılan yerler j j j j j KUrtlere bırakılan yerler
İtalyan kontroluna bırakılan yerler ınlılara kalan yerler Fransız kontroluna bırakılan yerler
nlılara bırakılan yerler E 3 İngiliz mandasına ayrılan yerler İŞ G A L A LTIN D A K İ ANADOLU KARADENİZ zmıt Bursa Ankara Konya, Ante
sun 'a çıkıp, Ankara 'da Büyük M il - let M eclisini kurmuş, Yunanlılar la B irin ci ve İkinci İnönü Savaş - la n yapılıp ve Sakarya Meydan Savaşı kazanılmıştı.
A rtık Kurtuluş Savaşının en önemli safhasına gelinm işti.
Yunan ordusunun Anadolu için deki sın ırı şöyleydiGemlik Kör - fezi-İzn ik G ölü-B ilecik- Bozdağ- Döğer-Teperoğlan Gediği - Güze - lim Dağı-Kalecik S iv ris i- Belen - tepe-Tınaztepe-Çiğiltepe - A h ır - dağ-Çivril, Ç a l...
2 5 Ağustos öncesi
;-'V jg .», <; ■ I ■30 Ağustos arifesinde ise Türk ve Yunan birliklerinin kuvvet du - varları da şöyleydi: TÜRK YU N AN ORDUSU ORDUSU Piyade tümeni 18 ~ İ 2 Bağımsız alay - 6 Süvari tümeni 5 1 Subay 8659 6564 Er 199283 2 18432 Top 340 418
Ağır makineli tüfek 882 1280 Hafifmakineli tüfek 2100 3139 Piyade tüfeği 92792 90000
K ılıç 5282 1280
Uçak 10 50
I 0 Ocak 1922 'de Başkomutan Mustafa Kemal ile diğer komu - tanlar Akşehir 'de toplandılar. Bü yük Taarruzun planını görüştüler ve şu ana fik ird e b irle ş tiler :
"Kuvvetlerim izin çoğunu düş - man cephesinin b ir yanında ve e l den geldiğince zayıf yanında top lanarak, kesin sonuçlu bir mey - dan savaşı yapılmalıdır. Bunun için kuvvetlerimizin büyük bir kısmım Afyon güneyinde , Akar
-çay ile Dumlupmar karşısına dü şen bölgede toplamak g e re k lid ir. Düşmanın en önemli noktası bura sıdır. Çabuk ve kesin sonuca bu radan taarruzla v a rıla b ilir.
Ana f ik r i bu olan plan üzerin de aylarca çalışıldı. Temmuz ayv- nın sonunda herşey hazırdı.
Ankara'ya dönen Gazi Musta fa Kemal taarruz kararını Bakan lar Kurulu 'na ve M eclis 'e açıkla dıktan sonra /Ağustosun sonunda otomobille Konya ’ya hareket etti. Aynı günlerde gazeteler Başko - mutanının Çankaya köşkünde çay partisi verdiğini yazıyordu.
Başkomutan Grap Cephesi ka rargahında son durumu incele - dikten sonra I ve 2. Ordu komur- tanları da çağrıldı ve onlara plan anlatıldı. A rtık herşey son emrin verilmesine kalmıştı. Türk Or - duşunun Başkomutanı Gazi Mus - tafa Kemal 20 Ağustos 1922 günü saat 16. 'da kesin em rini verdi:
- Düşmana 26 Ağustos sabahı fe c ir le birlikte düşmana taarruz
edilecektir.
2 5 Ağustos...
Yığınak
yüzüne resmedilmişti adeta. Bu, h ayır lı bir başlangıçtı. Ayın hafif ışığı asker lerim izin yolunu aydınlattığı gibi, hare katımızı da düşmanın gözünden saklı - yordu. B irliklerim iz böylece düşman m evzilerine 800-1000 metreye kadar yaklaşmak olanağını elde ettiler.
5. süvari kolordusunun cepheye v a rışı daha güç şartlarda olacaktı.Kolor du Komutanı, Ahırdağından SincanlI ova sına ulaşan bir patikanın varlığını ö ğ rendi. Tokuşlar köyünden Haydar Ağa da "Bu geçit gündüzleri bir süvari b ö lüğü ile tutuluyor. Ama geceleri bu kuvveti geri çekiyorlar" demişti. Ovaya giden en uygun yol burasıydı.
Ancak bu patika ormanlıkbir kesim deydi. Üstelik çevre sarp dereler ve u- çurumlarla doluydu. Gecenin karanlığın da bu yollardan geçmek kolay d eğild i. Köylü, kılavuzlar bölgeyi çok iyi tanı - yorlardı. Sonunda bütün güçlükler yenil di. Süvari kolordumuz sabah olurken (26 Ağustos sabahı) kol başıyla boğazı geç meyi başardı. Kol sonu gelinceye kadar gerekli keşif ve emniyet tedbirleri alın mıştı.
Taarruzun başlamasına şimdi az bir zaman kalmıştı. Ve süvari kolordumuzu büyük görevler bekliyordu.
O
MUSTAFA KEMAL BÜYÜK TAARUZDAN Ö N C E AKŞEHİRDE
Artık hazırlıklar tamamdı. B ir gün önce Akşehir'den Şuhut kasabasına a lı nan Başkomutanlık karargâhı şimdi de Kocatepe'nin güney batısındaki çadırlı ordugâha taşınmıştı. Başkomutan Gazi Mustafa Kemal Paşa,Genelkurmay Baş kanı Fevzi Paşa, Cephe Komutanı İsmet Paşa ve l.Ordu Komutanı Nurettin Paşa
ertesi sabah Kocatepe'de bulunuyor lardı.
Ve nihayet,
Akşam güneş dağların arkasında kay bolduktan sonra asıl taarruz bölgesin - deki birliklerim iz, hazırlık m evkileri ne doğru yola çıkmağa başladı. Ay hilal şeklindeydi. Türk ulusunun bayrağı gök
26 Ağustos
Saat durum
Çizen:
Gl. Lütfü Güvenç
B
eklenen an gelmişti artık. Meh metçiğin de daha fazla beklemeğe tahammülü yoktu.Fecirle birlikte bütün cephede top - çu ateşi başladı. Sabahın alaca karanlı ğında gökyüzünde ateşten izler bırakan m erm iler düşman mevzilerini aralık - sız dövüyordu. Bu, kelimenin tam anla mıyla bir "Baskın"dı ve Yunan topçusu gafil avlanmıştı. İlk anda ateşimize kar şılık verem ediler. Aradan bir süre geç tikten sonra kendilerine gelip 4.vel. ko lordu bölgelerinde ateşe başladılarsa da bu, etkili olmadı.
