ITnrnrai
T a til
/ - P Dergisi sanatçının
1966'da çektiği “Gol”
filmi öncesinde yaptığı desenleri yayınladı
i
Abidin mutluluğun
filmini çekiyor
1996 baharından beri Portakal Sanat ve Kültür Evi tarafından
yayınlanan, yayın yönetmenliğini Celal Üster'in yaptığı P Dergisi,
son sayısını spor ve sanat ilişkisine ayırdı. Dergideki ilginç yazılardan
biri de Cevat Çapan tarafından kaleme alındı. Cevat Çapan bu yazısında Abidin Dino'nun futbol filmini ve çizgilerini yorumluyor. Abidin Dino, "on parmağında on marifet" bir sanatçıydı. 1966 Dünya Kupası nı belgeleyen "G o l" adlı bir film çekmiş, çekim öncesinde de birçok desen ve eskiz çizmişti. Cevat Çapan ın bu yazısından bazı bölümleri yayınlıyoruz.
A b i<aidin Dino, kupadan önce sayısız eskiz yaparak kameramanlara nasıl çekim yapılacağını göstermişti.
1998 Dünya Kupası maçlarının henüz belleklerden silinmediği şu günlerde fırsat buldukça videodan Abidin Dino'nun 1966 Dünya Futbol Kupasım belgeleyen Gol filmini seyrediyorum. Bu film beni yalnızca Londra'daki Carnaby Street'in o günlerde dünya modasını belirleyen çılgınlıklarına, Beatles'ın dünyanın dört bir yanındaki gençlerce
ezberlenip tekrarlanan melodilerine, Garcia Marquez’in Yüz Yıllık Yalnızlık romamna, Mao'nun kültür devrimine değil, ayrıntılarını bir türlü
unatamadığım daha birçok anılar zincirine götürüyor. Bunun başlıca nedeni de Gol filmini yöneten kişinin Abidin Dino olması.
Abidin Dino’nun adına ilk kez kırklı yılların sonunda, onun desenlerini ve yazılarını yayımlayan birtakım dergilerde rastlamıştım. Adana'daki zorunlu sürgün
yülarından sonra ellili yılların başında Fransa'daki gönüllü sürgün yılları başlamıştı. Bizim kuşak için bir efsane kahramanıydı Abidin Dino.
Picasso’yla, Tristan Tzara'yla, Gertrude Stein'la, Prevert'le, Vercors'la, Aragon'la, Lurcat'yla ve daha nice ünlü sanatçıyla yakın dostluklar kurmuş, dünyanın birçok önemli sanat merkezinde resimlerini sergilemiş, önemli dergilerde yazılar yayımlamıştı.
Gol filmini 1966'da (belki de 1967'de) Atlas Sineması’nda seyrederken bir yandan da bunları düşünüyordum. Filmin birden havalanan uçakların görüntülerini, 1966 yazının başmda binlerce futbol meraklısının dünyanın dört bir yanından Dünya Kupası maçlarını seyretmek için akın akın İngiltere’ye gelişleri izliyor.
İşte kupaya katılacak on altı takımı ağırlayacak değişik kentler ve onların aralarındaki maçları heyecanla bekleyen meraklı kalabalık. En önemli maçlara sahne olacak Londra'nın Wembley Stadı ve Londra'daki bu büyük oİaya kayıtsız, gündelik hayatını sürdüren insanlar.
Ş
I opu kurtaran kaleci. Büyük plan. yaklaşmalar ve uzaklaşmalarla konuyu deşeceklerini kararlaştırmış. Bu çizimlere baktığımızda Dino'nun ne demek istediği daha iyi anlaşılıyor. Ona göre bir futbol karşılaşmasında ana tema şövalyelik, bir çeşit efendilik mücadelesi. Hakemin iki yanında el sıkışan takım kaptanları. Bu görüntü
ataşlarına özel bir önem verdiğini de görüyoruz. Bunun dışında bir oyuncunun kırmızı kart görerek oyun dışı kalması...