Sabah, 15 dakikalık tanzim atışından sonra başlayan ve bir buçuk saat kadar süren yıldırım sağnakları ve tahrip atış ları avcı hatlarımızın işini kolaylaştır mıştı. Nitekim karanlıkta ilerleyen bir liklerim iz kısa zamanda düşman m ev
zilerine ulaştılar. Subay ve erlerim iz bu arada her Türk'ün kalbini kıvançla kabartacak fedakarlık ve kahramanlık örnekleri veriyorlardı. Özellikle Belen- tepe kesiminde ön yamaçlardaki ç a lı lıklar topçu ateşiyle yanmış geniş bir alan ateş ve duman içinde kalm ıştı.Av- cılarım ız bu ateş çemberi içinden ge - çerek hedefe doğru ilerlemekteydi. A s kerimizin bir kısmı yanarak şehit ol muştu.
Taarruzun ilk günündeki askeri ha rekat şöyle özetlenebilir :
A sıl taarruz bölgesinin doğusundaki 4. kolordu saat 06. 30'da K a lecik sivrisi, Poyralıkaya m evzilerini ele geçirdiErk- mentepede ise hücumlar gece yarısına kadar sürmüştü. Tepe birkaç defa el d e riş tird i , sonunda yalnızca birinci hat m evzileri bizim elimizde kaldı.
4. kolordunun batısında taarruz eden 1. kolordu Belentepeyi tamamen, Tınaz - tepeyi de kısmen ele geçirdi, Çiğilte - pe ise halâ düşmanın elindeydi.
Gece binbir güçlükle Ahır dağları nı aşarak ovaya inen 5. süvari kolordu - su ilk iş olarak düşmanın ulaştırma kol larını kılıçtan geçirdi. Arkasından da düşmanın İzm ir'le ulaşım ve haberleş me bağlantısını sağlayan demiryolunu birkaç yerden tahrip etti. Bu, bir dere ceye kadar, düşmanın başı gövdesinden ayrılmıştı, anlamına gelebilirdi.
Tali taarruz birliklerim izin yaptı ğı gösteri taarruzları ise düşmanı adamakıllı yanıltmıştı. Bunun sonucun da 2. kolordu bölgesindeki taarruz er ken başladığı için-Yunanlılar 2. kolor - dudan bir tümeni bu bölgeye gönderdi
-ler. Bu tümenin'bölgede bağlanması, bir gün önce Balmahmut bölgesine gönde - rilen tümenle birlikte elden çıkması Yunanlıların kuvvetli b ir ihtiyattan yok sun kalmaları sonucunu verecekti. G e r çekten aldanmışlardı ve ihtiyatlarını parçalamakla stratejik b ir hataya düş müş oluyorlardı. Bu durumda bir karşı taarruz yapmaları imkansızdı.
Yapılan taarruzlar sonunda 1. ordu birliklerim iz Büyükkalecik'ten Çiğilte - pe'ye kadar 15 kilometrelik bir bölge - de Yunanlıların birinci hat m evzilerini ele geçirdiler. Fakat yarmanın tamam - lanması bugün mümkün olmadı.
Bütün cephedeki Türk taarruzları - nın-süvarilerimizin de etkisiyle başarı ya ulaşması Yunan kuvvetlerinde büyük b ir şaşkınlık meydana getirm işti . Bu nedenle Afyon'u boşaltmaya başladılar.
O
ÇobanlarSabahın erken saatlerinde bütün cephede bakayan top çu ateşinden sonra hücuma geçen 4. Kolordu (Krokide alt kısım) saat 06.30'da Kaleciksivrisi,Poyralıkaya mevzile rini ele geçirdi. Erkmentepe'de ise geceyarısına kadar devam eden çarpışmalarda tepe birkaç kere el değiştirdi . Sonunda yalnız birinci hat mevzileri bizde kaldı. I. Kol ordu birlikleri de Belentepe'yi tamamen,Tınaztepe'yi kıs men ele geçirdi. Çiğiltepe bugünlük düşman elinde kala caktı. G ece Ahır dağlarını aşarak ovaya inen 5. Süvari Kolordusu (Altta solda) düşmanın ulaştırma kollarını k ılıç tan geçirdi. Tali taarruz bölgesindeki (Sağ taraf) 2. Or - dumuza bağlı birlikler ise devamlı gösteri taarruzları y a parak düşmanın asıl taarruz bölgesini öğrenmesine engel oldular. Tali taarruz bölgesinde taarruz erken başladığı için Yunanlılar 2. Kolordularına bağlı bir tümeni buraya gönderdiler. Bir gün önce de bir tümeni Balmahmut'asev- ketmişlerdi. Bu iki tümenin elden çıkması düşmanı önemli bir ihtiyattan yoksun bırakmıştı. Bugün yapılan taarruzlar sonunda I.Ordumuza bağlı birlikler Büyükkalecik'ten Ç i ğiltepe'ye kadar 15 kilometrelik bir bölgede düşmanın b i rinci hat mevzilerini ele geçirdiler. Ancak yarmanın ta - mamlanması bugün gerçekleşmedi. Günün özeti şöyleydi : Bütün cephedeki taarruzlarımız başarılı olmuştu ve süva rilerimizin de etkisiyle Yunan kuvvetlerinde şaşkınlıkbe- lirmişti. Afyon'u boşaltmağa başladılar.
Murat Dağı
TinazTepe
Toktu Sivrisi , . _
(^.lYılTep^ fjumlupmar
¡ A h ır iila r , i KıtıçâSİangedisi arpına'ı
İlbulaKDaiŞı
Resul baba tepeleri
Ba|mahmut^lenTH e
TÖkiüTepe
(ErikmenSirttarı)1 (1310)
,Kalecik
I SivrisiAfyon KocaTepe yolu
Afyon
(Gör unmet)
Afyon oyası . , , _
Güzelim Dağ (4 ffvalı A^ (kör .KeP'itaf*
P" 4
^ Akvîfan KırcaAsian Kazuç 1*. * K o c a T eSaKarTePe
BüyüAtncatı|ı OvasıYarık Kaya Sırtl arı
.Tez ekli Yayla
üeytepe
Büyük Kalecik
köyü'(Görünme*)
TurclugünerTepe
Uıukaua ?banYatşgı
"’S -
1
E.G en eral Lütfü GÜVENÇ
Büyük Taarruzda 15 nci Tümenem>rSh(te§men)
TÜ RK ASKE RLE Rİ A F Y O N 'A G İR E R K E N
27 Ağustos
■ YBütün cephede tearuzlarımız yeniden başladı. Ardı ardına süngü hücumları y a pılıyordu. Bunun sonucunda Yunan mev zileri ele geçirildi. Öğleye doğru düşman cepheii tamamen yarılmıştı. Yunanlılar Afyon ve ve Sincanlı ovasına döküldüler. En şiddetli çarpışmalar-4.Kolordu cephe sinde Erkmen tepeleri ile I.Kolordu ce p hesinde de Tınaztepe'de oldu. ( Krokide altta) 4. Kolordu Kumandanı,Erkmen t e pelerinin alınmasına çok önem veriyordu, Taarruza yakından yönetmek için 5.tüme- nin muharebe idare yerinde bulunmaktay dı. Askerlerimizin kahramanlık destanları, yarattığı çarpışmadan sonra tepe ele geçi ri İdi. Bu arada Kurtkaya tepesi de alın - m ıştı.l. Kolordu birlikleri de Tınaztepe ve gerilerini tamamen işgal ederek düş manı Sîncanlı'ya artı.Günün öteki ha rekatı şu şekilde gelişti: 2 . Ordu cephe sinde (sağda) 6 1 .Tümen Kazuçuran tepe sini, 17, Tümen de Kırantepe, Dedesiv- risi mevzilerini işgal etmişti.Akşam saat I 7 . 30'da 4. Kolordunun 8. Piyade Tümeni Afyon'u kurtardı. 5 . Süvari Kolordusu bir tümeni île Balmahmut'a çekilmekte olan Yunan birliklerini bozguna uğrattı.İki tü meniyle de İlbulak dağını aşarak Yunan ihtiyat kolordusunun bulunduğu bölgeye doğru yürüyüşe devam etti. 2. Ordu b ir likleri ile bağımsız 6 .Tümen ( solda altta) aösteri taarruzlarını sürdürdüler.
O
Yunan cephesi yarıldı
du;
Uirk kuvvetleri hesabına çok önem li başarılarla dolu olan bu günde ilginç bir durum dikkati
çekiyor-Taarruzun ilk günündenberi anlaş - mazlık içinde bulunan Yunan komutanla r ı şimdi bir fik ir etrafında toplanmış - lardı. Kaçınılmaz akıbet elle tutulur gi bi apaçıktı. Hayati noktaları ele geçiren Türk'ler duracağa benzemiyordu. Yapı lacak tek şey vardı: Karşı taarruz gibi düşüncelerden vazgeçip İzm ir yönünde geri çekilmek.
Bizim kiler,ise bunun tamamen t e r sine, ilk günden beri varlığını hissetti ren anlaşma havasını yitireceğe ben zerlerdi. Çünkü çekilmeye karar veren Yunanlıları derhal kovalamak mı, yoksa ihtiyatlı hareket etmek mi gerektiği ko nusunda iki ayrı görüşün ortaya çıktığı anlaşılıyordu. Üstelik iki zıt em ir de v a rd ı.. Kısacası durum ogünkü şartlar içinde anormaldi. Ama sonunda iki g ö rüş ve bu görüşlerin uygulaması da tek noktada birleşti: "H er şey iyiye doğru gidiyordu."
Gün, yine Türk birliklerinin taar ruzlarıyla başladı. Her an bir insanın ağaç gövdesi gibi yere yıkıldığı süngü ‘hücumları ardı ardına birbirini izliy o r
du. Akan kanlar oluk oluktu. Mehmetçik, göğüs göğüse çarpışmalarda Türk ' ün üstünde hiç bir kuvvetin bulunmayacağı nı bir kez daha gösterecekti., Nitekim öğleye doğru düşman cephesi tamamen yarıl mıştı.
Taarruzun ikinci gününde en şiddetli çarpışmalar Erkmen tepeleri ve Tınaz- tepe'de geçti. Çarpışmalarda öyle bir an geldi ki " iki tarafın topçu ateşinin
REŞAT ÇİĞİLTEPE
İntihar eden kumandan
etkisiyle taarruz bölgesi volkan gibi kay nıyor, dumanlar hareketlerin takibine izin vermiyordu. "
Sonunda kahraman birliklerim iz bo ğaz boğaza çarpışmalardan sonra Kurt kaya ve Erkmen tepeleri, ile Tınazte - pe'yi ele geçirerek düşmanı Sincanlı o- vasına sürdüler. Afyon ve: Sincanlı ova sına dökülen Yunanlılar çekilmeye baş ladılar. Bütün bunlar saat 10. 'a kadar olmuştu. Sadece en solda Ciğiltepeye taarruz eden tümenimiz henüz hedefine varmış değildir. Buna üzülen Tüm er. Komutanı Albay Reşat Bey intihar etti. Birinci Cihan Harbinde Muş'un zaptında üstün yararlığı görülen ve bundan ötürü 16 Kolordu Komutanı Mustafa Kemal Pa- şa'nın takdirlerini kazanan kahraman komutan, Afyon taarruzunda en geride kalmağa tahammül edememişti. Az son ra Çiğiltepe de zaptedilecek, fakat ne yazıkki kendisi bu zaferi göremiyecekti. Sonra Türk askerinin başarılarını birbirini kovaladı. Akşam üzeri saat 17. 30'da bir tümenimiz Afyon ' u işgal etti. Bu tümenin bağlı olduğu kolordu nun öteki tümenleri geceyi Afyon'un ba tısındaki kayalıklarda geçirdiler.
5. Süvari Kolordusu da bir tümeni ile Balmahmut'a çekilmekte olan Yunan birliklerine taarruz ederek bozguna uğ ratmıştı. Bu kolordumuz öteki iki tüme niyle İlbudak dağını aşarak Yunan ih ti yat kolordusunun bulunduğu bölgeye doğ ru yürüyüşe devam etti.
İkinci gün çarpışmaları sonunda her tepenin, her toprağın zaptedllmesi - kı sacası Türk'ün Türk'e kavuşması - göz yaşartıcı görünümler yaratıyordu.Köylü kadınlar, çocuklar, ihtiyarlar kahraman subay ve erlerim izin ellerine sarılıyor lar, onları öpüyor, öpüyorlardı. Gözle - rinde esaretten kurtulmanın sevinci, ken disiyle aynı kandan olanla aynı havayı teneffüs etmenin mutluluğu va rd ı...