Sakatlanmalar... Hakemle tartışmalar...
Ve heyecanın doruk noktasına çıktığı penaltı atışları...
* * • »
X
A"Gol" çekilen 300.000 feet filmin kullanılan bölümleriyle de aradan geçen otuz iki yıla karşın belleklerden kolay kolay silinmeyecek görüntülerle dolu. Örneğin, böyle önemli bir turnuvaya ilk kez katılan Kuzey Kore’nin boş zamanlarında futbol oynayan meslekten dişçi Pyongyanglı Pak'm attığı golle İtalya'yı elemesi, hem de Eduardo Galeano'nun anlattığına göre, Pasolini'nin futbol oynayışlarım parıltılı şiirle süslü açık bir düzyazıya benzettiği Gianni Rivera ve Sandro Mazzola'lı bir İtalya'yı...
O an: Kaleci ve futbolcu karşı karşıya. Gol bekleyen seyirciler. Büyük sessizlik.
OVALYELIK MÜCADELESİ
Abidin Dino'nun filmle ilgili açıklamalarına bakılırsa, kendisi filmin çekilişinden önce yüzlerce resim çizerek maçların hangi anlayışla çekileceğini, kameraların ne zaman, hangi açıdan, hangi irilikte nasıl
aynı zamanda ortaçağda karşı karşıya gelen iki zırhlı şövalyenin teke tek bir onur savaşına girişmelerini
çağrıştırıyor. Öbür çizimler de başka başka sahanlıklara yerleştirilen kameraların oyuncuların hangi futbol inceliklerini görüntüleyeceklerinin ipuçlarını veriyor.
İşte dramatik bir serbest vuruşun nereden yapılacağını sağ kolunu uzatarak gösteren hakem...
Ya da bir korner atışından gelen topu kafayla kaleye gönderen oyuncu ile sağ yumruğuyla topun kaleye girmesini önleyen kalecinin sıçrayışı...
Çizimlerde Dino'nun korner
Gol için çekilen 300.000 feet film içinden gerekli parçaları bulup kurgulamak için Abidin Dino'ya yapımcı Octavio Sonoret bir ay süre tanımış. Çekilen bölümler arasında, maçların sönük geçme olasılığına karşı bir önlem olarak Dino,
Londra'nın maç dışı futbol tutkusunu yansıtacak çeşitli sahneler çekilmesini sağlamışta. Bunlar arasında Portobello Road'daki acayip yaratıklardan Bibas Boutique'teki tavuskuşlarını andıran kızlara varıncaya kadar birçok ilginç sahne, maçlar umulandan da öte heyecan yaratınca istemeyerek de olsa kutularda kalmış.
IRLIK RUHU
Filmin gösteriminin ardından övgü dolu eleştiriler alan Abidin Dino yanılmıyorsam 1969'da uzun bir ayrılıktan sonra ilk kez Türkiye'ye döndüğünde, onu yalmz ünlü bir ressam değil, aynı zamanda başarılı bir film yönetmeni olarak selamlamak istemiştik. Türk Sinematek
Derneği'nden Hüseyin Baş, Jak Şalom ve ben Yeşilköy'de onu karşılamış tam kalacağı eve götürecekken, pasaport kontrolü yapan görevli kendisinin 1. Şube'den istendiğini bildirmişti. Biz de onunla birlikte Sansaryan Han'a gidip gereken işlemin
tamamlanmasını beklemeye başladık. Bu uzun bekleyiş, bizim için eğlenceli bir sinema söyleşine dönüştü...
Aydınlar arasında futbolu da din gibi yığınların afyonu sayanlar çoğunlukta. Ama gene Galeano'nun Gölgede ve Güneşte Futbol kitabında açıkladığı gibi, futbolu birlik ruhunun bir simgesi olarak görenler de var. Abidin Dino'nun filmi işte bu birlik ruhuyla coşkunun ve mutluluğun unutulmaz bir belgesi.
Taha Toros Arşivi