Ufuk aydınlanmıştı.. Dökülen kanlar iyi günlerin müjdecisiydi...
BUYUK
TAARRUZDA
GÖREV
ALANLAR
• Başkomutan MüjırfMarejal) G azi Mustafa Kemal ATATÜRK
• Genelkurmay Başkanı Birinci Ferik Mustafa Fevzi (Mareşal ÇAKMAK) • Batı Cephesi Komutanı Mirliva is met (Org. İN Ö N Ü )
• Batı Cephesi Kurmay Başkanı Al - bay Asım ( Org. G Ü N D Ü Z \
• Batı Cephesi Top. A . Komutanı Binbaşı Vehbi ( Tümg. K O C A G Ü N E Y ) • 5 nci Sv. Kor. Komutanı Mirliva Fahrettin (Org. ALTAY)
• 5 nci Sv. Kor. Kurmay Başkanı Bin başı Mehmet Şükrü ( Yb. KO Ç A K ) • I nci Sv.Tüm. Komutanı Albay Mür- sel (Tümg. BAKU )
• I nci Sv.Tug.Komutanı Aluay C e mil
• I nci Sv.Tüm. I 0 ncu S v .A . Komu - tanı Yarbay İsmail Hakkı
e I nci Sv.Tüm. I I nci Sv. A.Komu tanı Binbaşı Ali Rıza(Alb.ÜLGENALP) • I nci Sv.Tüm. 14 ncü Sv. A . K o mutanı Yarbay Salih
• I nci Sv.Tüm. 21 nci Sv. A . K o mutanı Binbaşı Emin Hüsnü ( Yb. ) • 2nci Sv.Tüm Komutanı Yarbay Meh met Zeki (Tümg. SOYDEMİR)
• 2 nci Sv.Tug. Komutanı Ahmet Ham- di ( V b .)
• 2 nci Sv.Tüm .2 nci Sv.A.Kom uto- nı Binbaşı Ahmet Kemal (Yb.)
■ 2 nci Sv.Tüm .4 ncü Sv. A . Komu -'anı Binbaşı A li Reşat ( Y b .)
• 2 nci Sv.Tüm. I 3 ncü Sv. A . K o mutanı Yüzbaşı G alip (Bnb.)
• 2 nci Sv.Tüm. 20 nci Sv. A . Ko - mutam Binbaşı Kâzım (A lb .)
(Devamı l l . sayfada)
KU R T U L A N TÜR K K E N T L E R İN D E H A L K G Ö S T E R İ Y A P IY O
R Düşman kuvvetleri çekilmeye ç a lış ı
yorlardı. 4 . Kolordu birlikleri Balmahmut dolay larında çeki Imekte olan 4. Yunan tümenine taarruz ettiler. Muharebe çok }iddetli oldu. Bir saat sonra düşmanın pe rişan bir halde Resul Baba dağına doğru çekildiği görülüyordu. Çekilirken de Uç ağır topla iki dağ topunu bırakmışlardı. I. Kolordu düşman kuvvetlerinden önce Dum- lupınar mevzilerini ele geçirmek içinbatı yönünde yürüyüşüne devam etti. General Trikopis, Sincanlı ovasının kuzeyindeki sırtları I. ve 7. tümenlerle tutarak öteki tümenlerini ilbulak dağı üzerinden Dum - lupınar'a doğru çekmek istiyordu. Fakat bu birlikler panik halinde çekildikleri ve süvarilerimizin baskısı altında oldukları i- çin emredilen mevzii tamamen tutamadı - lar. Bu durumda tümen Kumandanı Dum - lupınar mevziine çekilmeye karar verdi. Bunun uygulanması güçtü. N evarki şans Yunanlı generale gülecekti . Bir önceki akşama bu düşman grubunun gerisinde bu
lunan Süvari Kolordusu daha geniş bir ku şatma yapmak amacıyla yalnız birinci tü meni bırakarak öteki iki tümeni ile kuze ye doğru hareket etmişti, iki Yunan tü - meni böylecş - bazı birliklerimizin de cephe değiştirmesi sonucunda - açık kalan alandan Dumlupınar mevzilerine çekilme yi basardılar.
Bugün ayrıca 2 . Kolordu,4. Kolordu mun doğusundan ilerleyerek Köprülü - A - raplı çiftliği bölgesine yanaştı ve 2. Ordu ile irtibat sağladı. 5 . Süvari Kolordusu da çekilmekte olan düşman kuvvetlerine ve Eğref bölgesinde ihtiyattaki düşman kol - ordusuna baskınlar yaptı. *
Düşman kaçıyordu
B
ugün üçüncü gününe ulaşan savaşm lehimize gelişm esi baş döndürü cü b ir hızla oluyordu.O kadar hız la oluyordu ki , komutanlarımız ve bir liklerim iz zaman zaman bu hız k arşı sında kendilerini frenlemekte güçlük çe kiyorlar ve bunun sonucunda da bazı "Sürpriz" durumlar ortaya çıkıyordu. "Bazan,bir yere gelince durmakta yarar va rd ır" denirken, anlatılmak istenilen şuydu: Kayıtlara göre, demiryolunu ke - sen Süvari Kolordumuz cephe yarıldık - tan sonra derinlere dalmış ve bu yüz - den düşman için batıya çekilmek imka - nını veren bir gedik bırakmıştı. Yunan - lıla r da gedikten çekilmeye başladı. Bu arada iki Yunan tümeni çekilmeyi başar dı. Bununla beraber söz konusu hükmün hala tartışma konusu olabileceğini hatır dan çıkarmamak gerekir. Örneğin bazı uzmanların kanısına göre, "Cephe yarıl dıktan sonra Birinci Ordunun da düşma nı kuşatacak şekilde ilerl.emesi lazım dı. Bu takdirde süvarinin yerinde kal - ması doğru olamazdı. "Aslında bütün bunlar geçici durum - lardı ve sonuca etki yapacak nitelikte değildi. Esas sorun düşmanın mağlup e - dilip vatandan kovulması idi ve aradan y ılla r geçtikten sonra "hata"denilen bu küçük olaylar, harfi harfine uygulanan plânlarla birleşince, Türk'ün büyük za ferini doğurmuşlardı.
Nitekim üçüncü günün özeti bile bü yük sonuçla ortak b ir hava taşımakta - dır : "Birinci ve İkinci orduların kıska - cı ile, düşman gerilerine dalan Süvari Kolordumuzun çemberi Yunanlıları tor ba içine almağa başlamıştır. "
28 Ağustos 1922 günü Başkomutan - lık Karargâhı ile Batı Cephesi Karargâ hı Afyon'a, Birinci Ordu Karargâhı da Balmahmut'a taşındı. Düşman kuvvetle ri çekilmeye devam ediyorlardı. 4. Ko lordu B irlik leri Balmahmut dolayların da 4. Yunan tümenine taarruz ettiler.Bu Yunan tümeni kendisini müdafaa hattı gerisinde emniyette sandığı için ayrıca tedbir almağa gerek görmemiş,yürüyü şe hazırlandığı sırada vadi içinde bas kına uğramıştı. B ir saat kadar süren şiddetli çarpışmadan sonra düşman p e rişan bir halde Resul Baba dağına doğ ru çekiliyordu.
Düşman askerleri artık kendi hal - lerine bırakılabilirdi. Çünkü onlardan b ir zarar gelemezdi. Sonra bizim bir tümenimiz Balmahmut istasyonu etra fında toplandı. İstasyondaki depolar ağ zına kadar yiyecek, cephane ve malzeme doluydu. Tabii bunları gören askerleri mizde yorgunluktan eser kalmıyacaktı . Herkes memnun, herkes neşeliydi.
4. Kolordu birliklerinin yanı sıra 1. Kolordu da, Yunan kuvvetlerinden önce Dumlupınar mevzilerini ele geçirmek için batı yönünde yürüyüşüne devam e t ti. Ancak 1. ve 7. Yunan tümenleri Dum - lupınar mevzilerine çekilmeyi başardı lar.
BÜYÜK TAARRUZUN KUMANDANLARI TOPLU HALDE • 14 ncü Sv. Tüm Komutanı Yarbay
Mehmet Suphi (Tümg. KULA)
• 14 ncü Sv.Tüm. Kurmay Başkanı Muzaffer ( Org. TUĞ SAVUL ) • I 4 ncü Sv. Tug. Komutanı Yarbay Hüseyin Hüsnü (Tümg.)
• I 4 ncü Sv. Tüm. 3 ncü Sv.A . K o mutanı Yarbay Ferit (A lb .)
• I 4 ncü Sv. Tüm. 5 nci Sv. A .K o mutanı Yüzbaşı Esat (Alb AVCI) • 1 4 ncü Sv. Tüm. 34 ncü S v .A .K o mutanı Binbaşı İbrahim M uzaffer(Yb.) • 14 ncü Sv.Tüm. 54 ncü S v.A . Ko mutanı Binbaşı Hamit ( Tuğg. D OĞRU- ER )
• Kocaeli Grup Komutanı Albay Ha- lit ( Karşılan, Tümg.)
• Kocaeli Grubu Kurmay Başkanı M . Hidayet
• I 8 nci Tüm. Komutanı Yarbay H u lusi (A lb . C Ö N K )
• 18 nci Tüm. Kurmay Başkanı İsmail Hakkı (ULUÇ)
• I 5 nci P. A . Komutanı Yarbay Hüs nü
• 24 ncü P. A . Komutanı Binbaşı Re şat ( Y b .)
• Mürettep Sv. Tüm. Komutanı Albay Hacı Arif (Ö R G Ü Ç )
• Mürettep Sv.Tüm. Kurmay Başkanı Yüzbaşı H. Fehmi (Org. ATAKAN) • 37 nci S v .A . Komutanı Yarbay Tah sin
• 38 nci Sv.A.Komutanı Yarbay Ihsan • 33 ncü Sv.A . Komutanı Binbaşı Edip • I nci Ordu Komutanı Mirliva N u rettin ( Korg.)
• I nci Ordu Kurmay Başkanı Albay Mehmet Emin (Korg. KORAL)
• I nci Ordu Kurmay Yarbaşkanı Yar bay Sabi t (Org. N O Y AN)
• I nci Kor. Komutanı Albay İzzettin (Org. ÇALIŞLAR)
• I nci Kor. Kurmay Başkanı Binbaşı Muharrem Mazlum (Org. ISKORA)
(Başı 7. sayfada)
• 15 nci Tüm. Komutanı Yarbay Naci (Korg. TINAZ)
• 15 nci Tüm Kurmay Başkanı Rasim (Tümg.SENGİR)
• 38 nci P. A . Komutanı Yarbay İIyas Zeki (Tümg. AYDEMİR)
• 45 nci P. A . Komutanı Binbaşı Ali Rıza ( Y b .)
• 56 nci P. A . Komutanı Yarbay Meh met Fehmi (Tümg. TINAZTEPE ) • I 5 nci Tüm.Top. A . Komutanı Bin başı Akif ( Yb. DİKYAR)
• 2 3 ncü Tüm.Komutanı Yarbay Ömer Halis (Korg. BIYIKTAY)
• 23 ncü Tüm. Kurmay Başkanı Y ü z başı Mehmet Fahri (Korg. BELEN) • 23 ncü Tug. Komutanı Şakir (Tuğg . GÜLEŞ )
• 31 nci P. A . Komutanı Mehmet Rıfat • 68 nci P. A . Komutanı Yarbay Meh met Tevfik
• 69 ncu P.A.Komutanı Yarbay H ü seyin Hüsnü (Alb.)
• 23 ncü Tüm .Top. A . Komutanı Bin başı Hakkı (Alb. AYTUNA)
• 57 nci Tüm. Komutanı Albay Reşat ( ÇİĞİLTEPE )
• 57 nci Tug. Komutanı Albay İbrahim Hakkı (Tümg. EMİROĞLU )
• 57 nci Tüm.Kurmay Başkanı Binbaşı Şemsettin (Alb. ERKUŞ)
• 37 nci P. A . Komutanı Yarbay Refii (Tuğg. EVİN Ç)
• 39 ncu P.A.Komutanı Binbaşı A h met Turhan (A lb .)
• I7 6 n c ı P. A . Komutanı Yarbay Mazhar ( A lb .)
• 57 nci Tüm. Top. A . Komutanı Bin başı Seyfettin (Tümg. ÇALBATUR) • 6 nci Tüm.Komutanı Albay Hüseyin Nazmi ( Korg. SO LO K )
• 6 nci Tüm. Kurmay Başkanı Binbaşı Sadık ( Tümg. ALD O Ğ A N )
• 50 nci P. A . Komutanı Binbaşı Rem zi (Alb. YALÇINTEPELİ)
(Devamı 13. sayfada)
Çakmsoz.0 Kurtköy o 3 M u r o t ) b H a tib i i S in c a n lı
Ağustos
Başkumandan Mustafa Kemal Paşa I . Ordu karargahındaydı . Genel kurmay Başkanını 2 . Ordu karargahına göndermiş ti. Batı Cephesi Kumandanı da genel d u rumu yönetmek üzereAfyon'da kaldı. Öğ leden sonraya kadar devam eden yağmur ve sis Yunanlıların Adatepe bölgesinde sa - vunma düzeni almalarını kolaylaştırmıştı . Harekatı yakından izleyen ve yöneten Başkumandan, I. Ordu Kumandanı ve 4 . Kolordu Kumandanı ile.birlikte Zaferte - pe'deki I I.Tümen gözetleme yerine geldi. Çalköy-Allıören yolu ile Kızıltaş deresi ne doğru çekilmeye çalışan iki Yunan tü meni 16. ve 61. tümenlerimiz tarafından çember içine alındı. Böylece A llıö ren - Keçi ler-Kızıltaş deresi yolunun iki yanın da 4-5 kilometrelik bir açıklık h a riç,Y u nan birlikleri tamamen sarılmış oluyordu. Saat 17.00'de başlayan ve gittîkçeşidde- tini arttıran topçu ateşinden sonra - Saat 18.30'da - Başkumandan "Süngü hücumu ile düşmanı atarak Adatepe'yi kısa z a manda ele geçirin" emrini verdi. Bu emir kısa zamanda yerine getirildi ve Yunan kuvvetleri susturuldu. Düşman mevzileri nin içine girerek derinliklerinin İçine gi - rerek derinliklerine doğru ilerlemeğebaş
layan I I. ve 5, Kafkas tümenlerinin b a tısındaki 23. Tümen Adatepe'yi ele geçir mişti. Hareket ilerledikçe çevre d aralı yor, dolayısıyla birliklerimizin ateşi b ir birlerine zarar vermeye başlıyordu. Bu nedenle ve bir yanlışlığı önlemek içinbir- liklere oldukları hatlarda kalmaları em redildi. II Tümenin 126. Alayına emir ulaştırılamamıştı, ileri harekata devam e - den bu alay saat 22.30'da hücuma g e çe rek Yunanlıları son mevzilerinden atıyor ve böylece Adatepe bölgesi düşmandan tamamen temizlenmiş oluyordu.
Yunanlıların, şimdi, başkumandanları, kumandanları, yüksek rütbeli subayları ve askerleriyle , kaçmaktan başka çareleri kalmamıştı.. Ve, Türk Ordularına İzmir' in yolları açılm ıştı....
30 Ağustos BAŞKUMANDANLIK Muharebes
Hücum
S
öz sırası O'nundu...Şimdi , Başkumandanlık Meydan Muharebesi ' nin Başkumandanı Mustafa Kemal Paşa'yı dinliyoruz :
"29-30 Ağustos gecesi sabaha karşı (Garp Cephesi Harekat Şubesi Müdürü Tevfik Bey, bermutad o saata kadar muh telif karargâhlardan ve her taraftan g e len raporlara göre, har ita üzerinde tes- bit ve işaret ettiği vaziyeti umumiyeyi Cephe Kumandanı İsmet Paşa'ya göster miş ve o da 'derhal Paşaya göster' em
-O
ri ile Tevfik B ey’i yanıma göndermişti. Karahisar Belediye Dairelinde bana tahsis edilen odada yatmakta idim. Beni uyandıran Tevfik B ey’in gösterdiği ha ritaya baktım. Haritada gördüğüm şey şu idi ki, ordularımız düşman kuvayi mü - himmesini şimalden, cenuptan, garptan ihataya müsait b ir vaziyet almış bulu - nuyorlardı. Şu halde tasavvur ettiğimiz ve azami netayiç temin edeceğini ümit ettiğimiz vaziyetler tahakkuk ediyordu .
"Derhal Fevzi ve İsmet Paşaları ça ğırın ız" dedim. Üçümüz toplandık. Vazi yeti bir daha mütalaa ettik ve katiyetle hüküm ettik ki Türk'ün hakiki halas gü neşi 30 Ağustos sabahı ufuktan bütün şa'şaası ile tulü edecektir.
Bu karara göre ordulara saat 6.30'- da yeni em ir ve talimat yazıldı . Fakat durum o kadar mühim, o kadar sürat ve şiddet talep ediyordu ki bu tahriri em ir- le iktifa etmek muvafıkı ihtiyat olamaz dı. Onun için F evzi Paşa hazretlerinden bizzat Altıntaş ve cenubundan hareket eden İkinci Ordumuzun ve bunun garbın da bulunan Süvari Kolordumuzun nezdi- ne giderek tasavvurumuza göre hareka tı tanzim buyurmasını kendilerinden ri ca ettim.
Dördüncü Kolordusu ile istihdaf et tiğim iz düşman kısmı küllisini cenup tan takip eden Birinci Ordu karargâhı - na da bizzat ben gidecektim.İsmet P a - şa'nın da Rarargâhta kalıp vaziyeti umu miyeyi idare etmesini münasip g ö r düm. "
Mustafa Kemal Paşa en kısa zaman da Birinci Ordu karargâhına gitmişti . Karargâhta bir süre kalarak gerekli e- m irleri verdi. Karargâha ardı ardına düşman esirle ri getiriliyordu Bunlar dan b iri erkanı harp (Kurmay) zabiti idi. Büyük Kumandan, bu subayla görüşmesi ni şöyle anlatmaktadır :
"Zavallı, verdiği malûmat meyanın- da, istemiyerek, Başkumandan vazifesi ni alan General Trikopis'inve 2. Kolor du Kumandanı General Diyenis'in de bi zim çevirmek istediğimiz çemberiniçin- de bulunduğunu ifade etmişti.Derhal ya nımda bulunan Ordu Kumandanına ' Ke- malettin Paşa'yı bulunuz. Bizzat Triko- pis ile bütün düşman generallerini behe mehal e s ir etmesini söyleyiniz' dedim . Bu em ir derakap telefonla tebliğ olundu. Zavallı e s ir zabit, benim bu emrimi işi tir işitmez, ikram ettiğim çayıiçem iye- rek büyük bir baygınlık geçirdi. .. "
"Muharebe vaziyetini gözümle gör - mek benim için mukavemetsiz bir ihti yaç id i" diyen Mustafa Kemal Paşa da ha fazla ordu karargâhında kalamıya- caktı.Ordu Kumandanını da yanına ala rak 4. Kolordu Kumandanının gözetleme için bulunduğu tepeye gitti.
"Çal köyü garbında ve şimalinde patlayan topların tarakalarını işitiyor - dum. Oradan vaziyeti dürbünle tetkike uğraşmak bana sıkıntılı geldi.Daha ile - riye, ateş yerine gitmek için kati bir lüzum ve ihtiyaç hissediyordum.Birte
peyi gösterdim, 'Oraya gitmek lâ zım dır, buyrun, gidelim ’ dedim. Otomobille-, re atladık, bu tepeye gelen yola dahil olduk. Arasıra güzergâhımızın soluna düşman m erm ileri düşüyordu. Dördün cü Kolordunun fırkaları şarktan garba güzergâhımızı kat ederek seri hatveler- le ilerliyorlardı. "
Evet, Başkumandan Mustafa Kemal Paşa saatlerin 14.00'ü gösterdiği s ıra da tepeye çıkmış bulunuyordu.
Ve, Başkumandanlık Meydan Muha - rebesi de bu anda başlamıştı.
Yunanlılar çevre savunması düze- nindeydiler. Bütün ağırlıkları ile topçu ları ortada bulunuyordu. İki#Yunan tü meni, kolordu bağlı b irlik leri ve ordu ağırlıkları Çalköy-Allıören yoluyla Kı- zıltaş deresine doğru çekilmeye çalışı yorlardı. Fakat kuzeyden ilerleyen iki tümenimizin taarruzlarıyla durduruldu lar. Bunun üzerine bu birlikle kuzey yö nünde mevzie girerek savunmaya geçti le r ve çember içine alındılar.Allıören- K eçiler-K ızıltaş deresi yolunun ild ya nında 4-5 kilometrelik bir açıklık ha- riç,Yunanbirlikleri tamamen sarılmıştı.
1. Ordunun 25. A ğ ır Topçu Alayı saat 17.00'de ateşe başladı. Bunu bütün cep he topçusunun ateşi izledi.Ateşhızı son kerteye kadar yükseltildi Ardından 11 'in ci ve 5'inci Kafkas tümenleri ile ri atıl dılar.
Başkomutan, saat 18. 30' da " Süngü hücumu ile düşmanı atarak Adatepe ' yi kısa zamanda ele geçirin " emrini verdi. Bu em ir Türk askeri için bir " müjde " niteliğindeydi ve ağızdan ağıza taarruz kademesindeki bütün birliklere yayılı - verm iştiB irlik lerim izb irb irleriyle ya rışırcasına ile ri harekata devam ettiler. Çarpışmanın bu kısmını Mustafa Ke mal Paşa şöyle anlatır:
"Düşman Başkumandanının şu kar - Şiki tepede son gayretiyle çırpındığını görüyor gibiydim. Artık toplarının , tü feklerinin, mitralyözlerinin ateşlerinde sanki öldürücü hassa kalmamıştı. Bu o - vadan şimal ve cenuptan birbirini vel
-yeden avcı hatlarımızın guruba yakla - şan güneşin son şuaatıylaparlayan sün güleri her an daha ileride görülüyordu . Düşman mevziini saran b ir daire üze rinde mevzi almış olan bataryalarım ı zın fasılasız, amansız ateşleri düşman mevziini içinde barınılmaz b ir cehen nem haline getiriyordu.
Güneş mağribe yaklaştıkça ateşli , kanlı ve ölümlü bir kıyametin kopmak üzere olduğu bütün ruhlarda hissolunu - yordu. B ir an sonra cihanda büyük bir inhidam olacaktı ve beklediğimiz halas güneşinin tulü edebilmesi için bu inhi - dam lâzımdı. Zulmetler içinde bu inhi dam vukubulmalı idi. Hakikaten, sema nın karardığı bir dakikada Türk süngü - le ri düşman dolu olan sırtlara hücum ettiler.
Artık karşımda bir ordu,bir kuvvet kalmamıştı.Kamilen mahvolmuş,peri şan b ir bakiyetüssüyuf (Kılıç artığı) kit lesi bulunuyordu. Kendilerinin dediği gi bi, pürhavfülerzân (Korkudan titreyen) , bişekil bir kitle, acip bir halita halinde fira r için kaçacak yer arıyordu. . . "
Evet, durum böyleydi işte.Gece Ada tepe ele geçirildikten sonra harekatın bir gün sonraya bırakılması uygun g ö rüldü. Bu konudaki em ri alamayan bir alayımız ile r i harekatına devam edecek ve Yunanlıları son mevzilerinden ata caktı. Böylece Adatepe bölgesi düşman dan tamamen temizlenmiş oluyordu.An- cak bu arada General Trikopis, General Diyenis, birçok tümen komutanı ve 800 kadar döküntü Kızıltaş bölgesinde açık kalan yerden kaçmayı başarabildiler.
Afyon-İzm ir mihverinde Kaplangı dağı bölgesinden bozgun halinde geri çe kilen 1, 2 ve 7'inci Yunan tümenleri ile Kızıltaş deresi ve civarındaki dağlara kaçan döküntülerden başka, Türk Ordu sunun karşısında İzm ir'e kadar muha rebe edecek Yunan birliği kalmamıştı . 1
Evet, düşman kaçıyordu.. .Kaçarken de bütün motorlu ve tekerlekli araçla - rını, cephane ve malzemeden çoğunu muharebe meydanında bırakıyordu.
• 58 nc! P. A . Komutanı Yarbay Meh met Rüştü (A lb.)
• 4 ncü Tüm.Top.A.Komutanı Bin başı Nazmi (Tümg. İNAN)
• 7 nci Tüm. Komutanı Alb. Naci (K org. ELDEN İZ)
• 7 nci Tug.Komutanı Albay Kâzım • 7 nci Tüm. Kurmay Başkanı Binbaşı Mehmet Nuri ( Org. YAMUT ) • 2 nci P .A . Komutanı Yarbay Ali Vehbi (Tuğbay)
• 23 ncü P .A . Komutanı Yarbay Ali Muzaffer ( Tuğg.)
• 41 nci P.A.Komutanı YarbayMünir • 7 nci Tüm.Top. A . Komutanı Binbaşı Kâzım
• 3 ncü Kor. Komutanı Albay Şükrü N aili (Korg. GÖKBERK)
• 3 ncü Kor. Kurmay Başkanı Yarbay Hayrullah (Tümg. FİŞEK)
• I nci Tüm. Komutanı Albay Abdur - rahman N afiz ( Org. GÜRMAN ) • I nci Tug. Komutanı Albay Talât ( Tuğg. SÜALP)
• I nci Tüm. Kurmay Başkanı Binbaşı Mehmet Emin (Tümg. ÇINAR ) • 3 ncü P.A.Komutanı Yarbay Salih (Tümg. A V G IN )
• 4 ncü P .A . Komutanı Yarbay Ali Cevat (Alb.)
• 5 nci P .A . Komutanı Yarbay Hüse yin Hüsnü (Tuğbay)
• I nci Tüm.Top.A. Komutanı Y a r bay İzzet (Alb.)
• 41 nci Tüm. Komutanı Albay Alâad- din ( Tümg. KO VA L )
• 41 nci Tug. Komutanı YarbayMüm- taz ( Korg. AKTAY )
• 41 nci Tüm. Kurmay Başkanı Binbaşı Osman Nuri (A lb . SAYIN )
• 12 nci P .A . Komutanı Yarbay İhsan (A lb .)
• I 6 nci P.A.Komutanı Yarbay Öner Kirami ( A lb .)
• 19 ncu P .A . Komutanı Yarbay Ömer Hulûsi
• 4 I nci Tüm. Top. A . Komutanı Y a r bay Mustafa Muammer ( A lb.)
• 61 nci Tüm. Komutanı Yarbay Salih { Org. OMURTAK )
• 61 nci Tug.Komutanı Yarbay A h met Şemsettin ( Tuğbay)
• 61 nci Tüm.Kurmay Başkanı Yüzba şı Rüştü (Tuğbay AKPİRİM )
• I 59 ncu P .A . Komutanı Yarbay Rüştü • I 74 ncü P .A . Komutanı Yarbay Şev ki ( Tuğbay SAVAŞÇI )
• I9 0 n cı P .A . Komutanı Yarbay İ r fan ( Alb.)
• 61 nci Tüm.Top. A . Komutanı Y a r bay Mustafa Kâzım ( Alb.)
G N .LÜ T Fİ G Ü V E N Ç (o tarihte mülâzım) , MUSTAFA KEM AL'İN TEBRİK MESAJINI ZASERDEN SONRA ASKERLERİNE O KU YO R .
• 3 ncü Kor. Bağımsız 61 nci P. A . Komutanı Yarbay Hüseyin Vecihi • ncü Kor. Komutanı Alb.Kemalettin Sami ( Korg. G Ö K Ç E N )
• 4 ncü Kor. Kurmay Başkanı Binbaşı Yusuf Ziya ( Tümg. EKİN C İ )
• 5 nci Kafkas Tüm. Komutanı Y a r bay Halit ( Alb. AKMANSU ) • 5 nci Kafkas Tug.Komutanı Yarbay Ali Rıza ( A lb .)
• 5 nci Kafkas Tüm. Kurmay Başkanı Binbaşı Mithat ( ERMAN )
• 9 ncu P .A . Komutanı Binbaşı H ü seyin Hüsnü ( Tuğbay DEMİRTEPE ) • 10 ncu P .A . Komutanı Binbaşı İs mail Hakkı ( Y b .)
• I 3 ncü P .A . Komutanı Vekili Bin başı Cevat (A lb . KURAN )
• 5 nci Kafkas Tüm. Top A.Komutanı Nusret ( Tümg. BAŞARAN )
• I I nci Tüm. Komutanı Yarbay A h met Derviş ( Korg.)
• I I nci Tug. Komutanı Yarbay Hafız Halit ( Tuğbay U ZEL )
• I I nci Tüm. Kurmay Başkanı Ahmet Fevzi (Tümg. AKARÇAY )
• 70 nci P .A . Komutanı Binbaşı Rüş tü (Korg. A K IN )
• I 26 nci P .A . Komutanı İsmail Hak kı ( Tuğbay ALPAN )
• 127 nci P .A . Komutanı Binbaşı Os man Nuri (Tümg. TUFAN )
• I I nci Tüm. Top.A. Komutanı Bin başı Mahmut Cemal (A lb .)
• 12 rici Tüm. Komutanı Albay O s man Nuri ( Tümg. KOPTAGEL ) • 12 nci Tug. Komutanı Albay Halil Rüştü
• 35 nci P .A . Komutanı Yarbay T a lat (Tuğg. O Ğ A N )
• 36 nci P .A . Komutanı Binbaşı Meh met Şahin ( A lb .)
• ncü P .A . Komutanı YarbayHüseyin Hasbi ( A lb .)
• I 2 nci Tüm. Top.A. Komutanı Yar bay Abdulkerim ( Alb. SUNDAY ) • 6 nci Kor. Komutanı Mirliva K â zım ( Korg. İN A N Ç )
• 6 nci Kor. Kurmay Başkanı Bİnbaşr Mehmet Nihat ( Yb. BURSALI ) • I 6 nci Tüm. Komutanı Albay Aşir ( Tümg. ATLI )
• I 6 nci Tüm. Kurmay Başkanı Kur. Binbaşı İsmail Hakkı (Tuğbay ULUÇI - NAR )
• 43 ncü P .A . Komutanı Yarbay Meb- rtıet Hayri ( A lb .)
• 44 ncü. P .A . Komutanı Yarbay Meh met Veysi (Alb.)
• 64 ncü P .A , Komutanı Yarbay İs mail Hakkı
• I 6 nci Tüm. Top. A . Komutanı Bin başı Ali Necdet ( Alb. TAN ) • 17 nci Tüm. Komutanı Albay N u rettin ( Tümg.)
• 17 nci Tug. Komutanı Alb. İsmail Rüştü
• I 7 nci Tüm. Kurmay Başkanı Binba şı Mahmut Celâlettin
• 62 nci P .A . Komutanı Yarbay H a şan Faik ( Alb. ALSAÇ )
• 63 ncü P .A . Komutanı Yarbay Ab- dulgani
• 47 nci P .A . Komutanı Giresunlu Osman Ağa
TEŞEKKÜR
Bu ilâvenin hazırlanmasında bize kıymetli yardımlarını esirgemeyen Genel Kurmay Basın ve Halkla ilişk ile r D aire si,B asın -Y ayın Umum MüdllrlUğU ile G n.LU tfi Glivenç'e teşekklir ederiz. Ayrıca bu ilâve de Genelkurmay harp ta - rilli Başkanlığınca hazırlanan " 3 0 Ağustos Zaferi" adlı kitapla,General Fa h ri Belen'in "BiiyUk Türk Zaferi" ve General Nüzhet Bulca'nın " 3 0 Ağustos Zaferine Doğru" kitaplarından yararlanılm ıştır.
Taha Toros Arşivi
